Một số giải pháp giúp dệt may Việt Nam tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu

TAÏP CHÍ KHOA HOÏC ÑAÏI HOÏC SAØI GOØN Soá 27 (52) - Thaùng 4/2017<br /> <br /> <br /> <br /> Một số giải pháp giúp dệt may Việt Nam<br /> tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu<br /> Some solutions to boost intense involvement of Vietnam’s Textile - Clothing<br /> industry into the global value-chain<br /> <br /> ThS. Nguyễn Văn Luân, Trường Đại học Luật Hà Nội<br /> Nguyen Van Luan, M.A., Hanoi Law University<br /> <br /> ThS. Lương Thị Thoa, Trường Đại học Luật Hà Nội<br /> Luong Thi Thoa, M.A., Hanoi Law University<br /> <br /> <br /> Tóm tắt<br /> Ngành dệt may luôn là một trong những ngành đi đầu, có vai trò quan trọng trong chiến lược xuất khẩu<br /> hàng hóa của Việt Nam ra thị trường thế giới. Với tốc độ tăng trưởng xuất khẩu khá cao, ngành dệt may<br /> đã có những đóng góp không nhỏ vào tăng trưởng xuất khẩu hàng hóa nói riêng và tăng trưởng kinh tế<br /> nói chung ở Việt Nam. Những thành tựu này là nhờ doanh nghiệp đã chủ động tìm kiếm, gây dựng và<br /> củng cố quan hệ bạn hàng với nhiều nhà nhập khẩu lớn trên thế giới, đồng thời tận dụng hiệu quả nguồn<br /> lao động dồi dào, khéo tay, có chi phí thấp. Triển vọng của ngành dệt may đang sáng dần, nhất là khi<br /> nền kinh tế thế giới đang có dấu hiệu khởi sắc sau cuộc khủng hoảng tài chính và suy thoái kinh tế toàn<br /> cầu. Tuy nhiên giá trị gia tăng của các sản phẩm dệt may nước ta còn thấp, nguyên nhân là do ngành dệt<br /> may nước ta mới chỉ dừng công đoạn may gia công là chủ yếu chứ chưa tham gia sâu được vào chuỗi<br /> giá trị toàn cầu. Bài viết góp phần làm rõ chuỗi giá trị dệt may toàn cầu đồng thời đánh giá việc tham<br /> gia chuỗi giá trị toàn cầu của ngành dệt may nước ta, trên cơ sở đó tác giả đưa ra một số giải pháp giúp<br /> ngành dệt may nước ta tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu từ đó nâng cao được giá trị gia tăng<br /> của ngành.<br /> Từ khóa: dệt may, chuỗi giá trị.<br /> Abstract<br /> The textile and garment industry is one of the leading industries, playing an important role in the export<br /> strategy of Vietnam's goods to the world market. With a high export growth rate, the textile and garment<br /> industry has contributed significantly to the growth of merchandise exports in particular and economic<br /> growth in general in Vietnam. These achievements are due to the fact that the enterprise actively seeks,<br /> builds and strengthens its relations with many big importers in the world and at the same time makes<br /> full use of abundant, skillful and low cost labor resources. The outlook for the textile and garment<br /> industry is getting brighter, especially as the world economy is showing signs of recovery after the<br /> global financial crisis and economic recession. However, the added value of Vietnam's textile and<br /> garment products is low, due to the fact that our textile and garment industry has just stopped processing<br /> the garment, mainly but not deeply involved in the global value chain. This article contributes to the<br /> global apparel value chain and assesses the global value chain participation of our textile and garment<br /> industry, on which the author provides some solutions to help our textile and garment industry. Engage<br /> more deeply in the global value chain thereby enhancing the added value of the industry.<br /> Keywords: textile-clothing, value-chain.