MÔ PHỎNG SỰ BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:15

Thêm vào BST

Báo xấu

58
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo tài liệu 'mô phỏng sự biến đổi khí hậu', tài liệu phổ thông, vật lý phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: MÔ PHỎNG SỰ BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU

MÔ PH NG S BI N I KHÍ H U Trái t ang m d n lên, v i nh ng h qu tai h a ti m tàng. Các mô hình khí h u máy tính d a trên n n v t lí là hi v ng t t nh t c a chúng ta v vi c d oán và i u khi n s bi n i khí h u, như Adam Scaife, Chiris Folland, và John Mitchell gi i thích. Tin chính th c: Trái t ang nóng d n lên, và ó là i u hi m h a cho chúng ta. Tháng này, các nhà khoa h c t hơn 60 qu c gia thu c Ban h i th m liên chính ph v s bi n i khí h u (IPCC) ã công b ph n u c a b n báo cáo m i nh t c a h v s m lên toàn c u. Trong b n báo cáo, ban h i th m k t lu n r ng r t có kh năng là a ph n s tăng thêm 0,5oC c a nhi t toàn c u trong 50 năm v a qua là do s phát th i khí nhà kính b i con ngư i gây ra. Và khoa h c cho bi t s bi n i l n hơn nhi u hi n ang tích tr : vào năm 2100, s m lên toàn c u do con ngư i gây ra có th sánh ư c v i s m lên kho ng 6oC k t k nguyên băng hà g n ây nh t. H u qu c a s m lên toàn c u có th th t th m kh c. Khi Trái t ti p t c nóng lên, thì t n su t lũ l t và h n hán có kh năng tăng lên, ngu n cung c p nư c và các h sinh thái s b e d a, các thói quen nông nghi p s ph i thay i và hàng tri u ngư i ph i di cư vì m c nư c bi n dâng lên. N n kinh t th gi i cũng s b nh hư ng gay g t. M i ây, t ch c Stern Review, do chính ph Anh y thác ư c nh tác ng kinh t c a s bi n i khí h u, c nh báo r ng 5-20% t ng s n ph m qu c n i c a th gi i có th b thi t h i tr khi s c t gi m phát th i khí nhà kính ư c s m th c hi n. Nhưng làm th nào chúng ta d oán ư c s bi n i khí h u, và t i sao chúng ta l i ph i tin tư ng vào chúng ? Các mô hình khí h u ph i xét n nhi t n t M t Tr i, tác ng c a các ám mây, ng h c c a i dương và nh hư ng t i th c v t. Khí h u là m t h h t s c ph c t p, ư c cung c p b i năng lư ng M t Tr i, và bao hàm các tương tác gi a b u khí quy n, m t t và i dương. Hi v ng hi u bi t t t nh t c a chúng ta v cách mà khí h u bi n i theo th i gian và cách mà chúng ta có th tác ng n nó n m trong các mô hình khí h u máy tính ư c phát tri n trong vòng 50 năm qua. Các mô hình khí h u có kh năng là ph c t p nh t trong s m i khoa h c và ã ch ng t giá tr c a chúng v i s thành công áng ng c nhiên trong vi c mô ph ng khí h u quá kh c a Trái t. M c dù là m t lĩnh v c a k lu t, nhưng vi c l p mô hình khí h u bén r trong n n v t lí cơ h c ch t lưu và nhi t ng l c h c, và các nhà v t lí trên th gi i ang h p tác c i ti n nh ng mô hình này b ng nh ng quá trình v t lí mô t t t hơn trong h khí h u. Không ph i là m t ý tư ng m i ã t lâu trư c khi n i lo s v s bi n i khí h u phát sinh, các nhà khoa © hiepkhachquay S bi n i khí h u | Trang 1/10
h c ã nh n th c ư c r ng các ch t khí xu t hi n t nhiên trong b u khí quy n sư i m Trái t b ng cách b y các b c x h ng ngo i mà Trái t phát ra. Th t v y, n u không có “hi u ng nhà kính” t nhiên này – gi cho Trái t m hơn kho ng 30oC n u như không có nó – thì s s ng có l ch ng bao gi ti n hóa ư c. Nhà toán h c và v t lí h c Joseph Fourier là ngư i u tiên mô t hi u ng nhà kính vào u th k 19, và m t vài th p k sau ó John Tyndall nh n ra r ng các ch t khí như carbon dioxide và hơi nư c là nguyên nhân ch y u, ch không ph i các thành ph n khí quy n d i dào hơn như nitrogen và oxygen. Hình 1. H khí h u c a Trái t bao g m khí quy n, i dương, sinh quy n, hàn quy n và a quy n. Tương tác gi a các thành ph n này d n t i nh ng s bi n i t nhiên l n trong khí h u, còn nh hư ng c a con ngư i như vi c t các nhiên li u hóa th ch làm tăng thêm tính ph c t p. M t s trong các quá trình này, ch ng h n như vòng tu n hoàn c a i dương, có th ư c gi i quy t rõ ràng trong các mô hình khí h u, còn m t s khác, ví d như nh hư ng c a các ám mây, ph i ư c “tham s hóa”. Khí carbon dioxide (CO2) ư c gi i phóng khi chúng ta t các nhiên li u hóa th ch, và ngư i u tiên nh lư ng ư c nh hư ng mà CO2 có th có trong vi c làm tăng hi u ng nhà kính là nhà hóa h c th k 19 ngư i Th y i n Svante Arrhenius. Ông tính tay ư c r ng m t lư ng g p ôi CO2 trong b u khí quy n cu i cùng d n t i s tăng 5-6oC nhi t toàn c u – m t con s g n m t cách xu t s c v i nh ng d oán hi n nay. Nh ng tính toán chi ti t hơn h i cu i th p niên 1930 do kĩ sư ngư i Anh Guy Callendar th c hi n cho th y m t s m lên kém k ch tính hơn, kho ng 2oC, v i nh hư ng l n hơn các vùng c c. Trong khi ó, vào u th k 20, nhà khí tư ng h c ngư i Na Uy Vilhelm Bjerknes ã tìm ra khoa h c d báo th i ti t. Ông lưu ý r ng v i nh ng i u ki n ban u chi ti t ã bi t và nh ng quy lu t v t lí có liên quan, ngư i ta có th d © hiepkhachquay S bi n i khí h u | Trang 2/10
