MẠNG CĂN BẢN

Chia sẻ: Quí Từ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:65

Thêm vào BST

Báo xấu

601
lượt xem 240
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tài liệu tham khảo giáo trình mạng căn bản giúp các bạn hiểu hơn về mạng và quản trị mạng

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: MẠNG CĂN BẢN

M CL C Chương 1 TH GI I M NG ....................................................................................... 3 I M NG LÀ GÌ ? ...................................................................................................... 4 1. Kích thư c c a m ng ra sao? .............................................................................. 4 2. Có các ki u m ng khác nhau không?.................................................................. 4 3. Các máy tính giao ti p v i nhau qua m ng như th nào? ................................... 6 4. Có th t o ra m ng n m trong m ng không? ..................................................... 6 II INTERNET LÀ GÌ?................................................................................................ 6 1. Ai i u khi n Internet?........................................................................................ 7 2. Các thành ph n c a Internet................................................................................ 7 III B N Ã BI T GÌ V M NG ?........................................................................ 7 IV TI P THEO LÀ CÁI GÌ? ................................................................................... 7 V THU T NG C N BI T...................................................................................... 7 VI CÁC WEBSITE NÊN THAM KH O ............................................................... 8 VII CÂU H I ÔN T P............................................................................................. 8 Chương 2 KH O SÁT WORLD WIDE WEB ........................................................... 9 I TRÌNH DI T WEB LÀ GÌ? ................................................................................. 10 1. Dùng trình duy t web như th nào? .................................................................. 10 2. i n các site khác như th nào?..................................................................... 11 3. Các Web site ư c t ch c như th nào?.......................................................... 12 II TÌM KI M THÔNG TIN TRÊN WEB NHƯ TH NÀO?.................................. 15 1. Làm gì v i các thông tin tìm ư c? .................................................................. 15 2. Các lo i Web site .............................................................................................. 15 3. chính xác c a Web site................................................................................ 16 4. Hi u bi t v hành ng ăn tr m b n quy n và lu t b n quy n ......................... 17 5. Thông tin tham kh o ......................................................................................... 17 III NH NG TRÒ GI I TRÍ TRÊN WORLD WIDE WEB.................................. 17 1. Tôi có th nghe âm nh c trong trình duy t c a tôi không?............................... 17 2. Có th xem video trong trình duy t không?...................................................... 18 3. Tôi có th chơi trò chơi trong trình duy t không? ............................................ 18 4. Có th mua các th trên Web không? ............................................................... 18 IV B N Ã H C Ư C GÌ V WORLD WIDE WEB..................................... 18 V CÁC THU T NG C N BI T........................................................................... 19 VI CÁC WEB SITE THAM KH O...................................................................... 19 VII CÁC CÂU H I ÔN T P ................................................................................. 19 Chương 3 NH NG TH KHÁC TRÊN INTERNET .............................................. 21 I TÔI CÓ TH G I THƯ I N T NHƯ TH NÀO ?....................................... 22 1. Thư i n t làm vi c như th nào? ................................................................... 22 2. T o ra m t tài kho n thư i n t như th nào? ................................................. 22 3. Có th nh n và g i thư i n t như th nào? .................................................... 24 4. M t s ch d n v Thư i n t .......................................................................... 25 5. Có th gì khác làm v i thư i n t không?.................................................. 26 II CÓ D CH V NÀO GIAO TI P NGOÀI THƯ I N T KHÔNG? ......... 26 1. Thông báo t c th i là gì? .................................................................................. 26 2. G i và nh n Thông báo T c th i IM như th nào? .......................................... 27 III CÓ TH CHƠI TRÒ CHƠI TR C TUY N KHÔNG? .................................. 28 IV TÔI CÓ TH CHIA S T P TIN QUA INTERNET NHƯ TH NÀO?........ 29 1. Chia s t p là cái gì và làm vi c như th nào? .................................................. 29 2. Vi c chia s t p tin có h p pháp không? .......................................................... 29 1
