Mô hình sử dụng thời gian của trẻ em Việt Nam

91 Trao ®æi nghiÖp vô X· héi häc sè 2 (58), 1997<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> MÄ HÇNH SÆÍ DUÛNG THÅÌI GIAN CUÍA TREÍ EM VIÃÛT NAM<br /> <br /> <br /> MY LIU, YUK CHU ∗<br /> <br /> <br /> Trong mä hçnh cuía Becker (1965), thåìi gian âæåüc xem nhæ mäüt âáöu vaìo quan troüng cuía caïc hoaût<br /> âäüng kinh tãú. Dæûa trãn cäng trçnh naìy, Gronau vaì Becker (1981) âaî nghiãn cæïu phán bäú thåìi gian, âàûc biãût<br /> âäúi våïi phuû næî coï chäöng vaì caïc quyãút âënh cuía hoü vãö phán bäú thåìi gian cuía caïc hoaût âäüng thë træåìng, caïc<br /> hoaût âäüng phi thë træåìng vaì thåìi gian nhaìn räùi. Nhiãöu cäng trçnh nghiãn cæïu khaïc (Rosenzweig vaì Evenson<br /> 1977; Nakamura vaì Nakamura 1992; Oliver 1992; Tiefenthaler1995) táûp trung vaìo quan hãû giæîa phán bäú<br /> thåìi gian vaì tyí lãû sinh âeí. ÅÍ caïc næåïc phaït triãøn, traïch nhiãûm cuía con caïi trong häü gia âçnh coï mäüt táöm quan<br /> troüng haûn chãú, trong khi âoï, nhæîng nghiãn cæïu (Hull, 1975, Kanbargi 1991; Srikantan 1991) cho tháúy ràòng<br /> åí caïc næåïc âang phaït triãøn, treí em måïi 5 tuäøi cuîng coï vai troì saín xuáút bãn trong vaì ngoaìi häü gia âçnh. Háöu<br /> hãút caïc nghiãn cæïu táûp trung vaìo váún âãö lao âäüng treí em vaì caïch tiãúp cáûn chuí yãúu laì miãu taí (Kanbargi<br /> 1991; Grootaert vaì Kanbur 1995). Caïc phæång phaïp chè säú kinh tãú âiãöu tra vãö phán bäú thåìi gian cuía treí em<br /> êt âæåüc aïp duûng coï thãø do baín cháút cuía váún âãö cáön phaíi coï nhæîng säú liãûu sáu vaì âàûc træng vãö chè säú kinh tãú.<br /> De Graff vaì nhæîng ngæåìi khaïc (1992) sæí duûng mä hçnh Pr it âãø xem xeït mäúi quan hãû giæîa sæû læûa choün<br /> tham gia cuía treí em vaì tyí lãû sinh âeí cao åí Philippines.<br /> Baìi baïo naìy phán têch sáu hån nhæîng yãúu täú quyãút âënh haình vi sæí duûng thåìi gian cuía treí em Viãût<br /> Nam âo bàòng giåì. Nhæîng hoaût âäüng nhæ lao âäüng, âi hoüc vaì laìm caïc cäng viãûc näüi tråü âæåüc xem xeït. Mä<br /> hçnh T it âæåüc sæí duûng âãø nghiãn cæïu quan hãû giæîa mä hçnh phán bäú thåìi gian cuía treí em vaì nhæîng âàûc<br /> âiãøm cuía häü gia âçnh, cuía bäú meû vaì nhæîng âàûc âiãøm nhán kháøu hoüc riãng cuía treí em.<br /> I- Nhæîng váún âãö lyï thuyãút<br /> Giaí âënh mäùi häü gia âçnh gäöm ngæåìi bäú (kyï hiãûu laì f), ngæåìi meû (m) vaì con caïi (c) vaì mäùi häü gia<br /> âçnh tçm caïch âãø tàng täúi âa "Haìm sæí duûng âa håüp" chëu nhæîng chi phäúi vãö thåìi gian vaì ngán saïch, coï thãø<br /> âæåüc viãút dæåïi daûng (1.1).<br /> (1.1) Max U (x,thf , tlf , thm , tlm , thc , tlc , tsc )<br /> Trong âoï: x laì yãúu täú haìng hoïa mua åí thë træåìng; thi laì phán bäú thåìi gian saín xuáút åí gia âçnh; tli laì<br /> Phán bäú thåìi gian nhaìn räùi; tsc laì Phán bäú thåìi gian âi hoüc; vaì i = f,m,c.<br /> (1.2) Thåìi gian chi phäúi: T = thf + thf + thf våïi i = f,m; T = tlc + thc + tmc + tsc våïi thi , tli , tmi > 0 vaì<br /> i = f,m,c; tsc > 0.<br /> (1.3) Ngán saïch chi phäúi<br /> px + ∑ wmi (tli + thi ) + wmc (tlc + thc + tsc ) ≡ ∑ wmi T +V ≡ F<br /> <br /> <br /> <br /> ∗<br /> Khoa Kinh tãú Chênh trë cuía Chæång trçnh Phaït triãøn Trung tám Quäúc gia Nghiãn cæïu Phaït triãøn Træåìng Âaûi hoüc Quäúc gia Australian<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 92 M« h×nh sö dông thêi gian cña trÎ em ViÖt Nam<br /> <br /> Trong âoï: p laì giaï caí haìng hoïa mua trãn thë træåìng; wmi laì tyí lãû tiãön læång cuía bäú vaì meû; wmc laì tyí lãû tiãön læång cuía con caïi; V<br /> laì thu nháûp