Motif kì ảo trong Nhật Bản linh dị kí của Keikai

JOURNAL OF SCIENCE OF HNUE<br /> Social Sci., 2016, Vol. 61, No. 5, pp. 38-43<br /> This paper is available online at http://stdb.hnue.edu.vn<br /> <br /> DOI: 10.18173/2354-1067.2016-0057<br /> <br /> MOTIF KÌ ẢO TRONG NHẬT BẢN LINH DỊ KÍ CỦA KEIKAI<br /> Trần Thị Huyền Trang<br /> Khoa Xã hội, Trường Cao đẳng Sư phạm Hà Nam<br /> Tóm tắt. Nhật Bản linh dị kí, tên thường gọi là Linh dị kí, tên đầy đủ là Nhật Bản quốc<br /> hiện báo thiện ác linh dị kí (Nihonkoku gempozenaku ryoiki) là tập truyện cổ Phật giáo<br /> đầu tiên, viết bằng chữ Hán của Nhật Bản. Đây là một tác phẩm nổi tiếng trong kho tàng<br /> văn học cổ điển Nhật Bản, phản ánh nhiều mặt của nền văn hóa Nhật Bản thời trung đại.<br /> Ngay tiêu đề mà Keikai chọn đã thể hiện nghệ thuật chủ đạo của Linh dị kí là sự hoang<br /> đường, kì ảo. Trong Nhật Bản linh dị kí, tác giả sử dụng rất nhiều motif kì ảo. Đó có thể<br /> là những motif kế thừa của văn học dân gian, cũng có khi là những motif của văn học Phật<br /> giáo.<br /> Từ khóa: Nhật Bản linh dị kí, Keikai, motif, motif kì ảo, văn học Nhật Bản.<br /> <br /> 1.<br /> <br /> Mở đầu<br /> <br /> Linh dị kí được viết hoàn toàn bằng Hán văn. Ngay cả người Nhật Bản hiện nay, số người<br /> đọc được nguyên bản chỉ hạn chế trong một số ít các nhà chuyên môn. Hơn thế, tác phẩm này<br /> nhiều điển cố của Trung Quốc, nếu không có tri thức về văn học cổ điển Trung Hoa và Nhật Bản<br /> thì không thể hiểu tác phẩm một cách chính xác. Vì vậy, tài liệu nghiên cứu về tác phẩm này còn<br /> hạn chế về số lượng. Các vấn đề về nguồn gốc, nội dung của tác phẩm, đã có một số công trình tìm<br /> hiểu. Trong bài viết Thời trung đại trong văn học các nước khu vực văn hóa chữ Hán của Đoàn<br /> Lê Giang, ông đã chỉ ra nguồn gốc, xuất xứ của Linh dị kí. Nhà nghiên cứu Nguyễn Nam Trân,<br /> một người có khá nhiều công trình nghiên cứu về văn hóa Nhật Bản nói chung và văn học Nhật<br /> nói riêng cũng có bài về nguồn gốc các truyện trong Linh dị kí. Theo Nam Trân, không có nhiều<br /> tư liệu về tác giả của Linh dị kí.<br /> Về yếu tố kì ảo trong Linh dị kí, số lượng các công trình nghiên cứu chưa đáng kể. Trong lời<br /> giới thiệu cuốn sách dịch của Nguyễn Thị Oanh, GS khoa Sử Đại học Tokyo, Sakurai Yumio, đã<br /> hé mở cho người đọc về nghệ thuật của tác phẩm: “ . . . với mục đích giáo hóa chúng dân bằng các<br /> sự kiện kì lạ từ xưa tới nay, chủ yếu nói về thuyết nhân quả báo ứng và sự thiện báo do tín ngưỡng<br /> đức Phật Quan âm và công đức của việc tụng kinh Pháp hoa”.<br /> Như vậy, việc nghiên cứu Linh dị kí gặp nhiều khó khăn. Với bài viết này, chúng tôi mong<br /> muốn đưa Linh dị kí đến gần hơn với bạn đọc Việt Nam [4, 6].Trong nghiên cứu này, chúng tôi<br /> tiếp cận phạm trù motif kì ảo trong Linh dị kí. Thông qua đó, chúng tôi muốn góp một tiếng nói<br /> làm rõ các yếu tố kì ảo trong văn học truyền thống, nhằm khu biệt với yếu tố kì ảo trong văn học<br /> hiện đại.