<br /> <br /> 68<br />  NGUYỄN VĂN LUÂN - LƯƠNG THỊ THOA<br /> <br /> <br /> 1. Đặt vấn đề phẩm dệt may Việt Nam. Bên cạnh đó việc<br /> Trong những năm qua ngành dệt may đã và đang gia nhập một loạt hiệp định<br /> là ngành tiên phong trong chiến lược xuất thương mai tự do - FTA thế hệ mới trong<br /> khẩu hàng hóa của Việt Nam ra thị trường đó có Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình<br /> thế giới, thu về cho đất nước một lượng Dương TTP, Hiệp định FTA Việt Nam –<br /> ngoại tệ khổng lồ. Khoảng 10 năm trở lại EU (EVFTA) sẽ tạo ra những sức ép cạnh<br /> đây tốc độ tăng trưởng bình quân của tranh không hề nhỏ cho các doanh nghiệp<br /> ngành khoảng 30%/năm, trong đó lĩnh vực trong ngành. Do vậy để nâng cao giá trị gia<br /> xuất khẩu tốc độ tăng trưởng bình quân tăng trong các sản phẩm và khả năng cạnh<br /> 24,8%/năm đưa Việt Nam trở thành một tranh khi Việt Nam hội nhập ngày càng sâu<br /> trong những quốc gia có tốc độ tăng trưởng rộng với thế giới đòi hỏi ngành dệt may<br /> xuất khẩu dệt may nhanh nhất thế giới.Tuy Việt Nam phải thâm nhập sâu hơn nữa vào<br /> nhiên hiệu quả của việc tăng trưởng còn chuỗi giá trị chứ không chỉ dừng lại ở khâu<br /> thấp, giá trị gia tăng của các sản phẩm dệt gia công - khâu có giá trị gia tăng thấp nhất<br /> may chỉ chiếm khoảng 20% trong tổng kim trong chuỗi giá trị.<br /> ngạch xuất khẩu của ngành, trong khi đó 2. Chuỗi giá trị dệt may toàn cầu<br /> các chi phí đầu vào liên tục tăng trong thời Theo Kaplinsky & Morri thì chuỗi<br /> gian qua cộng với việc các doanh nghiệp giá trị bao gồm chuỗi giá trị giản đơn và<br /> dệt may nước ta đang bị cạnh tranh quyết chuỗi giá trị mở rộng. Chuỗi giá trị đơn<br /> liệt khi một số quốc gia trong khu vực đã giản bao gồm bốn hoạt động cơ bản trong<br /> có hàng loạt thay đổi về chính sách hỗ trợ một vòng đời sản phẩm là thiết kế và phát<br /> cho dệt may phát triển đã gây ảnh hưởng triển sản phẩm, sản xuất, marketing và cuối<br /> lớn đến khả năng cạnh trạnh của các sản cùng là tiêu thụ và sử dụng.<br /> <br /> <br /> <br /> Thiết kế<br /> Tiêu thụ và<br /> và phát Sản xuất:<br /> Marketing tái sử dụng<br /> triển sản Đề cập đến quá trình<br /> phẩm chuyển đổi từ đầu vào<br /> thành đầu ra cuối cùng<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Nguồn: Hand book for vaule chain<br /> <br /> Các mối quan hệ trong một chuỗi giá trị đơn giản<br /> <br /> <br /> <br /> 69<br />  MỘT SỐ GIẢI PHÁP GIÚP DỆT MAY VIỆT NAM THAM GIA SÂU VÀO CHUỖI GIÁ TRỊ TOÀN CẦU<br /> <br /> <br /> Chuỗi giá trị mở rộng đưa ra một mô sau đó được marketing và phân phối ra thị<br /> hình phức tạp hơn mô hình giản đơn rất trường. Một doanh nghiệp đơn lẻ có thể<br /> nhiều bởi vì nó tính đến cả liên kết thượng chỉ là một mắt xích trong dây chuyền này,<br /> nguồn và liên kết hạ nguồn của doanh hoặc cũng có thể được hợp nhất trên phạm<br /> nghiệp, nghĩa là nó tính đến liên kết ngành vi rộng. Cùng với quá trình toàn cầu hóa,<br /> dọc trong quá trình từ khi các yếu tố đầu rất ít doanh nghiệp có thể thống lĩnh toàn<br /> vào vừa được tạo thành cho đến khi sản bộ chuỗi giá trị nhất là chuỗi giá trị mở<br /> phẩm đến tay người tiêu dùng rộng. Hiện nay các doanh nghiệp dựa vào<br /> Do vậy có thể hiểu chuỗi giá trị toàn thế mạnh của mình để tham gia vào chuỗi<br /> cầu là một chuỗi các hoạt động trong đó giá trị bằng cách chuyên môn hóa từng<br /> công nghệ được kết hợp với các nguồn giai đoạn.<br /> nguyên liệu và lao động. Các nguồn đầu Đối với ngành dệt may, chuỗi giá trị<br /> vào này được lắp ráp tạo thành sản phẩm toàn cầu có đặc điểm do người mua chi phối:<br /> <br /> Các công ty dệt Các nhà sản xuất h ng ma mặ Các nhà bán lẻ<br /> <br /> <br /> Bắc M<br /> <br /> Các nhà máy<br /> may mặc ác đại lý<br /> (thiết kế, cắt,<br /> Các công ty<br /> may, đơm nút, ủi<br /> may mặc có<br /> thương hiệu Các cửa<br /> Sợi<br /> (dệt hàng<br /> Sợi Bông, len, Dệt Các nhà thầu phụ chuyên<br /> đan, trong nước,<br /> thiên lụa v.v.. len, môn<br /> hoàn exico và v ng<br /> nhiên dệt<br /> thiện vịnh aribe<br /> kim<br /> Hệ thống<br /> Châu Á đại lý tổng<br /> hợp<br /> <br /> ác văn<br /> Các nhà thầu phòng mua Các chuỗi<br /> phụ may mặc hàng hải chiết khấu<br /> Sợi Dầu, khí, châu Á ngoại<br /> Hoá Sợi<br /> tổng hợp thiên dầu tổng<br /> nhiên Tất cả<br /> hợp<br /> các nhà<br /> Các nhà thầu Các công ty bán lẻ<br /> phụ nội địa và thương mại<br /> nước ngoài …<br /> <br /> <br /> Mạng lưới ng n liệ th Mạng lưới nguyên phụ liệu ạng lưới sản xuất Mạng lưới