khäng do lao âäüng; F laì täøng thu nháûp. Cäng thæïc phán bäú thåìi gian lao âäüng cuía treí em coï thãø âæåüc viãút nhæ sau:<br /> <br /> <br /> (1.4) tjc = ( (wmi ,p,V)<br /> <br /> <br /> Trong âoï, i laì chè säú cuía ngæåìi bäú, ngæåìi meû vaì âæïa con; vaì j laì chè säú cuía daûng hoaût âäüng, nhæ lao âäüng saín xuáút, näüi tråü, âi hoüc vaì thåìi gian nhaìn räùi, v...v. Phæång<br /> <br /> trçnh (1.4) dæåïi daûng thæûc nghiãûm coï thãø âæåüc viãút cuû thãø nhæ sau:<br /> <br /> <br /> (1.5) thf = (0 + (1 wmi + (2 zi + (ji våïi tjc = tjc* nãúu tjc* > 0 vaì tjc = 0 trong caïc træåììng håüp khaïc. ÅÍ âoï j âæåüc xaïc âënh nhæ åí trãn. zi<br /> <br /> laì mäüt veïc tå cuía caïc biãún säú; e laì sai säú cuía nhæîng âàûc âiãøm häü gia âçnh vaì caï nhán nhæ nhæîng khaïc biãût vãö khaí nàng, âaûo âæïc lao âäüng vaì nhæîng yãúu täú khaïc.<br /> <br /> <br /> II- Nhæîng váún âãö kinh tãú<br /> <br /> <br /> Phæång phaïp bçnh phæång täúi thiãøu thäng thæåìng (OLS) khäng thêch håüp âãø giaíi quyãút mä hçnh phán bäú thåìi gian nhæ phæång trçnh (1.5). Nãúu thåìi gian sæí duûng<br /> <br /> trong mäüt hoaût âäüng naìo âoï bàòng 0 vaì viãûc tæû læûa choün cuía caï nhán vaìo nhæîng hoaût âäüng naìo âoï laìm sai lãûch æåïc tênh cuía phæång phaïp OLS. Khi mäüt máùu âæåüc choün theo nhæîng<br /> <br /> biãún säú näüi sinh, sai säú coï thãø khäng phaíi laì mäüt biãún säú ngáùu nhiãn coï trung bçnh bàòng 0, ngay caí duì noï laì sai säú trong täøng thãø. Âiãöu naìy vi phaûm giaí âënh cå baín cuía phæång phaïp<br /> <br /> OLS vaì do âoï phæång phaïp OLS bë sai lãûch do choün máùu. Âãø minh hoüa trong mäüt thuáût ngæî chung hån, chuïng ta seî viãút khaí nàng cung cáúp lao âäüng kyì voüng bàòng giåì, H, âæa ra<br /> <br /> nhæîng biãún säú ngoaûi sinh X, theo cäng thæïc sau âáy:<br /> <br /> <br /> (2.1) E[H | X] = E [ b0 + b1 X + e | X] = b0 + b1 X + E [ e | X]<br /> <br /> <br /> Nãúu E[e|X] = 0, âoï laì, sai säú khäng tæång quan våïi X vaì noï coï giaï trë kyì voüng bàòng 0 âäúi våïi mäùi quan saït trong täøng thãø våïi X báút kyì, âoï laì giaí âënh cuía phæång<br /> <br /> phaïp OLS, do âoï phæång trçnh (2.1) coï thãø âæåüc viãút laûi nhæ sau:<br /> <br /> <br /> (2.2) E[H | X] = b0 + b1 X<br /> <br /> Choün mäüt máùu phuû theo tiãu chuáøn quan saït thæï i âæåüc tênh âãún nãúu Hi > 0. Noïi caïch khaïc, chè<br /> nhæîng ngæåìi laìm viãûc âæåüc âæa vaìo trong máùu. Theo âënh nghéa naìy, khaí nàng cung cáúp lao âäüng âäúi våïi<br /> quy luáût choün máùu âàûc biãût naìy coï thãø âæåüc viãút nhæ sau:<br /> (2.3) E[H | X, Hi > 0] = E [ b0 + b1 X + e | X, Hi > 0] = b0 + b1 X + E[e | X, Hi > 0].<br /> Våïi E[e | X, Hi > 0] seî bàòng E[e | X] vaì bàòng 0 theo giaí âënh cuía phæång phaïp OLS, khi vaì chè khi e vaì H<br /> laì âäüc láûp âäúi våïi nhau. Âoï laì, nãúu H laì ngoaûi sinh âäúi våïi khaí nàng cung cáúp lao âäüng, do âoï, phæång trçnh<br /> (2.3) våïi máùu læûa choün seî bàòng phæång trçnh (2.4) nhæ âæåüc giaí âënh trong phæång phaïp OLS:<br /> (2.4) E[H | X, Hi > 0] = b0 + b1 X<br /> 2.1 Mä hçnh T it<br /> Mäüt phæång phaïp thæåìng âæåüc sæí duûng âãø tênh mæïc kiãøm soaït 0 trong biãún säú phuû thuäüc laì mä<br /> hçnh T it do T in (1958) âæa ra láön âáöu tiãn trong kinh tãú chênh trë. Äng goüi âáy laì mä hçnh caïc biãún säú phuû<br /> thuäüc giåïi haûn. Nhæîng mä hçnh naìy cuîng âæåüc biãút âãún nhæ laì "nhæîng mä hçnh häöi quy âæåüc kiãøm soaït<br /> hoàûc coï daûng hçnh noïn, trong âoï, phaûm vi cuía biãún säú phuû thuäüc bë giåïi haûn theo caïch nháút âënh"<br /> (Amemiya 1985:362).