Mấy vấn đề cần quan tâm hiện nay của hệ thống chăm sóc sức khỏe

X· héi häc sè 2 (74), 2001 49<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> MÊy vÊn ®Ò cÇn quan t©m hiÖn nay<br /> cña hÖ thèng ch¨m sãc søc kháe<br /> TrÞnh Hßa B×nh<br /> NguyÔn §øc ChÝnh<br /> <br /> <br /> 1. HiÖn tr¹ng vµ nhu cÇu cña vÊn ®Ò ch¨m sãc søc kháe<br /> Tõ tr−íc ®Õn nay, cã nhiÒu b¸o c¸o x· héi nãi chung vµ y tÕ nãi riªng ph¶n ¸nh<br /> vÒ t×nh h×nh søc kháe cña c− d©n. Nh×n chung, c¸c b¸o c¸o ®Òu cho r»ng t×nh h×nh søc<br /> kháe cña c− d©n ViÖt Nam ®· ®−îc c¶i thiÖn rÊt nhiÒu so víi vµi thËp kû tr−íc ®©y.<br /> Nh−ng d−êng nh−, ®ã chØ lµ nhËn xÐt c¶m tÝnh h¬n lµ khoa häc. Cã lÏ, ®a sè ng−êi<br /> nghe, ng−êi ®äc ®· kh«ng chó ý ®Õn nh÷ng con sè thèng kª vÒ t×nh h×nh chiÒu cao, c©n<br /> nÆng cña thanh niªn ViÖt Nam trong nh÷ng thËp kû qua. §iÒu ®ã còng gièng nh−<br /> nhËn xÐt h×nh nh− b©y giê Ýt nguêi èm ®au, hay lµ hÖ thèng y tÕ cña chóng ta ®· ph¸t<br /> triÓn réng kh¾p tõ thµnh thÞ ®Õn n«ng th«n v.v... Dï vÉn biÕt r»ng viÖc ®¸nh gi¸ t×nh<br /> h×nh søc kháe vµ nhu cÇu ch¨m sãc søc kháe cña d©n c− th«ng qua c¸c con sè thèng kª<br /> vÒ tû lÖ sè ng−êi kh¸m-ch÷a bÖnh chØ lµ t−¬ng ®èi, rÊt khã cã thÓ ph¶n ¸nh ®óng hiÖn<br /> tr¹ng vÊn ®Ò. Nh−ng dï sao trong khi ch−a thÓ cã ®iÒu kiÖn cã ®−îc nh÷ng chØ b¸o<br /> chÝnh x¸c th× nh÷ng con sè nµy chÝ Ýt còng cã thÓ lµ nh÷ng gîi ý h÷u Ých.<br /> NhËn xÐt ®Çu tiªn cña chóng t«i lµ tû lÖ èm ®au kh¸ cao vµ cã chiÒu h−íng<br /> t¨ng lªn ë tÊt c¶ c¸c nhãm ph©n theo thu nhËp trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. Ch¼ng<br /> h¹n, kh¶o s¸t víi 5 nhãm (mçi nhãm gåm 20% c¸c hé cïng lo¹i), tû lÖ c¸c c¸ nh©n<br /> th«ng b¸o bÞ èm ®au 1 lÇn trong thêi gian theo dâi 4 tuÇn ®Òu t¨ng lªn. Nhãm nghÌo<br /> nhÊt t¨ng tõ 26.2% - 41.7%. Nhãm giÇu nhÊt t¨ng tõ 28.9% - 38.1% vµ trung b×nh ë<br /> tÊt c¶ c¸c nhãm t¨ng tõ 27.6% -40.9% (Nguån: VLSS 1993; VLSS 1998).<br /> Râ rµng vÊn ®Ò søc kháe kh«ng thuÇn tóy chÞu ¶nh h−ëng cña mét vµi yÕu tè<br /> vËt chÊt hay x· héi th«ng th−êng nh− ng−êi ta th−êng nghÜ. Nguyªn nh©n chÝnh dÉn<br /> ®Õn èm ®au vµ tö vong cã thÓ lý gi¶i phÇn nµo thùc chÊt cña vÊn ®Ò. NÕu nh− vµo<br /> n¨m 1976, c¸c bÖnh truyÒn nhiÔm chiÕm tíi 50-56% c¸c tr−êng hîp m¾c bÖnh vµ tö<br /> vong, th× ®Õn 1997 tû lÖ nµy lµ 27%. Nh−ng, mÆt kh¸c tû lÖ èm ®au do chÊn th−¬ng,<br /> tai n¹n, ngé ®éc ®· t¨ng tõ 2% n¨m 1976 lªn 22% n¨m 1997. Nh− vËy, trªn bøc<br /> tranh chung vÒ t×nh h×nh søc kháe vµ nhu cÇu ch¨m sãc søc kháe cña d©n c− hiÖn<br /> nay, ®· nhËn thÊy sù biÕn chuyÓn hai chiÒu: trong khi c¸c lo¹i bÖnh “truyÒn thèng”<br /> cã xu h−íng gi¶m dÇn th× c¸c bÖnh ®Æc tr−ng cña x· héi hiÖn ®¹i l¹i t¨ng lªn nhanh.<br /> DÔ nhËn thÊy bøc tranh ®−îc ph¸c häa qua sù nhËn biÕt cña d©n c− vÒ t×nh<br /> h×nh bÖnh tËt t¹i ®Þa ph−¬ng kh«ng mÊy tèt ®Ñp. Trong ®iÒu kiÖn nh− vËy, d©n c−<br /> “tù c¶m” thÊy t×nh h×nh søc kháe cña m×nh nh− sau: 19,9% cho r»ng t×nh tr¹ng søc<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 50 MÊy vÊn ®Ò cÇn quan t©m hiÖn nay cña hÖ thèng ch¨m sãc søc kháe<br /> <br /> kháe cña gia ®×nh hä kh¸ h¬n, 61,5% cho lµ kh«ng cã sù thay ®æi vµ ®Æc biÖt cã tíi 17,<br /> 9% cho lµ kÐm h¬n.<br /> Theo thèng kª cña Bé Y tÕ, chØ tÝnh riªng víi c¸c c¬ së y tÕ nhµ n−íc th× sè lÇn<br /> sö dông dÞch vô y tÕ ®· t¨ng nhanh vµo giai ®o¹n 1976-1984 (tõ 0,7 ®Õn 2,3 lÇn/®Çu<br /> ng−êi/n¨m vµ gi¶m thÊp nhÊt (1 lÇn) vµo n¨m 1990, sau ®ã t¨ng ®Òu ®Æn vµ ®¹t 1,7<br /> lÇn vµo n¨m 1998. Theo −íc tÝnh cña Bé Y tÕ th× b×nh qu©n sè lÇn sö dông dÞch vô y<br /> tÕ/®Çu ng−êi/n¨m ë ViÖt Nam hiÖn nay lµ 1,7 vµ tû lÖ ®−îc ®iÒu trÞ néi tró lµ 68/1.000<br /> ng−êi/n¨m. Møc ®é sö dông dÞch vô y tÕ 1,7 lÇn/®Çu ng−êi/n¨m ®−îc coi lµ kh¸ tèt,<br /> thÊp h¬n mét chót so víi Trung Quèc, Singapore, nh−ng cao h¬n râ rÖt so víi Ên §é,<br /> Pakistan, Malaysia, Cambodia. (Ng©n hµng thÕ giíi, 1999).