xuất khẩu Mạng lưới ti thị<br /> <br /> Nguồn: Gereffi và Memodovic, 2003<br /> Chuỗi cung ứng theo định hướng của người mua hàng dệt may<br /> <br /> 70<br />  NGUYỄN VĂN LUÂN - LƯƠNG THỊ THOA<br /> <br /> <br /> Theo cách tiếp cận này chuỗi giá trị đó tạo ra hình dáng cho sản phẩm<br /> toàn cầu của doanh nghiệp dệt may được - Khâu sản xuất sản phẩm: đây là<br /> chia thành 5 khâu cơ bản: khâu hoàn tất sản phẩm và do các công ty<br /> - Khâu cung cấp sản phẩm thô:cung may đảm nhiệm. Công việc chủ yếu của<br /> cấp các nguyên liệu tự nhiên như bông, khâu bao gồm cắt may và hoàn thiện sản<br /> len, tơ sợi, ... Khâu này thường là lợi thế phẩm do vậy rào cản gia nhập khâu này<br /> của các nước có điều kiện tự nhiên thích rất thấp<br /> hợp với sự phát triển của cây bông, đay - Khâu marketing và phân phối: đây<br /> và những ngành trồng dâu nuôi tằm là khâu tìm kiếm thị trường, quảng bá sản<br /> - Khâu sản xuất sản phẩm đầu vào: phẩm đến với khách hàng. Khâu này giúp<br /> đây là khâu cung cấp các sản phẩm đầu vào doanh nghiệp xây dựng được các thương<br /> cho quá trình tạo ra các sản phẩm dệt may. hiệu, định vị hình ảnh của doanh nghiệp<br /> Các sản phẩm này bao gồm: nguyên phụ trong tâm trí người tiêu d ng và đưa sản<br /> liệu, máy móc chuyên dụng, công nghệ,… phẩm tới tay người tiêu dùng<br /> - Khâu nghiên cứu và phát triển sản Ứng dụng lý thuyết đường cong nụ<br /> phẩm: đây là khâu nghiên cứu thị hiếu cười, các nhà nghiên cứu đã biểu diễn<br /> của khách hàng, xu hướng thời trang của chuỗi giá trị dệt may thế giới hiện nay<br /> người tiêu dùng trong từng thời kỳ để từ gồm 5 khâu chính:<br /> <br /> <br /> Đồ thị biể diễn giá trị gia tăng ủa h ỗi giá trị dệt ma<br /> <br /> <br /> Giá trị gia tăng<br /> đóng góp vào<br /> sản phẩm<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Nguyên Nguyên phụ May uất Marketing & huổi giá trị<br /> liệu thô liệu khẩu phân phối S<br /> <br /> <br /> Nguồn: Nguyễn Thị Hường (2009), Tham gia chuỗi giá trị dệt may toàn cầu<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 71<br /> M T SỐ GIẢI PHÁP GIÚP D T MAY VI T NAM THAM GIA SÂU VÀO CHUỖI GIÁ TRỊ TOÀN CẦU<br /> <br /> <br /> 3. Thực trạng tham gia vào chuỗi điện thoại và linh kiện, dệt may là ngành<br /> giá trị toàn cầu của dệt may Việt Nam xuất khẩu chủ lực của nước ta trong những<br /> Hiện ngành dệt may Việt Nam là một năm qua. Năm 2016 sản phẩm dệt may của<br /> trong những ngành kinh tế lớn nhất với hơn Việt Nam đã xuất khẩu đến hơn 180 quốc<br /> 6000 doanh nghiệp chủ yếu là doanh gia và vùng lãnh thổ trên thế giới với kim<br /> nghiệp tư nhân và doanh nghiệp FDI với ngạch xuất khẩu đạt 28,05 tỷ đô la chiếm<br /> trên khoảng 2,5 triệu lạo động1. Cùng với 15,9% kim ngạch xuất khẩu của cả nước.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Nguồn: Tổng cục thống kê<br /> <br /> <br /> <br /> Tuy nhiên giá trị gia tăng trong các sản ngành. Thứ nh t về ngành trồng bông, hiện<br /> phẩm dệt may của chúng ta còn thấp nguyên nay diện tích gieo trồng bông của nước ta<br /> nhân là do việc tham gia vào chuỗi giá trị khoảng 2,7 nghìn héc ta với sản lượng<br /> của các doanh nghiệp dệt may nước ta chủ bông khoảng 1,36 nghìn tấn chỉ đáp ứng<br /> yếu mới chỉ dừng lại ở khâu sản xuất - khâu được khoảng 2% nhu cầu sản xuất của toàn<br /> có giá trị gia tăng thấp nhất trong chuỗi. ngành. Nguyên nhân là do Việt Nam không<br />  Khâu cung cấp sản phẩm thô: có lợi thế cạnh tranh tự nhiên và không chú<br /> Ngành trồng bông và kéo sợi là những trọng việc trồng bông và sản xuất sơ sợi<br /> ngành quan trọng nhất trong khâu cung cấp dẫn đến năng suất bông thấp không thể<br /> sản phẩm thô và giữ vai trò quyết định đến cạnh tranh về giá cả với các nước có điều<br /> khâu sản xuất các sản phẩm đầu vào cho kiện tự nhiên thuận lợi.