<br /> 2.2 Mä hçnh T it kiãøm soaït:<br /> Mä hçnh T it kiãøm soaït âæåüc xaïc âënh nhæ sau: yi = β xi + ui Nãúu yi > 0 yi = 0 nãúu khaïc.<br /> β laì mäüt vecto k × l cuía nhæîng tham säú chæa biãút; xi laì mäüt vectå k × l cuía nhæîng chi phäúi âaî biãút; ui laì nåi<br /> åí theo phán bäú chuáøn vaì âäüc láûp, våïi trung bçnh bàòng 0 vaì phæång sai σ2. Haìm tàng täúi âa âæåüc âæa ra<br /> bàòng: L = ∏ 1 − Φ x i' β<br /> 0<br /> [ ( )]∏ σ φ[( y 1<br /> −1<br /> i − x i' β / σ )]<br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />  Amy Liu, Yuk Chu 93<br /> <br /> ÅÍ âoï têch âáöu tiãn boí qua nhæîng quan saït âäúi våïi chuïng yi = 0 vaì têch thæï hai boí qua nhæîng quan<br /> saït âäúi våïi chuïng yi > 0. Φ vaì φ laì haìm phán bäú vaì haìm máût âäü tæång æïng våïi biãún chuáøn. Haìm kiãøm soaït<br /> hiãûu quaí tåïi haûn laì:<br /> <br /> ∂E[ y i | x i ] ⎛ βx ⎞<br /> ∂x = βΦ⎜ σ i ⎟<br /> i<br /> ⎝ ⎠<br /> <br /> III- Miãu taí mä hçnh vaì caïc biãún säú<br /> 3.1 mä hçnh: Sau âáy laì phæång trçnh phán bäú thåìi gian âäúi våïi treí em âæåüc æåïc tênh bàòng mä<br /> hçnh T it:<br /> (1) WORK = β10 + β11 FSCH + β12 MSCH + β13 AGE + β14 AGESQ + β15 GENDER + β16 FOCC + β17<br /> MOCC + β18 AGRI + β19 NONARGI + β110 GRANNY + β111UNDER5+ β112 WKINPER + β113 ETHNIC +<br /> β114 URBAN + β115 REGION + u1<br /> (2) CLASS = β20 + β21 FSCH + β22 MSCH + β23 AGE + β24 AGESQ + β25 GENDER + β26 FOCC + β27<br /> MOCC + β28 AGRI + β29 NONARGI + β210 GRANNY + β211UNDER5+ β212 WKINPER + β213 ETHNIC +<br /> β214 URBAN + β215 REGION + u2<br /> (3) HSWK = β30 + β31 AGE + β32 AGESQ + β33 GENDER + β34 FOCC + β35 MOCC + β36 AGRI + β37<br /> NONAGRI + β38 GRANNY + β39 UNDER5 + β310 OLDF + β311OLDM + β312 WKINPER + β313 ETHNIC<br /> + β314 URBAN + β315 REGION + u3<br /> 3.2 Mä taí säú liãûu vaì caïc biãún säú âæåüc sæí duûng<br /> Säú liãûu sæí duûng trong baìi viãút naìy láúy tæì cuäüc "Âiãöu tra mæïc säúng åí Viãût Nam" do Ngán haìng thãú<br /> giåïi vaì UÍy ban Kãú hoaûch Nhaì næåïc Viãût Nam tiãún haình nàm 1992 vaì 1993. Âáy laì mäüt cuäüc âiãöu tra thu<br /> tháûp säú liãûu vãö häü gia âçnh åí quy mä toaìn quäúc âãø coï thãø âaïnh giaï âæåüc nhæîng hiãûu quaí cuía âäøi måïi kinh tãú<br /> âäúi våïi phuïc låüi gia âçnh.<br /> Mäüt máùu ngáùu nhiãn 4800 häü gia âçnh âaûi diãûn cho phán bäú dán cæø åí âä thë vaì näng thän. Cuäüc<br /> âiãöu tra thu tháûp thäng tin vãö nhæîng âàûc âiãøm chung vaì nhæîng nguäön taìi nguyãn coï sàôn âäúi våïi häü gia âçnh,<br /> nhæîng säú liãûu vãö y tãú, giaïo duûc vaì âaìo taûo, di cæ, nhaì åí, sinh âeí, thu nháûp, tiãu duìng, taìi saín, læûc læåüng lao<br /> âäüng, nhæîng doanh nghiãûp häü gia âçnh näng nghiãûp vaì phi näng nghiãûp, thäng tin vãö caïc dëch vuû cäng<br /> cäüng, giao thäng váûn taíi vaì giaï caí åí khu væûc näng thän.<br /> Tuäøi (AGE) laì mäüt yãúu täú quan troüng âãø xaïc âënh nhæîng hoaût âäüng treí em seî tham gia vaì mæïc âäü<br /> tham gia. Nhæîng hoaût âäüng cuía treí em quan hãû ráút chàût cheî våïi tuäøi cuía chuïng âaî âæåüc chæïng minh roî raìng<br /> trong nhiãöu taìi liãûu (Cain 1980; Nag vaì nhæîng ngæåìi khaïc 1980; Kangagi 1991; Khuda 1991). ÅÍ Viãût Nam,<br /> nhæ trong nhiãöu næåïc âang phaït triãøn khaïc, treí em coï traïch nhiãûm trong häü gia âçnh væìa nhæ mäüt læûc læåüng<br /> lao âäüng væìa laì mäüt nguäön cung cáúp lao âäüng træûc tiãúp trong caïc hoaût âäüng kinh doanh, lao âäüng näng<br /> nghiãûp cuía häü gia âçnh vaì laìm thuã.