V Ã H C Ư C GÌ THÊM V INTERNET ...................................................... 29 VI CÁC THU T NG C N BI T....................................................................... 30 VII CÁC WEB SITES THAM KH O ................................................................... 30 VIII CÁC CÂU H I ÔN TÂP ................................................................................. 30 Chương 4 T B O V KHI LÀM VI C TR C TUY N....................................... 31 I LÀM TH NÀO T B O V KH I B NGƯ I KHÁC T N CÔNG MÁY TÍNH C A MÌNH? ...................................................................................................... 32 1. Ai mu n vào máy tính c a tôi? ......................................................................... 32 2. Ai ang theo dõi mình?..................................................................................... 34 3. Các công c Giám sát ....................................................................................... 35 II LÀM TH NÀO NGĂN NG A CÁC TRUY NH P B T H P PHÁP T BÊN NGOÀI? ............................................................................................................... 37 1. Tư ng l a (Firewall)......................................................................................... 37 Chương 5 L P K HO CH XÂY D NG M NG ................................................... 39 I NH NG TH GÌ CÓ TH CHIA S TRÊN M NG? ....................................... 40 1. Ta có th chia s t p không? ............................................................................. 40 2. Ta có th chia s máy in không?....................................................................... 40 3. Ta có th chia s m t k t n i Internet không? .................................................. 40 4. Tôi có th th c hi n ư c nh ng gì qua m ng?................................................ 42 II C N LÀM CÁI GÌ CÓ TH XÂY D NG Ư C M T M NG?.............. 42 1. Ta c n lo i m ng nào? ...................................................................................... 42 2. Ta c n ph n c ng nào? ..................................................................................... 47 3. Có c n ph n m m c bi t không? ................................................................... 52 III CÁC B N H C Ư C I U GÌ V L P K HO CH XÂY D NG M NG 53 IV TI P THEO LÀ CÁI GÌ? ................................................................................. 53 V CÁC THU T NG C N THI T........................................................................ 53 VI CÁC WEB SITE THAM KH O...................................................................... 54 VII CÁC CÂU H I ÔN T P ................................................................................. 54 Chương 6 T O RA M T M NG.............................................................................. 55 I T NG H P M I TH L I V I NHAU NHƯ TH NÀO?.............................. 56 1. Chúng ta n i các máy tính như th nào?........................................................... 56 2. Có th t o ra m t m ng không dây không? ...................................................... 59 3. Cài t ph n c ng như th nào?........................................................................ 60 4. Thi t l p ph n m m như th nào c u hình m ng? ....................................... 60 II CÓ TH N I M NG VÀO INTERNET NHƯ TH NÀO?............................... 61 1. Ch n m t ISP như th nào? .............................................................................. 61 2. Các cách k t n i vào Internet? .......................................................................... 61 3. Lo i ph n c ng ta c n n i vào Internet? ...................................................... 62 4. Ta có c n ph n m m n i vào Internet không? ............................................. 62 5. Nh ng i u c n bi t khi k t n i vào Internet? ............................................. 62 III CÁC B N Ã H C Ư C I U GÌ ............................................................ 63 IV CHƯƠNG TI P THEO LÀ GÌ?....................................................................... 64 V CÁC THU T NG C N BI T........................................................................... 64 VI CÁC WEB SITES THAM KH O ................................................................... 65 VII CÂU H I ÔN T P........................................................................................... 65 2
Chương 1 TH GI I M NG Ngày nay ta có th b t g p máy tính b t c nơi âu, trong m i lĩnh v c c a i s ng xã h i. Chúng ta th tư ng tư ng th gi i kho ng ba mươi năm v trư c. ó là m t th gi i không có m ng máy tính. M t th gi i không có thư i n t (e-mail), không có c các trò chơi tr c tuy n. Máy tính là m t ph n quan tr ng c a th gi i ngày nay và m ng làm cho th gi i ơn gi n hơn. Khóa h c này s h c v m ng máy tính, nh hư ng c a m ng máy tính n cu c s ng c a chúng ta và chúng ta có th làm gì khai thác t t hơn nh ng ưu th c a m ng máy tính. Trong chương này, s xem xét m t vài v n cơ b n v m ng máy tính. B t u làm quen các ki n th c c n thi t hi u và s d ng m ng máy tính. Chương này, s tr l i các câu h i: M ng là gì? Kích thư c c a m ng ra sao? Có các ki u m ng khác nhau không? Các máy tính giao ti p v i nhau như th nào? Có th t o ra m ng n m trong m ng không? Internet là gì? Ai là ngư i i u khi n Internet? Các thành ph n c a Internet? 3