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 72<br />  NGUYỄN VĂN LUÂN - LƯƠNG THỊ THOA<br /> <br /> <br /> Sản lượng b ng Việt Nam (từ ni n vụ 2013/2014 đ n ni n vụ 2014/2015)<br /> % tha đổi<br /> 2013/2014 2014/2015 ni n vụ 2014/2015 so<br /> với ni n vụ 2013/2014<br /> Diện tích gieo trồng (nghìn héc ta 2,5 2,7 8%<br /> Năng suất (tấn/héc ta) 1,39 1,38 -0,3%<br /> Sản lượng hạt bông (nghìn tấn 3,47 3,74 7,7%<br /> Tốc độ tăng trưởng (% 36,5 36,5<br /> Sản lượng bông sợi (nghìn tấn 1,27 1,36 7,7%<br /> Sản lượng (nghìn kiện, 218kg/kiện 5,82 6,25 7,7%<br /> Nguồ : ộ Nô g g iệp v P riể ô g ô , ổ g ụ ố g kê Việ Nam v guồ k<br /> <br /> ứ ai về g kéo sợi, trong khoảng 5,1 triệu cọc sợi, tuy nhiên đa phần<br /> khoảng 15 năm trở lại đây Việt Nam là một lại không đảm bảo chất lượng nên chủ yếu<br /> trong rất ít các nước đã mở rộng hoạt động d ng để xuất khẩu hoặc d ng để sản xuất<br /> sản xuất ngành kéo sợi, với chỉ 2 triệu cọc các sản phẩm phụ còn ngành dệt may vẫn<br /> kéo sợi năm 2000 đã tăng lên khoảng 6,1 phải chủ yếu phụ thuộc vào nguồn liệu<br /> triệu cọc năm 2014. Năm 2012 cả nước có nhập khẩu để sản xuất.<br /> khoảng 100 nhà máy kéo sợi với công suất<br /> <br /> Tổng q an ng nh dệt ma / ng nh kéo sợi ủa Việt Nam<br /> <br /> 2012 2013 2014<br /> Số lượng cọc sợi 5.100.000 6.000.000 6.100.000<br /> Số lượng rotor 103.348 103.348 103.348<br /> Sản xuất sợi từ bông và<br /> 680 720 828<br /> polyester/tơ nhân tạo (đ/v: tấn<br /> Sợi xuất khẩu (đ/v: tấn 628 720 858<br /> Sợi nhập khẩu (đ/v: tấn 646 695 740<br /> Sản lượng vải (tỷ m2) 1,0 1,3 -<br /> Lượng vải nhập khẩu (tỷ m2) 6,0 6,0 -<br /> Nguồ : Hiệp ội sợi Việ Nam (VCOSA)<br /> <br />  Khâu sản xuất sản phẩm đầu sản xuất nguyên phụ liệu và cung cấp máy<br /> vào: Là khâu thứ hai trong chuỗi bao gồm móc phục vụ cho khâu sản xuất.<br /> các công đoạn: sản xuất vải, dệt nhuộm, Thứ nh t về ngành s n xu t v i: năm<br /> <br /> 73<br /> M T SỐ GIẢI PHÁP GIÚP D T MAY VI T NAM THAM GIA SÂU VÀO CHUỖI GIÁ TRỊ TOÀN CẦU<br /> <br /> <br /> 2015 ngành may Việt Nam tiêu thụ 8,7 tỉ Chính vì vậy, số lượng và kim ngạch nhập<br /> mét vuông vải, thì chỉ có 3 tỉ mét vuông vải khẩu vải của Việt Nam liên tục tăng nhanh<br /> được sản xuất tại Việt Nam2, tương ứng trong thời gian qua. Nhập khẩu vải bao<br /> sản xuất chỉ đáp ứng được khoảng gần gồm cả vải thô, vải nhuộm – vải sau công<br /> 35% nhu cầu tiêu thụ của ngành may mặc. đoạn nhuộm, trong đó, vải màu là chủ yếu.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Nguồn: Tổng cục Thống kê<br /> Kim ngạ h nhậ khẩ vải ủa Việt Nam (đơn vị: triệ USD)<br /> <br /> Thứ hai về ngành dệt nhuộm: các công sự chỉ định của khách hàng, theo những<br /> ty dệt và nhuộm trong nước chỉ đáp ứng tiêu chuẩn mà đối tác đặt ra và thông<br /> được 11,8% tổng số vải nhuộm, còn lại 6 thường đối tác chỉ định nguồn nhập khẩu<br /> tỷ mét vải nhuộm phải nhập khẩu. Trong nguyên liệu may hàng. Do đó, phân khúc<br /> đó, 50% vải nhuộm được nhập khẩu từ dệt/nhuộm của doanh nghiệp trong nước<br /> Trung Quốc, phần còn lại từ các quốc gia cũng khó có thể chen chân được để cung<br /> Đài Loan, Nhật Bản, Hàn Quốc, Thái Lan, cấp các sản phẩm vải nhuộm cho hàng may<br /> Ấn Độ, …Thực tế hiện nay dệt may Việt xuất khẩu.<br /> Nam lại không có nhiều nhà máy nhuộm Thứ ba về ngành s n xu t nguyên phụ<br /> đáp ứng được những tiêu chuẩn cần thiết, liệu: Hiện nay, khả năng đáp ứng nhu cầu<br /> năng lực sản xuất lại quá nhỏ nên không phụ liệu may của các cơ sở trong nước còn<br /> thế đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của sản rất hạn chế. Hiện đã có các cơ sở sản xuất<br /> xuất trong nước. Thêm vào đó, đặc thù một số chủng loại phụ liệu chính cho<br /> ngành may Việt Nam là gia công xuất ngành dệt may như: chỉ may, bông tấm,<br /> khẩu, việc chọn nguyên liệu may phải theo mếch dính, cúc nhựa, khóa kéo, băng chun,<br /> <br /> 74<br />  NGUYỄN VĂN LUÂN - LƯƠNG THỊ THOA<br /> <br /> <br /> nhãn mác, bao bì đáp ứng được một phần cho mình như may hương Đông, may<br /> nhu cầu của thị trường nội địa. Tuy nhiên, Việt Tiến,…<br /> còn nhiều loại sản phẩm trong nước vẫn  Khâu sản xuất: Khâu sản xuất sản<br /> chưa có khả năng sản xuất như: các