<br /> Ngày nhận bài: 15/12/2015. Ngày nhận đăng: 20/5/2016<br /> Liên hệ: Trần Thị Huyền Trang, e-mail: huyentrang.edu@gmail.com<br /> <br /> 38<br /> <br /> Motif kì ảo trong Nhật Bản linh dị kí của Keikai<br /> <br /> 2.<br /> 2.1.<br /> <br /> Nội dung nghiên cứu<br /> Giới thuyết về motif kì ảo<br /> <br /> Motif – phiên âm từ tiếng Pháp, tiếng Anh là motif, tiếng Đức là motive đều bắt nguồn từ<br /> tiếng La tinh moveo nghĩa là chuyển động. Motif kì ảo là một thành tố bền vững, một bộ phận lớn<br /> hoặc nhỏ đã được hình thành ổn định và được sử dụng nhiều lần trong sáng tác văn học nghệ thuật.<br /> Vì vậy motif kì ảo có thể được hiểu là một thành tố được hình thành từ trí tưởng tượng và được<br /> biểu hiện bằng các yếu tố kì lạ, siêu nhiên, khác lạ.<br /> Trong Nhật Bản linh dị kí, tác giả sử dụng rất nhiều motif kì ảo. Chúng tôi nhận thấy các<br /> motif trong Linh dị kí được tiếp thu từ hai nguồn vì vậy chúng tôi phân định thành những motif kế<br /> thừa của văn học dân gian và những motif của văn học Phật giáo.<br /> <br /> 2.2.<br /> <br /> Motif Phật giáo<br /> <br /> Linh dị kí là tác phẩm được viết dưới ảnh hưởng sâu sắc của Phật giáo, nó là sản phẩm của<br /> thời kì Phật giáo và văn hóa Trung Quốc được du nhập và phát triển rực rỡ ở Nhật Bản. Trong tác<br /> phẩm, người đọc tìm thấy nhiều tư tưởng của đạo Phật thông qua motif tái sinh và báo ứng.<br /> <br /> 2.2.1. Motif tái sinh<br /> Trong khi tiến hành khảo sát Linh dị kí, chúng tôi nhận thấy có một motif xuất hiện rất phổ<br /> biến trong nhiều cốt truyện khác nhau, tạm gọi đó là motif tái sinh. Khi tiếp cận với các truyện kể<br /> cụ thể, chúng tôi lọc ra những tình tiết có chứa đựng motif tái sinh trong truyện rồi đối chiếu so<br /> sánh văn học các nước khác để đề xuất giả thuyết về nguồn gốc hình thành motif. Và một trong<br /> những giả thuyết chúng tôi nhận thấy được là tính Phật giáo trong nguồn gốc hình thành của motif<br /> này.<br /> Theo Từ điển Tiếng Việt, tái sinh tức là “sinh lại một kiếp khác, theo thuyết luân hồi của<br /> đạo Phật” . Nghĩa thứ hai là “làm cho hoặc được làm cho sống lại”. Tái sinh còn có ý nghĩa như<br /> tái thế, tức là “trở lại sống ở cõi đời sau khi đã chết” . Theo chúng tôi, nội dung khái niệm tái sinh<br /> nhất thiết phải bao hàm hai yếu tố: 1. Chết (đã chết); 2. Sống (sống lại). Vì vậy, chúng tôi chỉ chọn<br /> lọc những truyện nào có chi tiết nhân vật chết đi rồi sống lại.<br /> Khi khảo sát motif này chúng tôi thấy hiện tượng tái sinh của nhân vật được thể hiện dưới<br /> nhiều dạng thức khác nhau như tái sinh do đầu thai, do hóa thân thành nhiều hình dạng khác nhau,<br /> trải qua nhiều thử thách mới trở lại thành người, do sự tác động của ngoại vật (thần tiên, người,<br /> động thực vật, các loài ma quỷ. . . ).<br /> Dạng thức tái sinh đầu tiên là tái sinh do đầu thai vào xác của một người khác. Sau khi nhân<br /> vật chết đi sẽ được một lực lượng thần linh nào đó giúp đỡ cho đầu thai vào xác của một người<br /> khác cũng vừa mới qua đời. Nhân vật sống lại trong thân xác của người kia nhưng phần hồn vẫn là<br /> con người cũ.