<br /> Mét sè yÕu tè ¶nh h−ëng viÖc sö dông dÞch vô y tÕ<br /> ChÊt l−îng dÞch vô y tÕ lµ c¨n cø lùa chän tr−íc hÕt cña ng−êi bÖnh. ChÊt<br /> l−îng dÞch vô cµng cao th× møc ®é sö dông dÞch vô cµng cao. Tuy nhiªn, sù lùa chän<br /> nµy l¹i bÞ rµng buéc chÆt chÏ vµo kh¶ n¨ng chi tr¶. Cho nªn ë n−íc ta nh÷ng n¨m<br /> gÇn ®©y møc ®é chÊt l−îng cña dÞch vô y tÕ kh«ng ph¶i chØ do yªu cÇu ch÷a trÞ bÖnh<br /> quy ®Þnh, mµ còng ph©n hãa theo tói tiÒn cña bÖnh nh©n. Kh¶ n¨ng chi tr¶ thÊp th×<br /> h−ëng dÞch vô chÊt l−îng thÊp, nh−ng nh− thÕ kh«ng cã nghÜa lµ rÎ h¬n, mµ tr¸i l¹i,<br /> cã thÓ lµ ®¾t h¬n. XÐt tõ gãc ®é x· héi thÞ tr−êng th× ®iÒu nµy kh«ng cã g× bÊt hîp lý,<br /> nh−ng ®©y l¹i lµ sù bÊt c«ng b»ng nÕu xÐt tõ gãc ®é c«ng b»ng x· héi.<br /> Møc sèng còng lµ yÕu tè ¶nh h−ëng nhiÒu ®Õn viÖc sö dông dÞch vô y tÕ. Theo<br /> c¸c kÕt qu¶ ®iÒu tra vÒ møc sèng ng−êi ViÖt Nam n¨m 1993 vµ 1998 víi mÉu ®¹i<br /> diÖn toµn quèc (Tæng côc Thèng kª) cã thÓ thÊy møc ®é sö dông dÞch vu y tÕ ®· t¨ng<br /> lªn 29% tõ 1993 ®Õn 1998. C¸c kÕt qu¶ kh¶o s¸t nµy còng cho thÊy víi nhãm cã møc<br /> chi tiªu thÊp (d−íi 750.000 ®/n¨m) kh«ng cã sù thay ®æi ®¸ng kÓ, trong khi víi c¸c<br /> nhãm cã møc chi tiªu trung b×nh vµ cao th× møc ®é sö dông dÞch vô y tÕ t¨ng cao.<br /> C¸c t−¬ng quan cña yÕu tè thu nhËp víi t×nh h×nh søc kháe vµ ch¨m sãc søc<br /> kháe cña d©n c− cho thÊy sù chi phèi kh¸ râ nÐt cña c¸c ®iÒu kiÖn kinh tÕ. Trong khi<br /> c¸c ý kiÕn ®¸nh gi¸ t×nh tr¹ng søc kháe rÊt tèt vµ tèt ë nhãm thu nhËp cao lµ trªn<br /> 50%, th× tû lÖ nµy ë nhãm thu nhËp thÊp chØ lµ trªn 15%.<br /> Sù chªnh lÖnh lín trong sö dông dÞch vô y tÕ gi÷a c¸c khu vùc n«ng th«n vµ<br /> thµnh thÞ ë n−íc ta ®ang lµ vÊn ®Ò gay cÊn. Nh− lµ mét hiÖn t−îng, mét qu¸ tr×nh x·<br /> héi, sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn hÖ nhu cÇu dÞch vô y tÕ ®−¬ng nhiªn chÞu t¸c ®éng chi<br /> phèi cña rÊt nhiÒu yÕu tè, ®iÒu kiÖn x· héi chung còng nh− c¸c ®iÒu kiÖn ®êi sèng x·<br /> héi céng ®ång côc bé. §Ó minh häa, xin xem xÐt yÕu tè céng ®ång x· héi ë hai khu vùc<br /> ph©n hãa râ rÖt- thµnh thÞ vµ n«ng th«n. KÕt qu¶ ®iÒu tra cña Dù ¸n Søc kháe gia<br /> ®×nh, ñy ban D©n sè vµ KÕ ho¹ch hãa gia ®×nh n¨m 1999 cho thÊy trong khi thu nhËp<br /> vµ c¸c ®iÒu kiÖn ®êi sèng vËt chÊt cña d©n c− n«ng th«n nãi chung cßn thÊp h¬n nhiÒu<br /> so víi d©n c− thµnh thÞ, th× møc chi phÝ cho nhu cÇu ch¨m sãc søc kháe ë n«ng th«n l¹i<br /> cao h¬n râ rÖt - c¶ tæng chi phÝ còng nh− chi phÝ b×nh qu©n ®Çu ng−êi. Ch¼ng h¹n, tæng<br /> chi phÝ cho nhu cÇu ch¨m sãc søc kháe gia ®×nh trong n¨m qua ë thµnh thÞ lµ trªn<br /> 800.000 ®ång, th× ë n«ng th«n lµ trªn 1.238.000 ®ång; víi chi phÝ b×nh qu©n ®Çu ng−êi<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br />  TrÞnh Hßa B×nh & NguyÔn §øc ChÝnh 51<br /> <br /> th× c¸c con sè t−¬ng øng lµ 183.000 ®ång vµ 238.000 ®ång. V× vËy, cã tíi 57,1% ý kiÕn<br /> cña d©n c− n«ng th«n cho r»ng møc chi phÝ cho nhu cÇu søc kháe lµ nhiÒu so víi thu<br /> nhËp cña hä, trong khi víi d©n c− thµnh thÞ th× con sè nµy chØ lµ 37,7%.<br /> Sù khuyÕn khÝch cña chÝnh s¸ch x· héi.<br /> Nh− chóng ta ®· thÊy trong thêi kú qu¸ ®é tõ chÕ ®é bao cÊp sang kinh tÕ thÞ<br /> tr−êng, lÜnh vùc dÞch vô y tÕ ®· cã nh÷ng biÕn ®éng phøc t¹p. HÖ thèng dÞch vô y tÕ<br /> bao cÊp ®· ngµy cµng bÊt lùc vµ xuèng cÊp tr−íc nhu cÇu ch¨m sãc søc kháe cña d©n<br /> c− ngµy cµng t¨ng. Trong t×nh h×nh Êy, nh− lµ kÕt qu¶ ®iÒu tiÕt tù nhiªn cña quy<br /> luËt cung-cÇu, y tÕ t− nh©n d−íi nhiÒu h×nh thøc ®· xuÊt hiÖn tù ph¸t. D©n c− võa lµ<br /> ng−êi ®−îc h−ëng lîi do ®−îc tháa m·n mét phÇn nhu cÇu ch¨m sãc søc kháe , võa lµ<br /> n¹n nh©n cña nh÷ng nhu cÇu ®ã kh«ng chØ v× tÝnh chñ ®éng vµ kh¶ n¨ng lùa chän<br /> cña d©n c− ®−îc më réng, mµ cßn v× sù ®¶m b¶o tÝnh hîp ph¸p vµ b×nh ®¼ng vÒ lîi<br /> Ých trong c¸c quan hÖ cung-cÇu liªn quan.