loại phẩm có giá trị gia tăng thấp nhất chỉ<br /> băng dệt, băng gai… Chính vì vậy nhu cầu chiếm từ 5-10% tỷ suất lợi nhuận3. Hiện<br /> nhập khẩu phụ liệu may vẫn liên tục tăng nay mới chỉ có khoảng 30% giá trị xuất<br /> trong thời gian qua. khẩu của dệt may Việt Nam là dưới dạng<br /> Thứ ư về cung c p máy móc thiết bị FOB có nghĩa là có sự tham gia vào khâu<br /> phục vụ s n xu t: Theo Bộ ông thương, nghiên cứu và thiết kế sản phẩm còn lại là<br /> hiện hầu hết các dây chuyền và thiết bị sản tham gia dưới hình thức gia công cho nước<br /> xuất của ngành dệt may, da giày hiện nay ngoàiĐối với công đoạn may, hiện có<br /> của Việt Nam đều phải nhập khẩu. Hầu như khoảng 90% doanh nghiệp dệt may Việt<br /> chưa có các doanh nghiệp trong nước sản Nam sản xuất dưới hình thức gia công.<br /> xuất các máy móc chuyên phục vụ sản xuất Theo phương thức này các doanh nghiệp sẽ<br /> các ngành này. Theo đánh giá của các doanh nhận đơn hàng từ các trung gian nước<br /> nghiệp trong ngành hiện máy móc ngành dệt ngoài và thực hiện các hợp đồng gia công<br /> may từ Trung Quốc chiếm đến 50% thị theo mẫu. Tùy theo yêu cầu của các trung<br /> trường. Đối tác cung cấp hàng từ Trung gian mà các doanh nghiệp trong nước có<br /> Quốc còn sẵn sàng làm theo đơn đặt hàng ở thể tự tìm nguyên phụ liệu hoặc các trung<br /> mọi mức giá cho doanh nghiệp Việt Nam. gian sẽ cung cấp nguyên phụ liệu chủ yếu.<br />  Khâu nghiên cứu và phát triển Chính vì vậy dẫn đến sự liên kết giữa các<br /> sản phẩm: Trong chuỗi giá giá dệt may doanh nghiệp may với doanh nghiệp cung<br /> toàn cầu, công đoạn nghiên cứu và thiết kế cấp nguyên phụ liệu, sản phẩm phụ trờ còn<br /> sản phẩm đem lại giá trị gia tăng cao nhất. yếu, các doanh nghiệp không thể tự xây<br /> Đa phần công đoạn thiết kế cho các sản dựng được thương hiệu cho riêng mình.<br /> phẩm dệt may của nước ta được thực hiện Nguyên nhân chủ yếu của vấn đề này vẫn<br /> tại những nước có ngành công. nghiệp thời là do nguồn cung cấp nguyên phụ liệu<br /> trang phát triển như háp, Anh, …. hỉ trong nước còn yếu, chất lượng thấp không<br /> có một số ít doanh nghiệp lớn như công ty đáp ứng được các tiêu chuẩn để phục vụ<br /> may Việt Tiến, công ty may Thăng Long xuất khẩu.<br /> bắt đầu mới tham gia vào công đoạn này  Khâu marketing và phân phối:<br /> nhưng mức độ tham gia còn rất hạn chế Hoạt động xuất khẩu của các doanh nghiệp<br /> chủ yếu phục vụ thị trường trong nước. dệt may Việt Nam hiện phụ thuộc vào các<br /> Nguyên nhân là do vai trò thiết kế trong nhà buôn nước ngoài. ác nhà buôn đóng<br /> ngành chưa thực sự được coi trong, khoảng vai trò rất quan trọng là trung gian trong<br /> cách giữa ngành thời trang nước ta với thế chuỗi cung ứng hàng dệt may của Việt<br /> giới còn quá lớn. Bên cạnh đó việc xây Nam ra thế giới. Các nhà buôn trong khu<br /> dựng thương hiệu riêng của các doanh vực thường từ Hồng Kông, Đài Loan và<br /> nghiệp cũng chưa thực sự được coi trọng, Hàn Quốc. Những doanh nghiệp bán lẻ, đa<br /> hiện nay chỉ có một số doanh nghiệp lớn số thuộc thị trường EU, Nhật và Hoa Kỳ,<br /> trong ngành mới bắt đầu quan tâm tới việc sở hữu những thương hiệu hàng đầu quốc<br /> xây dựng các thương hiệu dệt may riêng tế, những siêu thị, cửa hàng bán sỉ và bán<br /> <br /> 75<br /> M T SỐ GIẢI PHÁP GIÚP D T MAY VI T NAM THAM GIA SÂU VÀO CHUỖI GIÁ TRỊ TOÀN CẦU<br /> <br /> <br /> lẻ. Các doanh nghiệp bán lẻ lớn tin cậy vào nhằm khuyến khích thu hút đầu tư nước<br /> các nhà buôn để phát triển mạng lưới cung ngoài vào công nghiệp phụ trợ ngành dệt<br /> ứng của họ ở Việt Nam nhằm giảm chi phí may. Việt Nam nên học tập từ các nước<br /> giao dịch. Các doanh nghiệp đầu tư may ASEAN đi trước đã thực hiện thu hút đầu<br /> mặc nước ngoài thường liên hệ trực tiếp tư nước ngoài có lựa chọn để hướng FDI<br /> với các nhà buôn tại Hồng Kông, Đài Loan vào công nghiệp phụ trợ. Họ thực hiện<br /> hay Hàn Quốc. Do vậy, các doanh nghiệp nhiều biện pháp khuyến khích về thuế,<br /> Việt Nam phụ thuộc rất lớn vào các nhà thiết lập các khu thương mại tự do nhằm<br /> buôn nhỏ trong khu vực. Nói cách khác, thực hiện chiến lược định hướng xuất khẩu.