<br /> Truyện 24, Quyển Trung kể rằng có một thương nhân tên là Nara No Iwashima trong một<br /> lần đi buôn, mọi người trong đoàn chết hết vì dịch bệnh, ông sống sót, đi thuyền trở về nhà. Trên<br /> đường ông gặp ba người do Diêm Ma Vương phái đi bắt ông. Họ mệt và đói liền bảo ông giết bò<br /> cho họ ăn. Iwashima làm bò thiết đãi, vì thế mà được họ trả ơn bằng cách thay thế ông bằng một<br /> người cùng tên, cùng tuổi, nhưng thuộc nơi khác. Motif này một lần nữa được lặp lại trong Truyện<br /> 25, Quyển Trung.<br /> Nội dung hai truyện đã phản ánh thực trạng ăn của đút của các tầng lớp thống trị. Sử dụng<br /> 39<br /> <br /> Trần Thị Huyền Trang<br /> <br /> motif kì ảo, các chi tiết kì ảo, truyện miêu tả cuộc sống âm phủ với Diêm Vương, quỷ sứ đầu trâu<br /> mặt ngựa, những hình thức tra tấn dã man như vạc dầu, cột lửa. . . nhưng thực chất đây là cuộc<br /> sống trần gian với quan tham lại tham nhũng, ăn đút của dân. Ngoài ý nghĩa như trên, hai truyện<br /> trên nói riêng và các truyện có chứa motif tái sinh đều thể hiện khát vọng trường tồn - một khát<br /> vọng vĩnh cửu của nhân loại.<br /> Dạng thức tái sinh thứ hai là tái sinh do đầu thai làm con của một gia đình khác. Cũng là<br /> đầu thai, nhưng ở dạng này, nhân vật không đầu thai vào thân thể của người khác mà đầu thai vào<br /> bụng của một người phụ nữ nào đó, sau đó nhân vật sẽ được người phụ nữ ấy sinh ra dưới hình<br /> dạng của một đứa bé. Truyện 30, quyển trung kể rằng bậc đại đức Gyogi trong một lần đi giáo hóa<br /> chúng sinh ở Naniwa, có nhiều người đến nghe thuyết pháp, trong đó có một phụ nữ mang theo<br /> con. Nhờ đại đức sáng suốt chỉ bảo thì người mẹ mới biết đứa bé là chủ nợ kiếp trước, đầu thai để<br /> hành hạ bà.<br /> Dạng thức tái sinh thứ ba là tái sinh thành kiếp vật. Hình thức này xuất hiện với tần suất<br /> nhiều nhất trong Linh dị kí: 8/ 12 truyện có motif tái sinh. Các nhân vật đầu thai thành kiếp vật<br /> chủ yếu do kiếp trước đã làm việc sai trái.<br /> Truyện 10, Quyển Thượng kể rằng có một ông họ Kura muốn mời một vị sư để tụng kinh<br /> Phương Quảng mong sám hối tội lỗi của mình ở kiếp trước. Đêm hôm đó, vị sư được chủ nhà mời<br /> đến định lấy cắp cái chăn mà người nhà mang cho đắp thì vang lên tiếng nói của con bò: “Này ông,<br /> chớ lấy tấm chăn đó”. Vị sư rất ngạc nhiên, bèn đến gần con bò và được bò kể lại câu chuyện kiếp<br /> trước của mình. Sáng hôm sau, vị sư đem chuyện kể với mọi người trong nhà, và chuẩn bị cho bò<br /> một chỗ ngồi, bò ngồi lên, nước mắt chảy ròng ròng rồi chết sau đó. Người nhà nhận ra đây đúng<br /> là hóa thân của cha mình.<br /> Cùng chủ đề với truyện này còn có nhiều truyện khác liên quan đến việc người bị biến thành<br /> vật ở kiếp sau do làm điều ác (chủ yếu là ăn trộm) ở kiếp trước. Các nhân vật trong truyện trên<br /> đều mắc phải tội lỗi khi sống nên lúc chết bị chuyển kiếp thành vật và chủ yếu là bò. Trong quan<br /> niệm dân gian, bò là động vật chuyên dùng cho việc chở đồ, kéo xe, làm việc vất vả. Đó chính là<br /> sự trừng phạt đối với các nhân vật khi họ làm điều xấu ở kiếp trước như ăn trộm của con, nhà sư<br /> ăn trộm của chùa. . .