Một số vấn đề lí luận về đào tạo ngành an toàn thông tin ở các trường đại học

VJE Tạp chí Giáo dục, Số 459 (Kì 1 - 8/2019), tr 44-48; 56<br /> <br /> <br /> MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÍ LUẬN VỀ ĐÀO TẠO NGÀNH AN TOÀN THÔNG TIN<br /> Ở CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC<br /> Trần Cao Thanh - Nghiên cứu sinh, Học viện Chính trị - Bộ Quốc phòng<br /> <br /> Ngày nhận bài: 30/05/2019; ngày chỉnh sửa: 10/06/2019; ngày duyệt đăng: 19/06/2019.<br /> Abstract: Information technology is growing strongly and playing an important role in the<br /> comprehensive development of life and society. However, along with the development, the<br /> situation of information insecurity is happening complicatedly and there are many risks threatening<br /> the socio-economic development and ensuring national defense and security. Therefore, the<br /> training in Information Security at universities is very important. The article presents some<br /> theoretical issues on training Information Security at universities.<br /> Keywords: Training, information security, Information Security training, university.<br /> <br /> 1. Mở đầu 2. Nội dung nghiên cứu<br /> Trong giai đoạn hiện nay, đảm bảo an toàn thông tin 2.1. Khái niệm đào tạo ở các trường đại học<br /> (ATTT) được coi là một trong những yếu tố mang tính Hiện nay, khi đề cập thuật ngữ “đào tạo” có rất<br /> “sống còn”, quyết định đến sự tồn tại, phát triển của mỗi nhiều quan niệm khác nhau. Từ điển Tiếng Anh khẳng<br /> cá nhân, tổ chức, cũng như sự phát triển KT-XH và đảm định: “Khi nói đến đào tạo là nói đến việc học làm một<br /> bảo quốc phòng, an ninh đất nước. Nhận thức sâu sắc vấn công việc như thế nào, nghĩa là nó liên quan đến việc<br /> đề đó, năm 2014, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành học hay dạy những kĩ năng cần thiết cho một công việc<br /> Quyết định số 99 QĐ/TTg ngày 14/01/2014 phê duyệt nhất định nào đó” [2; tr 735]. Theo Từ điển Bách khoa<br /> “Đề án đào tạo, phát triển nguồn nhân lực an toàn, an Việt Nam, “đào tạo” được hiểu là “Quá trình tác động<br /> ninh thông tin đến năm 2020” và giao nhiệm vụ cho 7 đến một con người làm cho con người đó lĩnh hội và<br /> trường đại học (ĐH) thực hiện đào tạo ngành ATTT và nắm vững tri thức, kĩ năng, kĩ xảo một cách có hệ thống<br /> xác định “Đào tạo, phát triển đội ngũ nhân lực an toàn, để chuẩn bị thích nghi với cuộc sống và kĩ năng nhận<br /> an ninh thông tin là một trong những giải pháp bảo đảm một sự phân công lao động xã hội nhất định, góp phần<br /> chủ quyền số quốc gia, làm chủ không gian mạng, góp của mình vào sự phát triển xã hội, duy trì và phát triển<br /> phần bảo đảm quốc phòng, an ninh đất nước; là một phần nền văn minh loài người. Về cơ bản, đào tạo là giảng<br /> quan trọng của nhiệm vụ phát triển nguồn nhân lực công dạy và học tập trong nhà trường, gắn với đạo đức, nhân<br /> nghệ thông tin (CNTT), góp phần bảo đảm thực hiện cách…” [3; tr 735]. Từ điển Tiếng Việt định nghĩa:<br /> thành công Đề án đưa Việt Nam sớm trở thành nước “Đào tạo được xem như là một quá trình làm cho người<br /> mạnh về CNTT và truyền thông” [1]. Đến nay, cả nước ta “trở thành người có năng lực theo những tiêu chuẩn<br /> có 10 trường được giao nhiệm vụ đào tạo ngành ATTT, nhất định” [4; tr 75]. Theo Từ điển Giáo dục học: “Đào<br /> đó là: Trường ĐH Bách khoa Hà Nội; Học viện Kĩ thuật tạo là quá trình chuyển giao có hệ thống, có phương<br /> quân sự; Học viện Kĩ thuật mật mã; Học viện Công nghệ pháp những kinh nghiệm, những tri thức, những kĩ<br /> Bưu chính Viễn thông; Trường ĐH CNTT - ĐH Quốc năng, kĩ xảo nghề nghiệp, chuyên môn, đồng thời bồi<br /> gia TP. Hồ Chí Minh; Trường ĐH Công nghệ - ĐH Quốc dưỡng những phẩm chất đạo đức cần thiết và chuẩn bị<br /> gia Hà Nội; Trường ĐH Bách khoa - ĐH Đà Nẵng; Học tâm thế cho người học để họ sẵn sàng đi vào cuộc sống<br /> viện An ninh nhân dân, Bộ Công an; Trường ĐH Duy lao động tự lập, góp phần quan trọng vào sự nghiệp xây<br /> Tân; Trường ĐH FPT. dựng và bảo vệ đất nước” [5; tr 76].