oán ư c các i u ki n th i ti t tương lai b ng toán h c. Lewis Fry Richardson ti p t c th thách này vào th p niên 1920 b ng vi c s d ng kĩ thu t s h c gi i các phương trình vi phân cho dòng ch t lưu. D báo c a Richardson sai l ch nhi u, nhưng phương pháp lu n c a ông ã t n n t ng cho nh ng mô hình khí quy n b ng máy tính u tiên phát tri n trong nh ng năm 1950. Vào th p niên 1970, nh ng mô hình này chính xác hơn nh ng ngư i d báo th i ti t ch d a trên các bi u th i ti t, và liên t c c i ti n t ó cho t i hi n nay, vi c d báo trư c 3 ngày chính xác như d báo trư c 1 ngày cách ây 20 năm. Hình 2. Phương trình Navier-Stokes cho dòng ch t lưu là tâm i m c a các mô hình khí h u. Ba phương trình u bi u di n nh lu t 2 Newton và cho gia t c c a gió theo hư ng ông-tây(u), b c-nam (v), và hư ng th ng ng (w). Phương trình kh i-liên t c m b o r ng cho dù m t , t c và hư ng c a không khí thay i khi nó ch y xung quanh Trái t, nhưng kh i lư ng c a nó ư c b o toàn, còn phương trình nhi t ng l c h c cho phép các quá trình truy n nhi t như s hâm nóng b i M t Tr i ư c tính n d ng m t kí hi u ngu n tham s hóa. Chúng ta s d ng cũng các phương trình trên mô t ng l c h c c a i dương, và thư ng th c hi n các phép ơn gi n hóa g n úng. Trong các phương trình trên, r là kho ng cách tính t tâm Trái t, Ω là v n t c góc c a chuy n ng quay c a Trái t, ϕ là cao, λ là kinh và t là th i gian. cp là nhi t dung riêng ng áp c a không khí, θ là nhi t , Π là “hàm Exner” c a áp su t và ρ là m t không khí. Ch s d ch không khí khô. Nhưng bi t r ng d báo th i ti t là không áng tin c y trong kho ng th i gian hơn vài ngày s p t i, v y làm sao chúng ta có th hi v ng d báo khí h u, nói ví d , hàng ch c ho c hàng trăm năm trong tương lai ? M t ph n c a câu tr l i n m ch khí h u là trung bình c a các i u ki n th i ti t theo th i gian. Chúng ta không c n d oán chính xác chu i th i ti t d báo khí h u tương lai, gi ng như © hiepkhachquay S bi n i khí h u | Trang 3/10
trong nhi t ng l c h c chúng ta không c n d oán qu o c a m i phân t nh lư ng các tính ch t trung bình c a ch t khí. Trong th p niên 1960, các nhà nghiên c u làm vi c t i Phòng thí nghi m ng h c ch t lưu a c u, Princeton, Mĩ, ã xây d ng trên mô hình d báo th i ti t mô ph ng nh hư ng c a s phát th i CO2 nhân t o lên khí h u c a Trái t. Các phép o do Charles Keeling th c hi n t i Mauna Loa, Hawaii, b t u vào năm 1957, cho th y b ng ch ng rõ ràng r ng s tích t CO2 trong khí quy n ang gia tăng. Mô hình Princeton d oán s g p ôi lư ng CO2 trong khí quy n có th làm m t ng i lưu – t ng th p nh t c a khí quy n – nhưng cũng làm l nh t ng bình lưu cao hơn nhi u phía trên, ng th i t o ra s m lên l n nh t v phía các c c, phù h p v i nh ng tính toán ban u c a Callendar. ai c và bulông c a mô hình khí h u H khí h u g m có năm thành ph n: khí quy n; i dương; sinh quy n; hàn quy n (băng và tuy t) và a quy n ( á và t). Nh ng thành ph n này tương tác nhi u quy mô khác nhau c trong không gian và th i gian, làm cho khí h u có s bi n thiên t nhiên l n, và nh hư ng c a con ngư i như làm phát th i khí nhà kính làm tăng thêm tính ph c t p (hình 1). Vi c d báo khí h u t i m t th i i m nh t nh trong tương lai do ó ph thu c vào kh năng c a chúng ta tính n các quá trình ch ch t càng nhi u càng t t trong mô hình khí h u c a mình. Tâm i m c a các mô hình khí h u và d báo th i ti t n m h phương trình Navier-Stockes, m t b phương trình vi phân cho phép chúng ta l p mô hình ng l c h c c a khí quy n dư i d ng m t ch t lưu liên t c, có th nén ư c. B ng cách bi n i h phương trình sang h quy chi u quay trong t a c u (Trái t), chúng ta s có ư c các phương trình chuy n ng cơ b n cho m t “gói” không khí theo m i hư ng ông-tây, b c-nam và hư ng th ng ng. Các phương trình ph mô t nh ng tính ch t nhi t ng l c h c c a khí quy n (xem hình 2). Th t không may, không có l i gi i gi i tích nào cho h phương trình Navier- Stockes; th t v y, vi c tìm ki m m t l i gi i trên là m t trong nh ng thách th c l n nh t trong toán h c. thay th , h phương trình ư c gi i b ng s trên m t m ng lư i i m ba chi u bao quanh a c u. Kho ng cách gi a nh ng i m này quy nh phân gi i c a mô hình, hi n nay phân gi i này b h n ch b i công su t máy tính ang dùng n kho ng 200 km theo chi u ngang và 1 km theo chi u th ng ng, v i phân gi i th ng ng t t hơn g n b m t Trái t. phân gi i th ng ng l n hơn nhi u so v i phân gi i ngang là c n thi t vì a ph n c u trúc khí quy n và i dương là nông c n so v i chi u r ng c a chúng. H phương trình Navier-Stockes cho phép nh ng ngư i l p mô hình khí h u tính ư c các thông s v t lí – nhi t , m, t c gió, và vân vân – t i m i i m lư i m i th i i m d a trên giá tr c a chúng m t th i gian trư c ó. Kho ng th i gian, hay “bư c th i gian”, s d ng ph i ng n cho l i gi i chính xác và n nh và m t s h c; nhưng bư c th i gian càng ng n thì th i gian c n thi t cho máy tính ch y mô hình càng nhi u. Các mô hình khí h u hi n nay s d ng bư c th i gian kho ng 30 phút, trong khi cũng nh ng mô hình cơ b n ó v i bư c th i gian ng n hơn và phân gi i không gian cao hơn ư c dùng cho d báo th i ti t. Tuy nhiên, m t s quá trình nh hư ng t i khí h u c a chúng ta x y ra trên quy mô không gian nh hơn và th i gian ng n hơn so v i phân gi i c a nh ng © hiepkhachquay S bi n i khí h u | Trang 4/10
