T¹p chÝ C¸c khoa häc vÒ tr¸i ®Êt<br />
<br />
32(4), 318-325<br />
<br />
12-2010<br />
<br />
Mét sè vÊn ®Ò vÒ thµnh phÇn<br />
vµ ®Æc ®iÓm sericit<br />
HOµNG THÞ MINH TH¶O, NGUYÔN V¡N H¹NH,<br />
§µO DUY ANH, NGUYÔN THANH LAN<br />
I. Më ®Çu<br />
§−îc biÕt ®Õn nh− mét kho¸ng chÊt thuéc nhãm<br />
mica - mét mÆt hµng th−¬ng m¹i tõ hµng tr¨m n¨m<br />
nay [4] - sericit còng ®−îc sö dông trong rÊt nhiÒu<br />
ngµnh c«ng nghiÖp kh¸c nhau nh− s¬n vµ vËt liÖu<br />
phñ, giÊy, cao su, chÊt dÎo, x©y dùng, hãa mü phÈm...<br />
trong ®ã sericit ®−îc sö dông nh− mét chÊt ®én hoÆc<br />
chÊt lµm tr−¬ng në víi c¸c tÝnh n¨ng ®Æc biÖt vµ<br />
v−ît tréi so víi c¸c kho¸ng chÊt kh¸c [3, 4, 8, 30].<br />
Tuy nhiªn, danh ph¸p "sericit" vÉn tån t¹i c¸c c¸ch<br />
hiÓu kh¸c nhau trong c¸c v¨n liÖu. Mét trong c¸c lý<br />
do dÉn ®Õn sù kh«ng thèng nhÊt ®ã lµ sericit cã kÝch<br />
th−íc h¹t rÊt nhá, rÊt khã t¸ch riªng c¸c kho¸ng vËt<br />
®Ó nghiªn cøu cô thÓ vµ chi tiÕt vÒ thµnh phÇn hãa<br />
häc vµ cÊu tróc. Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu trùc<br />
tiÕp b»ng c¸c ph−¬ng ph¸p hiÖn ®¹i vÒ mét sè mÉu<br />
kho¸ng chÊt sericit bao gåm mÉu sericit S¬n B×nh<br />
(Hµ TÜnh, ViÖt Nam) vµ Nabeyama vµ Iwaya (NhËt<br />
B¶n) còng nh− tæng hîp vµ ph©n tÝch nhiÒu nguån<br />
tµi liÖu kh¸c nhau, chóng t«i nhËn thÊy cÇn ph¶i<br />
lµm râ c©u hái "sericit lµ g× ?". §ång thêi, thµnh<br />
phÇn kho¸ng vËt chÝnh vµ c¸c ®Æc ®iÓm cña sericit<br />
còng ®−îc tr×nh bÇy.<br />
II. NH÷NG KH¸I NIÖM VÒ SERICIT<br />
Sericit (sericite) ®−îc HiÖp héi Kho¸ng vËt häc<br />
ThÕ giíi (International Mineralogical Association)<br />
phª chuÈn n¨m 1998 trong hÖ thèng danh ph¸p mica<br />
lµ"tËp hîp h¹t mÞn c¸c kho¸ng vËt d¹ng mica" vµ<br />
kh«ng ph¶i lµ mét tªn gäi cho kho¸ng vËt nµo thuéc<br />
nhãm mica [22]. P. Schroeder [24] còng nhÊn m¹nh<br />
sericit kh«ng ph¶i lµ mét tªn kho¸ng vËt. Tuy nhiªn,<br />
trong c¸c v¨n liÖu c¶ trong n−íc vµ n−íc ngoµi, sericit<br />
th−êng bÞ nhÇm lÉn lµ mét kho¸ng vËt thuéc nhãm<br />
mica vµ lµ d¹ng Èn tinh cña muscovit.<br />
Trong gi¸o tr×nh "Kho¸ng vËt häc" cña §ç ThÞ<br />
V©n Thanh vµ TrÞnh H©n [26], sericit (xerixit) ®−îc<br />
m« t¶ lµ biÕn thÓ cña muscovit, s¸ng mÇu, tinh thÓ<br />
<br />
318<br />
<br />
nhá. Trong nhiÒu tµi liÖu nghiªn cøu kh¸c sericit<br />
còng ®−îc biÕt ®Õn víi kh¸i niÖm t−¬ng tù, nh−<br />
TrÇn Träng HuÖ vµ KiÒu Quý Nam ®· nhËn ®Þnh<br />
sericit lµ d¹ng thï h×nh Èn tinh cña muscovit vµ cã<br />
cïng mét c«ng thøc hãa häc víi muscovit [10].<br />
NhiÒu v¨n liÖu n−íc ngoµi còng ®Ò cËp ®Õn<br />
sericit nh− mét kho¸ng vËt (mineral) thuéc nhãm<br />
mica [16, 19], hoÆc cô thÓ h¬n lµ cã thµnh phÇn<br />
trung gian gi÷a muscovit vµ illit [12].<br />
MÆc dï tån t¹i sù kh«ng râ rµng nãi trªn, nh−ng<br />
c¸c tµi liÖu ®Òu thèng nhÊt m« t¶ sericit víi c¸c ®Æc<br />
tÝnh nh− mÇu s¾c s¸ng mÇu, vÈy nhá ®Õn rÊt nhá,<br />
cÊu tróc Èn tinh [9,10, 23, 26]. C¸c tÝnh chÊt nµy gÇn<br />
víi muscovit h¬n biotit. Nh− vËy, gi÷a kh¸i niÖm<br />
"sericit", danh ph¸p vµ ph©n lo¹i mica ®· ®−îc phª<br />
chuÈn, sericit lµ tËp hîp c¸c kho¸ng vËt víi thµnh<br />
phÇn chñ yÕu lµ kho¸ng vËt nµo ?<br />
III. PH¦¥NG PH¸P NGHI£N CøU<br />
1. MÉu nghiªn cøu<br />
<br />
Nghiªn cøu sö dông lo¹i quÆng sericit cña ViÖt<br />
Nam lµ sericit vïng S¬n B×nh - Hµ TÜnh.<br />
Khu vùc má kho¸ng sericit S¬n B×nh thuéc huyÖn<br />
H−¬ng S¬n, tØnh Hµ TÜnh. §íi kho¸ng hãa kÐo dµi<br />
theo h−íng t©y b¾c - ®«ng nam, dµi h¬n 4.000 m,<br />
réng tõ 50 ®Õn 150 m, bao gåm 9 th©n kho¸ng vµ<br />
liªn quan tíi trÇm tÝch lôc nguyªn - phun trµo hÖ<br />
tÇng §ång TrÇu (T2a ®t). §©y lµ tô kho¸ng sericit<br />
®−îc ®¸nh gi¸ cã tiÒm n¨ng nhÊt hiÖn nay [6].<br />
QuÆng th« sericit S¬n B×nh cã mÇu tr¾ng, mê,<br />
tr¬n vµ mÞn (h×nh 1). Ngoµi thùc ®Þa, nhiÒu khi sericit<br />
bÞ nhÇm lÉn víi kaolin ; tuy nhiªn, cã thÓ dùa vµo ®Æc<br />
®iÓm sericit cho c¶m gi¸c sê tr¬n t−¬ng tù nh− talc<br />
vµ ¸nh lôa ®Æc tr−ng ®Ó ph©n biÖt sericit vµ kaolin.<br />
Ngoµi thµnh phÇn kho¸ng vËt chÝnh, quÆng sericit<br />
S¬n B×nh cßn bao gåm c¸c kho¸ng vËt pyrophylit,<br />
<br />
(Transmission electron microscope) tÝch hîp víi hÖ<br />
thèng ph©n tÝch nguyªn tè b»ng n¨ng l−îng t¸n x¹<br />
tia X (energy-dispersive X-ray) (TEM-EDX).<br />
<br />
H×nh 1. QuÆng sericit S¬n B×nh<br />
th¹ch anh, feldspar vµ mét l−îng kh«ng ®¸ng kÓ<br />
rutil/anatas, hematit.<br />
§Ó so s¸nh c¸c kÕt qu¶, chóng t«i ®· ph©n tÝch<br />
hai lo¹i quÆng sericit NhËt B¶n - mét n−íc hiÖn nay<br />
®ang ®øng ®Çu ë ch©u ¸ nãi riªng vµ còng lµ mét<br />
trong c¸c n−íc ®øng ®Çu trªn thÕ giíi nãi chung vÒ<br />
nghiªn cøu, khai th¸c vµ chÕ biÕn sericit - ®ã lµ<br />
sericit Nabeyama vµ sericit Iwaya.<br />
2. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu<br />
<br />
Bªn c¹nh c¸c ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu truyÒn<br />
thèng nh− thùc ®Þa, quan s¸t ®iÓm lé vµ thu thËp mÉu,<br />
ph−¬ng ph¸p hiÖn ®¹i ®· ®−îc sö dông ®Ó ph©n tÝch<br />
thµnh phÇn hãa häc tõng h¹t kho¸ng vËt riªng rÏ.<br />
§ã lµ ph−¬ng ph¸p kÝnh hiÓn vi ®iÖn tö truyÒn qua<br />
<br />
a)<br />
<br />
Trong nghiªn cøu c¸c mÉu sÐt b»ng ph−¬ng<br />
ph¸p TEM-EDX, mÉu ®−îc lÊy mét l−îng nhá vµ<br />
ph©n t¸n trong n−íc cÊt (sö dông hç trî b»ng bÓ l¾c<br />
siªu ©m). Dung dÞch chøa c¸c h¹t kho¸ng vËt víi<br />
kÝch cì kho¶ng < 2 μm ®−îc nhá giät lªn l−íi ®ång<br />
(Cu) chuyªn dông vµ lµm kh« tù nhiªn trong kh«ng<br />
khÝ v« trïng. HÖ thèng m¸y TEM Jeol JEM-1210 kÕt<br />
hîp víi hÖ thèng t¸n x¹ tia X ISIS LINK-OXFORD<br />
vµ camera GATAN MULTISCAN ®−îc sö dông cho<br />
ph©n tÝch nµy. HÖ thèng TEM-EDX sö dông hiÖu<br />
®iÖn thÕ 120 kV, sîi ®èt LaB6, ®é ph©n gi¶i ®−êng<br />
lµ 0,2 nm vµ ®é ph©n gi¶i ®iÓm lµ 0,34 nm. Camera<br />
cã ®é ph©n gi¶i 1024 × 1024 pixel, 14 bit.<br />
C¸c kÕt qu¶ ph©n tÝch thµnh phÇn hãa häc cña<br />
c¸c h¹t kho¸ng vËt sau ®ã ®−îc xö lý b»ng c«ng cô<br />
phÇn mÒm cña J. Kasbohm et al [11]. C«ng cô nµy<br />
®Æc biÖt h÷u hiÖu khi cho phÐp tÝnh to¸n c«ng thøc<br />
c¸c kho¸ng vËt chÝnh x¸c thµnh phÇn ion c¸c líp tø<br />
diÖn, b¸t diÖn vµ líp xen gi÷a - ®©y lµ c¸c th«ng sè<br />
rÊt quan träng ®Ó ph©n ®Þnh râ c¸c kho¸ng vËt kh¸c<br />
nhau trong cïng mét nhãm hoÆc phô nhãm.<br />
IV. KÕT QU¶<br />
Nghiªn cøu sericit S¬n B×nh b»ng ph−¬ng ph¸p<br />
TEM-EDX, c«ng thøc trung b×nh cña c¸c h¹t kho¸ng<br />
<br />
vËt chÝnh (h×nh 2) ®−îc x¸c ®Þnh nh− sau :<br />
<br />
b)<br />
<br />
H×nh 2. Sericit vïng S¬n B×nh (Hµ TÜnh) d−íi kÝnh TEM víi thµnh phÇn chÝnh lµ kho¸ng vËt di-vermiculit<br />
Ghi chó : ®é ph©n gi¶i d−íi kÝnh : a) 1000×, b) 6000× ; ph©n tÝch b»ng m¸y Jeol JEM-1210<br />
<br />
319<br />
<br />
(K0,70Ca0,01Mg0,05) (Al1,98Mg0,02Fe3+0,01Ti0,01)<br />
(Si3,11Al0,89) O10(OH)2<br />
<br />
b×nh (tÝnh cho c¸c h¹t kho¸ng vËt trong h×nh 3b vµ<br />
4b) t−¬ng øng sau :<br />
<br />
T−¬ng tù, thµnh phÇn chÝnh cña sericit Nabeyama<br />
vµ Iwaya (NhËt B¶n) (h×nh 3 vµ 4) cã c«ng thøc trung<br />
<br />
(K0,55Na0,09Ca0,01Mg0,07) (Al1,74Mg0,11Fe3+0,15Ti0,01)<br />
(Si3,27Al0,73) O10(OH)2<br />
<br />
b)<br />
b<br />
)<br />
<br />
a)<br />
<br />
H×nh 3. Sericit Nabeyama (NhËt B¶n) d−íi kÝnh TEM víi thµnh phÇn chÝnh lµ kho¸ng vËt di-vermiculit<br />
Ghi chó : ®é ph©n gi¶i d−íi kÝnh : a) 1000×, b) 3000× ; ph©n tÝch b»ng m¸y Jeol JEM-1210<br />
<br />
a<br />
a)<br />
)<br />
<br />
b)<br />
H×nh 4. Sericit Iwaya (NhËt B¶n) d−íi kÝnh TEM víi thµnh phÇn chÝnh lµ kho¸ng vËt di-vermiculit<br />
Ghi chó : ®é ph©n gi¶i d−íi kÝnh : a) 1000×, b) 2500× ; ph©n tÝch b»ng m¸y Jeol JEM-1210<br />
<br />
(K0,73Na0,07Ca0,01Mg0,01) (Al1,95Mg0,01Fe3+0,04Ti0,02)<br />
(Si3,09Al0,91) O10(OH)2<br />
C¸c kÕt qu¶ nµy cho thÊy thµnh phÇn chñ yÕu<br />
cña sericit S¬n B×nh còng nh− sericit Nabeyama vµ<br />
<br />
320<br />
<br />
Iwaya lµ c¸c kho¸ng vËt di-vermiculit (dioctahedral<br />
vermiculite hay vermiculit b¸t diÖn ®«i). §Æc biÖt,<br />
sericit S¬n B×nh chøa di-vermiculit kh¸ ®iÓn h×nh<br />
víi thµnh phÇn hãa häc rÊt t−¬ng tù c«ng thøc lý<br />
t−ëng. Di-vermiculit trong sericit S¬n B×nh lµ lo¹i<br />
<br />
giÇu kali, t−¬ng tù víi di-vermiculit Iwaya ; nh−ng<br />
so víi di-vermiculit Nabeyama nã cã thµnh phÇn K<br />
cao h¬n, Al cao h¬n, Si thÊp h¬n, vµ ®Æc biÖt lµ Fe<br />
thÊp h¬n.<br />
V. TH¶O LUËN<br />
Víi kÕt qu¶ nghiªn cøu cô thÓ thu ®−îc, cã thÓ<br />
thÊy quÆng sericit bao gåm thµnh phÇn kho¸ng vËt<br />
chÝnh lµ di-vermiculit. VËy, kÕt qu¶ nµy cã m©u<br />
thuÉn víi c¸c hiÓu biÕt vÒ sericit vµ di-vermiculit<br />
kh¸c kh«ng ? B©y giê ta xÐt vÒ nhãm mica.<br />
1. Ph©n lo¹i nhãm mica<br />
<br />
Mica lµ nhãm kho¸ng vËt silicat líp. Nh− ®· ®Ò<br />
cËp ë trªn, ph©n lo¹i nhãm kho¸ng vËt nµy dùa trªn<br />
c¸c th«ng sè líp tø diÖn, b¸t diÖn vµ líp xen gi÷a bao gåm th«ng sè ®iÖn tÝch còng nh− thµnh phÇn<br />
nguyªn tè.<br />
Mét ®¬n vÞ cÊu tróc cña mica bao gåm mét líp<br />
b¸t diÖn (O) n»m gi÷a hai líp tø diÖn (T) (cÊu tróc<br />
2:1). C¸c líp nµy h×nh thµnh mét ®¬n vÞ cÊu tróc víi<br />
sù tham gia cña líp xen gi÷a (I) kh«ng ngËm n−íc.<br />
Tr×nh tù c¸c líp : I-T-O-T-I-T-O-T-... (h×nh 5). CÊu tróc<br />
tinh thÓ cña mica ®−îc m« t¶ chi tiÕt trong [22, 26].<br />
C«ng thøc chung cña mica lµ : I M2-3 G1-0 T4 O10<br />
A2. Trong ®ã :<br />
<br />
I, cation líp xen gi÷a, th−êng lµ K, Na, Ca, vµ Ýt<br />
h¬n lµ Mg, Mn, Fe2+, NH4... ;<br />
M, cation cÊu t¹o líp b¸t diÖn, th−êng lµ Al, Fe3+,<br />
Fe , Mg, vµ Ýt h¬n lµ Ti, Cr3+, Mn... ;<br />
2+<br />
<br />
G lµ « trèng ;<br />
T, cÊu t¹o líp tø diÖn, th−êng lµ Si, Al, vµ hiÕm<br />
khi lµ Fe, Be, B... ; vµ<br />
A, cÊu t¹o líp b¸t diÖn ë vÞ trÝ t−¬ng ®−¬ng oxy,<br />
th−êng lµ OH, F, vµ Ýt h¬n lµ Cl, O, S...<br />
Mica ®−îc chia thµnh c¸c phô nhãm b¸t diÖn ®«i<br />
(dioctahedral) nÕu sè cation trong líp b¸t diÖn < 2,5<br />
vµ phô nhãm b¸t diÖn ba (trioctahedral) nÕu sè cation<br />
trong líp b¸t diÖn tõ 2,5 ®Õn 3 trong mét ®¬n vÞ cÊu<br />
tróc. §iÓn h×nh cho phô nhãm b¸t diÖn ®«i lµ muscovit<br />
víi c«ng thøc lý t−ëng KAl2AlSi3O10(OH)2. §iÓn<br />
h×nh cho phô nhãm b¸t diÖn ba lµ biotit vµ phlogopit<br />
víi c«ng thøc lý t−ëng KMg3AlSi3O10(OH)2. Bªn<br />
c¹nh ®ã, mica còng ®−îc ph©n chia thµnh mica thùc<br />
sù (true mica) nÕu cã > 50 % cation líp xen gi÷a lµ<br />
cation hãa trÞ I ; mica gißn (brittle mica) nÕu cã > 50 %<br />
cation líp xen gi÷a lµ cation hãa trÞ II vµ mica khuyÕt<br />
líp xen gi÷a (interlayer-deficient mica) nÕu líp xen<br />
gi÷a chØ cã 0,6-0,85 trong mét ®¬n vÞ cÊu tróc. Phô<br />
nhãm mica khuyÕt líp xen gi÷a bao gåm c¸c kho¸ng<br />
vËt ®Òu cã ®Æc tÝnh h¹t mÞn ®Õn rÊt mÞn nh− illit,<br />
glauconit, brammalit (phô nhãm b¸t diÖn ®«i), wonesit (phô nhãm b¸t diÖn ba)... Tªn gäi "interlayerdeficient mica" còng ®−îc HiÖp héi Kho¸ng vËt häc<br />
ThÕ giíi phª chuÈn thay thÕ tªn gäi "hydromica"<br />
do thùc tÕ kh«ng t×m ®−îc "hydromica" nµo cã sè<br />
ph©n tö H2O lín h¬n hÖ sè t−¬ng ®−¬ng cña nhãm<br />
(OH,F)2) [22].<br />
Thµnh phÇn cÊu tróc cña illit ®−îc J. Środoń et al<br />
c«ng bè [25] nh− sau :<br />
I 0,89 (Al1,85Fe3+0,05Mg0,10) (Si3,20Al0,80) O10(OH)2<br />
Trong ®ã, I bao gåm c¶ cation hãa trÞ I vµ II víi<br />
tæng ®iÖn tÝch (líp xen gi÷a) tõ 1,00 ®Õn 0,85,<br />
trong ®ã chñ yÕu lµ K ; tæng sè ion líp b¸t diÖn tõ<br />
1,90 ®Õn 2,00; vµ sè ion Si líp tø diÖn tõ 2,80 ®Õn<br />
3,22 trong mét ®¬n vÞ cÊu tróc.<br />
<br />
H×nh 5. M« h×nh cÊu tróc tinh thÓ muscovit<br />
<br />
Cïng gi¸ trÞ ®iÖn tÝch líp xen gi÷a víi nhãm<br />
mica khuyÕt líp xen gi÷a nãi trªn, ñy ban danh ph¸p,<br />
HiÖp héi Nghiªn cøu SÐt ThÕ giíi (Association<br />
Internationale Pour l'Ðtude des Argiles) ph©n lo¹i<br />
kho¸ng vËt sÐt 2:1 còng bao gåm di-vermiculit (cÊu<br />
tróc b¸t diÖn ®«i) vµ tri-vermiculit (trioctahedral<br />
<br />
321<br />
<br />
vermiculite, cÊu tróc b¸t diÖn ba, th−êng ®−îc biÕt<br />
®Õn lµ mét kho¸ng vËt phæ biÕn trong ®Êt) [2]. M.A.<br />
Vincente c«ng bè mét sè c«ng thøc thùc nghiÖm cña<br />
Al-vermiculit, c¸c kho¸ng vËt nµy còng chÝnh lµ divermiculit [28].<br />
Nh− vËy, trong ph©n lo¹i mica, di-vermiculit vµ<br />
illit ®Òu thuéc phô nhãm b¸t diÖn ®«i vµ phô nhãm<br />
mica khuyÕt líp xen gi÷a (interlayer-deficient mica).<br />
So víi illit, di-vermiculit cã sè ion kali thÊp h¬n vµ<br />
tæng ®iÖn tÝch líp xen gi÷a thÊp h¬n.<br />
Tõ c¸c th¶o luËn trªn, c«ng thøc lý t−ëng cña<br />
di-vermiculit ®−îc ®Ò xuÊt lµ :<br />
I0,75 (Al1,8(Mg,Fe)0,2) (Si3,0Al1,0) O10(OH)2<br />
Trong ®ã, I bao gåm c¶ cation hãa trÞ I vµ II víi<br />
tæng ®iÖn tÝch (líp xen gi÷a) tõ 0,70 ®Õn 0,99,<br />
trong ®ã ion K tõ 0,00 ®Õn 0,80 ; tæng sè ion líp<br />
b¸t diÖn tõ 1,95 ®Õn 2,03; vµ sè ion Si líp tø diÖn<br />
tõ 2,80 ®Õn 3,30 trong mét ®¬n vÞ cÊu tróc [17, 18].<br />
D−íi kÝnh hiÓn vi ®iÖn tö truyÒn qua cã thÓ quan s¸t<br />
thÊy di-vermiculit th−êng cã d¹ng tha h×nh hoÆc<br />
d¹ng tÊm [8].<br />
2. Thµnh phÇn sericit<br />
<br />
Nh− ®· th¶o luËn ë phÇn 1, mÆc dï cã sù kh«ng<br />
râ rµng khi gäi tªn "sericit" lµ tªn mét "kho¸ng vËt"<br />
nh−ng c¸c tµi liÖu ®Òu thèng nhÊt vÒ m« t¶ h×nh<br />
th¸i bªn ngoµi vµ quan s¸t b»ng m¾t th−êng ®èi<br />
víi sericit.<br />
VÒ thµnh phÇn hãa häc, tõ n¨m 1984, S.W. Bailey<br />
còng ®· ®Ò cËp sericit lµ mica tr¾ng h¹t mÞn víi<br />
thµnh phÇn dao ®éng gi÷a muscovit, celadonit, vµ<br />
illit [23]. P. Schroeder còng nhÊn m¹nh sericit th−êng<br />
lµ illit, sÐt xen líp illit/smectit, hoÆc muscovit [24].<br />
Sericit Silverton (Colorado, Canada) còng ®−îc<br />
S.P. Altaner & N. Vergo m« t¶ bao gåm chñ yÕu<br />
illit vµ sÐt xen líp illit/smectit [1]. C¸c t¸c gi¶ nãi<br />
trªn kh«ng nghiªn cøu chi tiÕt thµnh phÇn hãa häc<br />
cÊu tróc cña kho¸ng vËt nªn kh«ng ph©n biÖt illit<br />
vµ di-vermiculit. Trong khi ®ã, s¶n phÈm biÕn ®æi<br />
gi¶i phãng kali tõ muscovit ®−îc ®Ò cËp ®Õn lµ<br />
kho¸ng vËt di-vermiculit ([14, 16]. Nãi c¸ch kh¸c,<br />
di-vermiculit chÝnh lµ "mica khuyÕt líp xen gi÷a"<br />
hay "interlayer-deficient mica" (cïng phô nhãm<br />
víi illit) do gi¶i phãng mét phÇn kali.<br />
C¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu thùc nghiÖm trªn mÉu<br />
sericit S¬n B×nh (Hµ TÜnh, ViÖt Nam), Nabeyama<br />
vµ Iwaya (NhËt B¶n) ®· cho thÊy cô thÓ thµnh phÇn<br />
<br />
322<br />
<br />
hãa häc kho¸ng vËt cña sericit ®ã lµ di-vermiculit.<br />
So víi c¸c tµi liÖu vÒ sericit nãi trªn, nghiªn cøu nµy<br />
thèng nhÊt coi sericit lµ mét tËp hîp kho¸ng vËt víi<br />
thµnh phÇn chÝnh lµ kho¸ng vËt thuéc phô nhãm<br />
"mica khuyÕt líp xen gi÷a". Cô thÓ h¬n, nghiªn cøu<br />
cho thÊy kho¸ng vËt ®ã lµ di-vermiculit (thµnh phÇn<br />
t−¬ng tù illit nh−ng chØ sè kali thÊp h¬n vµ tæng<br />
®iÖn tÝch líp xen gi÷a thÊp h¬n). §i cïng víi divermiculit trong sericit cã thÓ lµ illit, sÐt xen líp<br />
illit/smectit (IS-mixed-layer), sÐt xen líp di-vermiculit/smectit (diVS-mixed-layer)... (c«ng thøc hãa<br />
häc cÊu tróc ®−îc tr×nh bÇy trong [17, 18]).<br />
Tãm l¹i, sericit kh«ng ph¶i lµ thuËt ng÷ gäi tªn<br />
kho¸ng vËt mµ nªn ®−îc hiÓu lµ tËp hîp kho¸ng vËt<br />
víi thµnh phÇn chñ yÕu lµ kho¸ng vËt di-vermiculit.<br />
C¸c t¸c gi¶ ®Ò xuÊt dïng tªn gäi "di-vermiculit"<br />
trong tiÕng ViÖt t−¬ng ®−¬ng víi "dioctahedral<br />
vermiculite" hay d¹ng viÕt t¾t "di-vermiculite"<br />
trong tiÕng Anh. C¸c thuËt ng÷ liªn quan phï hîp<br />
bao gåm : "kho¸ng s¶n sericit", "kho¸ng chÊt sericit",<br />
"quÆng sericit", "®¸ sericit"...<br />
VI. MéT VµI §ÆC §IÓM CñA SERICIT Vµ<br />
DI-VERMICULIT<br />
Di-vermiculit, t−¬ng tù nh− c¸c kho¸ng vËt<br />
thuéc nhãm mica kh¸c, lµ mét silicat líp, cã c¸t<br />
khai hoµn toµn theo mÆt {001}, cã thÓ t¸ch thµnh<br />
nhiÒu líp máng, ®é dÇy cã thÓ ®¹t tíi d−íi 1 μm (vÒ<br />
lý thuyÕt cã thÓ ®¹t tíi 0,001 μm hay lµ 10Å - t−¬ng<br />
®−¬ng víi ®é dÇy mét ®¬n vÞ cÊu tróc). CÊu tróc tinh<br />
thÓ di-vermiculit t−¬ng tù cÊu tróc tinh thÓ muscovit<br />
(h×nh 5). Vi h×nh th¸i tinh thÓ cña di-vermiculit cã<br />
thÓ cã d¹ng ®a diÖn hoÆc d¹ng vßng trßn, tïy thuéc<br />
vµo ®iÒu kiÖn m«i tr−êng h×nh thµnh [13].<br />
Víi thµnh phÇn hãa häc cña di-vermiculit - kho¸ng<br />
vËt chÝnh cña sericit - ®· tr×nh bÇy trong phÇn III,<br />
môc 2, thµnh phÇn ho¸ häc trung b×nh cña sericit<br />
®¬n kho¸ng lµ : SiO2 = 43-49 %, Al2O3 = 27-37 %,<br />
K2O+Na2O = 9-11 %, H2O = 4-6 %. Thµnh phÇn<br />
hãa häc nµy cña sericit thay ®æi trong tõng má tïy<br />
theo thµnh phÇn kho¸ng vËt còng nh− thµnh phÇn<br />
nguyªn tè hãa häc tham gia cÊu tróc c¸c kho¸ng<br />
vËt nµy. Bªn c¹nh c¸c kho¸ng vËt sÐt chñ yÕu nh−<br />
di-vermiculit, illit, vµ sÐt xen líp, cßn cã c¸c kho¸ng<br />
vËt phô ®i kÌm bao gåm c¸c kho¸ng vËt sÐt nh−<br />
kaolinit, smectit, chlorit vµ c¸c kho¸ng vËt phi sÐt<br />
nh− th¹ch anh, feldspar, anatas, rutil...<br />
Sericit vµ kho¸ng vËt chñ yÕu cña nã lµ di-vermiculit ®Æc tr−ng bëi tÝnh bÒn hãa häc trong c¶ dung<br />
<br />
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