<br /> §¸nh gi¸ chung hÖ nhu cÇu dÞch vô y tÕ.<br /> C¸c kÕt qu¶ ®−îc ph©n tÝch ë trªn cã thÓ míi chØ bao qu¸t nh÷ng khÝa c¹nh<br /> chñ yÕu, nh−ng theo chóng t«i ®· ®ñ cho mét bøc ph¸c häa víi nh÷ng nÐt chÝnh vÒ<br /> hiÖn tr¹ng hÖ nhu cÇu dÞch vô y tÕ nh− sau.<br /> Thø nhÊt, c¸c ®iÒu kiÖn c¹nh tranh ph¸t triÓn trong ®iÒu kiÖn §æi míi ®· t¸c<br /> ®éng n©ng cao nhËn thøc, tÝnh chñ ®éng vµ d©n trÝ trong c¸c hµnh vi øng xö cña d©n<br /> c− ®èi víi viÖc ch¨m sãc søc kháe . §©y lµ nÒn t¶ng c¨n b¶n cña sù h×nh thµnh vµ<br /> ph¸t triÓn hÖ nhu cÇu nµy trong c¸c céng ®ång d©n c− kh¸c nhau.<br /> Thø hai, trong viÖc ch¨m sãc søc kháe nãi chung, trªn thùc tÕ ®· h×nh thµnh<br /> hÖ nhu cÇu lín vµ ®a d¹ng c¶ vÒ thÓ lo¹i còng nh− møc ®é yªu cÇu chÊt l−îng dÞch vô<br /> kh¸c nhau ë c¸c céng ®ång d©n c− tõ thµnh thÞ ®Õn n«ng th«n. §iÒu nµy lµ kÕt qu¶<br /> tÊt yÕu cña sù ph©n hãa x· héi trong ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr−êng.<br /> Thø ba, sù ph¸t triÓn cña hÖ nhu cÇu ch¨m sãc søc kháe trong ®iÒu kiÖn hiÖn<br /> nay ®· b¾t ®Çu ph¸ vì khu«n khæ h¹n hÑp cña hÖ thèng cung cÊp c¸c dÞch vô nµy<br /> theo kiÓu bao cÊp tõ phÝa nhµ n−íc vµ më ®−êng cho sù ph¸t triÓn hÖ cung cÊp dÞch<br /> vô y tÕ t− nh©n. MÆc dï cßn nhiÒu h¹n chÕ nh−ng hÖ thèng dÞch vô y tÕ t− nh©n ®·<br /> ®−îc chÊp nhËn víi mét tû phÇn ®¸ng kÓ so víi y tÕ nhµ n−íc t¹i tuyÕn c¬ së vµ ®ãng<br /> vai trß x· héi tÝch cùc.<br /> Thø t−, mÆc dï d©n c− ®· sö dông mét khèi l−îng lín c¸c dÞch vô y tÕ t−<br /> nh©n, nh−ng chñ yÕu lµ c¸c dÞch vô kh¸m-ch÷a th«ng th−êng. Nhu cÇu dÞch vô chÊt<br /> l−îng cao ®· xuÊt hiÖn nh− lµ kÕt qu¶ tÊt yÕu cña sù ph©n hãa, tuy ch−a ph¶i lµ phæ<br /> biÕn ®èi víi ®a sè d©n c−.<br /> Thø n¨m, trong khi lùc l−îng y tÕ nhµ n−íc ë khu vùc n«ng th«n nãi chung<br /> cßn nhiÒu h¹n chÕ th× lùc l−îng y tÕ t− nh©n cã vai trß rÊt quan träng trong viÖc tháa<br /> m·n nhu cÇu ch¨m sãc søc kháe cña d©n c−.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 52 MÊy vÊn ®Ò cÇn quan t©m hiÖn nay cña hÖ thèng ch¨m sãc søc kháe<br /> <br /> Thø s¸u, nh− ®· thÊy, c¸c yÕu tè kinh tÕ còng nh− c¸c ®iÒu kiÖn céng ®ång x·<br /> héi ®· vµ ®ang cã t¸c ®éng chi phèi nhÊt ®Þnh ®Õn nhËn thøc còng nh− ®Þnh h−íng<br /> hµnh vi øng xö trong viÖc lùa chän vµ tháa m·n nhu cÇu ch¨m sãc søc kháe. Tuy<br /> nhiªn, c¸c t¸c ®éng chi phèi nµy kh«ng lµm thay ®æi vÒ c¨n b¶n bøc tranh chung<br /> ®ang ®Þnh h×nh: ch¨m sãc søc kháe nãi chung tuy ch−a cao vÒ yªu cÇu chÊt l−îng,<br /> nh−ng lµ nhu cÇu lín vÒ khèi l−îng cña c¸c tÇng líp d©n c−.<br /> 2. VÒ hÖ thèng cung cÊp dÞch vô y tÕ<br /> Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn §æi míi, còng nh− c¸c ngµnh kh¸c, hÖ thèng cung<br /> cÊp c¸c dÞch vô ch¨m sãc søc kháe cho d©n c− ®· ph¸t triÓn vµ ®a d¹ng hãa rÊt<br /> nhanh. Mét c¸ch chung nhÊt, cã thÓ thÊy hÖ thèng nµy hiÖn nay bao gåm hai lo¹i c¬<br /> së dÞch vô y tÕ: c¸c c¬ së nhµ n−íc (c«ng) vµ c¸c c¬ së t− nh©n (tËp thÓ vµ t− nh©n).<br /> Y tÕ c«ng.<br /> Theo th«ng kª cña Bé Y tÕ, n¨m 1997 c¶ n−íc ®· cã 10.929 tr¹m y tÕ x· (bao<br /> gåm 9.806 tr¹m thuéc Bé Y tÕ, 1.123 tr¹m thuéc c¸c bé, c¸c ngµnh kh¸c). NÕu tÝnh tû<br /> lÖ phôc vô theo ®Çu d©n th× vµo n¨m 1997 lµ 7019 ng−êi/tr¹m y tÕ, tøc lµ sót kÐm so<br /> víi n¨m 1980 (5.394 ng−êi/tr¹m y tÕ x·). §iÒu nµy còng dÔ hiÓu v× d©n sè t¨ng lªn<br /> nhanh, trong khi sè l−îng tr¹m y tÕ th× Ýt thay ®æi trong vßng 15 n¨m qua.