I M NG LÀ GÌ ? Theo thu t ng cơ b n, m t m ng là m t nhóm ngư i có tính ch t chung nào ó. Nhóm tr em trong câu l c b Tây Ban Nha là m t m ng. Nhóm các chàng trai ang chơi bóng á là m t m ng. Các h c sinh trong nhóm ngư i dùng máy tính là m t m ng. M t trong các m ng ư c bi t n nhi u nh t trên th gi i là h th ng i n tho i. T t c các i n tho i ư c n i v i nhau qua dây i n tho i và dây cáp, vì th ta có th nói chuy n v i ngư i khác u bên kia hành tinh. Nhưng máy tính thì sao? M ng máy tính là cái gì? Theo thu t ng máy tính, m t m ng, là m t nhóm máy tính n i nhau v i nhau theo m t phương th c nào ó sao cho ngư i ta có th chia s thông tin và thi t b qua m ng. Các máy tính có th k t n i trong cùng m t phòng, m t tòa nhà, m t thành ph , hay quanh th gi i c a chúng ta. 1. Kích thư c c a m ng ra sao? Bao nhiêu máy tính k t n i v i nhau có th coi là m t m ng? M t m ng có th có kích c b t kỳ. Nó có th ch bao g m hai máy tính hay hàng tri u máy tính. N u n i hai máy tính nhà, ta ã t o ra m t m ng. T t c máy tính trong m t trư ng h c hay thư vi n ho c công ty ư c n i v i nhau t o thành m ng l n hơn. M ng máy tính l n nh t th gi i là Internet, có hàng tri u máy tính ư c n i v i nhau. 2. Có các ki u m ng khác nhau không? M c dù có nhi u cách khác nhau k t n i các máy tính, nhưng ch có hai ki u m ng máy tính cơ b n: m ng ngang hàng và m ng khách/ph c v . M ng ngang hàng (peer to peer network). 4
M ng ngang hàng chính xác là gì? Trong cu c s ng c a chúng ta, m t s ngang hàng là m t bình ng. M t m ng ngang hàng là s k t n i các máy tính có vai trò ngang nhau. N u b n có m t máy tính nhà và anh/ch b n cũng có m t cái, b n có th n i chúng thành m t m ng ngang hàng. Máy tính c a b n v n có t t c các tài nguyên thông tin (d li u…) như trư c khi n i k t vào m ng, máy tính c a anh/ch b n cũng v y. N u máy tính c a anh/ch b n có máy in, b n có th dùng máy in ó khi các máy tính ư c k t n i thành m ng, ngay t máy tính riêng c a mình. N u máy tính c a b n có k t n i Internet, Anh/ch b n gi có th chia s k t n i Internet c a b n s d ng máy tính c a h . B n cũng có th chia s các t p tin c a mình cho m i ngư i trong m ng có th c nh ng th trên máy tính c a b n. Anh/ch b n cũng có th làm như v y trên máy tính c a h . C hai máy tính là ngang nhau trên m ng. Thông thư ng thì m t m ng ngang hàng không có nhi u hơn mư i máy tính và thư ng có các gia ình hay cơ quan nh . dùng m t chương trình x lý văn b n, như Microsoft Word ch ng h n, ph n m m này c n cài trên t t c máy tính trong m ng. M ng khách/ph c v (Client/Server network) Còn m ng khách/ph c v thì sao? M t m ng khách/ph c v thư ng th y trong các cơ s làm vi c như trư ng h c, công ty, hay thư vi n ch không ph i nhà riêng. lo i m ng này, có m t máy tính m nh ư c xem như là máy tính ph c v trên m ng. Nó n m gi h u h t các thông tin và các tài nguyên, làm cho chúng tr thành có vai trò quan tr ng so v i các máy tính khác trên m ng. Các máy tính khác s d ng m ng nh n thông tin này ư c g i là máy khách. N u ta n thư vi n tìm m t cu n sách, ta ng i vào m t máy khách và nh n thông tin t máy ph c v . Khi mu n nh n thông tin t website c a MSN, hãy ng i vào máy tính c a mình, nó ho t ng như m t máy khách và nh n thông tin t máy ph c v c a MSN qua m ng Internet. Khi t i bác s , nhân viên ti p tân dùng máy khách trên bàn c a h k t n i v i máy ph c v qua m ng có h sơ b nh án trư c ây c a b n ã lưu trên máy ph c v . T t c nh ng ví d ó u là m ng khách/ph c v . M t m ng khách/ph c v thư ng có nhi u hơn mư i máy tính. Chúng t hơn m ng 5
ngang hàng, nhưng i v i các công ty l n hay khi có nhi u thông tin quan tr ng c n lưu tr , chúng là l a ch n t t nh t. 3. Các máy tính giao ti p v i nhau qua m ng như th nào? M i m t máy tính và thi t b như máy in, máy quét nh, máy tính xách tay và máy tính c m tay, t t c ư c n i v i nhau qua dây cáp v i các kích c khác nhau, qua v tinh hay ư ng i n tho i. Ngày nay, các máy tính có th dùng sóng vô tuy n k tn iv i nhau thành m ng thay vì dùng dây cáp thông thư ng. có th k t n i các máy tính vào m ng, m i máy tính ph i có v m ch giao ti p m ng (Card m ng), ti ng Anh vi t t t là NIC (Network Interface Card). Ngày nay các thi t b này ư c g n ngay bên trong m i máy tính. Ta s c m dây cáp m ng vào NIC, ho c n u có m t k t n i không dây nào ó trong m ng (thư ng ư c g i là Access Point) nó s phát ra tín hi u và như v y thì NIC c a chúng ta c n có ch c năng thu nh n nh ng tín hi u ó có th tham gia vào m ng. Máy tính có th liên l c v i nhau vì ã có các b quy t c, hay các giao th c, giúp cho máy tính hi u l n nhau. Các giao th c c n thi t các liên l c gi a các máy tính có th th c hi n mà không b l i. Các giao th c giúp xác nh thông tin ư c g i và nh n như th nào. Giao th c m ng là c n thi t cũng gi ng như các nghi th c hay quy t c khi m i ngư i giao ti p v i nhau. Ví d như n u b n g i v t mà b n dùng ng i là cái gh , trong khi hàng xóm l i g i là hòn á thì khó có th nói chuy n ư c v i nhau. Th m chí nhi u khi còn i xa hơn