<br /> Giåïi (GENDER) cuîng laì mäüt biãún säú khaïc âæåüc sæí duûng trong táút caí caïc phæång trçnh. Srikantan<br /> âaî quan saït hoaìn toaìn âuïng ràòng giåïi quyãút âënh säú læåüng vaì baín cháút caïc hoaût âäüng cuía treí em. " Con trai<br /> laìm nhiãöu giåì hån trong viãûc chàn nuäi gia suïc vaì laìm viãûc trong caïc doanh nghiãûp vaì kinh tãú näng nghiãûp<br /> häü gia âçnh. Con gaïi laìm nhiãöu giåì hån trong caïc hoaût âäüng khaïc våïi con trai, nhæ náúu àn vaì caïc viãûc làût<br /> vàût trong nhaì". Phán cäng lao âäüng truyãön thäúng dáùn âãún sæû xuáút hiãûn nhæîng khaïc nhau trong vai troì giåïi:<br /> Caïc phæång trçnh (1) vaì (3) hçnh nhæ coï caïc quan hãû dæång. Liãn quan âãún aính hæåíng thåìi gian âi hoüc cuía<br /> treí em, caïc nghiãn cæïu ( Ngán haìng thãú giåïi 1996; Knodel; Træåìng vaì nhæîng ngæåìi khaïc) cho tháúy ràòng<br /> caïc em gaïi åí Viãût Nam chëu nhiãöu báút låüi. Âiãöu naìy coï thãø liãn quan âãún quan niãûm truyãön thäúng laì con gaïi<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 94 M« h×nh sö dông thêi gian cña trÎ em ViÖt Nam<br /> <br /> seî âi láúy chäöng, coìn con trai seî laì chäù dæûa cuía bäú meû khi tuäøi giaì. Do âoï, viãûc âáöu tæ väún con ngæåìi cho caïc<br /> em gaïi bë giaím, dáùn âãún mäüt dáúu hiãûu ám trong phæång trçnh (2). Ngoaìi ra, nhæîng âàûc âiãøm nhán kháøu hoüc<br /> vaì mæïc âäü tham gia cuía anh, chë em ruäüt cuía âæïa treí coï thãø taïc âäüng âãún phán bäú thåìi gian cuía treí em.<br /> Nhæîng âàûc âiãøm cuía bäú meû cuîng âoïng vai troì tæång tæû.<br /> Phán bäú thåìi gian cuía treí em, åí mäüt mæïc âäü naìo âoï, phuû thuäüc vaìo anh em cuía chuïng laìm caïi gç.<br /> Noïi caïch khaïc, mäüt âæïa treí laìm caïi gç bë aính hæåíng khäng chè båíi âëa vë cuía chuïng trong sæû phán cäng<br /> chung cuía táút caí treí em trong gia âçnh, maì coìn båíi yãúu täú giåïi cuía anh em cuía chuïng. Trong caïc phæång<br /> trçnh (1) vaì (3) säú læåüng treí em dæåïi 5 tuäøi âæåüc sæí duûng (UNDER5) âãø kiãøm tra aính hæåíng cuía noï âãún<br /> haình vi lao âäüng cuía treí em.<br /> Trong phæång trçnh (3), caïc biãún säú OLDF vaì OLDM âo læåìng nhæîng aính hæåíng coï thãø coï cuía<br /> biãún säú giåïi cuía anh, chë em ruäüt âãún viãûc sæí duûng thåìi gian cuía treí em trong saín xuáút gia âçnh. Caïc em gaïi<br /> låïn tuäøi hån coï xu hæåïng thay thãú caïc em beï hån laìm caïc cäng viãûc näüi tråü, caïc em trai coï nhæîng vai troì<br /> tæång tæû, tuy nhiãn mäüt aính hæåíng nhoí hån âo bàòng biãún säú OLDM âæåüc âäúi chiãúu.<br /> Coï nhiãöu säú liãûu vãö læång bë thiãúu vaì khu væûc laìm cäng àn læång coìn ráút nhoí trong giai âoaûn phaït triãøn<br /> naìy åí Viãût Nam, do âoï thu nháûp theo tuáön cuía häü gia âçnh âæåüc sæí duûng thay cho læång cuía caïc thaình viãn häü<br /> gia âçnh. Nhæîng häü gia âçnh ngheìo cáön treí em laìm viãûc âãø phaït sinh thu nháûp phuû cho häü gia âçnh vaì thæåìng<br /> âæåüc nãu ra nhæ mäüt nguyãn nhán quan troüng cho viãûc boí hoüc cuía treí em (Ngán haìng thãú giåïi 1996). Do âoï, chi<br /> phê cå häüi cho treí em âãún træåìng tháúp hån trong nhæîng häü gia âçnh tæång âäúi khaï giaí; do váûy, treí em hçnh nhæ seî<br /> coï nhiãöu thåìi gian âi hoüc hån nãúu thu nháûp gia âçnh cuía chuïng cao hån.