mô hình này. Ví d , các ám mây có th làm nóng b u khí quy n b ng cách gi i phóng nhi t âm , và chúng cũng tương tác m nh v i b c x h ng ngo i và kh ki n. Nhưng a s các ám mây nh hơn hàng trăm l n so v i phân gi i mô hình máy tính i n hình. N u các ám mây ư c l p mô hình không chính xác thì mô ph ng khí h u s b sai l m nghiêm tr ng. Hình 3. Mô hình khí h u (màu vàng) ch có th tái t o s bi n i quan sát ư c nhi t toàn c u trong th k qua (màu xanh) b ng cách tính c các nh hư ng t nhiên và do con ngư i (phía dư i). Chi u dày c a d i bi u di n b t nh (hai l ch chu n) do s bi n thiên khí h u. Nh ng ngư i l p mô hình khí h u gi i quy t nh ng quá trình dư i phân gi i như th b ng m t kĩ thu t g i là bi u hi n b ng tham s , nh ó nh ng quá trình quy mô nh ư c bi u di n b ng giá tr trung bình trên m t h p i m ư c th c hi n b ng nh ng quan tr c, lí thuy t và nghiên c u ng c nh t nh ng mô hình phân gi i cao. Ví d v s tham s hóa mây g m các k ho ch “ i lưu” mô t cơn mưa nhi t i n ng h t làm khô i b u khí quy n qua s ngưng t và làm m nó qua vi c gi i phóng nhi t ti m tàng; và k ho ch “t o mây’ s d ng gió, nhi t , và m tính ư c b ng mô hình mô ph ng s hình thành và phân h y c a các ám mây và nh hư ng c a chúng lên b c x . © hiepkhachquay S bi n i khí h u | Trang 5/10
Vi c tham s hóa các tương tác trong h khí h u là công vi c chính c a nghiên c u l p mô hình khí h u. Ch ng h n, ngu n cung c p bên ngoài ch y u vào khí h u c a Trái t là b c x i n t n t M t Tr i, nên cách b c x tương tác v i b u khí quy n, i dương, và m t t ph i ư c mô t chính xác. Vì b c x này b h p th , phát ra, và tán x b i s phân b không ng u c a các ch t khí trong khí quy n như hơi nư c, carbon dioxide và ozone, nên chúng ta c n ph i tính n s t p trung trung bình c a các ch t khí khác nhau trong m t h p lư i và k t h p s li u này v i d li u quang ph k i v i t ng ch t khí. T c nóng lên toàn ph n tính ư c ưa thêm “s h ng ngu n” vào phương trình nhi t ng l c h c (xem hình 2). Hình 4. Các mô hình khí h u d oán m t hình nh a lí ch c ch n trong s m lên c a b m t Trái t, bi u di n ây là s bi n i t th i kì ti n công nghi p n th p niên 2080. C th , các i dương ư c mong i là s m lên ch m hơn m t t, còn nh ng nơi có vĩ cao s m lên nhanh hơn vùng nhi t i, do s h i ti p dương khi tuy t và băng tan. a hình b m t Trái t, tính ma sát c a nó và h s ph n x c a nó cũng bi n thiên quy mô nh hơn phân gi i c a mô hình. Nh ng y u t này th t quan tr ng vì chúng i u khi n s trao i xung lư ng, nhi t và hơi m gi a b u khí quy n và b m t Trái t. tính toán nh ng s trao i này và thêm chúng vào h phương trình xung lư ng và nhi t ng l c h c, nh ng ngư i l p mô hình khí h u ph i tham s hóa s nhi u lo n khí quy n. Hàng lo t k ho ch tham s hóa khác bây gi k n và c i ti n trong các mô hình tr ng-thái-ngh -thu t, g m băng bi n, các c trưng t, aerosol khí quy n và hóa h c khí quy n. Ngoài vi c c i thi n s tham s hóa, có l ti n b l n nh t trong vi c l p mô hình khí h u trong vòng 15 năm qua là ã ghép ôi ư c mô hình khí quy n v i mô hình ng h c c a i dương. i dương th t quan tr ng i v i khí h u vì nó i u hòa dòng hơi nư c và nhi t ti m tàng i vào b u khí quy n, ng th i cũng tr m t lư ng l n nhi t và CO2. Trong mô hình ghép ôi, i dương ư c mô ph ng tr n v n b ng cùng h phương trình ã mô t chuy n ng c a khí quy n. i u này trái v i “mô hình m ng” trư c ây bi u di n i dương ơn gi n là m t kh i nư c tĩnh © hiepkhachquay S bi n i khí h u | Trang 6/10
t i có th trao i nhi t v i b u khí quy n. Nh ng mô hình này có xu hư ng ánh giá quá cao m c nhanh mà các i dương m lên khi nhi t toàn c u tăng. Tác d ng và ph n h i V n kh n c p nh t mà nh ng ngư i l p mô hình khí h u i m t hi n nay là nh hư ng c a con ngư i lên h khí h u. Vi c tham s hóa các tương tác gi a các thành ph n c a h khí h u cho phép các mô hình mô ph ng s bi n thiên t nhiên l n c a khí h u. Nhưng nh ng y u t bên ngoài ho c nh ng “tác d ng b c x ” – cũng bao g m c các y u t t nhiên như s phun trào núi l a ho c các dao ng c a ho t ng M t Tr i – có th có nh hư ng k ch tính lên s cân b ng b c x c a h khí h u. Tác d ng nhân t o ch y u là s phát th i CO2. t p trung CO2 trong khí quy n ã tăng t 280 ph n tri u lên 380 ph n tri u, k t cu c cách m ng công nghi p, và vì nó t n t i quá lâu trong khí quy n (kho ng m t th k ) nên CO2 có tác ng lâu dài lên khí h u c a chúng ta. Trong khi nh ng mô hình trư c ây cho chúng ta bi t s m lên “cân b ng” sau r t là do, nói ví d , m t s g p ôi m c t p trung CO2, chúng không th d oán chính xác nhi t s thay i như th nào như m t hàm c a th i gian. Tuy nhiên, vì mô hình ghép ôi khí quy n- i dương có th mô ph ng s m lên ch m ch p c a các i dương, nên chúng cho phép chúng