th n a. Cách m i ngư i giao ti p v i nhau òi h i m t b các quy t c nh t nh. Cho ví d , hãy tư ng tư ng b n s ng trong m t xã h i mà khi chào nhau ngư i ta tát lên má ngư i kia m t cái. N u b n t i M , thì b n s g p nhi u phi n toái khi b n chào ngư i khác v i m t cú tát lên má c a ngư i kia. M , th t d ch u khi b t tay ngư i kia. Nh t, nghi th c thích h p là cúi chào khi g p ngư i m i. Các nghi th c giúp m i ngư i giao ti p v i nhau cũng gi ng như các giao th c giúp các máy tính liên l c v i nhau trong m ng. 4. Có th t o ra m ng n m trong m ng không? Cái hay c a m ng là có th k t n i m ng c a mình n m ng c a m t s ngư i khác. Th c t , ta có th gi k t n i m ng cho n khi t o thành m t h th ng m ng kh ng l . Ph n l n ta k t n i t i m ng khác qua ư ng i n tho i, hay nh ng k t n i t c cao khác thông qua các công ty cung c p d ch c k t n i như cáp, ĩa v tinh hay các ư ng i n tho i c bi t. Ngày nay Internet là m t ví d sinh ng, Internet luôn ư c nh nghĩa như m t h th ng m ng kh ng l . II INTERNET LÀ GÌ? Internet có l là m ng máy tính l n nh t, k t n i hàng tri u máy tính thành m t m ng kh ng l , m ng trong m ng. Internet là t vi t t t c a M ng Qu c t (INTERnational NETwork ) và chính xác là như th . Internet là m t t p h p các máy tính và máy ph c v trên toàn c u. Nó là m ng khách/ph cv vì có nhi u máy ph c v lưu tr thông tin và b n có th truy nh p các thông tin t các máy tính khác trong m ng. Internet có hàng tri u máy ph c v và hàng tri u máy khách cùng v i kh i lư ng thông tin kh ng l có s n vư t quá s tư ng tư ng. 6
1. Ai i u khi n Internet? Không có cá nhân nào ph trách Internet c . Không có Ch t ch, không có Giám c i u hành i u khi n m i th . Tuy nhiên có m t nhóm các nhà tình nguy n l p nên Xã h i Internet (ISOC). ISOC m b o có các quy t c c th cho t t c các máy tính có th k t n i, liên l c v i nhau. 2. Các thành ph n c a Internet. Internet g m nhi u b ph n t o nên, và World Wide Web (WWW) chính là m t ph n trong ó. Internet cung c p nhi u công c cho phép giao ti p thông tin trên Internet. Các công c này có th r t ơn gi n, nhưng cũng có công c ph c t p: World Wide Web: g i chung là WWW hay Web, ây là m t t p h p các trang thông tin ư c t o ra m t cách c bi t và b n có th c ư c chúng nh trình duy t Web. M t trình duy t Web là m t ph n m m ng d ng có th xác nh v trí và hi n th các trang Web, bao g m văn b n, h a và n i dung a phương ti n khác như âm thanh, Video. Thư i n t : hay E-mail, là công c có s n trên Internet. Công c này cho phép m i ngư i g i t c th i các thông i p, các t p tin i kh p th gi i. E-mail có th có n i dung ơn gi n b ng văn b n hay có th g m h a ho c các n i dung khác g n kèm. Truy n t p tin: di chuy n hay sao chép các t p tin t m t máy tính n máy tính khác. Có các các giao th c qu n lý vi c truy n t p tin qua Internet, như Giao th c truy n t p tin (FTP). Site Usenet News: M ng trao i các bài báo v các ch c th , cung c p h tr s n ph m và các tr l i cho lo i câu h i. Nhóm máy tính này v i các m i quan tâm chung ư c g i là nhóm tin. III B N Ã BI T GÌ V M NG ? Chương này gi i thi u các khái ni m v m ng. Các máy tính gi ây là m t ph n quan tr ng trong cu c s ng hàng ngày c a chúng ta và m ng th c s giúp chúng ta làm nhi u i u. B n ã bi t Internet là m ng l n nh t th gi i và thành ph n chính c a Internet chính là World Wide Web. IV TI P THEO LÀ CÁI GÌ? Chương ti p s b t u làm vi c v i Internet b ng cách khám phá World Wide Web và s d ng trình duy t web. V THU T NG C N BI T Khách: Client M ng khách/ph cv : Client/Server Network Thư i n t : Electronic mail (E-mail) Giao th c truy n t p tin: File Transfer Protocol (FTP) Internet: International Network M ng: Network V m ch giao ti p m ng: Network interface card (NIC) M ng ngang hàng: Peer-to-Peer Network 7
Giao th c: Protocol Máy ph c v : Server Nhóm tin: Usenet news Trình duy t Web: Web browser World Wide Web (WWW) VI CÁC WEBSITE NÊN THAM KH O • http://www.pbs.org/opb/nerds2.0.1/wiring_world/ • http://www.pbs.org/nerds/timeline/index.html • http://computer.howstuffworks.com/internet-infrastructure.htm VII CÂU H I ÔN T P 1. Hãy li t kê nh ng khía c nh mà m ng nh hư ng t i cu c s ng cá nhân b n. B n hãy cho ví d c th . 2. T i sao nh ng hi u bi t v m ng là th t s c n thi t ngay c khi b n không có ý nh theo u i ngh nghi p c a mình trong lĩnh vưc công ngh thông tin. Th o lu n nh ng suy nghĩ c a b n v nh ng chi u hư ng bi n i c a th gi i nh có máy tính, m ng máy tính. 3. Miêu t c trưng c a c hai lo i m ng ngang hàng và m ng khách/ph cv . 8
Chương 2 KH O SÁT WORLD WIDE WEB chương trư c, các b n ã ư c gi i thi u các khái ni m v m ng. Như ta ã bi t, m ng máy tính l n nh t trên th gi i là Internet. Ph n ph bi n nh t c a Internet là World Wide Web - WWW. Trong bài h c này chúng ta s kh o sát WWW hay thư ng g i là Web. H u h t khi m i ngư i nói v Internet, h thư ng nói t i World Wide Web. Trong khi ó, Web không ph i là ph n duy nh t c a Internet, World Wide Web là thành ph n ph bi n nh t mà thôi. Nhưng WWW là r t quan tr ng và ngày càng óng vai trò l n trong th gi i m ng. Chương này chúng ta s h c v World Wide Web. Chương này s tr l i câu h i sau: Dùng trình duy t web như th nào? Trình duy t là gì? Các Web site ư c t ch c như th nào? i n các site khác như th nào? Cơ ch tìm ki m là gì? Làm gì v i các thông tin tìm ư c và l y trên web như th nào? Dùng thông tin như th nào? Có th nghe âm nh c, xem video và chơi trò chơi trong trình duy t không? Có th mua các th trên Web không? 9