<br /> Tiãu duìng cuía häü gia âçnh theo tuáön trãn âáöu ngæåìi (WKPERIN) âæåüc sæí duûng nhæ mäüt chè baïo<br /> cho thu nháûp häü gia âçnh theo tuáön trãn âáöu ngæåìi, cho tháúy ràòng, noï cung cáúp mäüt säú xáúp xè chênh xaïc hån<br /> vãö giåïi haûn dæåïi cuía thu nháûp häü gia âçnh:" Tuy nhiãn, dæåïi 2,27% treí em noïi ràòng chuïng tham gia vaìo caïc<br /> hoaût âäüng phaït sinh thu nháûp, âoïng goïp cuía treí em vaìo thu nháûp häü gia âçnh seî laì mäüt khu væûc lao âäüng<br /> khäng âæåüc traí tiãön, hoàûc nhæ lao âäüng giaïn tiãúp hoàûc chè laì khaí nàng lao âäüng. Âãø biãún säú WKPERIN coï<br /> thãø âæåüc xem nhæ biãún säú ngoaûi sinh, thæí nghiãûm cuía Smith vaì Blundell âäúi våïi nhæîng thäng tin haûn chãú<br /> âäöng thåìi våïi nhæîng biãún säú phuû thuäüc âæåüc aïp duûng cho phæång trçnh lao âäüng vaì kãút quaí âæåüc trçnh baìy<br /> trong baíng 1. Giaí thuyãút khäng: biãún säú WKPERIN laì ngoaûi sinh khäng bë baïc boí.<br /> Baíng 1- Thæí nghiãûm ngoaûi sinh cuía Smith vaì Blundell<br /> <br /> Thåìi gian lao âäüng cuía treí em<br /> t - tyí suáút cuía 0,678<br /> Nghiãn cæïu vãö cå såí haû táöng vaì váún âãö ngheìo khäø åí Viãût Nam cho tháúy ràòng, âàûc biãût laì "âáút âai<br /> canh taïc haìng nàm, âæåüc tæåïi tiãu vaì khäng âæåüc tæåïi tiãu, vaì âáút träöng cáy láu nàm, táút caí âãöu coï aính<br /> hæåíng têch cæûc âãún thu nháûp muìa vuû" (Van de Wale 1996).<br /> Caïc hãû säú âæåüc quy âënh laì ám trong phæång trçnh (1) nhæng dæång trong phæång trçnh (2). Âäúi<br /> våïi phæång trçnh (3), dáúu hiãûu ám âæåüc kyì voüng. Lao âäüng thuã mæåïn hoàûc sæí duûng cäng nghãû hiãûn âaûi<br /> hån trong häü gia âçnh seî giaím nhu cáöu sæí duûng lao âäüng treí em.<br /> Hoüc váún cuía bäú meû coï thãø aính hæåíng âãún haình vi sæí duûng thåìi gian cuía con caïi, âàûc biãût trong<br /> nhæîng lénh væûc lao âäüng vaì hoüc haình, âæåüc âo bàòng caïc biãún säú FSCH vaì MSCH.<br /> ÅÍ Viãût nam, sæû hiãûn diãûn cuía äng baì coï nghéa laì ngæåìi meû vaì con caïi seî daình êt thåìi gian cho cäng<br /> viãûc näüi tråü vaì daình nhiãöu thåìi gian cho hoaût âäüng saín xuáút vaì viãûc hoüc haình cuía con caïi. Tuy nhiãn, do<br /> mäüt tyí lãû tæång âäúi nhoí treí em coï äng baì hiãûn diãûn trong häü gia âçnh, biãún säú GRANNY âæåüc sæí duûng<br /> trong táút caí caïc phæång trçnh.<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />  Amy Liu, Yuk Chu 95<br /> <br /> Caïc biãún säú vuìng (REGION) vaì âä thë (URBAN) xuáút hiãûn trong táút caí caïc phæång trçnh. Nhæîng<br /> aính hæåíng vãö khäng gian coï thãø dãù xæí lyï hån bàòng caïch phán loaûi 119 cäüng âäöng thaình hai vuìng, miãön Bàõc<br /> vaì miãön Nam. Vê duû, Desai (1995) tháúy ràòng "treí em åí vuìng nuïi ph Bàõc vaì vuìng Trung du ph Bàõc hçnh<br /> nhæ laìm viãûc bãn ngoaìi gia âçnh nhiãöu hån treí em åí caïc vuìng khaïc". Nghiãn cæïu cuía Ngán haìng thãú giåïi<br /> (1996) cuîng cho tháúy sæû khaïc nhau vãö chênh saïch åí miãön Bàõc vaì miãön Nam træåïc 1975 "giuïp giaíi thêch<br /> cho mæïc hoüc váún âaût âæåüc hiãûn nay åí miãön Bàõc cao hån åí miãön Nam". Tuy nhiãn, hiãøu biãút chung gåüi yï<br /> ràòng treí em vaì phuû næî åí miãön Bàõc tham gia nhiãöu hån vaìo nhiãöu lénh væûc khaïc nhau.<br /> Biãún säú âä thë (URBAN) âæåüc sæí duûng trong táút caí caïc phæång trçnh âãø âaïnh giaï aính hæåíng cuía<br /> nhæîng khaïc biãût âä thë - näng thän âãún haình vi cuía treí em vaì xaïc âënh khaí nàng lao âäüng cuía ngæåìi meû.<br /> Theo baïo caïo cuía Ngán haìng thãú giåïi vãö Viãût Nam (1996), treí em tham gia trong caïc hoaût âäüng lao âäüng laì<br /> âàûc biãût phäø biãún åí khu væûc näng thän, åí âoï "Háöu nhæ mäüt pháön ba treí em tæì 6 âãún 14 tuäøi tham gia lao<br /> âäüng". Theo Desai (1995), "Näng nghiãûp hçnh thaình cå såí kinh tãú cuía khu væûc näng thän vaì trong luïc thåìi<br /> vuû, ngay caí treí nhoí cuîng âæåüc sæí duûng trong nhæîng cäng viãûc âoìi hoíi êt sæïc læûc åí bãn ngoaìi gia âçnh". Âiãöu<br /> naìy âäöng nháút våïi nhæîng kãút quaí trong caïc næåïc âang phaït