<br /> các doanh nghiệp dệt may Việt Nam vẫn Thứ hai, Nhà nước cần có chính sách<br /> rất thiếu liên kết với những người tiêu dùng liên kết giữa các doanh nghiệp dệt may với<br /> sản phẩm cuối cùng mà chỉ thực hiện các nhau và với những doanh nghiệp trong<br /> hợp đồng gia công lại cho các nhà sản xuất cùng lĩnh vực như thiết kế, kéo sợi, sản<br /> khu vực. xuất vải và phụ liệu, sản xuất phụ kiện thời<br /> Ở thị trường trong nước, một số doanh trang… muốn làm được điều này thì Nhà<br /> nghiệp trong ngành đã bắt đầu có các hoạt nước cần có quy hoạch xây dựng các trung<br /> động marketing và tổ chức phân phối các tâm cung ứng nguyên phụ liệu tại Hà Nội,<br /> sản phẩm tới tay người tiêu d ng trong đó thành phố Hồ Chí Minh và các thành phố<br /> có thể kể đến hệ thống phân phối của lớn để kịp thời cung ứng nguyên phụ liệu<br /> Vinatexmart với hơn 4000 điểm bán hàng cho các doanh nghiệp trong ngành<br /> trên khắp cả nước. Tuy nhiên các hoạt Thứ ba, nâng cao năng lực tài chính và<br /> động này mới chỉ dừng lại ở các doanh trình độ người lao động cho các doanh<br /> nghiệp lớn với phạm vi hạn chế còn lại đa nghiệp dệt may. Ngành công nghiệp phụ trợ<br /> phần các doanh nghiệp trong ngành vẫn chỉ thường có yêu cầu cao về trình độ của<br /> tập trung ở khẩu may gia công. người lao động và năng lực tài chính rất cao<br /> Như vậy qua việc phân tích thực trạng đối với các doanh nghiệp muốn gia nhập.<br /> việc tham gia chuỗi giá trị toàn cầu của Do vậy giải pháp trước mắt Nhà nước cần<br /> ngành chúng ta có thể thấy sau nhiều năm có chính sách hỗ trợ các doanh nghiệp lớn<br /> tham gia chuỗi giá trị của ngành với kim trong ngành về mặt tài chính và đào tạo<br /> ngạch xuất khẩu xuất khẩu cao nhưng nguồn nhân lực để những doanh nghiệp này<br /> ngành dệt may Việt Nam vẫn chỉ tập trung đi tiên phong vào ngành sản xuất công<br /> ở khâu sản xuất may gia công – khâu có nghiệp phụ trợ nhằm thay đổi vị thế của dệt<br /> giá trị giá tăng thấp nhất trong chuỗi. Muốn may Việt Nam trong chuỗi giá trị<br /> nâng cao được giá trị gia tăng trong các sản  Xây dựng thương hiệu cho hàng<br /> phẩm buộc ngành dệt may Việt Nam phải dệt may Việt Nam v thương hiệu của<br /> có những giải pháp nhằm nâng cao năng chính doanh nghiệp<br /> lực cạnh tranh, thâm nhập sâu hơn vào Để cải thiện vị trí của mình trong<br /> chuỗi giá trị toàn cầu của ngành chuỗi giá trị toàn cầu các doanh nghiệp cần<br /> 3. Một số giải pháp phải chú trọng xây dựng thương hiệu vì đó<br />  Phát triển công nghiệp phụ trợ là yếu tố then chốt trong xu hướng thời<br /> dệt may trong nước trang hóa. Hiện nay các cửa hàng thời trang<br /> Thứ nhất, Nhà nước cần có chính sách Việt Nam chưa chú ý đến việc trưng bày<br /> <br /> 76<br />  NGUYỄN VĂN LUÂN - LƯƠNG THỊ THOA<br /> <br /> <br /> sản phẩm để tăng tính hấp dẫn và thu hút cũng đã hoạch định được chiến lược với<br /> khách hàng. Nhiều mặt hàng người Việt trọng tâm là sản xuất những sản phẩm thời<br /> Nam ưa chuộng được sản xuất tại Việt trang cao cấp nhằm tạo dựng hình ảnh mới<br /> Nam nhưng lại mang nhãn mác nước so với hình ảnh cũ chỉ là một nhà gia công<br /> ngoài. Về cơ bản các doanh nghiệp Việt của thế giới.<br /> Nam đủ khả năng để đưa các hàng hóa của  Xây dựng hệ thống phân phối với<br /> mình ra thị trường khó tính nước ngoài trọng tâm là thị trường trong nước và<br /> nhưng họ vấp phải khó khăn lớn nhất là hướng ra thị trường th giới<br /> hàng hóa của các doanh nghiệp dệt may Thứ nhất: các doanh nghiệp cần chú<br /> Việt Nam chưa xây dựng được thương trọng phát triển trong nước: để xây dựng vị<br /> hiêu, chưa chiếm được vị trí trong tâm trí thế của sản phẩm may mặc Việt Nam trong<br /> người tiêu dùng. tâm trí người tiêu dùng toàn cầu thì nhiệm<br /> Do vậy việc xây dựng thương hiệu của vụ trước mắt đối với các doanh nghiệp dệt<br /> các doanh nghiệp để các thương hiệu đó ăn