<br /> Các truyện cho chúng ta một cái nhìn toàn diện về tật xấu của các hạng người trong xã hội<br /> Nhật Bản lúc bấy giờ. Không chỉ người dân phạm tội mà ngay cả những ông vua, những vị sư cũng<br /> phạm tội và đều bị hóa kiếp thành vật. Truyện một lần nữa có sức mạnh tố cáo đối với các tầng lớp<br /> vua chúa, tăng lữ trong xã hội phong kiến. Hơn thế, Linh dị kí là một tác phẩm được sáng tác bởi<br /> một nhà sư, trong một đất nước mộ đạo Phật và giai đoạn Phật giáo hưng thịnh. Vậy mà, tác giả<br /> đã không ngần ngại khi đưa vào trong câu chuyện của mình nhân vật các vị sư mắc phải tội lỗi: ăn<br /> trộm, tham lam. Keikai giúp người đọc hình dung một cách toàn diện, đầy đủ về tầng lớp tăng lữ.<br /> Ở dạng tái sinh này, sự thưởng phạt công bằng mang một ý nghĩa sâu sắc. Càng yêu thương, cảm<br /> thông với những số phận hiền lành, bất hạnh, dân gian càng căm ghét những thế lực xấu xa, độc<br /> ác.<br /> <br /> 2.2.2. Motif báo ứng<br /> Nhân là nguyên nhân; quả là kết quả. Quả là cái quả do mầm mống phát sinh, Nhân là nhân<br /> lực phát động, quả là sự thành hình của năng lực phát động ấy. Nhân quả là một định luật của tất<br /> cả mọi sự vật.<br /> Nội dung của thuyết Nhân - Quả được thể hiện trong Linh dị kí thông qua motif báo ứng.<br /> Motif báo ứng xuất hiện trong các truyện của Linh dị kí với tần suất lớn. Có hơn 50% đầu đề các<br /> 40<br /> <br /> Motif kì ảo trong Nhật Bản linh dị kí của Keikai<br /> <br /> truyện trong tác phẩm có các chữ như “hiện báo” “báo đền” hay “linh nghiệm”. Báo ứng trong<br /> Linh dị kí vừa thể hiện ở sự hiện báo ngay ở kiếp này vừa thể hiện ở sự báo ứng trong kiếp sau.<br /> Những truyện thuộc dạng báo ứng ngay ở thời hiện tại chiếm số lượng lớn trong tổng số các truyện<br /> thuộc motif báo ứng, khoảng 80%.<br /> Truyện 6, Quyển Thượng kể về Pháp sư Gyozen được Thiên hoàng phái đi lưu học ở nước<br /> Cao Ly. Gặp lúc nước này bị diệt vong phải tìm đường lưu tán các nơi. Trên đường đi gặp một con<br /> sông, có một chiếc cầu đã bị hỏng, không có thuyền, chẳng có cách nào qua sông. Ngồi trên đoạn<br /> cầu hỏng, ông cầu nguyện đức Phật Quan âm. Được một lúc, thấy một ông già chở thuyền đưa nhà<br /> sư qua sông. Lên bờ, nhà sư quay lại nhìn thì không thấy ông già cũng như chiếc thuyền đâu, thiền<br /> sư nghĩ rằng chắc ông già đó là do Quan âm hóa thân thành. Ông liền phát nguyện, tạc tượng Quan<br /> âm thờ phụng hết lòng. Trong Linh dị kí có nhiều truyện có nội dung tương tự như trên.<br /> Truyện 11, Quyển Trung kể về một người tên là Imiki, xấu bụng, không kính tín Tam Bảo.<br /> Vợ hắn ta ngày đêm trai giới, giữ tám điều giới luật, đến chùa sám hối cùng mọi người. Khi trở về<br /> nhà không thấy vợ, hắn liền hỏi gia nhân, sau đó nổi cơn thịnh nộ, lập tức đi đến chùa gọi vợ về.<br /> Đạo sư thấy vậy liền đem giáo lí Phật giáo ra giảng giải nhưng hắn không nghe còn dọa đánh vỡ<br /> đầu nhà sư. Về đến nhà hắn đòi ăn nằm với vợ. Bỗng nhiên, hắn bị kiến cắn vào dương vật, đau<br /> quá chết.<br /> Không chỉ làm phương hại đến con người mới bị trừng trị, mà ngay cả làm hại đến con vật<br /> thì cũng phải chịu quả báo. Cái gọi là hiện báo (báo ứng ngay) trong Linh dị kí là sự quả báo lành<br /> hay dữ, không phải chờ đến kiếp sau mà ở ngay kiếp này do hành vi thiện, ác mà con người gieo<br /> ở đời. Ngay trong các truyện đầu đề không có chữ hiện báo thì nội dung vẫn ít nhiều thể hiện sự<br /> hiện báo. Thậm chí trong tên đầy đủ của tác phẩm Nhật Bản quốc hiện báo thiện ác Linh dị kí (Ghi<br /> chép những chuyện kì lạ, linh nghiệm báo ứng việc thiện việc ác của Nhật Bản) cũng đã nói về<br /> việc hiện báo. Sự báo ứng, trừng phạt đối với hành động tội lỗi của con người đôi khi không thể<br /> hiện ngay tức khắc mà phải đến kiếp sau. Truyện 16, quyển Hạ viết về người đàn bà dâm đãng, bỏ<br /> con đói sữa phải chịu quả báo tội chết.<br /> Nhật Bản linh dị kí chia làm ba quyển, mỗi quyển đều được mở đầu bằng một lời tựa của<br /> tác giả. Đồng thời, lời tựa ấy cũng thể hiện mục đích viết cuốn sách của Keikai là giúp cho mọi<br /> người hiểu và thấm nhuần triết lí báo ứng của Phật giáo.<br /> <br /> 2.3.<br /> <br /> Motif dân gian<br /> <br /> 2.3.1. Người lấy vật<br /> Dưới chế độ phong kiến, quyền con người về hôn nhân và gia đình được xác định theo giáo<br /> lí Nho giáo. Nam nữ không có quyền tự do chọn lựa người sẽ chung sống với mình, mà sự lựa chọn<br /> đó thuộc về cha mẹ, vì vậy mà dân gian có câu “Cha mẹ đặt đâu con ngồi đó”. Tình yêu nam nữ bị<br /> gò bó, kìm kẹp trong lễ giáo phong kiến với các quan điểm về tam cương, ngũ thường, tam tòng,<br /> tứ đức. . . Vì vậy, dân gian tìm đến văn chương để thể hiện khát vọng yêu đương tự do của mình.<br /> Một trong những hình thức thể hiện đó là motif người lấy vật.<br /> Trong Linh dị kí, motif này xuất hiện ở hai truyện tiêu biểu. Chuyện lấy vợ hồ sinh con<br /> (Truyện 2, Quyển Thượng): Vào thời Thiên hoàng Kimmei, chàng trai ở huyện Ono, tỉnh Bino tình<br /> cờ gặp cô gái xinh đẹp trên cánh đồng cỏ. Thấy cô gái nhan sắc tuyệt vời, chàng trai tiến đến hỏi<br /> thăm và được cô gái ưng thuận làm vợ. Trong Truyện 41, Quyển Trung, rắn và người lại có mối<br /> duyên với nhau từ kiếp trước.<br /> Khi đọc đến truyện này, chúng ta liên tưởng đến truyện lấy vợ cóc trong kho tàng truyện cổ<br /> 41<br /> <br /> Trần Thị Huyền Trang<br /> <br /> dân gian Việt Nam. Nhân vật chính trong cả hai câu chuyện là người đàn ông, và họ đều chấp nhận<br /> và yêu thương hết mực người vợ của mình mặc dù biết đó không phải là người.<br /> Motif người lấy vật xuất hiện nhiều trong dân gian thể hiện ước mơ về tình yêu tự do, không<br /> có sự phân biệt về địa vị. Những nhân vật thuộc motif này đều vượt qua mọi trở ngại, khó khăn<br /> bên ngoài để đến với nhau. Họ vượt qua ràng buộc của lễ giáo và cùng nhau tận hưởng tình yêu.<br /> <br /> 2.3.2. Sinh nở kì lạ<br /> Sinh nở kì lạ là một motif quen thuộc trong văn học các nước. Trong đó nổi lên là dạng thức<br /> sinh ra đá được kể trong câu chuyện về sự ra đời của Khải - con của thiên thần Đại Vũ và người<br /> con gái Đồ Sơn. Hình tượng người sinh ra đá khá phổ biến trong thần thoại các nước châu Á do tín<br /> ngưỡng sùng bái đá từ thời cổ đại.