<br /> Nh− lµ tÊt yÕu cña quan hÖ nh©n qu¶, sù gi¶m sót vÒ c¬ së vËt chÊt vµ n¨ng<br /> lùc dÉn ®Õn chÊt l−îng dÞch vô thÊp, kh«ng ®−îc kh¸ch hµng (bÖnh nh©n) lùa chän<br /> sö dông, thua thiÖt trong c¹nh tranh, do ®ã kh«ng cã kh¶ n¨ng tµi chÝnh ®Ó c¶i thiÖn<br /> n¨ng lùc phôc vô, xuèng cÊp l¹i cµng xuèng cÊp. §©y lµ c¸i vßng luÈn quÈn ®ang cÇn<br /> sù ph¸ vì cña y tÕ c¬ së.<br /> Theo ®¸nh gi¸ cña Bé Y tÕ th× hiÖn nay so víi c¸c n−íc trong khu vùc, ViÖt<br /> Nam ®øng ë møc cao tÝnh theo sè gi−êng bÖnh trªn ®Çu ng−êi kho¶ng 1380 ng−êi/1<br /> gi−êng bÖnh. Cuéc ®iÒu tra bÖnh viÖn n¨m 1996 cña Bé Y tÕ víi 656 c¬ së bÖnh viÖn<br /> ®· cho thÊy møc ®é sö dông c¸c c¬ së bÖnh viªn cã tû lÖ thay ®æi tõ 88% ë tuyÕn<br /> huyÖn vµ 103% ë c¸c c¬ së chuyªn khoa tuyÕn tØnh. Qua c¸c ph−¬ng tiÖn th«ng tin<br /> ®¹i chóng cã thÓ thÊy t×nh tr¹ng “qu¸ t¶i” ë c¸c bÖnh viÖn tuyÕn trªn cßn gay g¾t<br /> h¬n. Nh− vËy, cã thÓ thÊy møc ®é sö dông c¸c c¬ së bÖnh viÖn nãi chung cao h¬n<br /> rÊt nhiÒu so víi y tÕ x·.<br /> C¸c tæ chøc NGO.<br /> HiÖn nay n−íc ta cã kho¶ng 100 tæ chøc NGO häat ®éng trong lÜnh vùc y tÕ,<br /> hä cung cÊp trªn 7 triÖu USD cho c¸c häat ®éng nµy. Tuy nhiªn, trªn thùc tÕ, cßn cã<br /> rÊt nhiÒu kho¶n tµi chÝnh ®−îc hç trî cho c¸c häat ®éng y tÕ th«ng qua c¸c tæ chøc<br /> kh¸c, cho nªn −íc tÝnh con sè nµy cã thÓ lªn ®Õn 25 triÖu USD vµ chiÕm kho¶ng 25%<br /> nguån vèn ODA dµnh cho lÜnh vùc y tÕ. Vai trß hç trî cña c¸c NGO thÓ hiÖn tÝch cùc<br /> râ rÖt trong c¸c dù ¸n ph¸t triÓn y tÕ, ch¼ng h¹n nh− kiÓm so¸t bÖnh truyÒn nhiÔm,<br /> søc kháe sinh s¶n, ch¨m sãc bµ mÑ-trÎ em, y häc cæ truyÒn, phôc håi chøc n¨ng, n−íc<br /> s¹ch-vÖ sinh m«i tr−êng, hç trî ph−¬ng tiÖn vµ ®µo t¹o c¸n bé... (Ban qu¶n lý c¸c Dù<br /> ¸n, Bé Y tÕ, 1998).<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br />  TrÞnh Hßa B×nh & NguyÔn §øc ChÝnh 53<br /> <br /> Y tÕ t− nh©n.<br /> ViÖc ban hµnh Ph¸p lÖnh vÒ hµnh nghÒ y, d−îc t− nh©n vµ nh÷ng v¨n b¶n<br /> ph¸p quy liªn quan ®· thÓ hiÖn sù khuyÕn khÝch cña chÝnh s¸ch quèc gia ®èi víi lÜnh<br /> vùc s¶n xuÊt x· héi nµy. Sù ph¸t triÓn nhanh chãng hÖ thèng c¸c c¬ së y tÕ t− nh©n<br /> nh÷ng n¨m sau ®ã ®· nh− lµ kÕt qu¶ tÊt yÕu. Theo thèng kª cña Bé Y tÕ, ®Õn hÕt n¨m<br /> 1996 trªn toµn quèc ®· cã 13.270 c¬ së dÞch vô y tÕ t− nh©n ®−îc cÊp giÊy phÐp hµnh<br /> nghÒ. Theo thèng kª cña Vô ®iÒu trÞ Bé Y tÕ n¨m 1997 con sè nµy ®· lµ 17.700 c¬ së.<br /> Víi sè l−îng lín nh− vËy, nh−ng sù ph©n bè chñ yÕu (70%) lµ ë khu vùc thµnh<br /> thÞ, cßn l¹i lµ ë khu vùc n«ng th«n, n¬i chiÕm 80% d©n sè, nghÜa lµ tÝnh theo tû lÖ<br /> trªn ®Çu ng−êi th× ë thµnh thÞ cao h¬n 9 lÇn so víi ë n«ng th«n. §iÒu nµy lµm t¨ng<br /> thªm sù bÊt b×nh ®¼ng trong kh¶ n¨ng tiÕp cËn vµ sö dông dÞch vô y tÕ cña d©n c−.<br /> 3. §¸nh gi¸ quan hÖ cung cÇu<br /> C¸c ph©n tÝch trªn ®©y cho thÊy nhu cÇu cña c¸c céng ®ång d©n c− vÒ dÞch vô<br /> ch¨m sãc søc kháe nãi chung kh«ng chØ lµ rÊt lín vµ rÊt ®a d¹ng, mµ cßn cã sù ph©n<br /> hãa phøc t¹p d−íi t¸c ®éng chi phèi cña nhiÒu ®iÒu kiÖn vµ hoµn c¶nh cô thÓ. Tuy<br /> nhiªn, trªn mÆt b»ng ph¸t triÓn chung th× mét khèi l−îng lín c¸c nhu cÇu dÞch vô y tÕ<br /> vÉn chñ yÕu lµ c¸c dÞch vô kh¸m-ch÷a th«ng th−êng; c¸c yªu cÇu dÞch vô chÊt l−îng<br /> cao ®· ngµy cµng t¨ng, nh−ng ch−a ph¶i lµ phæ biÕn. Trong khi c¸c nhu cÇu kh¸m-<br /> ch÷a th«ng th−êng ®−îc tháa m·n mét phÇn ®¸ng kÓ ë c¸c c¬ së dÞch vô y tÕ t−, th× c¸c<br /> yªu cÇu chÊt l−îng cao, ch÷a trÞ phøc t¹p vÉn chñ yÕu ®−îc tháa m·n ë c¸c c¬ së y tÕ<br /> hiÖn ®¹i cña nhµ n−íc. Nguyªn nh©n chñ yÕu ë ®©y cã thÓ lµ tõ c¶ hai phÝa: thø nhÊt,<br /> møc sèng thÊp, thu nhËp thÊp cña ®a sè d©n c− ch−a khuyÕn khÝch sö dông dÞch vô<br /> chÊt l−îng cao; vµ thø hai, sù yÕu kÐm vÒ c¬ së vËt chÊt vµ trang thiÕt bÞ cña b¶n th©n<br /> c¸c cã së y tÕ t− nh©n, ®Æc biÖt lµ ë khu vùc n«ng th«n, còng ch−a cho phÐp thùc hiÖn<br /> c¸c dÞch vô chÊt l−îng cao. Nãi c¸ch kh¸c, nhu cÇu dÞch vô y tÕ chÊt l−îng cao kh«ng<br /> nh÷ng ch−a ®−îc kÝch thÝch v× lîi Ých søc kháe cña d©n c−, mµ cßn ®ang bÞ k×m h·m bëi<br /> chÝnh sù yÕu kÐm cña c¸c c¬ së y tÕ t− nh©n. §iÒu nµy còng gãp ph©n gi¶i thÝch t×nh<br /> tr¹ng ngµy cµng qu¸ t¶i ë c¸c c¬ së bÖnh viÖn c«ng tuyÕn trªn.