I TRÌNH DI T WEB LÀ GÌ? Các trang Web ư c t o ra b ng cách dùng ngôn ng l p trình có tên là HTML (Ngôn ng ánh d u siêu văn b n - HyperText Markup Language). Ta có th xem các trang Web này thông qua m t chương trình c bi t g i là trình duy t Web. M t trong các trình duy t Web ph bi n nh t hi n nay là Microsoft Internet Explorer (IE). Trình duy t cho phép xem t t c các lo i thông tin ư c t o ra trong HTML, g m có văn b n, h a, âm thanh, ho t hình, phim nh,…M t khi ã bi t dùng trình duy t Web như th nào, b n có th tìm th y lo i thông tin mà b n quan tâm. 1. Dùng trình duy t web như th nào? Trình duy t Web cho phép ta xem t ng trang web trong m t web site c th nào ó. Các Web site ư c t ch c liên h các thông tin l i v i nhau. Luôn luôn có m t trang u tiên c a m t Web site, g i là Trang Ch có ôi khi ta g i là Trang Nhà (Home Page). M t trang ch cũng gi ng như trang bìa c a m t t báo, nó luôn có nh ng b c nh p g i ra ý tư ng v thông tin s có trên web site. Trang chu có th còn có m t trong nh ng th sau: m t b ng m c l c, m t b n c a site hay các thông tin hư ng d n cung c p cho c gi khái ni m v các trang trên web site. Trình duy t giúp c gi d dàng chuy n t trang này sang trang khác. i u này thư ng ư c g i là lư t m ng. c gi lư t m ng qua c a s c a trình duy t. Hình 2-1 th hi n trình duy t Microsoft Internet Explorer. Hình 2-1: C a s trình duy t web Internet Explor 10
u tiên khi m trình duy t, trang ch s hi n ra. Trang ch ch a các k t n i n các trang khác và có th thư ng xuyên thay i, ph thu c vào Web site mà b n mu n ch n làm trang ch . M i trình duy t Web có các thành ph n quen thu c, như trong hình 2-1 trên. 2. i n các site khác như th nào? Khi m trình duy t và xem thông tin trên m t trang nào ó, b n có th it i xem các trang khác, di chuy n gi a các trang b ng các cách khác nhau. Trong các trang web thư ng có nhi u siêu liên k t, b n có th nh n chu t vào liên k t ó i t i m t trang web khác. Ví d , gi s ang làm báo cáo v l ch s c a máy hát t ng, có th tìm th y văn b n này trên m t trang Web: L ch s c a máy hát t ng Máy hát t ng xu t hi n vào năm 1927 khi Công ty Thi t b Âm nh c T ng t o ra máy quay ĩa hát a l a ch n u tiên trên th gi i. Máy hát t ng r t quan tr ng i v i các nhà so n nh c rock and roll như Chuck Berry và Jerry Lee Lewis. Chú ý trong ví d m u trên, nhi u t ư c g ch chân. Trên trang Web, các m c thông như v y thư ng ư c g i là các k t n i siêu văn b n (siêu liên k t). N u ây là m t trang web th c s trên m t site, có th b m vào c m t Máy hát t ng i n trang nh nghĩa c m t Máy hát t ng. B ng cách nh n chu t vào c m t Công ty Thi t b Âm nh c T ng, chúng ta s chuy n t i m t trang nói v l ch s c a công ty ó. Tương t như v y, b m vào Chuck Berry hay Jerry Lee Lewis s t i các trang gi i thi u ti u s các nhà so n nh c này. Có m t cách khác có th di chuy n t i các trang khác là dùng các a ch Web. M i web site trên WWW có m t a ch duy nh t. a ch này ư c g i là B nh v Tài nguyên ng d ng (có m t s tài li u g i là b nh v tài nguyên th ng nh t) hay URL. V y URL là cái gì? URL theo nghĩa en là m t v trí mà ó m t trang web c th ư c lưu tr trên Internet. URL dùng các d u g ch trư c (/) và không có d u tr ng. M i URL có cùng các thông tin cơ b n. Ví d , hãy xem URL dư i ây: http://www.tailspintoys.com/games/newgames.html http://: ph n u c a URL ch d n lo i tài nguyên. Http là vi t t c c a c m t ti ng Anh (HyperText Transfer Protocol) hay giao th c truy n siêu văn b n. HTTP là m t t p các quy t c dùng g i thông tin trên WWW. http://www.tailspintoys.com/games/newgames.html www: lo i trang web trên Internet, trong ví d này, www ch ra r ng ó là m t trang trên World Wide Web. ôi khi ta không th y có www. http://www.tailspintoys.com/games/newgames.html tailspintoys.com: ây là tên máy ph c v lưu tr m i thông tin. ư c bi t n như là tên mi n và bao g m m t tên, m t d u ch m, sau ó là h u t , như là mi n m c- nh (Top Level Domain-TLD). Ph n u tiên thư ng là tên công ty và ph n cu i cùng có th là m t trong các mi n m c- nh (TLD) sau: .biz: thu c các t ch c thương m i .com: các công ty .edu: các t ch c giáo d c 11
.gov: các cơ quan thu c chính ph .mil: các t ch c thu c quân i .net: các t ch c m ng, thư ng dùng cho các Nhà cung c p D ch v Internet .org: các t ch c phi-l i nhu n B sung vào nh ng TLD, có lo i các ph n m r ng m i trong nhi u năm qua, như .info, .biz và .pro, và cũng có các tên mi n ch t nư c g m hai ch như .mx cho Mê-hi-cô, .pt cho B ào Nha, .de cho c .fr cho Pháp, .ca cho Ca-na-da, .uk cho Anh và .vn cho Vi t nam... http://www.tailspintoys.com/games/newgames.html games: thư m c trên máy ph c v lưu tr các trang Web. http://www.tailspintoys.com/games/newgames.html newgames.html: tên c a trang web. Tên t p cũng có th không có. Trong ví d này, tên t p là m t tài li u có tên "newgames". Khi b n mu n xem m t trang Web m i b n ch c n nh p vào trình duy t a ch c a trang web ó. 3. Các Web site ư c t ch c như