<br /> Để nâng cao chất lượng đào tạo ngành ATTT, cần có Như vậy, thuật ngữ “đào tạo” ở các trường ĐH<br /> những nghiên cứu sâu sắc toàn diện về đào tạo ngành thường gắn với vấn đề đào tạo nghề nghiệp. Mặc dù tiếp<br /> ATTT, từ đó làm cơ sở để có những hành động, bước đi cận dưới bất kì góc độ nào thì bản chất của đào tạo chính<br /> phù hợp nhằm đào tạo được nguồn nhân lực thực hiện là hoạt động tác động đến con người nhằm chuẩn bị cho<br /> nhiệm vụ đảm bảo ATTT đáp ứng tốt với yêu cầu của con người có đầy đủ kiến thức, kĩ năng và những phẩm<br /> thực tiễn; phù hợp với mục tiêu, yêu cầu đào tạo và đặc chất nhân cách cần thiết để tham gia vào các hoạt động<br /> điểm, điều kiện cụ thể của từng nhà trường. Bài viết trình nghề nghiệp nhất định trên cơ sở phân công lao động xã<br /> bày một số vấn đề lí luận về đào tạo ngành ATTT ở các hội. Đào tạo là quá trình được diễn ra trong nhà trường,<br /> trường ĐH. có sự xác định rõ về thời gian, chủ thể, đối tượng và các<br /> <br /> 44 Email: thanhh9@yahoo.com<br />  VJE Tạp chí Giáo dục, Số 459 (Kì 1 - 8/2019), tr 44-48; 56<br /> <br /> <br /> yếu tố đảm bảo kèm theo... Quá trình đào tạo được diễn Theo Từ điển Tiếng Việt: “An toàn là yên ổn, loại trừ<br /> ra dài hay ngắn tùy thuộc vào mục tiêu, yêu cầu về nguy hiểm hoặc tránh được sự cố; là điều kiện đảm bảo<br /> phẩm chất, năng lực, kĩ năng của từng nghề nghiệp đặt không để xảy ra sự cố hay nguy hiểm nói chung” [4; tr<br /> ra. Đồng thời, trong thời gian đó, người học được trang 7]. Thông tin là “sự truyền đạt, sự phản ánh tri thức dưới<br /> bị những kiến thức, kĩ năng theo đúng với mục tiêu, yêu các hình thức khác nhau, cho biết thế giới xung quanh và<br /> cầu đã xác định. những quá trình xảy ra trong nó” [4; tr 1226]. Với cách<br /> hiểu này, ATTT thực chất là đảm bảo cho các thông tin<br /> Hiện nay, Điều 7 của Luật Giáo dục đại học quy định: được truyền đi an toàn, đầy đủ, chính xác kịp thời và đến<br /> Các cơ sở giáo dục ĐH nước ta bao gồm “Trường cao đúng đối tượng cần truyền đạt.<br /> đẳng; Trường ĐH, học viện; ĐH vùng, ĐH quốc<br /> gia, Viện nghiên cứu khoa học được phép đào tạo trình Tuy nhiên, trong bối cảnh cuộc Cách mạng công<br /> độ tiến sĩ” [6]. Đồng thời, trong Điều 4 cũng chỉ rõ “Đại nghiệp 4.0 hiện nay, trước sự phát triển vượt bậc của<br /> học là cơ sở giáo dục đại học bao gồm tổ hợp các trường CNTT, nhất là công nghệ mạng và Internet cùng với các<br /> cao đẳng, trường ĐH, viện nghiên cứu khoa học thành website thông tin trực tuyến trong các lĩnh vực của cuộc<br /> viên thuộc các lĩnh vực chuyên môn khác nhau, tổ chức sống đã làm cho nhu cầu triển khai các hệ thống ứng<br /> theo hai cấp, để đào tạo các trình độ của giáo dục ĐH”... dụng trong lĩnh vực mạng máy tính và truyền thông<br /> Mục tiêu cụ thể của trường ĐH là đào tạo ở 4 trình độ là tăng lên nhanh chóng. Đặc biệt, trong công tác quản lí<br /> “trình độ cao đẳng, đại học, thạc sĩ, tiến sĩ” [6]. xã hội của Nhà nước, quản lí doanh nghiệp, hay trong<br /> đời sống cá nhân mỗi con người, các hình thức truyền<br /> Có thể thấy, các trường ĐH ở nước ta là những cơ sở đạt, bảo mật thông tin truyền thống trước đây đã được<br /> giáo dục đại học bao gồm tổ hợp các trường cao đẳng, thay thế bằng các hình thức mới dựa trên cơ sở có ứng<br /> trường đại học, viện nghiên cứu khoa học thành viên dụng của CNTT, nhất là dựa trên cơ sở sử dụng mạng<br /> thuộc các lĩnh vực chuyên môn khác nhau, tổ chức theo máy tính và Internet. Tuy nhiên, cùng với những tiện<br /> hai cấp, để đào tạo các trình độ của giáo dục đại học. Mục lợi đó đã kéo theo tình hình mất an ninh thông tin diễn<br /> tiêu chung của các trường ĐH là đào tạo người học “có biến ngày càng phức tạp, thủ đoạn tinh vi khác nhau và<br /> phẩm chất chính trị, đạo đức; có kiến thức, kĩ năng thực gây ra nhiều hệ lụy nguy hiểm. Chính vì vậy, việc đảm<br /> hành nghề nghiệp, năng lực nghiên cứu và phát triển ứng bảo ATTT trong bối cảnh cuộc Cách mạng công nghiệp<br /> dụng khoa học và công nghệ tương xứng với trình độ đào 4.0 được coi là một trong những yếu tố mang tính “sống<br /> tạo; có sức khỏe; có khả năng sáng tạo và trách nhiệm còn”, quyết định đến sự tồn tại, phát triển của mỗi cá<br /> nghề nghiệp, thích nghi với môi trường làm việc; có ý nhân, tổ chức, cũng như sự phát triển KT-XH và đảm<br /> thức phục vụ nhân dân” [6]. Đào tạo ở các trường ĐH bảo quốc phòng, an ninh đất nước.