<br /> XÐt mét c¸ch chung nhÊt mèi t−¬ng quan gi÷a kh¶ n¨ng cung cÊp vµ nhu cÇu<br /> ch¨m sãc søc kháe cña d©n c− cã thÓ nhËn xÐt nh− sau:<br /> Sù ph¸t triÓn hÖ cung cÊp dÞch vô y tÕ t− ®· ®¸p øng mét tû lÖ kh¸ cao (30-50<br /> %) nhu cÇu kh¸m ch÷a bÖnh cña d©n c− nãi chung. Y tÕ t− nh©n ®· t¹o ra c¸c ®iÒu<br /> kiÖn thuËn tiÖn nhÊt cho viÖc tháa m·n nhu cÇu ch¨m sãc søc kháe. VÒ gi¸ c¶ dÞch vô,<br /> mÆc dï hiÖn cßn kho¶ng mét nöa nh÷ng ng−êi sö dông dÞch vô y tÕ t− cho lµ cao so víi<br /> thu nhËp cña hä, nh−ng víi nh÷ng −u thÕ riªng, nh− ®· nãi, còng vÉn ®−îc d©n c−<br /> chÊp nhËn. Sù ph¸t triÓn c¸c c¬ së y tÕ t− nh©n nh− lµ lùc l−îng c¹nh tranh ®· gãp<br /> phÇn c¶i thiÖn viÖc cung cÊp dÞch vô ch¨m sãc søc kháe kh«ng chØ ë khu vùc t− nh©n,<br /> mµ c¶ ë c¸c c¬ së y tÕ nhµ n−íc.<br /> Nh− ®· nãi, nhu cÇu ch¨m sãc søc kháe cña d©n c− ngµy cµng t¨ng lªn, nh−ng<br /> theo thèng kª cña Bé Y tÕ n¨m 1997 th× lùc l−îng y tÕ c«ng ë c¬ së l¹i ®−îc sö dông<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 54 MÊy vÊn ®Ò cÇn quan t©m hiÖn nay cña hÖ thèng ch¨m sãc søc kháe<br /> <br /> rÊt thÊp. Sù ®¸p øng thÊp tr−íc nhu cÇu ch¨m sãc søc kháe ngµy cµng cao vµ ®a<br /> d¹ng cña d©n c− ®· ph¸ vì hÖ thèng ph©n tuyÕn cña c¸c c¬ së bÖnh viÖn. Trong khi ë<br /> cÊp c¬ së chØ sö dông mét phÇn n¨ng lùc hiÖn cã (dï r»ng n¨ng lùc nµy cßn thÊp) th×<br /> ë c¸c cÊp trªn, ®Æc biÖt lµ c¸c bÖnh viÖn chuyªn khoa vµ trung −¬ng, l¹i qu¸ t¶i<br /> nghiªm träng, g©y ra nh÷ng hËu qu¶ kh«ng ®¸ng cã. C¸i ®iÒu “nghÞch lý cã lý” ë ®©y<br /> chÝnh lµ n¨ng lùc Ýt th× l¹i cµng thõa.<br /> VËy lµ, cho dï hÖ thèng cung cÊp dÞch vô ch¨m sãc søc kháe ®· ph¸t triÓn m¹nh<br /> trong nh÷ng n¨m §æi míi, bao gåm mét hÖ thèng c¬ së dÞch vô y tÕ c«ng ®−îc c¶i thiÖn<br /> râ rÖt vÒ n¨ng lùc phôc vô, mét lùc l−îng lín vµ ®a d¹ng c¸c c¬ së dÞch vô y tÕ t−,<br /> nh−ng kh¶ n¨ng ®¸p øng th× vÉn ch−a t−¬ng xøng víi nhu cÇu ch¨m sãc søc kháe ngµy<br /> cµng t¨ng lªn vÒ sè l−îng vµ chÊt l−îng cña c¸c tÇng líp d©n c− kh¸c nhau.<br /> 4. Kinh tÕ thÞ tr−êng lµ nguyªn do cña nh÷ng vÊn ®Ò trªn<br /> Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr−êng th× sù ph©n hãa kinh tÕ-x· héi lµ mét tÊt<br /> yÕu. Sù ph©n hãa nµy thÓ hiÖn cô thÓ trong tÊt c¶ c¸c khÝa c¹nh kh¸c nhau cña ®êi<br /> sèng c¸ nh©n còng nh− ®êi sèng céng ®ång, trong c¸c ®iÒu kiÖn sèng vËt chÊt còng<br /> nh− v¨n hãa, tinh thÇn vµ t©m linh. Nh÷ng ph©n hãa phøc t¹p vµ ®a d¹ng nµy lµ c¸c<br /> ®iÒu kiÖn trùc tiÕp chi phèi sù h×nh thµnh vµ biÕn ®æi cña hÖ nhu cÇu nãi chung,<br /> trong lÜnh vùc dÞch vô y tÕ nãi riªng. Sau h¬n mét thËp kû §æi míi, hÖ nhu cÇu vÒ<br /> dÞch vô y tÕ ®· ph¸t triÓn vµ ®a d¹ng hãa tíi møc lµ con ng−êi kh«ng cßn tháa m·n<br /> víi nh÷ng g× mµ hÖ thèng y tÕ nhµ n−íc ®· vµ ®ang cung cÊp.<br /> C¸c ®iÒu kiÖn c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng b»ng<br /> c¸ch nµy hay c¸ch kh¸c, trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp, còng ®Òu t¸c ®éng chi phèi nhËn thøc vÒ<br /> vai trß cña nhu cÇu vµ sù tháa m·n nhu cÇu: nã kh«ng chØ mang ý nghÜa thuÇn tóy nh− lµ<br /> sù h−ëng thô, mµ còng ®ång thêi nh− lµ sù ®Çu t−. Tõ ®©y lµ th¸i ®é ®èi víi viÖc ®¸p øng<br /> nhu cÇu còng thay ®æi: nã mang tÝnh chñ ®éng vµ ®Þnh h−íng môc tiªu cô thÓ. Bëi vËy,<br /> viÖc ch¨m lo ®Õn søc kháe , ®¸p øng nhu cÇu dÞch vô y tÕ cho b¶n th©n vµ gia ®×nh còng lµ<br /> sù ®Çu t− cã ý thøc chñ ®éng, cã môc ®Ých cña mçi c¸ nh©n, mçi gia ®×nh.