may Việt Nam là tạo ra hình ảnh sản phẩm<br /> sâu vào tâm trí người tiêu d ng là hướng trong chính con mắt người tiêu dùng trong<br /> đầu tư chiến lược của các doanh nghiệp dệt nước. Với quy mô thị trường gân 90 triệu<br /> may Việt Nam đặc biệt là các doanh dân, các doanh nghiệp cần biến thị trường<br /> nghiệp xuất khẩu. Tuy nhiên việc xây dựng nội địa thành nơi thử nghiệm những ý<br /> thương hiệu đòi hỏi các doanh nghiệp phải tưởng chinh phục thị trường của mình đồng<br /> nỗ lực trên nhiều phương diện trong thời thời là điểm tựa để hướng ra thị trường<br /> gian lâu dài, nhưng nếu đạt được thành quốc tế. Phát triển thị trường nội địa một<br /> công thì lơi ích các doanh nghiệp thu được mặt giúp các doanh nghiệp tận dụng được<br /> sau này sẽ vô cùng lớn. Mỗi doanh nghiệp các lợi thế sẵn có của mình, mặt khác tạo<br /> cần phải thiết kế các mặt hàng của mình ra một nguồn thu nhập ổn định cho doanh<br /> phù hợp với các mẫu mốt và thị hiếu của nghiệp nhờ khai thác được thị trường mà<br /> từng thị trường, cần phải xây dưng được được các chuyên gia đánh giá là tương đối<br /> các phong cách riêng, nhãn hiệu riêng,… dễ tinh<br /> Việc này cần tiến hành đồng thời với việc Thứ hai, các doanh nghiệp cần Tăng<br /> coi trọng công tác xây dựng thương hiệu, cường hoạt động xúc tiến thương mại<br /> đăng kí nhãn mác, thương hiệu sản phẩm. nhằm mở rộng thị trường xuất khẩu. Muốn<br /> Trên thị trường hiện nay, các đối thủ làm được điều này các doanh nghiệp trong<br /> cạnh tranh trong cùng ngành ở các nước ngành cần phối hợp tốt với các sở, ban<br /> khác như Trung Quốc, Thái Lan, Hàn ngành và các đơn vị có liên quan để hình<br /> Quốc,… Đang rao riết tăng cường nguồn thành một hệ thống xúc tiến thương mại<br /> lực cho việc xây dựng thương hiệu thông đối với các thị trường trọng điểm như EU,<br /> qua các hoạt động như thời trang hóa dệt Nhật Bản, M … tìm kiếm thăm dò thị<br /> may. Một số doanh nghiệp còn chủ động trường mới như hâu hi, Trung Đông…<br /> xây dựng thương hiệu trước khi đi tìm từ đó hình thành các đại diện thương mại.<br /> kiếm thị trường. Chẳng hạn như các ngành ác đại diện thương mại bên cạnh việc<br /> thời trang Thái Lan thì dệt may không chỉ nghiên cứu thị trường còn có nhiệm vụ<br /> làm công ăn lương mà còn phải hướng tới giúp cho các doanh nghiệp trong nước tìm<br /> thời trang hóa, hay như Trung Quốc họ hiểu, tiếp cận các đối tác, nâng cao hiệu<br /> <br /> 77<br /> M T SỐ GIẢI PHÁP GIÚP D T MAY VI T NAM THAM GIA SÂU VÀO CHUỖI GIÁ TRỊ TOÀN CẦU<br /> <br /> <br /> quả của việc tham gia quảng cáo tại các hội công nghiệp thời trang của cả nước<br /> chợ, triển lãm, mặt khác còn cung cấp  Sự hỗ trợ ủa Nh nướ ho á<br /> những thông tin kịp thời về những biến doanh nghiệ<br /> động của thị trường và các đối tác trong Doanh nghiệp dệt may Việt Nam đang<br /> quá trình kinh doanh. Bên cạnh đó chính phải đối mặt với áp lực cạnh tranh tại các<br /> phủ cũng cần có các chính sách và biện thị trường xuất khẩu, trong khi chi phí lao<br /> pháp để cải cách các thủ tục hành chính động không ngừng tăng cao và nhiều bất<br /> trong lĩnh vực thuế, hải quan, xuất nhập cập từ chính sách cũng gây ra không ít khó<br /> khẩu theo hướng đơn giản hoá các thủ tục, khăn cho các doanh nghiệp trong ngành.<br /> và tăng cường công tác tư vấn pháp luật Thứ nhất là lĩnh vực hàng hóa, dịch vụ<br /> thương mại quốc tế cho doanh nghiệp xuất công từ hính phủ. Việc thiếu cơ sở hạ<br /> khẩu để hỗ trợ hơn nữa cho các doanh tầng như đường giao thông, bến cảng và<br /> nghiệp dệt may xuất khẩu điện, đang làm cho việc phát triển các liên<br />  Phát triển ngành thiết kế, thời trang kết hạ nguồn trở nên tốn kém kém hơn và<br /> ột trong những cách tốt nhất để nâng dẫn đến rất khó nâng cấp công nghiệp dệt<br /> cao giá trị gia tăng trong các sản phẩm dệt may. Giải quyết được vấn đề này này sẽ<br /> may là tự thiết kế sản phẩm, xây dựng không chỉ có lợi cho ngành dệt may mà<br /> thương hiệu, tổ chức bán hàng và các dịch còn giúp được nhiều ngành công nghiệp<br /> vụ thời trang từ đó phát triển ngành dệt khác của Việt Nam. Khi chi phí trở nên rẻ<br /> may thành ngành công nghiệp thời trang hơn, các doanh nghiệp sẽ đầu tư vào k<br /> đúng nghĩa. Đây là con đường mà các quốc năng, công nghệ và k thuật đễ nâng cấp<br /> gia có ngành dệt may phát triển đã lựa các ngành thượng nguồn lẫn hạ nguồn.