<br /> giữ vị trí, vai trò đặc biệt quan trọng, trực tiếp góp phần Hiện nay, khi đề cập thuật ngữ “ATTT”, Bách khoa<br /> quyết định đến số lượng, chất lượng nguồn nhân lực để toàn thư mở Wikipedia định nghĩa “ATTT là hành động<br /> đáp ứng với nhu cầu của thực tiễn xã hội. Đây được coi ngăn cản, phòng ngừa sự sử dụng, truy cập, tiết lộ, chia<br /> là một quá trình và được cấu thành chủ yếu bởi quá trình sẻ, phát tán, ghi lại hoặc phá hủy thông tin chưa có sự cho<br /> dạy học và quá trình giáo dục (theo nghĩa hẹp) nhằm phép”. Theo định nghĩa tiêu chuẩn quốc tế của ISO/IEC<br /> hướng tới thực hiện đồng thời ba nhiệm vụ cơ bản là dạy 27000:2009 thì ATTT được xác định “Là sự bảo toàn của<br /> người, dạy nghề và dạy phương pháp; tương ứng với đó việc bảo mật, toàn vẹn và tính sẵn có của thông tin” [7].<br /> là ba mục tiêu: thái độ, kiến thức - kĩ năng và phương<br /> Điều 4 của Luật An ninh mạng đã chỉ rõ: 1) An ninh<br /> pháp; trên cơ sở đó, giúp cho người học có phẩm chất,<br /> mạng là sự bảo đảm hoạt động trên không gian mạng<br /> năng lực phù hợp với yêu cầu của thực tiễn từng nghề<br /> không gây phương hại đến an ninh quốc gia, trật tự, an<br /> nghiệp đặt ra.<br /> toàn xã hội, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá<br /> Với cách tiếp cận trên, có thể khẳng định: Đào tạo ở nhân; 2) Bảo vệ an ninh mạng là phòng ngừa, phát hiện,<br /> các trường ĐH là quá trình có mục đích, có tổ chức của ngăn chặn, xử lí hành vi xâm phạm an ninh mạng;<br /> các lực lượng sư phạm ở từng nhà trường nhằm hướng 3) Không gian mạng là mạng lưới kết nối của cơ sở hạ<br /> tới hình thành và phát triển người học về các phẩm chất, tầng CNTT, bao gồm mạng viễn thông, mạng internet,<br /> năng lực và kĩ năng nghề nghiệp phù hợp với mục tiêu, mạng máy tính, hệ thống xử lí và điều khiển thông tin, cơ<br /> yêu cầu đào tạo đã xác định. sở dữ liệu; là nơi con người thực hiện các hành vi xã hội<br /> không bị giới hạn bởi không gian và thời gian” [8].<br /> 2.2. Khái niệm an toàn thông tin và đào tạo ngành An<br /> Hiện nay, dưới góc độ của khoa học CNTT, hệ thống<br /> toàn thông tin ở các trường đại học<br /> thông tin được chia thành 3 phần chính: Phần cứng (máy<br /> 2.2.1. Khái niệm “an toàn thông tin” vi tính), Phần mềm (các thông tin) và Kết nối (mạng).<br /> <br /> 45<br />  VJE Tạp chí Giáo dục, Số 459 (Kì 1 - 8/2019), tr 44-48; 56<br /> <br /> <br /> ATTT hướng tới giúp cho các thông tin và hệ thống Quan niệm trên cho thấy, mục đích đào tạo ngành<br /> thông tin nói chung không bị các truy cập trái phép, sử ATTT ở các trường ĐH là nhằm hướng tới đào tạo được<br /> dụng, làm lộ, làm hỏng, chỉnh sửa, ghi chép không được nguồn nhân lực có thái độ, kiến thức, kĩ năng về CNTT,<br /> phép… Dựa trên cơ sở của sự cấu thành hệ thống thông khả năng thiết kế, cài đặt và quản trị hệ thống mạng,<br /> tin đó đã dẫn tới nhiều khái niệm có liên quan khác nhau, nguyên tắc tổ chức thông tin, chính sách và pháp luật của<br /> đó là khái niệm về ATTT (information security), an toàn nhà nước cũng như yếu tố con người trong việc đảm bảo<br /> máy tính (computer security), đảm bảo thông tin ATTT. Dựa trên cơ sở đó giúp cho họ đáp ứng được yêu<br /> (information assurance). Các khái niệm này có mối quan cầu trong thực hiện các nhiệm vụ về bảo mật của công<br /> hệ chặt chẽ với nhau cùng hướng tới mục đích chính là nghệ mạng và truyền thông hiện đại đã và đang đặt ra<br /> bảo vệ các khía cạnh tính bí mật, toàn vẹn và tính sẵn hiện nay. Chủ thể đào tạo ở các nhà trường bao gồm<br /> sàng của thông tin. Tuy nhiên, mỗi khái niệm lại có nội nhiều tổ chức, lực lượng khác nhau như: Tổ chức đảng,<br /> hàm riêng, nó phụ thuộc vào cách tiếp cận vấn đề, các tổ chức