triãøn khaïc. Hãû säú cuía biãún säú âä thë (URBAN)<br /> trong phæång trçnh (3) do âoï âæåüc kyì voüng laì ám. Nguyãn nhán cho hãû säú dæång trong phæång trçnh (4) âäúi<br /> våïi biãún säú âä thë laì roî raìng. Do nhæîng cå häüi phaït sinh thu nháûp phuû næî åí âä thë coï xu hæåïng sæí duûng<br /> nhiãöu giåì hån trong hoaût âäüng saín xuáút so våïi phuû næî åí näng thän. Vç nguyãn nhán naìy, nhu cáöu âäúi våïi treí<br /> em nhæ mäüt læûc læåüng lao âäüng åí khu væûc âä thë cao hån; do âoï dáúu hiãûu dæång âæåüc kyì voüng trong<br /> phæång trçnh (1) vaì (2).<br /> Baíng 2- Caïc biãún säú phuû thuäüc âaî sæí duûng vaì caïc dáúu hiãûu kyì voüng<br /> <br /> <br /> Treí em<br /> Lao âäüng Näüi tråü Âi hoüc<br /> Bäú laìm nghãö näng + + -<br /> Meû laìm nghãö näng + + -<br /> Âä thë - - +<br /> Näng thän + + +<br /> Viãûc laìm phi näng nghiãûp - - -<br /> Viãûc laìm näng nghiãûp - - -<br /> Dán täüc - - +<br /> Säú treí em (< 5) trong cuìng gia âçnh + +<br /> Säú treí em trong âäü tuäøi 5 - 15 -<br /> Säú chë gaïi nhiãöu tuäøi hån -<br /> Säú anh trai nhiãöu tuäøi hån -<br /> Äng baì + - +<br /> Säú nàm âi hoüc cuía bäú - +<br /> Säú nàm âi hoüc cuía meû - + +<br /> Tuäøi vaì tuäøi bçnh phæång + - -<br /> Giåïi + + +<br /> Thu nháûp häü gia âçnh theo tuáön trãn âáöu ngæåìi - + -<br /> <br /> Viãût Nam coï nhiãöu nhoïm täüc ngæåìi: dán täüc Kinh (chiãúm khoaíng 87% dán säú åí Viãût Nam), caïc<br /> nhoïm thiãøu säú khaïc bao gäöm ngæåìi Hoa, Thaïi, Khåme, Mæåìng, Dao, Taìy, H'mong. Biãún säú täüc ngæåìi<br /> (ETHNIC) âæåüc sæí duûng trong táút caí caïc phæång trçnh âãø âo læåìng nhæîng aính hæåíng coï thãø coï.<br /> Coï nhiãöu daûng viãûc laìm: 1) phi näng nghiãûp ; 2) näng nghiãûp; 3) caí hai. Caïc biãún säú NONAGRI<br /> vaì AGRI âãø kiãøm soaït nhæîng khaïc nhau trong haình vi cuía treí em trong nhæîng häü gia âçnh tham gia vaìo<br /> nhæîng daûng hoaût âäüng viãûc laìm khaïc nhau.<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 96 M« h×nh sö dông thêi gian cña trÎ em ViÖt Nam<br /> <br /> Dáúu hiãûu kyì voüng cuía táút caí caïc biãún säú phuû thuäüc âæåüc sæí duûng trong ba phæång trçnh âæåüc toïm<br /> tàõt trong baíng 2 (xem baíng 2).<br /> IV- Kãút quaí<br /> Nhæîng âàûc âiãøm nhán kháøu hoüc laì tuäøi, giåïi tênh coï táöm quan troüng trong viãûc giaíi thêch säú læåüng thåìi<br /> treí em sæí duûng trong caïc hoaût âäüng khaïc nhau. Nhçn chung, mäüt âæïa treí caìng låïn thç caìng sæí duûng nhiãöu thåìi<br /> gian trong lao âäüng (2,86 giåì mäüt tuáön) vaì laìm näüi tråü (1,307 giåì mäüt tuáön) nhæîng êt thåìi gian âi hoüc hån (1,05<br /> giåì mäüt tuáön). Âiãöu naìy hçnh nhæ gåüi yï ràòng coï sæû traïi ngæåüc giæîa hoüc váún cuía treí em vaì vai troì cuía chuïng nhæ<br /> mäüt nguäön lao âäüng bãn trong häü gia âçnh khi âæïa treí låïn lãn. Giaím thåìi gian âi hoüc khäng tàng tæång æïng trong<br /> caïc hoaût âäüng khaïc, traïch nhiãûm tàng lãn cuía treí em cuîng phaíi traí giaï bàòng thåìi gian nhaìn räùi. Táöm quan troüng<br /> cuía biãún säú tuäøi cuía treí em, mäüt màût phaín aïnh khaí nàng tham gia lao âäüng cuía treí em tàng lãn,màût khaïc laìm näøi<br /> báût treí em laì nguäön cung cáúp lao âäüng riãng cuía häü gia âçnh.<br /> Phán cäng lao âäüng truyãön thäúng laì hiãøn nhiãn: con gaïi coï traïch nhiãûm nhiãöu hån trong caïc cäng<br /> viãûc näüi tråü (2,486 giåì mäüt tuáön nhiãöu hån so våïi con trai), bë thiãût thoìi trong hoüc táûp: 1,604 giåì mäüt tuáön êt<br /> hån con trai. Gäüp caí laûi, con gaïi tham gia nhiãöu hån trong cäng viãûc näüi tråü nhæng thåìi gian lao âäüng êt hån<br /> con trai, gaïnh nàûng hån âàût lãn con gaïi vaì chuïng phaíi traí giaï bàòng viãûc âi hoüc cuía chuïng.