th nào? Web quá ti n l i vì có th di chuy n gi a các web site m t d dàng, ơn gi n b ng cách theo sau các k t n i. Tuy nhiên, cũng d m t các Web site n u không chú ý n vi c duy t web như th nào. Có th giúp m i ngư i b ng cách hi u bi t site ư c t ch c như th nào. Các trang trong Web site thư ng ư c t ch c theo m t trong ba cách: Tuy n tính, hình cây hay ng u nhiên. M t Web site tuy n tính ư c thi t l p gi ng như m t cu n truy n v y. B t u trên trang m t, ti p t c n trang hai, sau ó là trang ba và ti p t c. Gi ng như thí d sau trong Hình 2-2. Hình 2-2: Web Site tuy n tính M t Web site có c u trúc hình cây gi ng như cây gia ph trong dòng h . Khi b t u v i trang u tiên, có th i t i m t trong nhi u trang. Sau ó khi ghé thăm trang khác, có th có các l a ch n khác nhau ó, ho c là các trang trên cùng web site hay th m chí các trang trên web site khác. M t Web site cây ư c ch ra trong Hình 2-3. 12
Hình 2-3: Web Site d ng cây Có nh ng web site không theo m t c u trúc nh t nh nào c mà trong ó nó có ch a nhi u các liên k t nh ng nh t. Ta có th g i các web site d ng này là các site có c u trúc ng u nhiên. Hình 2-4 ch ra Web site ng u nhiên. Hình 2-4: Web Site ng u nhiên M c dù có nhi u lo i trình duy t Web khác nhau, m i trình duy t u có các c trưng chung. Hình 2-5 ch ra các thành ph n chung c a m t c a s trình duy t Internet 13
Hình 2-5: Các thành ph n chung c a n t c a s trình duy t Internet Thanh công c trên trình duy t ch a nhi u nút i u khi n giúp hư ng d n ngư i dùng truy c p Web d dàng. hình 2-6 cho ta th y m t thanh công c chu n trong c a s trình duy t Internet Explorer. Hình 2-6: Thanh công c a Internet Explorer M i nút có m t nhi m v c th : • Back (Lùi l i): tr l i trang Web ã xem trư c ó. • Forward ( i ti p): di chuy n t i trang ti p theo sau khi ã dùng nút Lùi l i. • Stop (D ng l i): d ng m t trang web trư c khi n p trang. • Refresh/Reload (Làm m i/N p l i): hi n th l i trang hi n th i v i b t kỳ thay i nào. • Home (Quay v trang ch ): hi n th trang Web ng m nh ban u (trang ch ). • Search (Tìm): m m t trang trong ó có th tìm ki m các ch trên Internet. • Favorites (Ưa thích): danh sách các k t n i n các web site ưa thích. • Media (Phương ti n): k t n i web site WindowsMedia.com và có th nghe âm nh c ó. 14
• History (L ch s ): danh sách các trang Web ã ghé thăm. • Email (Thư): m thư i n t hay g i thư và k t n i n ch khác. • Print (In): in trang Web hi n th i. II TÌM KI M THÔNG TIN TRÊN WEB NHƯ TH NÀO? B n có th bi t làm th nào ưa a ch Web ưa thích vào h p a ch , b n có th bi t cách b m vào siêu liên k t di chuy n gi a các trang và các web site, nhưng n u mu n lư t Web nhi u hơn, nhanh hơn, hi u qu hơn thì c n cái gì? N u b n mu n tìm ki m các thông tin c th nào ó, cách t t nh t b t u là s d ng các công c tìm ki m trên Internet. Dư i ây là m t s các công c tìm ki m trên Internet • MSN Search: http://search.msn.com • Ask Jeeves: http://www.ask.com • Dog Pile: http://www.dogpile.com • Yahoo!: http://www.yahoo.com • Alta Vista: http://www.altavista.com • Excite: http://www.excite.com • Google: http://www.google.com • Teoma: http://www.teoma.com • Webmyway: http://www.webmyway.com • Bot Spot: http://bots.internet.com • Copernic: http://www.copernic.com Các web site tìm ki m có m t trang giao di n g m m t h p tìm ki m ơn gi n ngư i dùng ưa vào các t (t khóa) hay c m t liên quan n ch mu n tìm ki m. Ví d , ưa vào c m t l ch s c a máy hát t ng trong h p tìm ki m cơ b n. Công c tìm ki m s cho ta m t danh sách bao g m t t c các web site ch a c m t này. N u b n tìm ki m v i c m t l ch s c a máy hát t ng b ng công c tìm ki m c a Google, có hàng trăm ngàn k t qu ư c tìm th y. 1. Làm gì v i các thông tin tìm ư c? Bây gi sau khi b n tìm ki m và ã có hàng nghìn, th m chí hàng tri u Web site. V y, tin c y trong th c t c a nh ng thông tin nh n ư c như th nào? Có m t vài thông tin t t hơn thông tin khác không? 2. Các lo i Web site M t trong các cách t t nh t ánh giá thông tin tìm th y trên Web là nhìn vào a ch web site nhìn th y. Có b y lo i Web site khác nhau: Site V n ng: dùng trao i ý ki n chung, c vũ các ho t ng, hay thu hút s óng góp. Ví d bao g m các Web site c a các chi n d ch v n ng tranh c ; các Web site cho các t ch c mu n làm cho m i ngư i tin tư ng cái gì ó, như web site cho nhóm môi trư ng; các Web site mu n m i ngư i óng góp vì m t nguyên nhân nào ó. M t ví d c a m t site V n ng là: http://www.sierraclub.com; Site Thương m i: g m thông tin v qu ng cáo và thông tin v s n ph m buôn bán; site cung c p các d ch v khách hàng; m t site xúc ti n kinh doanh c th hay m t ngành công nghi p c th . Lo i này bao g m các site cho các công ty như Microsoft, t i a ch 15