chính trị - xã hội, đội ngũ cán bộ quản lí các<br /> phương pháp thực hiện và phạm vi quan tâm của mỗi lĩnh cấp từ hiệu trưởng cho đến các phòng/ban, khoa, đội ngũ<br /> vực. Trong đó, ATTT quan tâm đến khía cạnh bí mật, giảng viên và chính bản thân từng sinh viên. Đối tượng<br /> toàn vẹn, sẵn sàng của dữ liệu mà không quan tâm đến đào tạo là sinh viên ở mọi lứa tuổi, trình độ đào tạo đang<br /> hình thức của dữ liệu như: điện tử, bản in, hoặc các dạng trực tiếp đào tạo ngành ATTT ở các nhà trường. Nội dung<br /> khác. An toàn máy tính tập trung vào việc đảm bảo tính đào tạo đảm bảo tính toàn diện về thái độ, kiến thức, kĩ<br /> sẵn sàng và hoạt động đúng đắn của hệ thống máy tính năng phù hợp với trình độ đào tạo và nghề nghiệp chuyên<br /> mà không quan tâm đến thông tin được lưu trữ, xử lí bởi ngành ATTT. Phương pháp dạy học ở các nhà trường<br /> chúng. Đảm bảo thông tin tập trung vào lí do đảm bảo tương đối đa dạng, phong phú, trong đó chủ yếu sử dụng<br /> rằng thông tin được bảo vệ và vì thế nó là lí do để thực các phương pháp mang tính hiện đại như: nêu vấn đề,<br /> hiện ATTT. phát huy tính tích cực, chủ động trong tự học của người<br /> học, ứng dụng CNTT...<br /> Từ những vấn đề trên, có thể khẳng định: ATTT thực<br /> chất là việc bảo vệ thông tin số và các hệ thống thông tin Cũng giống như đào tạo các ngành khác ở các trường<br /> chống lại các nguy cơ tự nhiên, các hành động truy cập, ĐH, đào tạo ngành ATTT là một quá trình được cấu<br /> sử dụng, phát tán, phá hoại, sửa đổi và phá hủy bất hợp thành bởi các nhiều thành tố cùng vận động trong các<br /> pháp nhằm đảm bảo cho các hệ thống thông tin thực hiện mối quan hệ qua lại mật thiết với nhau, bao gồm các<br /> đúng chức năng, phục vụ đúng đối tượng một cách sẵn thành tố: Mục tiêu đào tạo, nội dung, phương pháp, hình<br /> sàng, chính xác và tin cậy. thức tổ chức đào tạo, phương tiện đào tạo, người thực<br /> hiện đào tạo, đối tượng đào tạo và kết quả đào tạo. Chính<br /> 2.2.2. Khái niệm “đào tạo ngành An toàn thông tin ở các sự vận động của các thành tố, cũng như mối quan hệ chặt<br /> trường đại học” chẽ giữa các thành tố đó đã hình thành nên các hoạt động<br /> Hiện nay, trong bối cảnh cuộc Cách mạng công cơ bản của quá trình đào tạo là hoạt động của nhà quản<br /> nghiệp 4.0, CNTT ngày càng phát triển mạnh mẽ, giữ vai lí, người dạy và người học nhằm hướng tới mục tiêu cuối<br /> trò quan trọng đối với sự phát triển đời sống, xã hội của cùng là hình thành, phát triển phẩm chất nhân cách, kiến<br /> mọi quốc gia. Tuy nhiên, cùng với sự phát triển đó đã kéo thức, kĩ năng, kĩ xảo (năng lực) của người học để đáp ứng<br /> theo tình hình mất an ninh thông tin và xuất hiện nhiều tốt với mục tiêu, yêu cầu đã xác định.<br /> nguy cơ đe dọa nghiêm trọng đến việc ứng dụng CNTT 2.3. Đặc điểm đào tạo ngành An toàn thông tin ở các<br /> phục vụ phát triển KT-XH và đảm bảo quốc phòng, an trường đại học trong bối cảnh hiện nay<br /> ninh đất nước. Nhận thức sâu sắc vấn đề đó, trong những Có thể khẳng định, ATTT là một ngành đào tạo thuộc<br /> năm gần đây, các trường ĐH ở nước ta đã xác định việc lĩnh vực CNTT ở các trường ĐH. Chính vì thế, trong đào<br /> đào tạo chuyên ngành ATTT là một trong những nhiệm tạo ngành ATTT có những đặc điểm chung giống như<br /> vụ quan trọng hàng đầu trong đào tạo nguồn nhân lực các ngành khác thuộc lĩnh vực CNTT như ngành Kĩ thuật<br /> trên lĩnh vực CNTT. Mạng, Công nghệ phần mềm, Hệ thống Thông tin quản<br /> Từ cách tiếp cận trên, có thể khẳng định: Đào tạo lí, Thiết kế đồ họa/Game/Multimedia, Big Data and<br /> ngành ATTT ở các trường ĐH là quá trình có mục đích, Machine Learning... Tuy nhiên, bên cạnh đó, ngành<br /> có tổ chức của các lực lượng sư phạm trong các nhà ATTT có những đặc điểm riêng khác biệt như chương<br /> trường nhằm hình thành và phát triển người học các trình, nội dung đào tạo ngành ATTT được xây dựng linh<br /> phẩm chất, kiến thức, kĩ năng trong lĩnh vực an toàn hoạt, bám sát với sự phát triển của lĩnh vực CNTT…, nội<br /> mạng máy tính và truyền thông, đáp ứng được yêu cầu dung cụ thể được thể hiện trên những vấn đề cơ bản sau:<br /> bảo mật của công nghệ mạng và truyền thông hiện đại. 2.3.1. Đặc điểm về mục tiêu đào tạo<br /> <br /> 46<br />  VJE Tạp chí Giáo dục, Số 459 (Kì 1 - 8/2019), tr 44-48; 56<br /> <br /> <br /> Mục tiêu đào tạo ngành ATTT ở các trường ĐH có tạo ngành ATTT ở các nhà trường là những môn học<br /> đặc điểm chung giống như các ngành khác thuộc lĩnh vực nhằm trang bị các kiến thức, kĩ năng nghiệp vụ xung<br /> CNTT cả về thái độ, kiến thức và kĩ năng. Trong đó, quanh lĩnh vực ATTT như: An toàn mạng, quản lí ATTT,<br /> hướng tới mục tiêu giúp cho người học có phẩm chất, kĩ thuật theo dõi, giám sát an toàn mạng, phát triển phần<br /> đạo đức, thái độ đáp ứng tốt với trách nhiệm của người mềm an toàn...<br /> công dân; có kiến thức đại cương, cơ sở ngành như: kiến Từ những vấn đề trên cũng kéo theo những môn học<br /> thức về lí luận của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ mang tính trang bị kiến thức, kĩ năng thực hành ATTT<br /> Chí Minh, khoa học tự nhiên, nhất là Toán, tiếng Anh...; được thiết kế xây dựng theo hướng chứa đựng tính thực<br /> các kiến thức cơ bản về CNTT như kĩ thuật lập trình, hành cao và chiếm khối lượng thời gian tương đối lớn<br /> công nghệ mạng, kiến trúc máy tính và hệ điều hành, cơ trong tổng số chương trình, nội dung đào tạo và phù hợp<br /> sở dữ liệu, truyền dữ liệu và mạng máy tính, công nghệ với logic nhận thức người học, bám sát với xu hướng<br /> phần mềm, mật mã cơ sở... phát triển CNTT. Ngoài ra, trong chương trình, nội dung<br /> Tuy nhiên, do đặc thù là ngành đào tạo đảm bảo tính đào tạo cũng thể hiện rõ yêu cầu cần số lượng lớn cơ sở<br /> bảo mật, toàn vẹn và tính sẵn có của thông tin, cho nên, vật chất, trang thiết bị đảm bảo đặc thù liên quan đến<br /> mục tiêu đào tạo ngành ATTT ở các trường ĐH có đặc CNTT như: máy vi tính, hệ thống các phần mềm tin học,<br /> điểm riêng biệt tập trung ở mục tiêu trang bị kiến thức mạng internet, các thiết bị di động... Trên cơ sở đó, giúp<br /> chuyên ngành cho sinh viên, đó là trang bị những kiến cho sinh viên có nhiều điều kiện thuận lợi để lĩnh hội sâu<br /> thức về kĩ thuật mật mã, an toàn mạng máy tính, an toàn sắc các kiến thức chuyên ngành; các kĩ năng thực hành<br /> hệ điều hành, an toàn cơ sở dữ liệu, an toàn các ứng dụng thành thạo để có thể đảm nhiệm tốt nhiệm vụ đảm bảo<br /> Web và Internet, an toàn trong giao dịch và thương mại ATTT của cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp... sau khi tốt<br /> điện tử, các kĩ thuật tấn công và xâm nhập mạng, mô hình nghiệp ra trường.<br /> bảo vệ và các kĩ thuật phòng thủ chống tấn công đột nhập,<br /> 2.3.3. Đặc điểm đội ngũ giảng viên<br /> lập trình an toàn, thiết kế các phần mềm và công cụ đảm<br /> bảo an toàn, quản lí và đánh giá điểm yếu, các kĩ thuật Đội ngũ giảng viên tham gia đào tạo ngành ATTT ở<br /> kiểm tra đánh giá an toàn, quản trị mạng an toàn, các vấn các nhà trường rất đa dạng, phong phú với nhiều đối<br /> đề về chính sách, pháp luật và chuẩn hóa an toàn... Dựa tượng và trình độ chuyên môn khác nhau. Trong đó, bên<br /> trên cơ sở những kiến thức được trang bị, đào tạo ngành cạnh đội ngũ giảng viên là những người được đào tạo các<br /> ATTT ở các trường ĐH hướng tới mục tiêu giúp cho chuyên ngành thuộc khối kiến thức chung, kiến thức cơ<br /> người học có các kĩ năng phân tích, giải quyết các vấn đề bản nhóm ngành giống như các ngành đào tạo khác thì<br /> liên quan đến an toàn, bảo mật thông tin mạng; biết thu phần lớn đội ngũ giảng viên tham gia đào tạo ngành<br /> thập, phân tích tìm hiểu và tổng hợp các yêu cầu về an ATTT ở các trường ĐH là những người được đào tạo cơ<br /> ninh, bảo mật từ hệ thống thông tin, từ đó thiết kế và triển bản, chuyên sâu về lĩnh vực CNTT.<br /> khai các ứng dụng đảm bảo ATTT đáp ứng các yêu cầu Là những người trực tiếp tiến hành các hoạt động sư<br /> kĩ thuật đặt ra trong điều kiện thực tế. Bên cạnh đó, người phạm ở các trường ĐH cho nên đội ngũ giảng viên tham<br /> học còn có những kĩ năng trong xử lí sáng tạo, có hiệu gia đào tạo ngành ATTT mang đầy đủ yêu cầu của người<br /> quả các tình huống mà thực tế ATTT hiện đại đã và đang giảng viên theo quy định của Luật Giáo dục, đó là: “Có<br /> đặt ra. phẩm chất, đạo đức, tư tưởng tốt; đạt trình độ chuẩn được<br /> 2.3.2. Đặc điểm chương trình, nội dung đào tạo đào tạo về chuyên môn, nghiệp vụ; đủ sức khỏe theo yêu<br /> Do tính chất đặc thù của mục tiêu đào tạo ngành cầu nghề nghiệp và lí lịch bản thân rõ ràng” [6].<br /> ATTT ở các trường ĐH cũng như thực tiễn sự phát triển Tuy nhiên, do đặc thù của chương trình, nội dung<br /> của lĩnh vực CNTT trong bối cảnh hiện nay đã kéo theo đào tạo ngành ATTT ở các trường ĐH chủ yếu là những<br /> chương trình, nội dung đào tạo ngành ATTT ở các nhà môn học thuộc lĩnh vực CNTT. Do đó, đội ngũ giảng<br /> trường được thiết kế, xây dựng vừa đảm bảo tính toàn viên trực tiếp giảng dạy các môn học này chủ yếu là<br /> diện, nhưng cũng đảm bảo chuyên sâu, phù hợp đặc thù những người được lựa chọn cẩn thận, kĩ càng, được đào<br /> nhiệm vụ mà sinh viên sau tốt nghiệp phải đảm nhiệm. tạo cơ bản theo các chuyên ngành khác nhau thuộc lĩnh<br /> Chương trình, nội dung đào tạo ngành ATTT có sự “gần vực CNTT ở các trường ĐH trong và ngoài nước; có<br /> gũi” so với một số chuyên ngành khác thuộc lĩnh vực trình độ học vấn, am hiểu sâu sắc thực tiễn chuyên ngành<br /> CNTT ở các trường ĐH, cụ thể là bao hàm nhiều môn cũng như lĩnh vực CNTT, chính trị xã hội; có động cơ,<br /> học thuộc lĩnh vực CNTT như: tin học cơ sở, lí thuyết thái độ rõ ràng, phẩm chất chính trị tư tưởng, đạo đức, lối<br /> về kiến trúc máy tính, lí thuyết thông tin, hệ điều hành, sống tiêu biểu của người viên chức nhà nước, người<br /> lập trình... Đặc biệt, phần lớn chương trình, nội dung đào giảng viên; có ý chí, lòng quyết tâm; có chứng chỉ nghiệp<br /> <br /> 47<br />  VJE Tạp chí Giáo dục, Số 459 (Kì 1 - 8/2019), tr 44-48; 56<br /> <br /> <br /> vụ sư phạm, kinh nghiệm trong thực tiễn tổ chức các hoạt và chỉ rõ: Những ngành đào tạo được áp dụng cơ chế đặc<br /> động giáo dục... thù gồm: khoa học máy tính, mạng máy tính và truyền<br /> 2.3.4. Đặc điểm đối tượng đào tạo thông dữ liệu, kĩ thuật phần mềm, kĩ thuật máy tính, hệ<br /> thống thông tin, hệ thống thông tin quản lí, công nghệ kĩ<br /> Là những người đào tạo ở các trường ĐH, cho nên<br /> thuật máy tính, CNTT, ATTT, CNTT ứng dụng trong<br /> sinh viên đào tạo ngành ATTT được lựa chọn chặt chẽ,<br /> lĩnh vực KT-XH. Theo đó, sinh viên đang học ĐH hết<br /> toàn diện về phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống, sức<br /> năm thứ 1, 2, 3 các ngành khác nếu có nguyện vọng có<br /> khỏe, kiến thức... theo đúng quy định của Bộ GD-ĐT.<br /> thể được chuyển sang học các ngành CNTT ở trong cùng<br /> Tuy nhiên, do đặc thù mục tiêu đào tạo sau khi tốt<br /> một cơ sở đào tạo hoặc chuyển sang các cơ sở đào tạo<br /> nghiệp trở thành những chuyên viên, kĩ sư có sự am<br /> khác có đào tạo các ngành CNTT. Các cơ sở đào tạo<br /> hiểu trong lĩnh vực CNTT, nhất là kiến thức, kĩ năng<br /> CNTT phải gắn kết với các doanh nghiệp, hiệp hội nghề<br /> chuyên môn cao về ngành ATTT đã đặt ra yêu cầu<br /> nghiệp trong lĩnh vực CNTT để dự báo nhu cầu lao động,<br /> người học cần phải có tư duy logic cao; có khả năng<br /> xây dựng chuẩn đầu ra và đào tạo sinh viên có kiến thức,<br /> tính toán chính xác và dự báo được các tình huống có<br /> kĩ năng đáp ứng yêu cầu ngành nghề. Thời gian đào tạo<br /> thể xảy ra trong lĩnh vực CNTT...<br /> thực tế tại doanh nghiệp phải đảm bảo ít nhất 30% tổng<br /> Mặt khác, do đặc thù chương trình, nội dung đào tạo thời gian đào tạo và được xác định cụ thể trong chương<br /> chủ yếu những môn học mang tính chất thực hành trong trình đào tạo. Cơ sở đào tạo chịu trách nhiệm kiểm tra,<br /> môi trường thường xuyên tương tác với máy vi tính, hệ giám sát, đáp ứng yêu cầu về điều kiện đảm bảo chất<br /> thống mạng, yêu cầu bảo mật cao. Do đó, đây là đối lượng thực tập, thực hành tại doanh nghiệp đối tác. Đặc<br /> tượng cũng đòi hỏi cao về trình độ tư duy, sức khỏe, ý điểm này được coi là một trong những đặc điểm nổi bật,<br /> chí, tính kỉ luật, khả năng chịu đựng... thì mới có thể đáp khác biệt nhất trong đào tạo một số ngành thuộc lĩnh vực<br /> ứng được với chương trình, nội dung và mục tiêu, yêu CNTT nói chung, ATTT nói riêng so với các ngành đào<br /> cầu đào tạo của ngành đặt ra. tạo khác ở các trường ĐH.<br /> 2.3.5. Đặc điểm về hệ thống tổ chức đào tạo và cơ sở Bên cạnh những đặc điểm trên, trong đào tạo ngành<br /> vật chất ATTT ở các trường ĐH còn đòi hỏi lớn hệ thống cơ sở<br /> Ở tầm vĩ mô, trên cơ sở đường lối phát triển GD-ĐT vật chất đảm bảo. Trong đó, ngoài những cơ sở vật chất<br /> của Đảng, yêu cầu của thực tiễn, việc tổ chức đào tạo giống như các ngành đào tạo khác như giảng đường,<br /> ngành ATTT ở các trường ĐH do Thủ tướng Chính phủ trang thiết bị, phương tiện kĩ thuật dạy học, giáo trình, tài<br /> quy định. Những trường ĐH này là những trường có chất liệu... Quá trình đào tạo ngành ATTT còn đòi hỏi cao về<br /> lượng, truyền thống và uy tín trong đào tạo nguồn nhân những cơ sở vật chất mang tính đặc thù, đó là hệ thống<br /> lực CNTT của quốc gia; có tư cách pháp nhân, hoạt động cơ sở hạ tầng CNTT, máy vi tính, các phần mềm tin học,<br /> dưới sự quản lí của Nhà nước, mà trực tiếp là Bộ GD- mạng internet... Tất cả những cơ sở vật chất này phải đảm<br /> ĐT. Đồng thời, các nhà trường có trách nhiệm thực hiện bảo đáp ứng tốt về số lượng, có tính hiện đại, đồng bộ<br /> theo đúng Luật Giáo dục, Luật Giáo dục đại học, Điều lệ cao.<br /> trường ĐH…<br /> 3. Kết luận<br /> Ở tầm vi mô, trong các trường ĐH, hệ thống tổ chức<br /> đào tạo ngành ATTT được đặt dưới sự lãnh đạo trực tiếp Nâng cao chất lượng đào tạo ngành ATTT ở các<br /> của Đảng ủy từng nhà trường. Bên cạnh đó, còn có các trường ĐH hiện nay là một trong những vấn đề rất quan<br /> chủ thể quản lí khác là các phó hiệu trưởng; lãnh đạo các trọng nhằm đào tạo được nguồn nhân lực đảm bảo ATTT<br /> phòng, ban chức năng; các khoa, bộ môn chuyên ngành. phục vụ phát triển KT-XH và đảm bảo quốc phòng, an<br /> Những người này do hiệu trưởng trực tiếp bổ nhiệm, có ninh đất nước. Để thực hiện được điều này cần phải làm<br /> vị trí, vai trò, chức trách, nhiệm vụ khác nhau trong chỉ rõ một số vấn đề như: Khái niệm về đào tạo ở các trường<br /> đạo, tổ chức điều khiển, kiểm tra giám sát tất cả các hoạt ĐH; khái niệm về ATTT và đào tạo ngành ATTT ở các<br /> động đào tạo, chịu trách nhiệm cấp ủy, tổ chức đảng cùng trường ĐH. Đặc biệt, phải chỉ rõ đặc điểm đào tạo ngành<br /> cấp và hiệu trưởng nhà trường về toàn bộ mức độ, chất ATTT ở trường ĐH trong bối cảnh hiện nay. Có như vậy,<br /> lượng nhiệm vụ được phân công. mới đảm bảo cho các trường ĐH có cơ sở lí luận vững<br /> chắc, từ đó làm nền tảng đánh giá thực trạng đào tạo<br /> Đặc biệt, trong bối cảnh trước nhu cầu nguồn nhân<br /> ngành ATTT và đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao<br /> lực lĩnh vực CNTT quốc gia ngày càng lớn, ngày<br /> chất lượng đào tạo ngành ATTT đáp ứng tốt với yêu cầu<br /> 16/11/2017, Bộ GD-ĐT đã ban hành Hướng dẫn số<br /> của thực tiễn đặt ra hiện nay.<br /> 5544/BGDĐT-GDĐH về việc áp dụng cơ chế đặc thù<br /> đào tạo các ngành thuộc lĩnh vực CNTT trình độ ĐH [9] (Xem tiếp trang 56)<br /> <br /> 48<br />  VJE Tạp chí Giáo dục, Số 459 (Kì 1 - 8/2019), tr 52-56<br /> <br /> <br /> phẩm ban đầu của mình để biết được sự: đúng - sai, hay trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập<br /> - dở, đủ - thiếu; - Kiểm tra lí lẽ, tìm kiếm luận cứ để có quốc tế.<br /> cơ sở chứng minh cho sự đúng - sai; - Tổng hợp, bổ sung [3] Nguyễn Cảnh Toàn (1999). Luận bàn và kinh<br /> thêm lí lẽ, chốt lại vấn đề; - Sửa chữa những chỗ sai sót, nghiệm về tự học. NXB Giáo dục.<br /> hoàn thiện sản phẩm; - Rút kinh nghiệm về cách học, [4] Đặng Vũ Hoạt - Hà Thị Đức (2013). Lí luận dạy học<br /> cách xử lí tình huống, cách giải quyết vấn đề. đại học. NXB Đại học Sư phạm.<br /> Việc tự đánh giá, điều chỉnh kết quả học tập được [5] Nguyễn Hiến Lê (2007). Tự học - Một nhu cầu của<br /> thực hiện bằng nhiều hình thức, như: Dùng các thang đo thời đại. NXB Văn hoá - Thông tin.<br /> mức độ đáp ứng yêu cầu mà GV đưa ra, hay các bảng [6] Trần Thị Minh Hằng (2011). Tự học và yếu tố tâm lí<br /> kiểm; tự đánh giá, điều chỉnh; sự đánh giá nhận xét của cơ bản trong tự học của sinh viên sư phạm. NXB<br /> tập thể, thông qua thảo luận, tự đối chiếu so sánh với mục Giáo dục Việt Nam.<br /> tiêu đặt ra ban đầu. Tất cả cách làm đó đều mang một ý [7] Nguyễn Bá Kim (1998). Học tập trong hoạt động và<br /> nghĩa tích cực, cần được quan tâm thường xuyên. Thông bằng hoạt động. NXB Giáo dục.<br /> qua đó, người học tự đối thoại để thẩm định, hiểu được [8] Nguyễn Văn Cường - Bernd Meier (2014). Lí luận<br /> cái gì làm được, điều gì chưa đáp ứng nhu cầu học tập, dạy học hiện đại - Một số vấn đề về đổi mới phương<br /> nghiên cứu, để từ đó có hướng khắc phục nhược điểm pháp dạy học. NXB Đại học Sư phạm.<br /> hay phát huy ưu điểm. Quá trình tự đánh giá cần được [9] Nguyễn Hữu Châu (2005). Những vấn đề cơ bản về<br /> diễn ra thường xuyên và liên tục làm cho người học đánh chương trình và quá trình dạy học. NXB Giáo dục.<br /> giá được hiệu quả quá trình tự học của bản thân, từ đó có<br /> định hướng cho quá trình tự học thích hợp.<br /> Đồng thời, với quá trình tự đánh giá, GV có thể đa<br /> MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÍ LUẬN...<br /> dạng hoá các hình thức kiểm tra, đánh giá nhằm tạo động<br /> lực, khích lệ SV tự học. Trước mỗi HĐ bài học mới, GV (Tiếp theo trang 48)<br /> có thể dành thời gian để kiểm tra HĐ chuẩn bị bài của<br /> SV. Trong quá trình học tập, GV giao những bài tập lớn Tài liệu tham khảo<br /> theo nhóm, theo cặp để SV tự hoàn thiện và sau đó báo [1] Thủ tướng Chính phủ (2014). Quyết định số 99/QĐ-<br /> cáo kết quả tự học. Trước khi GV đánh giá, yêu cầu SV TTg ngày 14/01/2014 về Phê duyệt Đề án đào tạo và<br /> tự đánh giá trong nhóm thông qua trình tự: SV tự đánh phát triển nguồn nhân lực an toàn, an ninh thông tin<br /> giá bản thân, thành viên trong nhóm tự đánh giá nhau và đến năm 2020.<br /> sau đó, GV đánh giá, tổng kết. Quá trình đánh giá được [2] Collins Cobuild (1993). Essential English<br /> triển khai thông qua nhiều kênh thông tin sẽ giúp SV có Dictionary. HarperCollins Publisher, London.<br /> động lực tự học và thúc đẩy quá trình tự học của SV được [3] Hội đồng Quốc gia chỉ đạo biên soạn Từ điển Bách<br /> diễn ra thường xuyên và liên tục. khoa Việt Nam (2009). Từ điển Bách khoa Việt<br /> 3. Kết luận Nam. NXB Từ điển Bách khoa.<br /> Tự học là một năng lực quan trọng và cần thiết với [4] Hoàng Phê (2009). Từ điển Tiếng Việt. NXB Đà<br /> mỗi cá nhân. Điều này còn quan trọng hơn với mỗi SV Nẵng.<br /> ngành Sư phạm bởi dạy học là một nghề gắn với quá [5] Bùi Hiền - Vũ Văn Tảo - Nguyễn Văn Giao -<br /> trình học tập và GV cũng phải luôn tự học không Nguyễn Hữu Quỳnh (2001). Từ điển Giáo dục học.<br /> ngừng. Do đó, việc nâng cao năng lực tự học cho SV là NXB Từ điển Bách khoa.<br /> điều thiết yếu. Trong quá trình giảng dạy, GV cần luôn [6] Quốc hội (2013). Luật Giáo dục đại học. Luật số<br /> tạo điều kiện cho mỗi SV có thêm cơ hội để rèn luyện 08/2012/QH13. NXB Chính trị Quốc gia - Sự thật.<br /> và phát triển năng lực tự học. [7] SO/IEC 27000:2009 (E). (2009). Information<br /> technology - Security techniques - Information<br /> security management systems - Overview and<br /> Tài liệu tham khảo vocabulary. ISO/IEC.<br /> [1] Luật Giáo dục (2005). NXB Chính trị Quốc gia - Sự [8] Quốc hội (2018). Luật An ninh mạng. Luật số:<br /> thật. 24/2018/QH14, ngày 12/6/2018.<br /> [2] Ban Chấp hành Trung ương (2013). Nghị quyết số [9] Bộ GD-ĐT (2017). Hướng dẫn số 5544/BGDĐT-<br /> 29-NQ/TW ngày 4/11/2013 về đổi mới căn bản, toàn GDĐH về việc áp dụng cơ chế đặc thù đào tạo các<br /> diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công ngành thuộc lĩnh vực công nghệ thông tin trình độ<br /> nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị đại học, ngày 16/11/2017.<br /> <br /> 56<br />