<br /> Hoüc váún cuía bäú meû våïi nhæîng dáúu hiãûu kyì voüng trong caïc phæång trçnh (1) vaì (2), tuy nhiãn aính<br /> hæåíng khäng maûnh. Nghãö nghiãûp cuía bäú meû aính hæåíng maûnh âãún sæí duûng thåìi gian cuía treí em trong<br /> nhæîng lénh væûc lao âäüng vaì hoüc haình. Nhæîng âæïa treí maì bäú meû cuía chuïng laìm näng nghiãûp coï xu hæåïng<br /> laìm viãûc 2,7 giåì nhiãöu hån vaì hoüc haình khoaíng 1 giåì êt hån so våïi nhæîng âæïa treí maì nghãö nghiãûp cuía bäú<br /> meû chuïng laì phi näng nghiãûp.<br /> Sæû hiãûn diãûn cuía äng baì cho tháúy treí em tham gia lao âäüng saín xuáút 1,074 giåì nhiãöu hån nhæng<br /> laìm näüi tråü 1,063 giåì êt hån mäüt tuáön, laìm näøi báût vai troì cuía äng baì nhæ mäüt nguäön lao âäüng coï khaí nàng<br /> trong häü gia âçnh. Tuy nhiãn sæû hiãûn diãûn cuía äng baì khäng coï báút kyì aính hæåíng naìo âãún thåìi gian âi hoüc<br /> cuía treí em, gåüi yï ràòng giaím thåìi gian laìm cäng viãûc näüi tråü âaî daình cho caïc hoaût âäüng lao âäüng saín xuáút<br /> hån laì daình cho viãûc hoüc haình. Âäúi våïi mäüt säú treí em dæåïi 5 tuäøi,ì coï sæû liãn hãû dæång våïi thåìi gian trong<br /> lao âäüng vaì trong caïc viãûc vàût cuía gia âçnh. Tuy nhiãn, gaïnh nàûng coï nhiãöu treí em dæåïi 5 tuäøi trong häü gia<br /> âçnh råi nhiãöu hån vaìo lénh væûc saín xuáút âaî haû tháúp nhu cáöu vãö dëch vuû träng nom treí. Våïi caïch nhçn gáön<br /> hån, mäüt âæïa treí coï nhiãöu chë hån thç seî êt laìm caïc cäng viãûc vàût trong häü gia âçnh hån. Tæång tæû, coï nhiãöu<br /> anh trai hån hçnh nhæ giaím thåìi gian cuía treí em trong saín xuáút cuía gia âçnh. Tuy nhiãn, hiãûu quaí tåïi haûn<br /> cuía træåìng håüp sau laì khäng âaïng kãø. Caïc chë gaïi nhiãöu tuäøi váùn coìn laì mäüt læûc læåüng thay thãú nhiãöu hån<br /> trong saín xuáút cuía gia âçnh, báút kãø giåïi tênh cuía anh em ruäüt cuía chuïng. Nhçn chung, bàòng chæïng tçm tháúy<br /> khàóng âënh ràòng mä hçnh sæí duûng thåìi gian cuía treí em laì mäüt haìm säú khäng chè cuía tuäøi vaì giåïi tênh cuía<br /> chuïng maì coìn caí vë trê vaì giåïi cuía anh em ruäüt cuía chuïng.<br /> Ngoaìi váún âãö cå cáúu gia âçnh, caïc chiãöu khaïc cuía häü gia âçnh nhæ thu nháûp häü gia âçnh theo tuáön<br /> trãn âáöu ngæåìi, dán täüc, vuìng (miãön Bàõc, miãön Nam) vaì khu væûc (âä thë, näng thän) laì nhæîng nguäön khaïc<br /> nhau coï thãø quan saït trong mä hçnh sæí duûng thåìi gian cuía treí em.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />  Amy Liu, Yuk Chu 97<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 98 M« h×nh sö dông thêi gian cña trÎ em ViÖt Nam<br /> <br /> Thu nháûp häü gia âçnh theo tuáön trãn âáöu ngæåìi laì coï yï nghéa. Sæû tàng lãn cuía thu nháûp häü gia âçnh<br /> trãn âáöu ngæåìi seî giaím thåìi gian lao âäüng cuía treí em, tàng thåìi gian âi hoüc vaì giaím thåìi gian trong hoaût<br /> âäüng saín xuáút cuía gia âçnh.<br /> Nhæîng khaïc nhau vãö täüc ngæåìi laìm näøi báût âëa vë báút låüi cuía treí em trong caïc nhoïm thiãøu säú so<br /> saïnh våïi nhoïm dán täüc Kinh. Treí em dán täüc thiãøu säú phaíi laìm viãûc 1,589 giåì nhiãöu hån vaì hoüc haình 2,088<br /> giåì êt hån so våïi treí em dán täüc Kinh. Tuy nhiãn khäng coï sæû khaïc nhau trong lénh væûc saín xuáút cuía gia<br /> âçnh. Nhæîng khaïc nhau giæîa âä thë - näng thän coï aính hæåíng sáu sàõc âãún säú læåüng thåìi gian treí em sæí duûng<br /> trong caïc hoaût âäüng khaïc nhau. Treí em åí khu væûc âä thë coï xu hæåïng lao âäüng 1,304 giåì mäüt tuáön êt hån,<br /> hoüc haình 2,171 giåì mäüt tuáön nhiãöu hån vaì laìm näüi tråü 1,034 giåì mäüt tuáön êt hån so våïi treí em åí näng thän.