<br /> Trong Nhật Bản linh dị kí, Truyện 31, Quyển Hạ cũng kể về sự sinh nở thần kì có liên quan<br /> đến tín ngưỡng thờ đá. Cô gái họ Agata ở thôn Kusumi, làng Mizuno, huyện katakata, tỉnh Mino<br /> đã hơn 20 tuổi mà vẫn chưa lấy chồng, cũng chẳng trăng hoa với người đàn ông nào vậy mà có<br /> thai. Được ba năm, cô sinh ra hai hòn đá. Mỗi hòn to chừng 5 tấc vuông. Hòn lốm đốm trắng xanh,<br /> hòn màu xanh tuyền, hai hòn đá mỗi năm một lớn. Có vị thần ở huyện Atsumi là huyện kề bên,<br /> nhờ người xem bói. Thầy bói nói rằng hai hòn đá là con của thần, nhân đấy lập bàn tờ cúng tế ở<br /> nhà cô gái.<br /> Motif sinh nở kì lạ chất chứa nội dung hiện thực, phản ánh hình thức hôn nhân ở một giai<br /> đoạn lịch sử. Vào thời hậu kì đồ đá cũ, công xã thị tộc bắt đầu ra đời. Trong điều kiện kinh tế<br /> lúc bấy giờ, vai trò người phụ nữ rất quan trọng, vì vậy khi xã hội thoát khỏi tình trạng bầy người<br /> nguyên thủy thì tế bào của xã hội có tổ chức đầu tiên là các thị tộc mẫu hệ. Hơn nữa, về quan hệ<br /> hôn nhân, nhiều người cho rằng, trong thời kì này đã tồn tại chế độ quần hôn tức một nhóm nữ<br /> thanh niên của thị tộc này kết hôn với một nhóm nam thanh niên của thị tộc kia. Do vậy, con cái<br /> sinh ra chỉ biết mẹ mà không biết cha, cho nên phải lấy theo họ mẹ.<br /> Chuyện người con gái sinh ra từ cục thịt, tu hành Phật pháp, giáo hóa chúng dân (Truyện 19,<br /> Quyển Hạ) kể rằng vợ của Toyobuku no Hirogimi, ngày rằm tháng một, mùa đông năm Tân Hợi,<br /> niên hiệu Hoki thứ 2 (771) sinh ra một cục thịt. Đọc đến đây, chúng ta dễ dàng liên tưởng đến câu<br /> chuyện vật ngữ nổi tiếng của Nhật Bản là Tiểu thư Ánh Trăng. Cô gái trong câu chuyện cũng được<br /> sinh ra từ một đốt tre, và được một người đàn ông trung tuổi phát hiện ra khi đi chặt củi trong rừng<br /> hay chuyện về chàng Sọ Dừa của Việt Nam, khi mới sinh ra cũng mang hình hài một cục thịt.<br /> <br /> 3.<br /> <br /> Kết luận<br /> <br /> Tóm lại, nghiên cứu truyện kể thông qua motif là một phương pháp nghiên cứu rất được chú<br /> ý trong khoa nghiên cứu từ trước đến nay. Sự lặp lại các motif là một đặc điểm dễ nhận thấy và rất<br /> đặc trưng của thể loại truyện xuất hiện thời trung đại ở tất cả các quốc gia trên thế giới. Các motif<br /> trong Linh dị kí đậm màu sắc hoang đường, kì ảo. Keikai đã vận dụng sáng tạo các motif trong<br /> Phật giáo và dân gian để xây dựng nên các truyện trong Linh dị kí hết sức hấp dẫn. Nếu như motif<br /> báo ứng là motif có ý nghĩa sợi chỉ đỏ xuyên suốt tạo nên mạch ngầm diễn ra từ đầu tác phẩm, góp<br /> phần kết nối các sự kiện thành một chỉnh thể hữu cơ, thống nhất thì motif tái sinh, sinh nở kì lạ,...<br /> góp phần làm phong phú thêm quan niệm về vòng đời, dự báo phẩm chất phi thường của nhân vật.<br /> Khi tiếp cận Linh dị kí dưới góc độ motif, ta sẽ thấy được bên trong lớp vỏ bọc kì ảo là nội dung<br /> hiện thực sâu sắc. Các truyện trong Nhật Bản linh dị kí góp phần phản ánh bức tranh hiện thực<br /> sinh động của nước Nhật thời bấy giờ cũng như đem lại nhiều bài học giáo huấn sâu sắc đối với<br /> con người.<br /> 42<br /> <br />