<br /> Tõ nh÷ng ®iÒu nãi trªn cã thÓ dÔ hiÓu r»ng kh«ng chØ sù ph©n hãa kinh tÕ-x·<br /> héi, mµ c¶ c¸c ®iÒu kiÖn c¹nh tranh ph¸t triÓn còng chi phèi sù h×nh thµnh vµ biÕn<br /> ®æi cña hÖ nhu cÇu rÊt ®a d¹ng còng nh− nh÷ng kh¶ n¨ng lùa chän réng r·i cña c¸c<br /> nhãm d©n c− kh¸c nhau vÒ dÞch vô y tÕ nãi chung.<br /> Còng tõ khi chuyÓn ®æi sang kinh tÕ thÞ tr−êng ë ViÖt Nam ®· vµ ®ang tån t¹i<br /> nhiÒu vÊn ®Ò næi cém trong c¸c lÜnh vùc an sinh x· héi nãi chung, y tÕ nãi riªng. Sù<br /> bao cÊp tõ ng©n s¸ch nhµ n−íc cho mäi nhu cÇu ch¨m sãc søc kháe nãi chung ®·<br /> kh«ng cßn phï hîp, chÝ Ýt lµ v× nhu cÇu th× ngµy cµng cao, trong khi ng©n s¸ch h¹n<br /> hÑp. VËy ai sÏ gi¶i quyÕt c¸c nhu cÇu nµy? Víi viÖc huy ®éng réng r·i c¸c lùc l−îng<br /> cung cÊp dÞch vô y tÕ tËp thÓ vµ t− nh©n tham gia vµo viÖc ®¸p øng c¸c nhu cÇu<br /> ch¨m sãc søc kháe th−êng xuyªn cña d©n c− th× Nhµ n−íc cã thÓ tËp trung ch¨m lo<br /> c¸c vÊn ®Ò chiÕn l−îc ph¸t triÓn, gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò vÜ m« cña ngµnh y tÕ nãi<br /> chung, ph¸t triÓn c¸c c¬ së y tÕ lín, hiÖn ®¹i cña quèc gia. Nh− vËy lµ trong giai ®o¹n<br /> ph¸t triÓn nµy, bªn c¹nh nh÷ng tiÕn bé hiÓn nhiªn, vÉn ®ang cßn tån t¹i nh÷ng vÊn<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br />  TrÞnh Hßa B×nh & NguyÔn §øc ChÝnh 55<br /> <br /> ®Ò næi cém, kh«ng thÓ gi¶i quyÕt ngµy mét ngµy hai, tr−íc hÕt cã lÏ lµ sù c«ng b»ng<br /> trong ch¨m sãc søc kháe ®èi víi bé phËn d©n c− nghÌo.<br /> Theo ®¸nh gi¸ chung (Héi nghÞ Trung −¬ng khãa VII, 1993), cho dï ng©n s¸ch<br /> nhµ n−íc dµnh cho y tÕ ®· t¨ng lªn th−êng xuyªn, nh−ng nã còng chØ ®¸p øng 50%<br /> nhu cÇu, dÉn ®Õn t×nh tr¹ng gi¶m sót nghiªm träng vÒ c¬ së vËt chÊt còng nh− chÊt<br /> l−îng cung cÊp dÞch vô kh¸m ch÷a bÖnh cho nh©n d©n. Trong ®iÒu kiÖn nh− thÕ,<br /> hiÓn nhiªn lµ sù ph¸t triÓn ®a d¹ng cña hÖ thèng cung cÊp dÞch vô y tÕ bao gåm y tÕ<br /> c«ng vµ c¸c lùc l−îng y tÕ tËp thÓ vµ t− nh©n kh¸c nhau ®ãng vai trß quan träng<br /> trong viÖc tháa m·n nhu cÇu ch¨m sãc søc kháe cña céng ®ång.<br /> Nh− vËy, ®· cã hÖ nhu cÇu h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn th× hÖ cung cÊp t−¬ng<br /> øng còng h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn theo, ®ã lµ lÏ th−êng t×nh cña quy luËt cung-cÇu<br /> trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr−êng. MÆt kh¸c, thùc tÕ ph¸t triÓn §æi míi cña ViÖt<br /> Nam nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· cho thÊy, bªn c¹nh y tÕ nhµ n−íc, hÖ thèng cung cÊp<br /> dÞch vô y tÕ tËp thÓ vµ t− nh©n ®· tá râ vai trß x· héi tÝch cùc cña nã vµ trë thµnh mét<br /> lÜnh vùc s¶n xuÊt x· héi g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr−êng ë n−íc ta. Sù<br /> ph¸t triÓn ®a d¹ng hÖ thèng cung cÊp dÞch vô ch¨m sãc søc kháe céng ®ång bao gåm<br /> c¶ y tÕ nhµ n−íc vµ y tÕ tËp thÓ-t− nh©n kh«ng chØ nh− lµ sù tháa m·n nhu cÇu nµy<br /> cña x· héi, mµ cßn lµ sù ®ãng gãp vµo sù ph¸t triÓn æn ®Þnh trong ®iÒu kiÖn §æi míi.<br /> 5. Khã kh¨n vµ gi¶i ph¸p ®Ó ph¸t triÓn<br /> Nh÷ng bÊt cËp trong hÖ thèng y tÕ t−.<br /> Ph¸p lÖnh vµ c¸c v¨n b¶n ph¸p quy liªn quan vÒ hµnh nghÒ y tÕ t− nh©n cßn<br /> cã mét sè ®iÓm ch−a phï hîp, do ®ã g©y khã kh¨n cho viÖc vËn dông thùc tÕ, ¶nh<br /> h−ëng ®Õn sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng cung-cÇu nµy. Tuy nhiªn, ®iÒu bÊt cËp c¨n b¶n<br /> lµ ë viÖc qu¶n lý nhµ n−íc ®èi víi lÜnh vùc ho¹t ®éng nµy. Nh÷ng yÕu kÐm dÔ thÊy<br /> trong ho¹t ®éng cña y tÕ t− nh©n lµ: sù ph©n bè bÊt hîp lý cña hÖ thèng c¸c c¬ së y tÕ<br /> t− nh©n. N¨ng lùc cung cÊp dÞch vô, nh− ®· thÊy qua c¸c kÕt qu¶ kh¶o s¸t, hÖ thèng<br /> c¸c c¬ së dÞch vô y tÕ t− nh©n nãi chung ®Òu yÕu kÐm vÒ trang thiÕt bÞ vµ ph−¬ng<br /> tiÖn chuyªn m«n. T×nh tr¹ng vi ph¹m c¸c nguyªn t¾c chuyªn m«n, kh«ng Ýt c¸c c¬ së<br /> y tÕ t− nh©n ho¹t ®éng dÞch vô v−ît qu¸ ph¹m vi cho phÐp hµnh nghÒ. Vi ph¹m y ®øc<br /> d−íi t¸c ®éng chi phèi cña lîi nhuËn: lîi dông sù kÐm hiÓu biÕt cña bÖnh nh©n ®Ó lÊy<br /> tiÒn thuèc vµ c«ng dÞch vô cao, gîi ý c¸c dÞch vô kh«ng cÇn thiÕt ®Ó moi tiÒn cña<br /> kh¸ch hµng. Tham gia qu¸ nhá bÐ cña y tÕ t− nh©n vµo c¸c ho¹t ®éng y tÕ dù phßng,<br /> ch¨m sãc søc kháe ban ®Çu ë ®Þa ph−¬ng. ThiÕu sù t−¬ng trî, hîp t¸c víi nhau trong<br /> qu¸ tr×nh hµnh nghÒ. L¹m dông thêi gian vµ c¸c ®iÒu kiÖn vËt chÊt (dông cô, trang<br /> thiÕt bÞ chuyªn dïng) cña c¬ së y tÕ nhµ n−íc cho häat ®éng hµnh nghÒ t− nh©n.<br /> Nh÷ng bÊt cËp trong hÖ thèng y tÕ c«ng.<br /> Víi hÖ thèng c¸c c¬ së y tÕ c«ng còng xin ®iÓm qua mét sè vÊn ®Ò næi cém.<br /> Thø nhÊt, ®ã lµ chøc n¨ng ch¨m sãc søc kháe ban ®Çu. Kh«ng lµm tèt c«ng t¸c nµy<br /> th× nh÷ng chi phÝ x· héi cho ®iÒu trÞ sÏ t¨ng cao, g¸nh nÆng cña hÖ thèng cung cÊp<br /> dÞch vô y tÕ sÏ nÆng h¬n, nh−ng hiÖu qu¶ x· héi l¹i thÊp. Tr−íc ®©y tÊt c¶ c¸c häat<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 56 MÊy vÊn ®Ò cÇn quan t©m hiÖn nay cña hÖ thèng ch¨m sãc søc kháe<br /> <br /> ®éng ch¨m sãc søc kháe ban ®Çu ®Òu ®−îc bao cÊp vµ do hÖ thèng y tÕ c¬ së thùc<br /> hiÖn. Ngµy nay, c¸c kho¶n bao cÊp nµy ®· bÞ b·i bá nhiÒu, vËy ai sÏ ph¶i mang g¸nh<br /> nÆng nµy. VÉn lµ y tÕ c¬ së. Nh−ng hä vÉn ph¶i c¹nh tranh trong ®iÒu kiÖn thÞ<br /> tr−êng ®Ó tån t¹i. HiÓn nhiªn lµ ®· cã mét kho¶ng trèng lín vµ rÊt quan träng trong<br /> hÖ thèng ch¨m sãc søc kháe cho d©n c−.<br /> Thø hai, chÕ ®é “B¶o hiÓm y tÕ”. H×nh nh− ng−êi ta thiªn vÒ suy nghÜ cho<br /> r»ng “B¶o hiÓm y tª” lµ gi¶i ph¸p “cøu tinh” cho vÊn ®Ò an sinh x· héi trong ch¨m<br /> sãc søc kháe nh©n d©n khi ®· xãa bao cÊp. ThiÕt nghÜ, trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng<br /> th× b¶o hiÓm y tÕ còng lµ mét ngµnh kinh doanh. Mµ ®· kinh doanh th× kh«ng thÓ<br /> kh«ng v× môc tiªu kiÕm lêi. V× vËy, trong khi kh«ng phñ nhËn vai trß nhÊt ®Þnh cña<br /> b¶o hiÓm y tÕ, còng kh«ng nªn ®Æt c¶ niÒm hy väng gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò an sinh nµy<br /> vµo b¶o hiÓm y tÕ.<br /> Thø ba, chÕ ®é ®·i ngé ®èi víi nh©n viªn y tÕ c«ng. Ngµy nay ai còng kªu ca<br /> vÒ sù bÊt c«ng b»ng x· héi trong ch¨m sãc søc kháe ®èi víi c¸c céng ®ång d©n c−<br /> n«ng th«n, ®Æc biÖt lµ vïng s©u. Ngoµi c¸c ®iÒu kiÖn kh¸c ra, sù thiÕu hôt ®éi ngò<br /> nh©n viªn y tÕ cã n¨ng lùc lµ khÝa c¹nh næi cém. Theo thèng kª cña Bé Y tÕ n¨m<br /> 1997, ba phÇn t− sè tr¹m y tÕ x· ch−a cã b¸c sü. Víi chÕ ®é ®·i ngé nh− hiÖn nay th×<br /> kh«ng thÓ thùc sù gi¶i quyÕt ®−îc vÊn ®Ò. §Ó t¨ng c−êng hÖ thèng ch¨m sãc søc kháe<br /> trong thêi kú míi xin khuyÕn nghÞ mét sè vÊn ®Ò sau:<br /> - Tæ chøc l¹i hÖ thèng c¬ quan thanh tra y tÕ. HiÖn nay thanh tra y tÕ n»m<br /> trong Së Y tÕ, tøc lµ mét c¬ quan cña ngµnh. §Ó cho c¬ quan nµy lµm tèt h¬n vai trß<br /> x· héi cña m×nh th× nªn “n©ng cÊp” nã: ®−a vµo hÖ thèng Thanh tra Nhµ n−íc vµ<br /> häat ®éng nh− lµ mét bé phËn chuyªn tr¸ch. Nh− thÕ th× chøc n¨ng vµ quyÒn h¹n<br /> míi t−¬ng xøng víi nhiÖm vô cña nã. Cïng víi sù c¶i c¸ch nµy cÇn tæ chøc ®µo t¹o vµ<br /> båi d−ìng nghiÖp vô thanh tra cho ®éi ngò thanh tra viªn y tÕ c¸c cÊp.<br /> - KhuyÕn khÝch sù ph¸t triÓn c¸c Héi y tÕ t− nh©n nh− lµ h×nh thøc tù qu¶n lý x·<br /> héi. HiÖn nay n¬i nµy n¬i kia ®· xuÊt hiÖn h×nh thøc tæ chøc tù qu¶n lý nµy, nh−ng ch−a<br /> cã quy ®Þnh thèng nhÊt chung tõ phÝa Nhµ n−íc. Th«ng qua Héi y tÕ t− nh©n ®Ó thu hót<br /> lùc l−îng y tÕ t− nh©n tham gia vµo viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò an sinh x· héi trong lÜnh<br /> vùc y tÕ, c«ng t¸c ch¨m sãc søc kháe ban ®Çu-vÖ sinh m«i tr−êng t¹i ®Þa bµn c¬ së.