<br /> chọn. Để cho ngành thiết kế, thời trang Thứ hai là để thúc đẩy phát triển cần<br /> phát triển Nhà nước hỗ trợ đào tạo ban đầu tư nhân hóa doanh nghiệp nhà nước và cải<br /> cho các chuyên viên thiết kế trong nước, cách quản trị doanh nghiệp. ác nhà quản<br /> đặc biệt là mời các chuyên gia có tiếng trên lý doanh nghiệp nhà nước Việt Nam thiếu<br /> thế giới để các nhà thiết kế Việt Nam có các sáng kiến thương mại và chỉ tận dụng<br /> điều kiện tiếp xúc trực tiếp với yêu cầu của được những ưu đãi về đất đai và vốn từ<br /> thị trường quốc tế và làm những sản phẩm chính phủ. Việc tìm kiếm ưu đãi này cần<br /> được thiết kế ra có khả năng chào bán hơn phải được thay thế và hính phủ cần phải<br /> là chỉ nặng về trình diễn như hầu hết các khuyến khích nhiều hơn đến hoạt động<br /> sản phẩm được thiết kế hiện nay.Bên cạnh kinh doanh có hiệu quả.<br /> đóNhà nước cần hỗ trợ cho các trung tâm Thứ ba, Nhà nước Hỗ trợ một phần<br /> lớn, trước hết là Hà Nội và Thành phố Hồ kinh phí từ ngân sách cho hoạt động<br /> hí inh xây dựng địa điểm thường xuyên nghiên cứu, đào tạo và vốn đầu tư cơ sở vật<br /> tổ chức trình diễn thời trang từ đó phát chất, k thuật nhằm nâng cao năng lực cho<br /> triển địa điểm này nơi hội tụ các nhà thiết các Viện nghiên cứu và các cơ sở đào tạo<br /> kế, các nhà kinh doanh, các nhà phê bình cho ngành Dệt ay, đồng thời dành vốn<br /> nghệ thuật và công chúng yêu thời trang. tín dụng của nhà nước, vốn ODA và vốn<br /> Đây sẽ là một điểm để trao đổi, phát triển của qu môi trường cho các dự án đầu tư<br /> k năng, kiến thức cũng như tạo nên một xử lý môi trường của các doanh nghiệp<br /> môi trường giao dịch thuận lợi cho ngành trong ngành dệt may.<br /> <br /> 78<br />  NGUYỄN VĂN LUÂN - LƯƠNG THỊ THOA<br /> <br /> <br /> Chú thích: 6. Nguyễn Thị Loan (2008), Đẩy mạnh việc<br /> 1 tham gia chuỗi giá trị toàn cầu nhằm nâng<br /> http://www.phongphucorp.com/news/det-may-<br /> ao ă g ực cạnh tranh các doanh nghiệp<br /> huong-loi-nhieu-nhat-tu-tpp.html<br /> 2<br /> dệt may Việt Nam, Báo cáo đề tài nghiên cứu<br /> http://tinnhanhchungkhoan.vn/thuong- khoa học cấp Bộ, Hà Nội.<br /> truong/chi-nhap-khau-vai-cua-nganh-det-may-<br /> 7. Micheal E. Porter (2008), Lợi thế cạnh tranh<br /> da-len-toi-muc-gan-11-ty-usd-140349.html<br /> 3<br /> quốc gia, Bản dịch tiếng Việt, Nhà xuất bản<br /> Đỗ Thị Đông, phân tích chuỗi giá trị và tổ chức Trẻ, Thành phố Hồ Chí Minh.<br /> quan hệ liên kết của các doanh nghiệp may xuất<br /> khẩu 8. Raphael Kapplinsky and Mike Morris (2001),<br /> A hand book for vaule chain research,<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO globalization network.<br /> 9. Qu Mispa, Phân tích VC Lý thuyết và kinh<br /> 1. Công ty Cổ phần Chứng khoán FPT, Báo cáo nghiệm từ nghiên cứu ngành chè Việt Nam,<br /> ngành Dệt may, tháng 4/2014. Slide10.<br /> 2. Công ty Cổ phần Chứng khoán Vietinbank, 10. http://www.vietnamtextile.org.<br /> Báo cáo ngành Dệt may Việt Nam, Tháng 11. http://www.vinatex.org.<br /> 4/2014.<br /> 12. http://tinnhanhchungkhoan.vn/thuong-<br /> 3. Đỗ Thị Đông (2010 , Phân tích chuỗi giá trị truong/chi-nhap-khau-vai-cua-nganh-det-<br /> và tổ chức quan hệ liên kết của các doanh may-da-len-toi-muc-gan-11-ty-usd-<br /> nghiệp may xu t khẩu Việt Nam, Hà Nội. 140349.html.<br /> 4. Hiệp hội dệt may Việt Nam (Vitas). 13. http://www.phongphucorp.com/news/det-<br /> 5. Hiệp hội sợi Việt Nam (V OSA . may-huong-loi-nhieu-nhat-tu-tpp.html.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Ngày nhận bài: 14/3/2017 Biên tập xong: 15/4/2017 Duyệt đăng: 20/4/2017<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 79<br />