http://www.microsoft.com. Site thông tin: cung c p các d li u hay th ng kê, l ch bi u, thư m c, thông tin h n h p. M t ví d là site Văn phòng i u tra Dân s hay site Qu n lý Lương th c và Dư c ph m, t i a ch http://www.fda.gov. Site gi i trí: cung c p âm nh c, trò chơi, th m chí tin t c và thông tin v ngành công nghi p gi i trí, m ng truy n hình, hay m t site cho các b phim s p công chi u. M t m u v site gi i trí có trên site MSN t i a ch http://zone.msn.com/en/root/freeonline.htm. Site Giáo d c: luôn có ph n cu i trong a ch web là .edu; y m nh các cơ s giáo d c hay cung c p thông tin v trư ng h c. ây cũng bao g m các site c a các trư ng cao ng và i h c, các site cung c p thông tin h tr giáo d c và các site cho các trư ng ph thông. M t ví d là site c a Trư ng i h c Harvard t i a ch http://www.harvard.edu. Site Tin t c: cung c p thông tin a phương, vùng, qu c gia, và các s ki n qu c t ; có th liên quan n m t t p chí hay t báo ho c ài phát thanh truy n hình. ây cũng bao g m các site như The New York Times, The Washington Post, các site v m ng hay các tr m tin t c qua cáp, hay các site t p chí tin t c hàng tu n. Ví d có th là site MSNBC t i a ch http://www.msnbc.msn.com/. Site dành cho cá nhân: hi n th thông tin c a các cá nhân, ch s h u trang web. 3. chính xác c a Web site Khi nhìn vào m t site, ta ph i xác nh lo i c a site là gì, sau ó ki m tra năm thành ph n ch ch t xem thông tin có tin c y không. Năm thành ph n ó là: Th m quy n: Ai là ch s h u site ó? C n th n i v i các site gi d ng như các site tin t c hay thông tin c g ng thuy t ph c ngư i dùng tin tư ng vào các ý ki n và quan i m c th nào ó. chính xác: Có th làm nhi u th xác nh xem thông tin chính xác hay không. Hãy nhìn vào site. Site có danh sách tham kh o không? Chúng có g m các k t n i n các site áng tin c y không? Các trang trên site có tính chuyên nghi p và có ch c năng ki m tra chính t và các l i khác không? Tính khách quan: Site có khách quan không? Nói cách khác, có vô tư không? Có nêu ra hai m t c a m t v n không, hay ch nêu ra s vi c mà không có k t lu n? Có c g ng bán m t vài th gì ó không? Có nói ch v m t m t c a s vi c làm cho ngư i dùng tin vào m t quan i m nh t nh nào ó không? Tính h p th i: site có ang hi n hành không? Có ơc c p nh t thư ng xuyên không? Có nói v các s ki n “tương lai” trên th c t ã x y ra hai năm trư c ây? G p tin: Site có ưa ra ph m vi thông tin hay ch ưa ra thông tin cho m t lo i thính gi riêng? Ta có th dùng thông tin như th nào? Thông tin có ư c b o v không? M t s thông tin ang dùng trên Internet có ph i b ăn c p không? M i th u ư c gi quy n tác gi khi vi t ra. M t s th không có ghi chú b n quy n không có nghĩa không có quy n tác gi . N u dùng m t s th không ư c phép, ngo i tr r t ít các trư ng h p c th , u có nghĩa ăn c p. N u b n dùng l i m t s thông tin trên Internet b n ph i ch rõ ngu n g c c a thông tin ó. B n quy n có nghĩa là kh ng nh quy n tác gi m t cu n băng video, m t CD ca nh c, Web site, t p chí hay bài báo 16
4. Hi u bi t v hành ng ăn tr m b n quy n và lu t b n quy n Hãy tư ng tư ng r ng b n ang ph i vi t m t bài báo nghiên c u nhưng không có th i gian th c hi n có th ư c i m t t. B n s lên m t k ho ch hoàn h o. B n lên m ng mua m t bài báo ã hoàn thành và ghi tên mình lên ó. B n l y bài báo c a ai ó ã th c hi n h c kỳ trư c và g i nó là c a riêng mình. Giáo viên s không bao gi bi t, v y thì cái gì s b t n h i ây? úng th , b n s không tho i mái vì i u ó. M t ví d khác, b n vào m ng và dùng m t công c tìm ki m tìm m t vài thông tin t hai hay ba ngu n. B n s c t và dán chúng vào tài li u c a mình. Sau ó, b n v n dùng ngu n tài li u này, di n gi i nó lòng vòng, so n l i chút ít, và t vào ó m t vài dòng tham kh o. Như v y, nó ã ư c làm khác i, không m t ai bi t c . B n s dùng nó cho báo cáo trư ng c a b n. M c dù nh ng i u trên nghe có v như vô t i, nhưng m i hành ng như th u là ví d c a hành ng ăn tr m b n quy n. Ăn tr m b n quy n là hành ng dùng m t vài th mà mình không t o ra và làm cho ngư i khác nghĩ là c a mình t o ra. N u dùng m t s th l y t Internet không có s cho phép hay th m chí v i s cho phép nhưng không có s công nh n thích h p c a ngư i ch , t c là ã ph m t i ăn tr m b n quy n. T t nh t là hãy hi u bi t và tuân th pháp lu t. 5. Thông tin tham kh o N u b n ã ư c phép s d ng tài li u, hay trích d n m t tài li u tham kh o ư c tìm t trên internet vào trong tài li u, hay s d ng các ngu n thông tin tr c tuy n khi vi t báo cáo c a mình. B n c n ch cho ngư i c, ngư i nghe bi t thông tin ư c l y ra t âu. Các ngu n tài li u tham kh o chính xác như th nào trên Internet m b o r ng nh ng ngư i khác cũng có th tìm th y tài li u nguyên g c. T i thi u, b n cũng ph i ch ra a ch trang web (URL); m t tiêu c a tài li u hay miêu t ; ngày tháng xu t b n, c p nh t, hay ngày tháng t i thông tin xu ng và tên b t kỳ tác gi nào có trong danh sách các tác gi . III NH NG TRÒ GI I TRÍ TRÊN WORLD WIDE WEB. B n ã bi t cách tìm ki m thông tin trên Internet, tìm nh ng thông tin mà b n quan tâm, nhưng còn nh ng trò gi i trí thì sao? i u làm cho World Wide Web cu n hút là có kh năng g i các t p tin a phương ti n qua Internet, bao g m nh ng th như âm nh c và video. Web có th tương tác, có nghĩa có th làm nhi u th và nh n ph n ng ngay l p t c. Th m chí có th i mua s m trên Web. Trong ph n này, chúng ta s xem xét m t s th có th th c hi n ư c trong c a s trình duy t. 1. Tôi có th nghe âm nh c trong trình duy t c a tôi không? Âm thanh trên Internet r t ph bi n. Có th nghe th y ti ng nói, âm nh c, các cu c ph ng v n, clip âm thanh, th m chí ài radio. Nhi u trình duy t ph thông có các tính năng có s n cho phép chơi các t p âm thanh. Có nhi u lo i t p âm thanh, bao g m các t p có uôi .WAV, .MP3, và .AU. Trư c ây, nghe m t t p âm thanh, b n c n t i xu ng toàn b t p, như v y có th m t nhi u th i gian. Gi ây nhi u web site cho phép b n nghe âm thanh, xem hình nh video… mà không c n ph i t i v . M t trong các chương trình chơi âm thanh ph thông nh t là Windows Media Player. Khi tìm th y m t k t n i n m t t p âm thanh, trình duy t Web thông báo cho máy ph c v Web có ngư i mu n truy nh p t p âm thanh. Máy ph c v Web g i m t t p phương ti n tr l i trình duy t. Trình duy t kh i ng m t chương trình nh g i là Media Player, chơi t p âm thanh. Khi t p tin b t u chơi, trình duy t ti p t c yêu c u máy ph c 17
v Web ph n còn l i c a t p ư c g i qua trình duy t khi âm nh c ti p t c chơi. S ti n b này giúp không ph i ch i lâu t i m t t p tin l n xu ng trư c khi có th b t u thư ng th c âm nh c. M t lo i t p âm thanh ph bi n ngày nay là t p âm nh c MP3. Các t p MP3 là các t p có ch t lư ng c c kỳ cao m c dù kích thư c tương i nh . Có th dùng trình duy t và Windows Media Player chơi chúng như mô t trên. Tuy nhiên có th ch n t i các t p MP3 xu ng c ng máy tính c a b n và chơi trên m t trình chơi MP3 riêng hay trong Windows Media Player trong khi b n không có k t n i Internet. M t trong các phát ki n công ngh m i nh t trên Internet là kh năng nghe và phát thanh radio. Trong h u h t các trư ng h p, sóng radio ư c chuy n i thành d ng th c máy tính có th c ư c và sau ó ư c nghe b ng các chương trình RealPlayer hay Windows Media Player v i trình duy t Internet. Trong khi nghe ài phát thanh, trình duy t v n duy trì k t n i v i máy ph c v Web, g i và nh n d li u. 2. Có th xem video trong trình duy t không? Có nhi u lo i nh d ng video m i ngư i có th xem qua trình duy t. Cũng như i v i âm nh c, òi h i ph i có m t ph n m m c bi t ư c cài t trong máy tính, tuy nhiên có nhi u ph n m m ư c tích h p trong các trình duy t thông d ng. V i công ngh hi n nay, chúng ta có th chơi video trên Internet mà không c n ch i t i toàn b t p tin video xu ng máy tính. 3. Tôi có th chơi trò chơi trong trình duy t không? B n có th chơi trò chơi b ng các ph n m m trò chơi ư c cài s n trên máy tính. Nhi u ph n m m s ư c c p trong các ph n sau c a tài li u này. Tuy nhiên có th chơi trò chơi thông qua trình duy t v i s h tr c a các ph n m m khác ch y v i trình duy t, như Java, Shockwave, và Flash. T t c nh ng cái ó làm cho trình duy t có them kh năng tương tác. M t s chương trình trò chơi ư c thi t k b n có th chơi m t mình, nhưng nhi u trò chơi khác ư c thi t k nhi u ngư i cùng chơi. Ví d , n u i vào ph n trò chơi c a Yahoo! B n s nhìn th y lo i trò chơi tr c tuy n có th chơi b ng trình duy t. a ch (URL) là http://games.yahoo.com. 4. Có th mua các th trên Web không? Vi c mua s m ngày càng tr nên ph bi n trên Web. Th c t trên toàn th gi i, m i ngư i chi tr hàng t ô la hàng năm cho vi c mua s m tr c tuy n. Mua s m tr c tuy n d dàng và an toàn nh các chương trình m b o bí m t các thông tin quan tr ng c a khách hàng và thông tin ch ư c g i t i c a hàng mà khách hàng mua s m. Không ch có th mua hàng t các c a hàng mà còn có th bán các s n ph m trên internet. Trên internet có các site bán u giá và hàng nghìn, hàng tri u các Web site cho m i ngư i bán s n ph m tr c tuy n. Trong chương 4 s xem xét m t s l i khuyên h u ích khi mua s m tr c tuy n. IV B N Ã H C Ư C GÌ V WORLD WIDE WEB. Bài h c này ã nói v thành ph n ph bi n nh t c a Internet: World Wide Web. Web ch a âm nh c, video, âm thanh, h a, và các l a ch n a phương ti n khác làm thành m t b sưu t p kh ng l thông tin v các lĩnh v c như thương m i, giáo d c, …và gi i trí. Nhi u thành ph n khác ã ư c xét n trong chương này, bao g m: 18
• Trình duy t Web • Tìm ki m thông tin trên internet • Tính h p l c a thông tin • Hành ng ăn tr m b n quy n và lu t b n quy n • Nghe âm nh c qua trình duy t • Xem video qua trình duy t • Chơi trò chơi qua trình duy t • Mua bán tr c tuy n V CÁC THU T NG C N BI T Xem l i các thu t ng sau: Tên mi n: Domain name Máy tìm ki m: Search Engine Trang ch : Home page Siêu văn b n: Hypertext Ngôn ng ánh d u siêu văn b n Hypertext markup language (HTML) Giao th c truy n siêu văn b n: Hypertext transfer protocol (HTTP) Giao di n: Interface Mi n m c nh: Top-level domain (TLD) Web site d ng Cây: Tree Web site Trình nh v tài nguyên th ng nh t: Uniform Resource Locator (URL) Trình duy t web: Web browser Trang: Web page Web site VI CÁC WEB SITE THAM KH O Web site v b n quy n: http://www.benedict.com Hãng Macromedia: http://www.macromedia.com Âm nh c tr c tuy n: http://www.musicmatch.com Cơ quan B n quy n c a M : http://lcweb.loc.gov/copyright Trò chơi c a Yahoo Games: http://games.yahoo.com Site Thư vi n s Qu c gia c a M : http://memory.loc.gov/ VII CÁC CÂU H I ÔN T P 1. B n hãy nêu m i quan h c a World Wide Web i v i Internet. 2. Trong tên mi n sau, nêu ý nghĩa c a t ng thành ph n: http://www.favoritepoem.org/thevideos/index.html 19
http: www: favoritepoem.org: thevideos: index.html: 3. Phác th o và ưa ra các bư c ti n hành n u nu n tìm ki m trên Internet thông tin v THI I H C NĂM 2007. 4. Mô t s khác nhau gi a web site v n ng, site thương m i, và site giáo d c. 5. T i sao c n ư c c p phép s d ng trư c khi dùng thông tin trên m t Web site nào ó? 20