ta d oán “ph n ng khí h u nh t th i” này. i u quan tr ng là nh ng mô hình tr ng thái ngh thu t này cũng cho phép chúng ta ưa vào s thay i phát th i theo th i gian d báo khí h u s bi n i như th nào khi tác ng nhân t o tăng lên. Carbon dioxide không ph i là tác ng nhân t o duy nh t. Ví d , năm 1988, Jim Hansen, t i Vi n Nghiên c u Không gian Goddard, Mĩ, và các ng nghi p ã s d ng m t mô hình khí h u ch ng minh t m quan tr ng c a các ch t khí nhà kính khác như methane, nitrous oxide và chlorofluorocarbon (CFC), chúng cũng có th c l p nhau gây phá h y t ng ozone. Hơn n a, trong th p niên 1980, các h t sulphate aerosol trong t ng i lưu ư c t o ra b i sulphur trong s phát th i nhiên li u hóa th ch ư c tìm th y ã làm tán x ánh sáng kh ki n tr l i không gian và do ó làm l nh áng k khí h u. Hi u ng quan tr ng này ư c bao hàm l n u tiên trong m t mô hình khí h u vào năm 1995 b i m t trong s các tác gi bài vi t này (JM) và các ng s t i Trung tâm Hadley. Aerosol cũng có nh hư ng gián ti p lên khí h u b ng cách làm cho các gi t mây tr nên nh hơn và do ó làm tăng h s ph n x và kéo dài th i gian s ng c a các ám mây. Nh ng mô hình m i nh t bao g m nh ng hi u ng gián ti p này, cũng như nh hư ng c a aerosol núi l a t nhiên, các h t b i khoáng v t, và các aerosol phi sulphate sinh ra b i s t cháy nhiên li u hóa th ch và sinh kh i. làm cho v n thêm ph c t p, nh hư ng c a các tác ng khí h u có th ư c khu ch i ho c gi m i b ng nhi u cơ ch ph n h i a d ng. Ch ng h n, khi các t ng băng tan ch y, thì hi u ng làm l nh mà chúng t o ra b ng cách ph n x b c x kh i b m t Trái t gi m i – quá trình h i ti p dương này ư c g i là hi u ng băng-albedo. M t quá trình ph n h i quan tr ng khác ư c bao hàm trong các mô hình khí h u trong vài năm qua có liên quan t i s h p th và phát x các ch t khí nhà kính b i sinh quy n. Vào năm 2000, Peter Cox, khi ó làm vi c t i Trung tâm Hadley, ch ra r ng s m lên toàn c u có th d n n cái ch t c a gi i th c v t © hiepkhachquay S bi n i khí h u | Trang 7/10
trong nh ng vùng như r ng r m Amazon, do nó làm gi m lư ng mưa; ng th i làm tăng s hô h p t vi khu n trong t. C hai s gi i phóng thêm CO2 vào khí quy n, d n t i làm m nó thêm n a. Nh ng c i ti n công su t máy tính k t th p niên 1970 có tính quy t nh trong vi c cho phép nh ng quá trình khác n a ư c tính n. M c dù các mô hình hi n nay thư ng ch a m t tri u v ch mã, nhưng chúng ta v n có th mô ph ng các năm c a th i gian mô hình/ngày, cho phép chúng ta ch y các mô ph ng nhi u l n v i nh ng giá tr hơi khác bi t c a các thông s v t lí (xem ví d t i http://www.climateprediction.net/). Trang này cho phép chúng ta truy c p m c nh y c a nh ng d oán c a mô hình khí h u, cho t i nh ng sai s trong nh ng giá tr này. Khi công su t máy tính và phân gi i mô hình ti p t c tăng thêm n a, thì chúng ta s có th gi i ư c nhi u quá trình rõ ràng hơn, gi m b t yêu c u tham s hóa. chính xác c a các mô hình khí h u có th ư c nh theo m t s cách. M t phép th quan tr ng c a m t mô hình khí h u là mô ph ng m t “khí h u hi n t i” b n v ng trong hàng nghìn năm, trong s v ng m t c a các tác nhân cư ng thúc. Th t v y, bây gi các mô hình có th t o ra khí h u có s bi n i r t nh nhi t b m t/th k , nhưng v i nh ng bi n i năm/năm, bi n i theo mùa và theo vùng nh i l i nh ng bi n i quan sát ư c. Trong s này có gió xoáy, gió m u d ch, áp th p và vùng xoáy ngh ch, chúng gây khó cho c nh ng ngư i d báo t ng tr i nh t phân bi t v i th i ti t th t, và c nh ng dao ng năm/năm chính gi ng như dao ng El Nino phương nam. M t phép th quan tr ng khác cho các mô hình khí h u là chúng có th tái t o l i s bi n i khí h u quan sát ư c trong quá kh . Vào gi a th p niên 1990, Ben Santer t i Phòng thí nghi m qu c gia Lawrence Livermore Mĩ, và các ng s ã c ng c lu n c cho r ng loài ngư i ang làm nh hư ng t i khí h u b ng cách ch ra r ng các mô hình khí h u mô ph ng thành công hình nh không gian c a s bi n i khí h u th k 20 ch khi nào chúng tính n các tác ng nhân t o. G n ây hơn, Peter Stott và các c ng s t i Trung tâm Hadley ã ch ra r ng i u này cũng úng i v i s ti n tri n theo th i gian c a nhi t toàn c u (xem hình 3). Nh ng k t qu như th ch ng t s c m nh c a các mô hình khí h u trong vi c cho phép chúng ta thêm vào ho c lo i b t t ng tác ng m t phân bi t nh ng nh hư ng mà con ngư i gây nên lên khí h u. Các mô hình khí h u cũng có th ki m tra i v i nh ng i u ki n khí h u r t khác xa xôi hơn trong quá kh , ví d như k nguyên băng hà g n ây nh t kho ng 9000 năm v trư c và th i kì m áp Holocen theo sau ó. Vì không có d li u o c nào có th dùng ư c t th i gian này, nên các mô hình khí h u ư c ki m tra v i nh ng v t ch th “ y nhi m” c a s bi n i nhi t , ví d như các th cây ho c lõi băng. Nh ng d li u này không xác th c như các s o th i hi n i, nhưng các mô hình khí h u ã tái t o thành công nh ng hi n tư ng suy ra t d li u, ví d như s t n công v phía nam c a sa m c Sahara trong 9000 năm qua. D báo tương lai Vi c l p các mô hình c a chúng ta và ki m tra chúng i v i d li u khí h u hi n nay và trong quá kh , cái mà chúng cho chúng ta bi t v khí h u có th bi n i như th nào theo năm tháng có ngu n g c t âu ? Trư c tiên, chúng ta ph i © hiepkhachquay S bi n i khí h u | Trang 8/10