<br /> - Hç trî hÖ thèng y tÕ t−. KhuyÕn khÝch viÖc thµnh lËp c¸c trung t©m y tÕ t−<br /> nh©n m¹nh, c¶ ®a khoa vµ chuyªn khoa, ch¼ng h¹n c¸c bÖnh viÖn t− nh©n, c¸c h×nh<br /> thøc tæ hîp (hîp t¸c t− nh©n) y tÕ t− nh©n. Ch¼ng h¹n, mét sè thÇy thuèc t− nh©n cã<br /> thÓ hîp t¸c cïng nhau ®Ó më mét c¬ së cã quy m« vµ n¨ng lùc dÞch vô cao h¬n, mµ<br /> riªng mçi ng−êi th× kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng, ch¼ng h¹n nh− bÖnh viÖn thùc hµnh. Tõ ®©y<br /> cã thÓ ph¸t triÓn dÇn lªn thµnh bÖnh viÖn.<br /> - Tæ chøc c¸c h×nh thøc quan hÖ ®ì ®Çu cña c¸c c¬ së y tÕ nhµ n−íc lín (nh− c¸c<br /> bÖnh viÖn, c¸c trung t©m y tÕ quËn/huyÖn) ®èi víi c¸c côm y tÕ t− nh©n. Trªn thùc tÕ, dï<br /> muèn hay kh«ng th× c¸c quan hÖ nµy vÉn cø h×nh thµnh, cho nªn tèt nhÊt lµ tæ chøc mét<br /> c¸ch c«ng khai c¸c quan hÖ ®ì ®Çu gi÷a c¬ së y tÕ nhµ n−íc, ch¼ng h¹n lµ Trung t©m y tÕ<br /> huyÖn/quËn, víi c¸c côm c¬ së y tÕ t− nh©n kh¸c nhau trªn ®Þa bµn. TÊt nhiªn sù ®ì ®Çu<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br />  TrÞnh Hßa B×nh & NguyÔn §øc ChÝnh 57<br /> <br /> chñ yÕu lµ vÒ chuyªn m«n vµ trang thiÕt bÞ ®¾t tiÒn, chø kh«ng ph¶i lµ ®Ó mãc ngoÆc<br /> “chuyÓn giao” kh¸ch hµng. C¸c h×nh thøc quan hÖ ®ì ®Çu nµy t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho<br /> sù hîp t¸c lµnh m¹nh v× lîi Ých vµ sù an toµn cña bÖnh nh©n.<br /> T−¬ng tù nh− c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh kh¸c, Nhµ n−íc ®· cã chÝnh<br /> s¸ch −u ®·i ®èi víi c¸c dù ¸n ®Çu t− trong n−íc, víi c¸c c¬ së y tÕ t− còng nªn cã<br /> nh÷ng hç trî thiÕt thùc v× ý nghÜa x· héi to lín cña hÖ thèng nµy. ChÝ Ýt, cÇn cã sù hç<br /> trî vÒ chuyªn m«n vµ c¬ së vËt chÊt, kü thuËt.<br /> <br /> <br /> Tµi liÖu tham kh¶o:<br /> 1. Bé y tÕ: B¸o c¸o t×nh h×nh thùc hiÖn c«ng t¸c y tÕ n¨m 1999 vµ ph−¬ng h−íng kÕ häach<br /> n¨m 2000.<br /> 2. Bé y tÕ: Tæng quan ngµnh y tÕ ViÖt Nam-Dù th¶o b¸o c¸o l−u hµnh néi bé (kh«ng trÝch<br /> dÉn). 1999.<br /> 3. Bé y tÕ, Ng©n hµng ph¸t triÓn ch©u ¸: Dù ¸n y tÕ n«ng th«n. HTKT. Sè 3077 - VIE. (V¨n<br /> kiÖn Dù ¸n - B¸o c¸o kh¶ thi, 11.1999).<br /> 4. Bé y tÕ: ChiÕn l−îc Ch¨m sãc vµ B¶o vÖ søc kháe nh©n d©n giai ®o¹n 2001-2010.<br /> 5. Bé y tÕ: Thèng kª y tÕ 1997, 1998.<br /> 6. B¸o c¸o ph¸t triÓn cña ViÖt Nam n¨m 2000. TÊn c«ng nghÌo ®ãi. 1999.<br /> 7. Ph¹m BÝch San: Ch¨m sãc søc kháe vµ cung cÊp dÞch vô Ch¨m sãc søc kháe. 6.1999 (B¸o<br /> c¸o nghiªn cøu).<br /> 8. Héi ®ång d©n sè (nhiÒu t¸c gi¶): Ph©n tÝch thùc tr¹ng c¸c dÞch vô ch¨m sãc søc kháe t−<br /> nh©n t¹i 5 tØnh ViÖt Nam. Hµ Néi-9/1999.<br /> 9. Tæng côc thèng kª: KÕt qu¶ ®iÒu tra kinh tÕ x· héi Hé gia ®×nh. 1994 - 1997. NXB Thèng<br /> kª. Hµ Néi-1995.<br /> 10. ViÖn X· héi häc: Ph©n tÝch B¶o hiÓm y tÕ t− nh©n ë ViÖt Nam. Hµ Néi-2000.<br /> 11. §ç Nguyªn Ph−¬ng: Ph¸t triÓn sù nghiÖp y tÕ ë n−íc ta giai ®o¹n hiÖn nay. NXB Y häc.<br /> Hµ Néi-1996.<br /> 12. §ç Nguyªn Ph−¬ng: Y tÕ ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh ®æi míi. NXB Y häc. Hµ Néi-1999.<br /> 13. Ph¹m M¹nh Hïng, Lª Ngäc Träng, Lª V¨n TruyÒn, NguyÔn V¨n Th−ëng: Y tÕ ViÖt Nam<br /> trong qu¸ tr×nh ®æi míi. NXB Y häc. Hµ Néi-1999.<br /> 14. TrÞnh Hßa B×nh: Gia ®×nh n«ng th«n vµ vÊn ®Ò ch¨m sãc søc kháe céng ®ång. NXB Khoa<br /> häc x· héi. Hµ Néi-1998.<br /> 15. TrÞnh Hßa B×nh: Søc kháe vµ "hµnh vi ®i t×m søc kháe" cña c− d©n n«ng th«n hiÖn nay -<br /> Nh÷ng kiÕn nghÞ vÒ chÝnh s¸ch. Qua nghiªn cøu mét sè céng ®ång n«ng th«n ®ång b»ng B¾c<br /> Bé. §Ò tµi khoa häc cÊp Bé, Trung t©m Khoa häc X· héi vµ Nh©n v¨n Quèc gia. Hµ Néi-2000.<br /> 16. Dù ¸n D©n sè-KÕ ho¹ch hãa gia ®×nh: §iÒu tra nh©n khÈu häc søc kháe. 1997.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />