Một số ý kiến bàn về đổi mới phương pháp giảng dạy tại Học viện Ngân hàng - phân viện Phú Yên

MỘT SỐ Ý KIẾN BÀN VỀ ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY<br /> TẠI HỌC VIỆN NGÂN HÀNG-PHÂN VIỆN PHÚ YÊN<br /> <br /> Nguyễn Quang Thuận – Bộ môn Cơ bản<br /> <br /> <br /> I. LÝ DO PHẢI ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC<br /> Trong giai đoạn hiện nay, đổi mới phương pháp giảng dạy là một trong<br /> những yêu cầu cấp thiết đối với ngành giáo dục nhằm nâng cao chất lượng<br /> giáo dục và đào tạo, là sự sống còn của mỗi cơ sở đào tạo.<br /> Vấn đề đổi mới phương pháp dạy học rất được dư luận quan tâm. Báo<br /> chí và các cơ quan truyền thông đã mở nhiều cuộc trao đổi xoay quanh vấn<br /> đề này. Cũng là những tín hiệu đáng mừng, nó phản ánh chủ trương mạnh<br /> dạn xã hội hóa giáo dục và quyết tâm đổi mới giáo dục Đại học ở nước ta,<br /> trong điều kiện khách quan đã chín muồi: Phải dạy học trong môi trường dân<br /> chủ, đa dạng hóa, đa phương hóa để có được khâu đột phá về mặt đào tạo<br /> chuyên sâu nguồn nhân lực.<br /> Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX đã khẳng định : “Con<br /> người và nguồn nhân lực là nhân tố quyết định sự phát triển đất nước trong<br /> thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hoá” , “coi phát triển giáo dục và đào tạo<br /> khoa học và công nghệ là nền tảng và là động lực của sự nghiệp công nghiệp<br /> hóa, hiện đại hoá”, do đó, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo nói<br /> chung và chất lượng giảng dạy cao đẳng và đại học chính quy nói riêng là<br /> vấn đề mang tính cấp thiết, là giải pháp quan trọng nhất để nền giáo dục ở<br /> nước ta trong giai đoạn đầu thế kỷ 21 có thể tiến kịp với sự phát triển của<br /> khoa học trên thế giới, đáp ứng yêu cầu hội nhập kinh tế quốc tế hiện nay.<br /> Nếu như các doanh nghiệp có thương hiệu thông qua các sản phẩm hàng<br /> hóa và dịch vụ của mình thì chất lượng giảng dạy của các trường tạo thương<br /> hiệu cho chính trường đó. Chất lượng giảng dạy được thể hiện ở chất lượng<br /> sản phẩm đào tạo. Đánh giá chất lượng sản phẩm đào tạo thông qua khả<br /> năng của người được đào tạo, trong đó theo chúng tôi mấu chốt vẫn là năng<br /> lực tư duy sáng tạo của chính người học. Người học không chỉ có khả năng<br /> tác nghiệp nghiệp vụ tốt mà còn phải có chiều sâu của phương pháp luận,<br /> chiều rộng của tri thức thực tế, năng lực nghiên cứu khoa học. Nghĩa là,<br /> không chỉ biết chiếm lĩnh tri thức mà còn phải biết đánh giá tri thức và tái<br /> tạo phát triển tri thức.<br /> II. BA XU HƯỚNG ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY CÓ<br /> TRIỂN VỌNG Ở NƯỚC TA HIỆN NAY:<br /> - Phát triển công nghệ dạy học hiện đại (Technology of teaching): Đây<br /> là hướng lý luận dạy học ứng dụng, nghiên cứu dạy học theo chiều phân hóa<br /> – cá thể hóa theo nhịp độ riêng của quá trình lĩnh hội. Sử dụng tối đa, trong<br /> thế chọn lựa tối ưu các phương pháp, phương tiện dạy học hiện đại. Đặc biệt<br /> chú trọng tự học có hướng dẫn (Assisted Self – learring), có hệ đánh giá<br /> định lượng kiến thức và kỹ năng của học sinh.<br /> - Dạy học theo khuynh hướng sáng tạo học (Creatology): Một khuynh<br /> hướng mới, đang thịnh hành ở các nước tiên tiến. Vượt chuẩn “công nghệ<br /> cao”, họ bắt đầu quay về thu hút tất cả những ai có “chất xám” bất kể có<br /> trình độ học vấn cỡ nào, ai cũng có thể học để phát huy sáng tạo. Vận dụng<br /> tất cả thế mạnh của các phương pháp dạy học nhằm kích thích và bảo đảm<br /> đầy đủ cho năng lực và môi trường sáng tạo của người học. Có hệ chuẩn<br /> đánh giá năng lực sáng tạo của học sinh theo năm cấp độ khác nhau.<br /> Đây là khuynh hướng rất quan trọng, đẩy mạnh sự học, chịu khó sáng<br /> tạo khi học để “đuổi kịp người và thời đại”.<br /> - Xu hướng thứ ba, tạm gọi là Cách tân truyền thống, chuyển mình đón<br /> nhận những thành tựu dạy học hiện đại, lấy phương pháp nêu vấn đề - đối<br /> thoại làm then chốt. Vận dụng linh họat tất cả các phương pháp nhằm đạt<br /> hiệu quả tối ưu trong giảng dạy. Tùy tình hình cụ thể mà có một lộ trình<br /> thích hợp, từng bước tiến tới đổi mới dạy học toàn diện.<br /> <br /> III. NHỮNG THUẬN LỢI VÀ KHÓ KHĂN TRONG VIỆC ĐỔI MỚI<br /> PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY HIỆN NAY TẠI PHÂN VIỆN PHÚ<br /> YÊN<br /> 1.Những thuận lợi:<br /> - Người dạy: đa phần là giáo viên trẻ, có khả năng chuyên môn vững<br /> vàng, có nhiệt tình cao.<br /> - Về phía người học, đây là lớp người có độ tuổi trẻ, sức khoẻ tốt, có<br /> khả năng nhận thức tốt, tư duy nhạy bén.<br /> - Về tài liệu học tập: ngày nay tài liệu học tập phong phú nhất là mạng<br /> internet.<br /> - Về trang thiết bị phục vụ giảng dạy: đã có một số máy tính, máy chiếu<br /> projecter,<br /> 2.Những khó khăn<br />  - Người dạy:<br /> Ít tiếp cận và làm quen nhiều với phương pháp giảng dạy mới, chưa<br /> được dự những tiết giảng cụ thể theo phương pháp đổi mới, chưa có điều<br /> kiện để nghiên cứu kỹ để có thể vận dụng vào các bài giảng cụ thể của mình.<br /> NCKH chưa thực sự trở thành phong trào và là nhu cầu tự thân của giảng<br /> viên. Mối quan hệ giữa giảng viên và cơ sở thực tế thiếu chặt chẽ nên khả<br /> năng tiếp nhận thông tin thực tiễn bị hạn chế và không có cơ hội giải quyết<br /> vấn đề thực tiễn<br /> - Người học:<br /> +Đa số chưa có thói quen học tập độc lập, chủ động trong việc chiếm<br /> lĩnh kiến thức, chưa mạnh dạn trong phát biểu xây dựng bài, chưa có phương<br /> pháp học tập thích hợp với bậc đại học mà vẫn theo thói quen của bậc phổ<br /> thông, nhất là những năm đầu tiên.<br /> <br /> + Thiếu chủ động trong học tập, còn có tình trạng học đối phó, lên lớp<br /> đối phó hoặc chăm chỉ nhưng thụ động.<br /> <br /> + Sinh viên cao đẳng do chưa ổn định về tâm lý những năm đầu kéo<br /> theo kết quả học tập kém và ảnh hưởng đến các năm sau.<br /> <br /> + Sinh viên tại chức còn ỷ lại vào lý do bận đi làm, lớn tuổi.. nên chờ<br /> thầy cô thông cảm, không tích cực trong học tập.<br /> - Trang thiết bị phục vụ giảng dạy: tuy đã có nhưng còn rất hạn chế về<br /> máy tính và máy chiếu projec ter.<br /> - Phân viện chưa thực sự quyết tâm trong cách lựa chọn số lượng<br /> người học hay chất lượng!<br /> <br /> <br /> IV. CÁC GIẢI PHÁP ĐỒNG BỘ NHẰM ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP<br /> DẠY HỌC<br /> Mỗi giảng viên phải có khả năng làm việc cường độ cao, có tinh thần<br /> đổi mới, tiếp cận thực tế, thường xuyên cập nhật thông tin, kiến thức, kỹ<br /> năng mới. Giảng viên phải thành thạo trong các kỹ năng giảng dạy từ cách tổ<br /> chức lớp học, bố trí thời lượng, đặt câu hỏi, tổ chức và khuyến khích học<br /> viên thảo luận, dẫn đắt mạch thảo luận, nhận xét, phản biện… Giảng viên<br /> phải là những chuyên gia trong lĩnh vực phụ trách, phải là những nhà nghiên<br /> cứu khoa học giỏi. Để đáp ứng yêu cầu trên cần thay đổi lại cơ chế tuyển<br /> dụng giảng viên, chú trọng nhiều hơn đến khả năng tiếp cận thực tiễn, xây<br /> dựng chiến lược huấn luyện, thực tập thường xuyên, lâu dài, khai thác tối đa<br /> bộ phận trợ giảng. Bên cạnh đó cũng cần có cơ chế động viên như thêm thời<br /> gian, điểm đánh giá, tài chính,….<br /> <br /> 1. Đổi mới phương pháp giảng dạy theo hướng lấy người học làm<br /> trung tâm<br /> Phương pháp giảng dạy “lấy người học làm trung tâm” không có nghĩa<br /> là loại trừ phương pháp thuyết giảng. Thực chất đó là sự kết hợp hài hoà<br /> nhuần nhuyễn giữa thuyết giảng và đối thoại với mục tiêu phát huy cao độ<br /> tính tích cực, năng động, độc lập , sáng tạo của người học. Với phương pháp<br /> này yêu cầu người giảng không chỉ nắm vững những vấn đề cần trình bày<br /> mà còn phải rất năng động nhạy bén và sáng tạo ngay trong giờ giảng, trên<br /> cơ sở đó người giảng có thể truyền thụ những vấn đề cần thiết cơ bản đến<br /> người học một cách tự nhiên, sinh động và hứng thú.<br /> Để có thực hiện tốt phương pháp giảng dạy này, đòi hỏi:<br /> - Ngay từ đầu môn học, giảng viên phải giới thiệu các tài liệu học tập đã<br /> chọn lọc theo từng vấn đề trong nội dung giảng dạy. Trên cơ sở đó, giảng<br /> viên phải nêu vấn đề, gợi mở các vấn đề để sinh viên tự nghiên cứu tài liệu<br /> tham khảo từ đó giúp sinh viên tiếp nhận kiến thức trong sự so sánh đối<br /> chiếu, tạo thuận lợi cho sinh viên tích lũy được vốn kiến thức đa dạng, khám<br /> phá ra những ý tưởng mới, góp phần rèn luyện khả năng xử lý, tiếp nhận tri<br /> thức vá phát huy tư duy sáng tạo.<br /> - Giảng viên phải chuẩn bị chu đáo kỹ lưỡng nội dung thảo luận và tăng<br /> cường các hình thức trao đổi thảo luận cả về lý thuyết và thực hành. Trong<br /> qúa trình thảo luận, giảng viên không làm thay, chỉ là người hướng dẫn, định<br /> hướng cho sinh viên, giúp cho sinh viên tự chiếm lĩnh tri thức, tự bồi dưỡng<br /> niềm tin khoa học, từ đó giúp sinh viên nắm bắt nội dung học tập nghiên cứu<br /> một cách sâu sắc và đầy đủ.<br /> - Trong điều kiện thời gian có hạn, việc tổ chức thảo luận nhóm và học<br /> đối thoại có thể làm “cháy” giáo án. Do đó phải lựa chọn những vấn đề trọng<br /> tâm và phải xác định rõ thời lượng cho mỗi bài thảo luận.<br /> - Để cho sinh viên tự tin trong tham gia phát biểu thảo luận, đối thoại,<br /> đòi hỏi giáo viên cần phải tạo cho lớp học một không khí học tập thoải mái<br /> thân thiện và không căng thẳng, mà vẫn không mất đi tính nghiêm túc của<br /> nó.<br /> - Kết cấu chương trình phải hợp lý sao cho sinh viên phải có quỹ thời<br /> gian để đọc và nghiên cứu các tài liệu được giáo viên hướng dẫn.<br />  - Lớp học phải bố trí số lượng sinh viên vừa phải. Nếu số lượng sinh<br /> viên qúa đông thì khó có thể giảng dạy theo phương pháp mới một cách<br /> hiệu quả được.<br /> 2. Nâng cao chất lượng giảng dạy<br /> <br /> Chất lựợng giảng dạy có thể được đánh giá từ kết quả học tập của người<br /> học, từ những đánh giá dành cho giảng viên, từ nhận xét của người sử dụng<br /> “sản phẩm”…Vậy tiêu chí cụ thể là gì và tiêu chí đó có thể phân chia thành<br /> yếu tố định tính và định lượng được không? Với ý kiến cá nhân, tôi mạnh<br /> dạn liệt kê các tiêu chí để đánh giá chất lượng và lấy đó làm cơ sở để xét<br /> đoán chất lượng giảng dạy thưc tế hiện nay của trường chúng ta như sau :<br /> <br /> * Chỉ tiêu định lượng :<br /> <br /> -Dựa trên kết quả đánh giá của đồng nghiệp<br /> -Dựa trên tổng hợp ý kiến thăm dò của sinh viên<br /> <br /> *Chỉ tiêu định tính :<br /> <br /> -Có phương pháp giảng dạy thích hợp với từng đối tượng học, từng<br /> chuyên đề, môn học.<br /> -Đảm bảo truyền đạt những thông tin chính yếu nhất mà môn học đòi<br /> hỏi, thông tin được cung cấp có độ chính xác, logic, khoa học và có tính thực<br /> tiễn, có sự kết nối với các môn học có liên quan.<br /> <br /> * Cung cấp đầy đủ tài liệu:<br /> <br /> Nêu tên tài liệu, hệ thống câu hỏi bài tập và có hướng dẫn cách thức tìm<br /> hiểu thông tin, phương pháp giải bài tập.<br /> <br /> * Giúp cho người học nhận thức được khả năng ứng dụng kiến thức đã<br /> học vào việc học các môn khác hoặc vào thực tiễn, các môn ngành có thể<br /> thao tác, xử lý được nghiệp vụ ngay khi còn đang học.<br /> <br /> * Phát huy được khả năng sáng tạo của sinh viên, hướng dẫn được cho<br /> sinh viên cách thức nghiên cứu vấn đề, tạo sự hứng khởi, chủ động cho<br /> người học.<br /> <br /> * Biết sử dụng các phương tiện trợ giảng hợp lý.<br />  Tuy nhiên các tiêu chí này cần được đặt trong một hoàn cảnh và môi<br /> trường cụ thể, trong mối quan hệ giữa dạy và học cũng như sự hỗ trợ về cơ<br /> sở vật chất, điều kiện, môi trường làm việc, cách thức quản lý thích hợp để<br /> xét đoán<br /> <br /> 3. Sử dụng hiệu quả các phương tiện giảng dạy hiện đại<br /> <br /> Phải chuẩn bị chu đáo và sử dụng hợp lý các phương tiện trợ giảng. Tuy<br /> nhiên không nên qúa lạm dụng có thể gây phản tác dụng. Vẫn còn tình trạng<br /> quá lạm dụng, ỷ lại phương tiện trợ giảng, không thoát ly được bài giảng, vì<br /> vậy khi xảy ra bất trắc -ví dụ như mất điện-các phương tiện trợ giảng không<br /> sử dụng được thì giảng viên trở thành bị động.<br /> <br /> Lạm dụng phương tiện trợ giảng sẽ vô tình biến quá trình dạy học “đọc-<br /> chép” trở thành “nhìn-chép”!<br /> <br /> 4. Chuẩn hoá hệ thống đánh giá kết quả học tập<br /> <br /> Thực tế cũng cho thấy, một bộ phận lớn sinh viên đã tốt nghiệp vẫn chưa<br /> được xã hội chấp nhận do không đủ năng lực để phục vụ được các nhiệm vụ<br /> thực tế, mà sự bất cập trong hệ thống đánh giá kết quả học tập là một vấn đề<br /> rất đáng quan tâm.<br /> <br /> Giống như lợi nhuận trong kinh doanh, trong học tập điểm số chính là<br /> dấu hiệu chỉ báo cơ bản phản ánh kỹ năng kiến thức của một sinh viên cần<br /> phải đạt được qua một khoá học. Đánh giá quá trình học tập phải được thể<br /> hiện thông qua bảng điểm của sinh viên và hệ thống chuẩn mực dùng để xác<br /> định các điểm số đó. Một nền giáo dục tiến bộ cần phải có một hệ thống<br /> điểm số đánh giá được chuẩn hoá, sao cho vừa có thể chuyển tải được hết<br /> mục đích của giáo dục, vừa giúp xã hội đánh giá chính xác mức độ có ích<br /> năng lực của sinh viên, đồng thời có thể giúp người học định hướng được<br /> mục tiêu và điều chỉnh được hành vi, để tự nâng cao kết quả học tập của bản<br /> thân.<br /> <br /> Điểm số tự thân nó cao hay thấp không phải là một vấn đề, mà vấn đề ở<br /> chổ chất lượng của hệ thống xác định nó. Chất lượng càng cao mức độ<br /> chuẩn hoá càng lớn, khả năng quốc tế hoá nền giáo dục đó càng rộng. Trước<br /> yêu cầu hội nhập càng đến gần, việc nhanh chóng hoàn thiện một hệ thống<br /> đánh giá kết quả học tập chất lượng cao là một yêu cầu tất yếu.<br />  5. Những biện pháp cụ thể để sinh viên có thái độ học tập tích cực<br /> <br /> a/. Tăng tính tự giác học tập qua việc cho sinh viên thấy hệ quả giữa<br /> chất lượng học tập và vị trí làm việc trong tương lai<br /> <br /> Xét cho cùng khi vào trường đại học, mục đích của mọi sinh viên là<br /> muốn có một việc làm để giúp ích cho bản thân và gia đình trước khi có suy<br /> nghĩ trở thành người hữu ích cho đất nước. Nhưng cần cho sinh viên thấy<br /> rằng quan niệm học tập chiếu lệ, miễn sao có được mảnh bằng để ra làm<br /> việc là sai lầm. Văn bằng là điều kiện cần nhưng chưa đủ, đó chỉ là phương<br /> tiện để đưa các bạn đến cổng đơn vị, cơ quan. Nếu các bạn không tự giác<br /> học tập, không say mê nghiên cứu, không tự đầu tư kiến thức khi còn ngồi<br /> trên ghế nhà trường thì các bạn chỉ dậm chân tại chỗ trong quá trình công tác<br /> hoặc sẽ bị đào thải. Điều này chỉ có các nhà tuyển dụng mới là người có<br /> tiếng nói mang tính trọng lượng nhất đối với sinh viên. Do vậy, nhà trường<br /> cần thường xuyên tổ chức các buổi tọa đàm về cơ hội nghề nghiệp, các buổi<br /> giao lưu hướng nghiệp với các nhà quản trị doanh nghiệp, ngân hàng để sinh<br /> viên biết được yêu cầu của công việc trong tương lai mà cố gắng phấn đấu.<br /> Học tập tốt sẽ có việc làm tốt, đây chính là động lực thúc đẩy sinh viên tự<br /> giác học tập, hăng say nghiên cứu để làm giàu cho kiến thức chuyên môn,<br /> năng lực nghề nghiệp.<br /> <br /> b/. Tăng tính tự giác học tập qua việc đánh thức lòng tự trọng, tự hào<br /> của sinh viên<br /> <br /> Cần đặt sinh viên ở vị trí của một người đã trưởng thành, một người lớn,<br /> một công dân để đánh thức lòng tự trọng. Đã là một người lớn thì không đợi<br /> ai phải nhắc nhở, đã là một công dân thì bên cạnh quyền lợi phải có nghĩa vụ<br /> đối với xã hội. Điều này sẽ tăng tính tự giác, tự vươn lên, tự chịu trách<br /> nhiệm trong sinh hoạt, học tập của sinh viên. Muốn như vậy thì nhà trường,<br /> giảng viên, cán bộ quản lý phải thực sự tôn trọng và đối xử bình đẳng với<br /> các em. Vừa là người thầy, người cha để bảo ban uốn nắn các em, nhưng lại<br /> phải là người bạn đáng tin cậy để động viên, chia sẻ giúp các em vượt qua<br /> các khó khăn, vướng mắc.<br /> <br /> c/. Công tác giáo dục chính trị và sự động viên của các đoàn thể<br /> <br /> Bên cạnh điểm học tập, sinh viên còn có điểm rèn luyện đạo đức. Đây<br /> cũng là động lực nhắc nhở các em phải luôn giữ cách sống đúng mực. Sinh<br /> viên luôn được thầy cô, các phòng ban chức năng và đoàn, hội động viên<br /> trong học tập, nhắc nhở trong sinh hoạt và uốn nắn các suy nghĩ lệch lạc<br /> nhằm hướng cho các em con đường đi đúng đắn, tạo một mội trường lành<br /> mạnh để các em có điều kiện phấn đấu rèn luyện trở thành những công dân<br /> tốt có năng lực chuyên môn vững vàng, có đạo đức nghề nghiệp trong sáng.<br /> Nhưng để đạt hiệu quả cao hơn, công tác giáo dục chính trị và sự động viên<br /> của các đoàn thể cần đi vào chiều sâu, có những biện pháp thật cụ thể đối<br /> với từng nhóm đối tượng khác nhau. Tuy nhiên, cần thấy rằng đây cũng chỉ<br /> là những biện pháp hỗ trợ chứ điều chủ yếu vẫn là ý thức vươn lên của mỗi<br /> sinh viên.<br /> <br /> d/.Thực hiện một chế độ học tập mềm dẻo từ mục tiêu, nội dung, hình<br /> thức đến quy trình học tập. Sinh viên có thể lựa chọn môn học, nội dung,<br /> hình thức lên lớp, học vượt, học chậm, học theo giai đoạn hoặc niên chế<br /> v.v... Thực hiện quy trình đào tạo theo hướng cá biệt hóa.<br /> <br /> e/.Tiến hành phân hóa và sàng lọc sinh viên qua từng giai đoạn, từng<br /> năm học. Mạnh dạn xử lý những trường hợp không đủ tiêu chuẩn về năng<br /> lực hoặc phẩm chất của người học.<br /> <br /> f/. Công bố mục tiêu, nội dung, kế hoạch và quy trình đào tạo ở cấp<br /> nhà trường, khoa, tổ bộ môn cho sinh viên biết ngay từ đầu mỗi khóa, năm<br /> học, mỗi môn học để họ có thể chủ động tự mình thiết kế quá trình học tập<br /> của mình.<br /> g/. Biên soạn những tài liệu hướng dẫn học tập chung về quá trình học<br /> tập, phương pháp, sử dụng phương tiện, gặp gỡ giáo viên, tham khảo tài liệu<br /> ... và tài liệu hướng dẫn cho từng loại môn học.<br /> h/.Kết hợp nhiều phương pháp giảng dạy, đặc biệt là những kiểu dạy<br /> học nêu vấn đề, thảo luận nhóm, thông báo, đàm thoại...; giảm tối đa tỉ lệ<br /> diễn giảng một chiều tùy vào từng bộ môn.<br /> i/. Nâng cao tỉ lệ giờ thực hành. Xây dựng hệ thống bài tập thực hành<br /> với nội dung thiết thực và phong phú qua các dạng bài tập sáng tạo, bài tập<br /> tình huống, kích thích sinh viên suy nghĩ, tưởng tượng để tìm ra phương án<br /> giải quyết tối ưu.<br /> Trên đây chỉ là một số ý kiến và cách nhìn nhận về đổi mới phương<br /> pháp giảng dạy của bản thân nhằm đóng góp vào chiến lược phát triển đào<br /> tạo của Phân viện, rất mong nhận được sự ủng hộ và góp ý của đồng nghiệp.<br />