ưa vào m t k ch b n phát th i khí nhà kính trong tương lai. Nhi u k ch b n khác nhau ã ư c s d ng, d a trên s ư c tính các nhân t kinh t và xã h i, và ây là m t trong nh ng ngu n b t nh ch y u c a vi c d báo khí h u. Nhưng cho dù là s phát th i khí nhà kính có gi m xu ng v căn b n, thì th i gian t n t i lâu dài trong khí quy n c a CO2 có nghĩa là chúng ta không th ngăn ch n s bi n i khí h u thêm n a do CO2 ã có m t trong khí quy n r i. Nh ng d oán khác nhau gi a nh ng mô hình khí h u khác nhau phát tri n trên kh p th gi i, và do nh ng chi ti t chính xác c a s tham s hóa bên trong nh ng mô hình ó. S tham s hóa mây góp ph n c bi t vào b t nh vì các ám mây v a làm l nh khí quy n qua s ph n x , v a làm m nó b i làm gi m s phát b c x . Nh ng s b t nh như th d n n ư c tính t t nh t cho trong b n báo cáo IPCC th ba h i năm 2001 v s m lên toàn c u là kho ng 1,4 – 5,8oC vào năm 2100 so v i năm 1990. Tuy nhiên, không k n nh ng b t nh này, thì t t c các mô hình u cho th y Trái t s m lên trong th k t i, v i m t di n m o a lí phù h p (hình 4). Ví d , s ph n h i dương t hi u ng băng-albedo gây ra s m lên nhi u hơn g n các c c, nh t là Nam C c. M t khác, các i dương s m lên ch m hơn so v i t li n do quán tính nhi t l n c a chúng. Lư ng mưa trung bình ư c mong i là tăng vì không khí m hơn có th gi ư c nhi u hơi nư c hơn trư c khi chúng bão hòa. Tuy nhiên, dung lư ng tăng thêm này cho hơi m khí quy n cũng s cho phép s bay hơi m nh hơn, làm khô m t t và làm tăng v t nhi t nh ng khu v c l c a vào mùa hè. M c nư c bi n ư c d oán là tăng lên thêm 40 cm (v i sai s có th ch p nh n ư c) vào năm 2100, ch y u do s giãn n nhi t c a i dương và s tan ch y băng trên t li n. Con s trông có v ch là m t s tăng nh thôi, nhưng ph n nhi u dân cư s ng các vùng duyên h i r t nguy hi m do bão lũ tăng thêm - Bangladesh ch ng h n, nhi u tri u dân cư có th ph i i ch . th i h n lâu hơn, có s lo l ng th t s v s tan ch y c a các t ng băng Greenland và phía Tây Nam C c, có th mang t i s gia tăng m c nư c bi n l n hơn nhi u. Chúng ta v n ph i g p rút c i thi n vi c l p mô hình và quan sát nhi u quá trình hoàn thi n các d báo khí h u, nh t là quy mô mùa và quy mô vùng. Ví d , nh ng cơn bão và bão nhi t i v n không ư c bi u di n trong nhi u mô hình và nh ng hi n tư ng khác như dòng h i lưu v nh Mexico v n ư c hi u m t cách nghèo nàn do thi u quan tr c. Do ó, chúng ta không ch c ch n là các cơn bão và nh ng cơn dông t khác có th bi n i như th nào do s m lên toàn c u, ho c chúng ta có th ti n g n t i bao nhiêu s ch m l i c a dòng h i lưu v nh Mexico. M c dù chúng s ư c hoàn thi n hơn, nhưng có nhi u lí do tin tư ng d oán c a các mô hình khí h u hi n nay. Trên h t th y, chúng d a trên các nh lu t ã ư c thi t l p c a v t lí và th hi n hi u bi t t t nh t c a chúng ta v các tương tác và cơ ch ph n h i trong h khí h u. Trên th i gian vài ngày, các mô hình có th d báo th i ti t m t cách tài tình; chúng cũng th c hi n xu t s c công vi c tái t o khí h u toàn c u hi n nay cũng như nhi t trung bình toàn c u trong th k qua. Chúng cũng mô ph ng ư c các khí h u khác nhau t n g c r c a k nguyên băng hà v a qua và th i kì m áp Holocene, chúng là k t qu c a nh ng tác ng có th sánh v i quy mô c a nh ng tác ng nhân t o ư c mong i vào cu i th k 21. © hiepkhachquay S bi n i khí h u | Trang 9/10
M c dù có m t vài m t tích c c i v i s m lên toàn c u – ch ng h n các vùng vĩ cao s có các mùa m r ng hơn và nh ng h i trình m i có th ư c m trong Nam Băng Dương khi băng bi n rút i – nhưng ph n l n các tác ng là tiêu c c. i u ki n nóng hơn có kh năng làm căng th ng nhi u cánh r ng nhi t i và mùa màng; còn ngoài vùng nhi t i, nh ng s ki n như t nóng năm 2003 d n t i cái ch t c a hàng ch c ngàn ngư i dân châu Âu có kh năng x y ra vào năm 2050. Năm này cũng ư c d oán s là năm nóng k l c. Chúng ta ang t i m t th i kh c quan tr ng trong l ch s , trong ó chúng ta không nh ng ch có nh hư ng có th nh n th c rõ lên khí h u Trái t, mà chúng ta còn ang phát tri n kh năng d oán hi u ng này. D oán khí h u là m t trong nh ng chương trình qu c t nghiên c u khoa h c l n nh t t ng ư c th c hi n và nó ã ưa n Ngh nh thư Kyoto do Liên Hi p Qu c thi t l p nh m h n ch s phát th i khí nhà kính. M c dù trong ch ng m c nào ó ngh nh thư ã ưa t i m t vài thay i m c t p trung khí nhà kính trong khí quy n, nhưng s th a thu n bư c ngo t m i t n n t ng cho s c t gi m phát th i nhi u hơn. Vi c l p mô hình t t hơn n a c a các dao ng khí h u t nhiên theo mùa và theo vùng v n c n thi t c i thi n ư c tính c a chúng ta v tác ng c a s bi n i khí h u do con ngư i gây ra. Nhưng chúng ta ã ph i i m t v i m t thách th c rõ ràng: ó là s d ng nh ng d oán khí h u hi n có m t cách khôn ngoan và phát tri n các chính sách làm d u và ch nh s a v m t trách nhi m b o v chính chúng ta và ph n còn l i c a sinh quy n. L p mô hình khí h u • C ng ng khoa h c nh t trí r ng s m lên quan sát th y c a Trái t trong n a th k qua ch y u là do s phát th i khí nhà kính c a con ngư i. • Vi c d oán s bi n i khí h u ph thu c các mô hình máy tính ph c t p ư c phát tri n trong 50 năm qua. • Các mô hình khí h u d a trên h phương trình Navier-Stockes cho ch t lưu, ư c gi i b ng s trong m t m ng lư i bao quanh a c u. • Nh ng mô hình này r t thành công trong vi c mô ph ng khí h u trong quá kh , mang l i s tin c y cho các nhà nghiên c u trong d oán c a h. • Giá tr kh dĩ nh t cho s tăng nhi t toàn c u vào năm 2100 là trong ngư ng 1,4 – 5,8oC, chúng có th có nh ng h qu th m kh c. Tìm c thêm v vi c l p mô hình khí h u: www.metoffice.gov.uk/research/hadleycentre http://www.ipcc.ch/ http://www.climateprediction.net/ J T Houghton 2005 Climate Change: The Complete Briefing (Cambridge University Press) K McGuffie and A Henderson-Sellers 2004 A Climate Modelling Primer (Wiley, New York) Tác gi : Adam Scaife và Chris Folland t i Trung tâm Nghiên c u và D oán khí h u Hadley, Met Office, Anh, và John Mitchell là nhà khoa h c chính t i Met Office, Anh. (Physics World, tháng 2/2007) hiepkhachquay d ch (An Minh, ngày 17/7/2007, 8:25:25 PM) © hiepkhachquay S bi n i khí h u | Trang 10/10
BÁO NG V KHÍ H U Quan i m t trư c n nay trong s các nhà khoa h c là s m lên toàn c u do con ngư i gây ra là có th t và có kh năng gây thi t h i. Nhà v t lí khí h u Richard Lindzen trình bày v i Edwin Cartligde t i sao ông l i không ng ý như v y. Nh ng ngày này dư ng như th t khó mà không nói v s m lên toàn c u. Nh ng câu chuy n y k ch tính v th m h a khí h u ti m tàng choán y trang nh t c a các t báo và nh n ư c hàng gi nhàn r i trên tivi và radio, còn các nhà chính tr thì n m b t t ng cơ h i qu ng bá cho kh năng xanh c a h . Nhà c v n khoa h c c p cao cho chính ph Anh, ngài David King, ã mô t s bi n i khí h u là “v n kh c li t nh t mà chúng ta ang i m t ngày nay”, còn c u phó t ng t ng Mĩ, Al Gore, thì qu quy t r ng “hi m h a e d a ch ng l i gì tàn dư c a n n văn minh nhân lo i”. Nhưng i v i Richard Lindzen, m t nhà v t lí khí h u t i Vi n Công ngh Massachusetts, s bùng n m i quan tâm này chung quy là do “nh ng k gây hoang mang không có cơ s ”. Lindzen, ngư i ã nghiên c u khí tư ng h c và khí h u hơn 40 năm, tin r ng b ng ch ng cho th y con ngư i ang làm quá nhi t n m c hi m nghèo cho hành tinh ơn gi n là không o lư ng ư c. Và ông nghĩ r ng s gia tăng m c nư c bi n ph bi n, n n h n hán và lũ l t như d oán s không c th hóa ư c. Cho dù là nh ng hi u ng này là có kh năng x y ra, ông nói, thì nh ng n l c nh m gi m s phát th i carbon dioxide và các ch t khí nhà kính khác s h u như không làm ư c gì tránh th m h a như th . Lindzen, năm nay 66 tu i, là m t nhà nghiên c u khí h u chính th c hơi khác thư ng, ông là ngư i công khai tranh lu n ch ng l i trư ng h p bi n i khí h u do con ngư i gây ra. B t kì cu c h p l n nào liên quan t i khoa h c môi trư ng u có th có m t vài phát bi u ho c áp phích nghi ng gi thuy t cơ b n s m lên toàn c u do con ngư i gây ra. Tuy nhiên, Lindzen tin r ng có nhi u nhà khoa h c khác cùng chia s quan i m c a ông, nhưng không b c l chúng vì s m t tín nhi m ho c ngu n tài tr . Th t v y, ông nói ông ã t ng tr i qua r t nhi u cái mà ông xem là ho t ng mang tính thành ki n trong nghiên c u khí h u. “Nhi u nhà i u hành chương trình nói v i tôi r ng ngu n qu tài tr ph thu c vào m i quan tâm v s m lên toàn c u”, ông nói. “Nhưng n u như i u ó là úng, thì b n có th nghiên c u m t cách khách quan con ư ng khí h u ho t ng như th nào ?”. i th c a “ch nghĩa gieo hoang mang s hãi”, Richard Lindzen © hiepkhachquay Báo ng v khí h u | Trang 1/5
S m lên là do âu ? Lindzen không ph nh n quan i m cho r ng Trái t ã m lên. V n ã ư c Liên Hi p Qu c nêu lên là kh o sát s m lên toàn c u, Ban h i th m liên chính ph v s bi n i khí h u (IPCC), t ch c thu hút s quan tâm c a hàng trăm nhà khoa h c khí h u, kĩ sư, nhà kinh t h c, nhà khoa h c xã h i và nhi u ngư i khác trên kh p th gi i, phát bi u vào năm 2001 r ng nhi t trung bình toàn c u o ã tăng lên kho ng 0,6 C trong th k 20, m t con s Lindzen nghĩ r ng có kh năng là chính xác. Ông cũng ng ý r ng s t p trung các ch t khí nhà kính trong khí quy n ã tăng lên (v i carbon dioxide ã tăng t ch ng 280 ph n tri u vào kho ng năm 1700 lên trên 380 ph n tri u hi n nay), a s s tăng này là do các ho t ng c a con ngư i. Nhưng ch ông không ng ý v i IPCC là quy mô mà s tăng t p trung này có th gây ra s m lên, hay nói cách khác là con ngư i có nh hư ng bao nhiêu n khí h u. th “hình khúc côn c u” n i ti ng công b năm 1999, b i Michael Mann, khi ó trư ng i h c Virginia, và các ng s ch ra r ng nhi t bán c u b c ã cao hơn trong vài th p k v a qua c a th k 20 so v i b t kì th i kì tương ng nào trong b n th k trư c ó và có kh năng là so v i c thiên niên k v a qua. Trong khi ó, các nhà nghiên c u t i Trung tâm Hadley Anh, ã t o ra m t mô hình khí h u có th tái t o sít sao d li u nhi t t 150 năm qua n u như nó bao g m c các dao ng nhi t t nhiên và do con ngư i gây ra. Nh ng nghiên c u này và các nghiên c u khác ã ưa t i vi c IPCC k t lu n vào năm 2001 (trong “b n tóm t t cho các nhà i u hành chính tr ” c a nó) r ng “n u ưa vào các sai s như cũ, thì a s s m lên quan sát ư c trong 50 năm qua có kh năng là do s tăng m c t p trung ch t khí nhà kính”, m t k t lu n có kh năng ư c c ng c trong b n báo cáo m i nh t c a ban h i th m v khoa h c bi n i khí h u s ư c công b trong tháng này [2/2007]. Tuy nhiên, i v i Lindzen, vi c so sánh gi a d li u nhi t mô hình và nhi t quan sát ư c v cơ b n là m t bài toán “làm cho kh p ư ng cong”, vì, theo ông nói, tính ch t c a m t s cơ ch t nhiên và do con ngư i có kh năng làm nóng lên ho c làm l nh i Trái t ư c hi u bi t m t cách nghèo nàn. Th t v y, ông tin r ng “tín hi u” nóng lên do con ngư i gây ra ã kh ng nh là không rõ ràng b i s “nhi u” b t nh trong phép o nhi t và, quan tr ng hơn, trong dao ng n i t i c a khí h u. V i dao ng n i t i, ông ơn gi n mu n nói t i ng l c h c n i t i c a khí quy n và i dương, ch không ph i các y u t t nhiên bên ngoài, ví d như s dao ng s c phát x c a M t Tr i, ho c nh ng thay i t ng t m c aerosol khí quy n do núi l a phun. “Gi thuy t vô hi u áng tin c y nh t i v i s dao ng nhi t mà chúng ta nhìn th y là t nhiên”, Lindzen nói. “Cho nên chúng ta ph i i m t v i câu h i: có hay không cái gì ó ây c n m t l i gi i thích khác thư ng ? Tôi nghĩ câu tr l i là không có”. Nhưng ông ã i xa hơn, Lindzen tin r ng cho dù là con ngư i có th t s ch u trách nhi m cho ph n l n s m lên quan sát th y trong 100 năm qua i n a, thì ông nghĩ v n không có lí do gì mà báo ng c . Trong b n báo cáo năm 2001, IPCC k t lu n r ng gi a năm 1990 và 2100, Trái t s nóng lên t 1,4 n 5,8oC, v i s li u chính xác ph thu c vào xu th tương lai c a s phát th i khí nhà kính, ng th i cũng ph thu c vào mô hình nh t nh ư c s d ng th c hi n d oán. i v i Lindzen, nh ng con s này là không cơ s . Lindzen kh ng nh © hiepkhachquay Báo ng v khí h u | Trang 2/5
r ng các mô hình khí h u mà IPCC s d ng là quá nh y v i nh ng thay i s t p trung c a carbon dioxde trong khí quy n, và ư c tính r ng Trái t th c ra có l ch m lên ch ng vài ph n ch c c a m t trong th k t i. Kh i ph i nói, ây là m t k t lu n mà các nhà nghiên c u khí h u khác c c l c ph n i (xem ph n bên dư i: Khí h u nh y như th nào ?). Không c n làm gì c Chính Lindzen ã vi t m t ph n c a m t trong s các chương c a b n ánh giá khoa h c năm 2001 c a IPCC. M c dù ông không tham gia vào vi c phác th o cùng v i các chương khác thành m t b n tóm t t có hi u l c thi hành, nhưng ông th t s tin r ng i u này ư c th c hi n t t và k t qu là các phát bi u có th di n t b ng nh ng ngôn t m p m thích h p. Tuy nhiên, ông ph n i cách th c tài li u này sau ó ư c s d ng chu n b b n tóm t t cho các nhà ki n t o chính tr , m t quá trình liên quan n m i ngư i t chính ph , ngành công nghi p và các t ch c môi trư ng cho n các nhà khoa h c. N u vi c ó không t i t , ông nói, thì b n tóm t t cho các nhà ki n t o chính tr sau ó còn b l t tr n thêm b i báo chí, nơi luôn thi t tha tìm ki m nh ng câu chuy n gi t gân, và các nhà chính tr say sưa tâng b c t m quan tr ng c a b n báo cáo càng nhi u càng t t nh m, như ông nói, “b u vào uy quy n c a các nhà khoa h c”. Tuy nhiên, Lindzen v n duy trì lòng ph n n t t b c c a ông i v i các nhà khoa h c không ph i là chuyên gia nghiên c u khí h u nhưng, như ông nhìn nh n, h l i c khai thác quy n l c c a mình trong cu c tranh lu n bi n i khí h u. i v i nh ng k này, ông nói, có m t nơi c bi t dành cho h , ó là a ng c. Trong s này, ông m có ngài (Robert) May, c u c v n khoa h c cao c p c a nư c Anh và là c u ch t ch H i Hoàng gia, và ngài David King. “Vì b t c lí do gì, dù là bàn cãi hay thành ki n hay xúc ng, tôi u không có ý ki n gì, nhưng các phát bi u mà h nêu ra không có liên quan gì t i khoa h c”, ông nói. Nhưng li u có ph i là không th nào các mô hình khí h u ngày càng m nh m cu i cùng xác nh n m t l n và i v i t t c s m lên toàn c u do con ngư i gây ra áng k ang x y ra ? Có ph i là không th xét oán ư c b t u h n ch phát th i carbon dioxide nh m phòng xa ? Không, Lindzen nói. Ông tin r ng ngh nh thư Kyoto s có m t tác ng r t nh , làm hoãn l i m c m lên ch kho ng 1 ho c 2 năm, và hoàn toàn không th xem nó là bư c u tiên trong toàn b m t lo t hi p ư c phát th i th m chí còn nhi u tham v ng hơn n a. i v i Lindzen, không có nhi u th chúng ta có th làm, ngoài vi c m b o r ng các qu c gia tr nên giàu xây d ng ư c bi n pháp ngăn ng a lũ l t ho c b t c th gì c n thi t n u như khí h u th t s không như mong i. iv i m t s ngư i, i u này nghe có v t mãn, nhưng ông bác b lu n i u này. “ i u ó có th nói như th này: b n có m t a con m c m t ch ng b nh hi m g p và không ai bi t nên i x v i nó như th nào, và r i m t th y lang tin c y xu t hi n và nói r ng vì b n không có s ch n l a nào khác nên b n ph i nghe theo tôi”. Không còn nghi ng gì n a, gi a công chúng, Richard Lindzen n m trong nhóm thi u s tin r ng loài ngư i không làm nóng lên nghiêm tr ng Trái t này. Gavin Schmidt thu c NASA tin r ng Lindzen “ ang giao chi n v i chi n trư ng c a ngày hôm qua” và v n ông tranh lu n “là s b t nh ngày xưa, nhưng bây gi ã s n sàng mang vào sách giáo khoa”. Cũng có kh năng là nhi u ngư i tin © hiepkhachquay Báo ng v khí h u | Trang 3/5
r ng ông ang trong ti n trình c u l y hành tinh. Nhưng không h nghi gì n a, cũng s có nh ng ngư i khác xem ông là m t ti ng nói phi chính th ng c n thi t trong m t v n khoa h c thư ng có hai xu hư ng “chính tà” phân bi t. ôi nét v Lindzen Sinh: Webster, Massachusetts, 1940. H c v n: b ng v t lí và ti n sĩ toán ng d ng, c hai uc a i h c Havard. S nghi p: Chicago (1967 – 1972), Havard (1972 – 1983), MIT (1983 n nay). S thích: nhi p nh, radio nghi p dư, th m phương ông. Gia ình: ã k t hôn, có hai con trai. Khí h u nh y như th nào ? Con s chu n thư ng dùng minh h a nh y c a khí h u là nhi t bi n i gây ra b i m t s g p ôi lư ng CO2 trong khí quy n. Năm 2001, ư c tính t t nh t c a IPCC cho giá tr này là 2,5oC. Nhưng Lindzen tin r ng ây là m t s ánh giá quá cao. Ông v n gi quan i m cho r ng m c dù m c CO2 ã ch tăng lên kho ng m t ph n ba k t cu c cách m ng công nghi p, nhưng m t s ba ph n tư c a s m lên i kèm v i m t s g p ôi t p trung ch t khí ó ã x y ra. Ông nói i u này là do hi u ng nóng lên c a m i phân t carbon dioxide m i phát sinh gi m i khi ngày càng nhi u carbon ư c thêm vào b u khí quy n, và do tp trung c a các ch t khí nhà kính khác như methane và freon không có kh năng tăng áng k trong tương lai. Ông tin r ng cho dù là con ngư i có ch u trách nhi m cho toàn b s tăng 0,6oC nhìn th y trong th k qua i n a, thì chúng ta ch có th ch i ch m t s tăng khác 0,3 - 0,4oC khi m c carbon dioxide t t i 560 ph n tri u (trên xu hư ng hi n nay thì con s này s xu t hi n thi tho ng gi a năm 2040 và 2070). Các ám mây là ngu n sai s chính trong mô hình khí h u Lindzen v n cho r ng các mô hình là sai l m vì chúng hoàn toàn th t b i trong vi c tái t o cơ ch “ph n h i” trong h khí h u. M i ngư i u ng ý r ng, theo nh ng tính toán v t lí ơn gi n, n u như các ch t khí nhà kính ch tác ng c l p, thì s g p ôi c a chúng s ưa t i s tăng kho ng 1oC nhi t toàn c u. © hiepkhachquay Báo ng v khí h u | Trang 4/5
Nhưng các mô hình mà IPCC s d ng có s ph n h i dương m nh m t hơi nư c, ó là m t ch t khí nhà kính có tác ng m nh. Nói cách khác, s bay hơi m nh hơn trong m t th gi i m hơn d n t i s t p trung l n hơn c a hơi nư c trong khí quy n, thành ra d n t i nhi t b m t cao hơn. Nhưng Lindzen tin r ng khó khăn c a vi c l p mô hình t ng ám mây – m t trong nh ng v n gai góc nh t mà các nhà khoa h c khí h u i m t (xem bài Mô ph ng s bi n i khí h u, http://hiepkhachquay.3000mb.com/0707/mo_hinh_khi_hau.pdf) – cho th y các nhà nghiên c u không có cách nào bi t ư c bao nhiêu hơi nư c trong khí quy n s ngưng t thành mây và r i rơi xu ng Trái t dư i d ng mưa và bao nhiêu nư c mưa s bay hơi. Ông cũng ch ra r ng chính nh ng ám mây ã cung c p nh ng cơ ch ph n h i m nh m - v i nh ng ám mây t ng th p có xu hư ng ph n x b c x M t Tr i n tr l i không gian, do ó làm gi m s m lên, và nh ng ám mây t ng cao có xu hư ng làm b c x nhi t c a Trái t th t thoát vào không gian, nên làm tăng s m lên. Trên th c t , Lindzen tin r ng n u như m i th , các ám mây và hơi nư c th t s mang l i m t cơ ch ph n h i âm m nh m bên trong h khí h u, thì i th s chia ôi hi u ng nóng lên c a các ch t khí nhà kính. Ông kh ng nh r ng các quan sát trên m t t và trên không gian cho th y các ám mây ti t ng cao vùng nhi t i co l i m nh khi nhi t b m t cao hơn và giãn ra khi nhi t b mt th p hơn, nên ch ng l i xu hư ng trên b m t. Ông g i ây là “hi u ng tròng en h ng ngo i”, tương t như tròng en c a m t ngư i m ra và co l i khi ph n ng v i ánh sáng kh ki n. Tuy nhiên, Gavin Schmidt thu c Vi n Nghiên c u Không gian Goddard c a NASA New York tin r ng ư c tính c a Lindzen v nh y khí h u là sai l m. Theo Schmidt, Lindzen ã không xét n thích áng quán tính nhi t c a các i dương, có nghĩa là ph n nhi u s gia tăng nhi t liên quan n carbon trong b u khí quy n ngày nay s không xu t hi n trong kho ng 20 năm. Ông nói thêm r ng Lindzen cũng không gi i thích ư c các hi u ng làm l nh kh dĩ c a aerosol mà n u b qua s không ánh giá úng m c nh y c a khí quy n. Khi xét n vai trò c a các ám mây và hơi nư c, Schmidt kh ng nh r ng Lindzen ơn c trong ni m tin c a ông r ng chúng ho t ng như m t s ph n h i âm, c ng thêm là có d li u quan tr c ch c ch n hi n nay kh ng nh cho i u ngư c l i. Tác gi : Edwin Cartlidge (Physics World, tháng 2/2007) hiepkhachquay d ch (An Minh, ngày 18/7/72007, 9:09:25 PM) © hiepkhachquay Báo ng v khí h u | Trang 5/5