<br /> Kãút quaí naìy hçnh nhæ gåüi yï ràòng treí em trong khu væûc âä thë coï thãø coï nhiãöu thåìi gian räùi hån treí em åí khu<br /> væûc näng thän. Hån næîa, nhæîng khaïc biãût vuìng cuîng laì mäüt yãúu täú quan troüng trong lénh væûc lao âäüng saín<br /> xuáút. Treí em åí miãön Bàõc laìm viãûc 6,275 giåì mäüt tuáön nhiãöu hån so våïi treí em åí miãön Nam.<br /> V- Kãút luáûn<br /> Baìi baïo naìy aïp duûng mäüt mä hçnh phán bäú thåìi gian âån giaín âãø xaïc âënh nhæîng yãúu täú giaíi thêch<br /> cho haình vi sæí duûng thåìi gian cuía treí em trong lao âäüng, hoüc táûp vaì saín xuáút trong gia âçnh. Toaìn bäü kãút<br /> quaí cho tháúy ràòng khäng chè nhæîng âàûc âiãøm nhán kháøu riãng cuía treí em coï táöm quan troüng, maì nhæîng âàûc<br /> âiãøm cuía bäú meû vaì nhæîng chiãöu khaïc cuía häü gia âçnh laì váún âãö quan troüng trong sæí duûng thåìi gian cuía treí<br /> em bãn trong häü gia âçnh.<br /> Táöm quan troüng cuía biãún säú tuäøi cuía treí em laìm näøi báût sæû traïi ngæåüc giæîa viãûc hoüc táûp vaì nhæîng<br /> sæí duûng thåìi gian khaïc khi treí låïn lãn. Mäüt nguyãn nhán coï thãø laì sæû tên nhiãûm lao âäüng treí em vaì cå cáúu<br /> lao âäüng riãng cuía häü gia âçnh. Âiãöu naìy laìm phæïc taûp thãm caïc chênh saïch nhàòm giaím thåìi gian cuía treí em<br /> trong lao âäüng vaì tàng thåìi gian âi hoüc cuía chuïng. Khäng chè âäúi våïi caïc nhaì láûp chênh saïch phaíi tênh chi<br /> phê giaïo duûc træûc tiãúp coï tênh khaí thi âäúi våïi häü gia âçnh, maì hoü phaíi xem xeït chi phê cå häüi gia âçnh phaíi<br /> gaïnh vaïc do nhæîng ngæåìi lao âäüng khäng coï viãûc laìm hoàûc âaî nghè hæu trong khi treí em coìn âang âi hoüc.<br /> Phán cäng lao âäüng trong häü gia âçnh váùn mang âàûc træng truyãön thäúng: con gaïi laìm nhiãöu cäng viãûc näüi<br /> tråü hån nhæng daình êt thåìi gian trong viãûc hoüc haình. Chiãöu giåïi tênh phaíi chuï yï âãún trong viãûc hçnh thaình<br /> caïc chênh saïch giaïo duûc.<br /> Thu nháûp cuía häü gia âçnh cuîng laì mäüt yãúu täú quan troüng coï thãø dáùn âãún treí em daình nhiãöu thåìi<br /> gian cho viãûc hoüc haình vaì êt thåìi gian cho näüi tråü vaì lao âäüng.<br /> Ngoaìi ra, nhæîng khaïc nhau vãö dán täüc, vuìng, vaì âä thë - näng thän cuîng laìm âa daûng thãm aính<br /> hæåíng cuía chênh saïch âãún pháún bäú thåìi gian trong âãø thu heûp khoaíng caïch giæîa treí em caïc dán täüc thiãøu säú<br /> vaì treí em dán täüc Kinh, treí em åí miãön Bàõc vaì treí em åí miãön Nam, vaì treí em trong khu væûc âä thë vaì khu<br /> væûc näng thän. Nghiãn cæïu trong tæång lai vãö haình vi sæí duûng thåìi gian cuía treí em trong caïc nhoïm phuû<br /> khaïc nhau chàõc chàõn seî âæa âãún sæû hiãøu biãút sáu sàõc hån vãö váún âãö naìy.<br /> Yãúu täú giåïi tênh cuía anh chë em ruäüt cuía âæïa treívaì vai troì cuía äng baì coï aính hæåíng kãút håüp cho<br /> tháúy ràòng häü gia âçnh laì mäüt âån vë phæïc taûp vaì coï tênh häüi nháûp, trong âoï mäüt sæû thay âäøi trong phán bäú<br /> thåìi gian cuía mäüt thaình viãn naìy seî aính hæåíng âãún nhæîng ngæåìi khaïc. Do âoï, báút cæï chênh saïch naìo nhàòm<br /> aính hæåíng âãún haình vi phán bäú thåìi gian cuía treí em khäng chè nhàòm muûc tiãu vaìo nhæîng khu væûc coï aính<br /> hæåíng træûc tiãúp âãún treí em, maì coìn phaíi chuï yï âãún nhæîng quan hãû láùn nhau coï thãø coï giæîa caïc thaình viãn<br /> cuía häü gia âçnh.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />