Mối liên hệ giữa chất liệu và bố cục trong điêu khắc công cộng thành phố Hồ Chí Minh

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SÀI GÒN SAIGON UNIVERSITY<br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC SCIENTIFIC JOURNAL<br /> ĐẠI HỌC SÀI GÒN OF SAIGON UNIVERSITY<br /> Số 66 (6/2019) No. 66 (6/2019)<br /> Email: tcdhsg@sgu.edu.vn ; Website: https://tapchikhoahoc.sgu.edu.vn<br /> <br /> <br /> <br /> MỐI LIÊN HỆ GIỮA CHẤT LIỆU VÀ BỐ CỤC TRONG ĐIÊU KHẮC<br /> CÔNG CỘNG THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH<br /> The relationship between material and structure<br /> in public sculpture in Ho Chi Minh City<br /> <br /> ThS. Phạm Tấn Phước<br /> Trường Đại học Thủ Dầu Một<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Điêu khắc công cộng Thành phố Hồ Chí Minh ngày càng nhiều về số lượng lẫn chất lượng, góp một<br /> phần không nhỏ vào việc giáo dục tư tưởng thẩm mỹ. Bên cạnh những thành quả đạt được, vẫn còn<br /> không ít tác phẩm bị “thô”, đi vào lối mòn và thiếu sót về mối quan hệ chất liệu - bố cục. Mỗi chất liệu<br /> có tính vật lý, biểu cảm khác nhau nên phù hợp với từng dạng bố cục khác nhau. Bố cục được tư duy<br /> dựa trên nội dung của đề tài, một phương pháp làm việc mang ý đồ chiến lược của tác giả cho việc xây<br /> dựng một hình tượng nghệ thuật. Đối tượng chính được ngắm nhìn là tác phẩm điêu khắc nhưng để có<br /> được sự hoàn mỹ cần một tổng thể các yếu tố kết hợp một cách logic. Chất liệu – bố cục trong điêu khắc<br /> công cộng là một tổng thể, có mối quan hệ tương hỗ lẫn nhau để tạo nên một tác phẩm trường tồn cùng<br /> năm tháng.<br /> Từ khóa: bố cục, chất liệu, điêu khắc<br /> ABSTRACT<br /> Public sculpture in Ho Chi Minh city has increasingly grown in both quality and quantity, which makes<br /> a significant contribution to aesthetic education. Besides some achievements, there are several crude<br /> sculptures stuck in a rut and poor in the material-structure relationship. Each material has its own<br /> texture and expression that suits a different structure. The structure is thought based on the theme,<br /> which is a strategic method of sculptors for building an artistic image. The main object is the sculpture<br /> itself, yet to achieve perfection requires a logical composition of elements. Material- structure in public<br /> sculpture is such composition with a mutual relationship serving a lasting piece of work.<br /> Keywords: structure, material, sculpture<br /> <br /> 1. Giới thiệu tổng quan về chất liệu, trí tưởng tượng bay cao, bay xa cùng với<br /> bố cục trong điêu khắc và điêu khắc dòng cảm xúc của mình nhưng khi thể hiện<br /> công cộng tác phẩm thực tế thì cần phải có một giải<br /> 1.1. Khái niệm chất liệu pháp hiện thực và thực hiện được. Từ khi<br /> “Chất liệu (danh từ): cái dùng làm vật hình thành ý tưởng đến lúc thể hiện ở dạng<br /> liệu, tư liệu để sáng tạo nên tác phẩm nghệ phác thảo, tác giả phải tư duy để tìm ra một<br /> thuật” (Nguyễn Như Ý, Nguyễn Văn phương án hoàn hảo về chất liệu mà không<br /> Khang, Vũ Quang Hào, Phan Xuân Thành, vi phạm các quy luật thông thường của chất<br /> 2013, tr. 248). Một nhà điêu khắc có thể cho liệu. Chất liệu thể hiện trước tiên là về tính<br /> <br /> Email: phuocpt1985@tdmu.edu.vn 85<br /> SCIENTIFIC JOURNAL OF SAIGON UNIVERSITY No. 66 (6/2019)<br /> <br /> <br /> vật lý của chất liệu. Khả năng chịu lực, tiến tròn) hoặc 2 chiều (chạm khắc, chạm nổi)<br /> hành chọn chất liệu nào có cấu trúc, kết cấu bằng cách gọt, đẽo, gò, đắp, gắn… những<br /> phù hợp nhất để khi thể hiện ra thực tế khối vật liệu rắn chắc như gỗ, đá, kim<br /> nhằm đạt được hiệu quả tối ưu với bố cục. loại… Điêu khắc còn là nghệ thuật nặn<br /> Chất liệu đó phải phù hợp với không gian tượng hoặc tạc tượng bằng đôi bàn tay<br /> đặt tác phẩm và phải bền vững cùng thời khéo léo của người nghệ sĩ…” (Nguyễn<br /> gian. Cấu trúc phân tử của bề mặt chất liệu Thị Hiên, 2008, tr. 11).<br /> không chỉ mang yếu tố vật lý bền vững mà “Công cộng (tính từ): chung cho hoặc<br /> còn có một khả năng khác là năng lực biểu thuộc về mọi người” (Nguyễn v.v., 2013,<br /> cảm bằng ngôn ngữ riêng (“chất” của chất tr. 454). Điêu khắc công cộng là tác phẩm<br /> liệu). điêu khắc được sáng tạo nhằm mục đích đặt<br /> 1.2. Khái niệm bố cục để trong một không gian công cộng (ngoài<br /> “Bố cục là phương pháp tìm tòi, xác trời hay trong nhà). Điêu khắc ngoài trời là<br /> định cách biểu đạt thích hợp nhất cho một một loại hình điêu khắc gắn bó mật thiết với<br /> nội dung” (Đàm Luyện, 2011, tr. 5). “Bố kiến trúc cảnh quan, một yếu tố tô điểm cho<br /> cục: 1. Tổ chức, sắp xếp một cách hợp lí đô thị. Trên thế giới, đặc biệt là ở các nước<br /> giữa các phần để tạo thành một tác phẩm phương Tây, Mỹ… đô thị được trang trí<br /> hoàn chỉnh; bố cục lại cho chặt chẽ hơn. 2. bằng rất nhiều công trình điêu khắc.<br /> Sự sắp xếp bố trí các phần trong một chỉnh 2. Nội dung<br /> thể” (Nguyễn v.v., 2013, tr. 138) hay “bố 2.1. Thực trạng các công trình điêu<br /> cục là sự sắp xếp (sắp đặt) các yếu tố tạo khắc công cộng thành phố Hồ Chí Minh<br /> hình sao cho hợp lí, logic và đạt được hiệu trong việc kết hợp chất liệu – bố cục<br /> quả cao nhất trong một tác phẩm mĩ thuật” 2.1.1. Chất liệu - bố cục của tác phẩm<br /> (Tạ Phương Thảo, 1998, tr. 61). Bố cục điêu khắc đặt ở công viên - vườn hoa<br /> trong điêu khắc là sự sắp đặt hợp lí nhằm Thành phố Hồ Chí Minh<br /> nêu bật được nội dung chủ đề mà tác giả Trong khuôn viên Công viên Lê Văn<br /> cần truyền đạt đến công chúng một cách Tám, tác phẩm Đuốc sống với chất liệu bê<br /> hiệu quả nhất, thông qua một phương pháp tông, sơn màu và kết hợp với hồ nước phía<br /> tìm tòi, tự rèn luyện bằng nhận thức và cả sau. Qua năm tháng, Tác phẩm chịu tác<br /> thực hành. Quá trình làm việc, nghiên cứu, động của nhiệt độ và độ ẩm đã gây ra hiện<br /> sáng tạo… kể cả yếu tố kỹ năng và kỹ tượng lớp sơn bị bong, tróc, nứt chân<br /> thuật nhằm xác định cách biểu đạt thích chim… làm mất thẩm mỹ và phản cảm.<br /> hợp nhất cho một tác phẩm theo đúng ý đồ Bức tượng nếu được thi công bởi chất liệu<br /> tác giả. Bố cục còn là phương pháp làm đá hay đồng thì giá trị thẩm mỹ sẽ tăng lên<br /> việc mang tính ý đồ chiến lược, suy tính và gấp nhiều lần. Bố cục tác phẩm kết hợp với<br /> hình dung trước các bước cho việc xây quy hoạch không gian tạo nên một thể<br /> dựng nên một hình tượng nghệ thuật. thống nhất, một bức tranh phong cảnh hài<br /> 1.3. Khái niệm điêu khắc công cộng hòa. Tượng gồm nhóm thiếu nhi bay lên<br /> Từ điển Mĩ thuật phổ thông định nghĩa cùng “ngọn lửa bất diệt”, thể hiện bằng<br /> điêu khắc là “Nghệ thuật thực hiện những những hình khối chắc khỏe, tính trang trí<br /> tác phẩm có không gian 3 chiều (tượng cao, nhẹ nhàng tươi trẻ.<br /> <br /> <br /> 86<br /> PHẠM TẤN PHƯỚC TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC SÀI GÒN<br /> <br /> <br /> (tác giả Nguyễn Thành Thi, chất liệu đồng)<br /> đặt trong khuôn viên của Nhà hát Thành<br /> phố Hồ Chí Minh.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 1: Phan Gia Hương – Đuốc Sống –<br /> Bê tông – 8m – 1985<br /> <br /> Tượng trang trí như voi, mục đồng<br /> chăn trâu… được các nghệ nhân đắp trực<br /> tiếp bằng xi măng, sơn màu lên, đặt ở công Hình 2: Diệp Minh Châu - Bác Hồ với<br /> viên Phú Nhuận nhằm trang trí nhưng chỉ thiếu nhi – Đồng – 3,5m – 1993<br /> đáp ứng được nhu cầu thẩm mỹ tức thời,<br /> không có độ bền vững với thời gian và Phù điêu tưởng niệm đồng chí Trần<br /> nâng tầm nhận thức thẩm mỹ của cộng Phú được xây dựng tại Công viên văn hóa<br /> đồng. Tác phẩm điêu khắc bày trí trong Lê Thị Riêng bằng chất liệu đá hoa cương,<br /> công viên – vườn hoa, đề tài nhẹ nhàng chân dung được tạc nổi trên khối phù điêu<br /> nhưng vẫn có sự kết hợp, tương tác giữa mang hình cờ Đảng cùng câu nói “Hãy giữ<br /> chất liệu - bố cục để tạo nên “điểm dừng” vững chí khí chiến đấu”. Chất liệu đá góp<br /> thị giác hay “điểm nhấn” trọng tâm của phần tạo nên thành công của tác phẩm khi<br /> không gian. Việc kết hợp đạt được hiệu làm rõ hơn nội dung của đề tài về ý chí<br /> quả cụ thể ở các tác phẩm như tác phẩm chiến đấu, nhưng bố cục nặng về tính<br /> Bác Hồ với thiếu nhi ở khuôn viên Nhà tưởng niệm hơn là trang trí của một tác<br /> Thiếu nhi Thành phố Hồ Chí Minh rất đẹp, phẩm điêu khắc công viên. Bố cục được<br /> ấn tượng, hài hòa và bền vững. Tượng voi xây dựng mang tính kể chuyện, dàn trải từ<br /> bằng đồng đặt ở Thảo Cầm Viên (vua Thái chân dung nhân vật đến lá cờ đỏ búa liềm<br /> Lan Paramindr Maha Prajadhipok tặng và câu nói cổ động, thể hiện tính vững<br /> Việt Nam, năm 1935, cao 1,5m), hai bức vàng về con đường cách mạng tạo nên<br /> tượng Người chơi đàn và Người thổi sáo thành công của tác phẩm với đề tài.<br /> <br /> 87<br /> SCIENTIFIC JOURNAL OF SAIGON UNIVERSITY No. 66 (6/2019)<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 3: Võ Công Chiến, Nguyễn Trung Tín<br /> – Trần Phú – đá granite – 40m2 – 2005<br /> <br /> Ở công viên Tao Đàn, mặc dù các tác<br /> phẩm còn bị hạn chế về không gian nhưng<br /> chất liệu của tác phẩm đã có thành công<br /> nhất định khi sử dụng chất liệu đá granite,<br /> đá vôi. Màu trắng tự nhiên của đá vôi làm Hình 4: Nguyễn Xuân Tiên – Bưu điện thời<br /> cho tác phẩm tương phản với màu xanh kỳ kháng chiến – Đồng – 5m – 2000, 2001<br /> của cỏ cây, tạo nên sự chú ý về thị giác.<br /> 2.1.2. Chất liệu - bố cục của tác phẩm Tác giả đã xây dựng bố cục Bưu điện<br /> điêu khắc đặt trước công trình kiến trúc thời kỳ kháng chiến với hình ảnh hai nhân<br /> Thành phố Hồ Chí Minh vật trong tư thế hiên ngang, kiên cường của<br /> Chất liệu đồng được sử dụng cho hai người chiến sĩ cách mạng. Tác phẩm sử<br /> khối tượng Bưu điện thời kỳ kháng chiến dụng hình ảnh điển hình của “Lực lượng<br /> và Bưu điện thời kỳ hiện đại là một thành Giao bưu - Thông tin” là cô gái Giao liên<br /> công khi tác phẩm được đặt ngoài trời. với chiếc “nón tay bèo”, vai khoác súng<br /> Đồng có khả năng diễn tả “chất”, khối chi Carbine và hình tượng người nam chiến sĩ<br /> tiết, có độ bền vững với thời gian, màu của Thông tin vai mang máy vô tuyến. Bố cục<br /> chất liệu đồng ấm nóng, đậm nổi lên trên theo hình chữ nhật nhằm thể hiện cái khỏe<br /> màu nền của tòa nhà tạo một sự tương phản khoắn, kiên cường của hai nhân vật thể<br /> hòa hợp. Đặc biệt chất liệu đồng rất phù hiện ở dáng đứng, bước đi. Tác giả rất<br /> hợp với chi tiết quả cầu kết nối trong tương khéo khi chọn bố cục, phong cách thể hiện<br /> lai ở nhóm tượng bên phải vì chỉ có chất theo dạng Tân cổ điển để có được mô típ<br /> liệu đồng mới có thể thể hiện tốt và bền hài hòa với hình khối tổng thể của công<br /> vững. trình kiến trúc. Đối với nhóm tượng Bưu<br /> điện thời kỳ hiện đại, tác giả thay đổi bố<br /> cục với mục đích tránh sự lặp lại gây cảm<br /> giác nhàm chán cho người xem và để phù<br /> hợp với nội dung tác phẩm. Hai nhân vật<br /> cùng đưa tay cao lên hướng đến hội nhập,<br /> <br /> 88<br /> PHẠM TẤN PHƯỚC TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC SÀI GÒN<br /> <br /> <br /> chi tiết quả cầu bay vào tương lai được đưa đồng là một thành công của tác giả khi khai<br /> vào hợp lý, nói lên được tính toàn cầu hóa, thác và phát huy được đặc tính của chất<br /> hội nhập, phát triển. liệu đồng. Đó là sự dẻo dai, nhẹ nhàng hơn<br /> Bố cục hình chữ nhật được thay bằng so với chất liệu bê tông nặng trĩu, sự căng<br /> hình mũi tên tạo nên bởi hình ảnh hai cánh tròn của các khối cơ được phát huy tối đa,<br /> tay vươn lên tạo thành đường dẫn thị giác, tạo nên một sự rắn chắc, khỏe khoắn của<br /> hướng mắt người xem đi từ bố cục bên trái ngựa đua.<br /> là quá khứ đến bên phải là hiện đại, kế tiếp Chất liệu thép trắng (inox) cũng được<br /> là sự hòa nhập toàn cầu. Ý đồ bố cục tác tác giả Phan Nhất Phương sử dụng rất<br /> phẩm ở đây rất rõ ràng và đạt hiệu quả thành công ở tác phẩm Gia đình. Tính cách<br /> thẩm mỹ khi kết hợp với tòa nhà Bưu điện, điệu, trang trí và bố cục phù hợp với chất<br /> bởi với bố cục đó nếu kết hợp với công liệu inox, khối tượng được hàn ghép từ các<br /> trình kiến trúc khác thì hiệu quả thẩm mỹ mảng phẳng của những mảnh thép dày 2<br /> của tác phẩm không thể đạt được tối đa mà mm diễn tả một gia đình đang đi mua sắm<br /> đôi khi là có hiệu quả ngược lại. trong siêu thị. Có hồ nước bao quanh, nên<br /> tác giả sử dụng chất liệu inox rất phù hợp<br /> vì chất liệu này kém bị ôxy hóa. Tác phẩm<br /> không chỉ đạt được sự phù hợp về tính vật<br /> lý của chất liệu mà cả về tính thẩm mỹ, sự<br /> hài hòa của chất liệu inox với chất liệu<br /> công trình kiến trúc.<br /> Tại khuôn viên Trường Đoàn Lý Tự<br /> Trọng, nhóm tượng Thiếu nhi được tác giả<br /> Phan Gia Hương chọn hình thức bố cục với<br /> bàn tay nâng thiếu nhi bay lên, hình khối<br /> mang tính trang trí nêu lên sự quan tâm<br /> chăm sóc đến thế hệ tương lai. Tác giả đã<br /> xử lý khoảng trống khá hợp lý tạo cho tác<br /> phẩm sự thanh thoát, nhẹ nhàng, bay bổng<br /> như chủ đề của tác phẩm.<br /> 2.1.3. Chất liệu - bố cục của công<br /> trình điêu khắc hoành tráng Thành phố Hồ<br /> Chí Minh<br /> Nhiều công trình điêu khắc đã được<br /> xây dựng trong lửa đạn chiến tranh, nhưng<br /> Hình 5: Nguyễn Xuân Tiên – Bưu điện thời<br /> do nền kinh tế của đất nước thời kỳ đó bị<br /> kỳ hiện đại – Đồng – 5m – 2000, 2001<br /> ảnh hưởng nặng của chiến tranh nên phần<br /> lớn các công trình không được thể hiện<br /> Trên cổng Trường đua Phú Thọ, bức<br /> bằng chất liệu quý hiếm, đắt tiền, bền<br /> tượng một chú ngựa đua làm “điểm nhấn”<br /> vững… Đất nước được giải phóng, hoàn<br /> cho công trình kiến trúc. Vì đặc điểm đó<br /> toàn thống nhất thì điêu khắc hoành tráng<br /> của bức tượng, nên việc lựa chọn chất liệu<br /> <br /> 89<br /> SCIENTIFIC JOURNAL OF SAIGON UNIVERSITY No. 66 (6/2019)<br /> <br /> <br /> vẫn phát triển nhưng vấn đề chất liệu chưa tác phẩm nên khi thực hiện việc chuyển<br /> đáp ứng đủ sức sáng tạo của các nghệ sĩ. chất liệu đã dẫn đến sai lệch ý tưởng, dẫn<br /> Điều kiện kinh tế nhiều khó khăn, chịu ảnh đến chất lượng thẩm mỹ kém. Trong khuôn<br /> hưởng nặng nề của lối sống bao cấp nên viên nghĩa trang liệt sĩ Thành phố Hồ Chí<br /> “với nguồn kinh phí hạn hẹp không cho Minh, bức tượng Mẹ Tổ Quốc nằm ở trung<br /> phép các tác giả sử dụng những chất liệu tâm trong quần thể tượng tưởng niệm, đây<br /> quý hiếm, đắt tiền, bền vững… do đó các là tượng đài mang hình tượng người mẹ<br /> công trình hầu hết được làm bằng bê tông Việt Nam cao nhất tại Thành phố Hồ Chí<br /> cốt thép” (Nguyễn Xuân Tiên, 2009, Minh hiện nay. Mẫu phác thảo ban đầu<br /> tr. 226). Sự phát triển của khoa học kỹ được nhà điêu khắc Nguyễn Hải bố cục<br /> thuật đã tạo ra những vật liệu trong kiến khá đẹp và hoàn chỉnh, nhưng đến giai<br /> trúc phát triển nhanh chóng đã làm cho đoạn thi công và hoàn thiện thì “đã để xảy<br /> chất liệu của điêu khắc không còn phù hợp ra tình trạng chỉnh sửa mẫu phác thảo… vô<br /> với không gian đô thị. tình đã phá hủy toàn bộ cấu trúc và ngôn<br /> Các công trình điêu khắc hoành tráng ngữ mạnh mẽ” (Nguyễn Hoàng Ánh, 2006,<br /> thường được thể hiện bằng chất liệu bền tr. 43) khi bức tượng được dựng lên từ<br /> vững nhưng đa số tượng đài xây dựng 1400 viên đá nhỏ.<br /> trước năm 1975 ở Thành phố Hồ Chí Minh<br /> đều được xây dựng bằng chất liệu bê tông<br /> cốt thép, do đó qua năm tháng tượng đài đã<br /> xuống cấp. Đáng chú ý hơn là tượng Thánh<br /> Gióng đã bị bong xi măng, làm giảm giá trị<br /> thẩm mỹ và ảnh hưởng đến mỹ quan đô thị.<br /> Mặc dù kinh tế còn khó khăn nhưng<br /> cũng đã có một số công trình điêu khắc<br /> hoành tráng được tác giả chuyển sang chất<br /> liệu bền vững như đồng, đá, hợp kim. Khi<br /> tác phẩm được chuyển ra chất liệu thì lại<br /> xuất hiện vấn đề là tác phẩm có sự thay đổi<br /> so với phác thảo ban đầu, “thậm chí có<br /> công trình chỉ đạt được 60 - 70 % so với<br /> phác thảo ban đầu” (Nguyễn Xuân Tiên,<br /> 2009, tr. 226).<br /> Một phần là do việc “khoán trắng” cho<br /> những người thợ làm nghề hoặc là tác giả<br /> không có đủ kinh nghiệm về kỹ thuật chất<br /> liệu để có thể quán xuyến được công đoạn Hình 6: Nguyễn Hải - Mẹ Tổ quốc – Đá<br /> này. Việc đấu thầu để chọn những nhà thầu granite – 25m – 1990<br /> có đủ điều kiện thực hiện và lúc này người<br /> trúng thầu đã không phải là tác giả, không Tại Thành phố Hồ Chí Minh, một số<br /> là cha đẻ của tác phẩm, không hiểu hết về công trình tượng đài được thực hiện trước<br /> <br /> <br /> 90<br /> PHẠM TẤN PHƯỚC TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC SÀI GÒN<br /> <br /> <br /> năm 1975, chủ đề ca ngợi các vị anh hùng bề mặt như thế nào để phát huy tối ưu hiệu<br /> dân tộc có công với đất nước. Tuy nhiên, về quả, bộc lộ khả năng biểu cảm cho tác<br /> mặt bố cục, bút pháp và hình thức thể hiện phẩm” (Nguyễn Xuân Vinh, 2004, tr. 39).<br /> thì các tác phẩm chưa thể hiện được chất Tác giả cần phải hiểu, cảm nhận được từng<br /> hoành tráng khi “hình thức thể hiện, bố cục, chất liệu như lạnh, nặng, xù xì, nhẵn, của<br /> bút pháp quá nghèo nàn, tay nghề chuyên đá; trầm, ấm, xù xì, nhẵn và có tính chất<br /> môn yếu, thậm chí sai cả tỷ lệ cơ bản của ánh kim của đồng; mộc mạc, nhẵn, xốp của<br /> cấu tạo con người” (Nguyễn Xuân Tiên, gốm; trong suốt, phản quang, nhẵn, bóng<br /> 2009, tr. 218), dẫn đến sự bức xúc của của thủy tinh. Mỗi chất liệu có sự kết hợp<br /> người dân về tượng đài và có người đã ví hoàn hảo với một hình thức bố cục riêng<br /> các tác phẩm đó như là một trong những tác nhằm nêu lên được nội dung, chủ đề tác<br /> nhân gây ô nhiễm môi trường sống ở đô thị. phẩm. Khi tư duy bố cục cần tránh sự vội<br /> Điêu khắc hoành tráng ngoài trời vàng, ảo tưởng về ý tưởng hay đi theo lối<br /> thường thể hiện đề tài lớn về lịch sử, tinh mòn của một hình thức bố cục đã thành<br /> thần thời đại. Tượng hoành tráng được xây công trước đó.<br /> dựng những năm trước khi đất nước thống Các nhà điêu khắc không chỉ tham<br /> nhất ở Thành phố Hồ Chí Minh vẫn còn khảo trên sách vở mà cần học hỏi trực<br /> nguyên giá trị về mặt tinh thần nhưng hình quan kinh nghiệm của các nước trong khu<br /> thức bên ngoài đã không có được mối liên vực và thế giới thông qua các hoạt động<br /> hệ chặt chẽ giữa chất liệu – bố cục làm cho như Trại sáng tác, triển lãm, hội thảo<br /> tính thẩm mỹ còn rất thấp và gây nên phản chuyên đề, trao đổi học thuật, giúp cho<br /> cảm cho người xem. Những công trình nghệ sĩ Việt Nam có cơ hội được làm việc,<br /> điêu khắc hoành tráng được xây dựng từ học hỏi và trao đổi kinh nghiệm chuyên<br /> khi đất nước thống nhất đến nay đã có môn với các chuyên gia nước ngoài giúp<br /> những bước tiến xa về bố cục, sử dụng chất nâng cao năng lực và tư duy sáng tác, “các<br /> liệu bền vững như: tượng Mẹ Tổ Quốc, nhà điêu khắc tiếp cận, chà sát với môi<br /> Tượng đài Chủ tịch Hồ Chí Minh đặt trước trường điêu khắc hiện đại trong khu vực,<br /> trụ sở Hội đồng nhân dân - Ủy ban nhân trên thế giới để tiếp cận những cái mới”<br /> dân Thành phố Hồ Chí Minh. (Nguyễn Xuân Tiên, Trịnh Dũng, Hoàng<br /> 2.2. Giải pháp Minh Phúc, Trần Ngọc Vân, Phạm Thị<br /> “Khái niệm Điêu khắc mới được dùng Yến, 2014, tr. 159).<br /> phổ thông trong thế kỷ 20 ở Việt Nam” 3. Kết luận<br /> (Phan Cẩm Thượng, 1997, tr. 5). Loại hình Điêu khắc công cộng Thành phố Hồ<br /> nghệ thuật này, đặc biệt là điêu khắc công Chí Minh trải qua một chặng đường tuy<br /> cộng mới chỉ “chập chững” những bức đi không gọi là dài nhưng cũng đủ để thấy<br /> đầu tiên trong nền điêu khắc Việt Nam. Để được những thành tựu đáng kể cần phát<br /> có được những bước tiến về giá trị nghệ huy. Đó là một quá trình phát triển, để lại<br /> thuật cũng như mối liên hệ giữa chất liệu dấu ấn và hình ảnh đẹp trong lòng người<br /> và bố cục trong tác phẩm điêu khắc công dân thành phố. Sự góp mặt của điêu khắc<br /> cộng thì “người nghệ sĩ phải hoạch định công cộng ngày càng nhiều về số lượng lẫn<br /> cho tác phẩm là sử dụng chất liệu gì, xử lý chất lượng là thành quả lao động của các<br /> <br /> <br /> 91<br /> SCIENTIFIC JOURNAL OF SAIGON UNIVERSITY No. 66 (6/2019)<br /> <br /> <br /> nhà điêu khắc, góp một phần không nhỏ lược của tác giả cho việc xây dựng một<br /> vào việc giáo dục tư tưởng thẩm mỹ không hình tượng nghệ thuật. Nó không chỉ mang<br /> chỉ dành riêng cho giới yêu nghệ thuật mà yếu tố kỹ năng, kỹ thuật còn là sự suy tính<br /> dành cho tất cả mọi người có thể tiếp xúc và hình dung trước các bước, quá trình<br /> và cảm thụ thẩm mỹ. Sự hưởng ứng và sáng tạo ra một hình thức gắn chặt với nội<br /> tham gia nhiệt tình của các nhà điêu khắc dung của chủ đề tác phẩm. Cùng một đề tài<br /> là một điều đáng được khích lệ. Bên cạnh nhưng sử dụng các dạng bố cục khác nhau<br /> những thành quả đạt được, song song đó sẽ đưa đến một thông điệp khác nhau. Vì<br /> vẫn còn không ít tác phẩm bị “thô”, đi vào bố cục là vấn đề cốt yếu nhất của tác phẩm<br /> lối mòn và thiếu sót về mối quan hệ chất nghệ thuật, nó được coi như bộ khung<br /> liệu - bố cục. Tác phẩm được sáng tạo nên xương của tác phẩm. Đặc trưng quan trọng<br /> từ sự dâng trào cảm xúc của tác giả nhưng của phong cách cá nhân, thậm chí còn được<br /> sự thành công của tác phẩm không phải là đánh giá như đặc điểm sống còn của một<br /> một sự “ăn may” mà nó là sản phẩm có sự trường phái hay trào lưu nghệ thuật.<br /> tính toán từ trước tới từng chi tiết, sự kết Khi công chúng cảm thụ tác phẩm, đó<br /> hợp giữa tâm hồn của một thi sĩ và khối óc là thành quả của một quá trình làm việc,<br /> của một kỹ sư. Phải có ý đồ, sự tính toán học tập và nghiên cứu. Tác phẩm nghệ<br /> nhằm mục đích dẫn mắt người xem (nghệ thuật và người xem giống như là cây và<br /> thuật thị giác) đi đúng với những gì tác giả đất, tác phẩm có sống được và ngày càng<br /> đã dự toán trước. mới lạ ngày càng phong phú là nhờ còn có<br /> Chọn chất liệu cho tác phẩm ít được người xem còn có người chiêm ngưỡng và<br /> các nhà điêu khắc quan tâm mà chỉ tập cảm thụ nơi trái tim của người tạo ra và<br /> trung vào việc sáng tạo nên một tác phẩm người đón nhận. Trong cuộc sống, bất cứ ai<br /> thật hoàn hảo, điều đó đã làm cho tác phẩm đều cũng có những rung động về tình yêu,<br /> không thể phát huy được giá trị thẩm mỹ những cung bậc cảm xúc và đôi mắt chiêm<br /> khi kết hợp ý tưởng sáng tạo với một chất ngưỡng nghệ thuật chính vì vậy mà người<br /> liệu kém. Nghệ sĩ chính là người có tri thức xem rất cần những tác phẩm có giá trị<br /> hoạt động trong lĩnh vực nghệ thuật chứ nhân văn và nghệ thuật để vun đắp đời<br /> không phải đơn thuần là thể hiện kỹ năng sống tinh thần, nuôi dưỡng những ước mơ.<br /> nghề nghiệp, cần có một sự tính toán trên Đối tượng chính được ngắm nhìn là tác<br /> cơ sở khoa học chứ không phải là dựa trên phẩm điêu khắc nhưng để có được sự hoàn<br /> cảm hứng tùy ý. Mỗi chất liệu có tính vật mỹ cần một tổng thể các yếu tố kết hợp<br /> lý, biểu cảm khác nhau nên phù hợp với một cách logic. Chất liệu – bố cục trong<br /> từng dạng bố cục khác nhau. Bố cục được điêu khắc công cộng là một tổng thể, có<br /> tư duy dựa trên nội dung của đề tài, một mối quan hệ tương hỗ lẫn nhau để tạo nên<br /> phương pháp làm việc mang ý đồ chiến một tác phẩm trường tồn cùng năm tháng.<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> <br /> Nguyễn Hoàng Ánh (2006). Hiệu ứng ngôn ngữ chất liệu điêu khắc tại Thành phố Hồ Chí<br /> Minh, Mỹ thuật tạo hình. Hồ Chí Minh: Trường Đại Học Mỹ Thuật thành phố Hồ<br /> Chí Minh.<br /> <br /> 92<br /> PHẠM TẤN PHƯỚC TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC SÀI GÒN<br /> <br /> <br /> Nguyễn Thị Hiên (2008). Điêu khắc. Hà Nội: NXB Đại học Sư Phạm.<br /> Đàm Luyện (2011). Giáo trình bố cục. Hà Nội: NXB Đại học Sư Phạm.<br /> Tạ Phương Thảo (1998). Ký họa và bố cục. Hà Nội: NXB Giáo Dục.<br /> Phan Cẩm Thượng (1997). Điêu khắc cổ Việt Nam. Hà Nội: NXB Mỹ thuật.<br /> Nguyễn Xuân Tiên (2009). Điêu khắc hoành tráng Việt Nam thế kỷ XX thành tựu và vấn<br /> đề. Hà Nội: NXB Mỹ Thuật.<br /> Nguyễn Xuân Tiên (Chủ nhiệm đề tài), Trịnh Dũng, Hoàng Minh Phúc, Trần Ngọc Vân,<br /> Phạm Thị Yến (2014). Điêu khắc trong không gian văn hóa đô thị ở Nam Bộ. Báo<br /> cáo tổng hợp kết quả nghiên cứu khoa học đề tài cấp Bộ - Trường Đại học Mỹ thuật<br /> Thành phố Hồ Chí Minh, trang 159.<br /> Nguyễn Xuân Vinh (2004). Một vài suy nghĩ về sử lý bề mặt chất liệu trong điêu khắc. Tạp<br /> chí Nghiên cứu Mỹ thuật Trường Đại học Mỹ thuật Hà Nội – Viện Mỹ thuật”, số 3<br /> (10-2004), tr.37-42.<br /> Nguyễn Như Ý, Nguyễn Văn Khang, Vũ Quang Hào, Phan Xuân Thành (2013). Đại từ điển<br /> Tiếng Việt. Hồ Chí Minh: NXB Đại học Quốc Gia Thành phố Hồ Chí Minh.<br /> <br /> Ngày nhận bài: 08/3/2019 Biên tập xong: 15/6/2019 Duyệt đăng: 20/6/2019<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 93<br />