Mùa xuân, năm Thân và bước đi cuộc khởi nghĩa Lam Sơn

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

35
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Cuộc khởi nghĩa Lam Sơn cách nay gần 600 năm ghi nhận công lao dẫn dắt, lãnh đạo của anh hùng giải phóng dân tộc Lê Lợi cùng nghĩa quân Lam Sơn. Từ khi tổ chức hội thề ở Lũng Nhai, đồng lòng đánh giặc đến hội thề ở Đông Quan (Thăng Long), quân đội Lam Sơn trải qua những mùa xuân gian lao mà anh dũng.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Mùa xuân, năm Thân và bước đi cuộc khởi nghĩa Lam Sơn

TRAO ĐỔI - NGHIÊN CỨU MÙA XUÂN, NĂM THÂN VÀ BƯỚC ĐI CUỘC KHỞI NGHĨA LAM SƠN NCS. Hà Đình Hùng* Tóm tắt: Cuộc khởi nghĩa Lam Sơn cách nay gần 600 năm ghi nhận công lao dẫn dắt, lãnh đạo của anh hùng giải phóng dân tộc Lê Lợi cùng nghĩa quân Lam Sơn. Từ khi tổ chức hội thề ở Lũng Nhai, đồng lòng đánh giặc đến hội thề ở Đông Quan (Thăng Long), quân đội Lam Sơn trải qua những mùa xuân gian lao mà anh dũng. Trong quá trình tìm hiểu về bước tiến của cuộc khởi nghĩa này, chúng tôi nhận thấy sự gắn bó khá ngẫu nhiên với mùa xuân, sự khởi đầu và kết thúc của vòng quay gắn liền với năm con khỉ cầm tinh (năm Thân), dưới góc độ văn hóa, đây là điều hết sức thú vị. Đối với người Việt Nam, mùa xuân luôn đem đến những điều đặc biệt, mùa xuân vừa là khởi đầu của tứ thời (xuân, hạ, thu, đông), cũng đồng nghĩa với sức mạnh, sự trẻ trung và những gì tốt đẹp nhất đến với con người “một năm khởi đầu từ mùa xuân, một đời khởi đầu từ tuổi trẻ. Tuổi trẻ là mùa xuân của xã hội”*1. Trong lịch sử chống ngoại xâm của dân tộc Việt Nam, mùa xuân gợi nhớ đến những chiến công tạo nên bước ngoặt lịch sử trọng đại. Mùa xuân, tháng 2 năm 40 nổ ra khởi nghĩa Hai Bà Trưng; mùa xuân năm 1077 cuộc kháng chiến chống Tống lần thứ hai do Lý Thường Kiệt lãnh đạo kết thúc thắng lợi; mùa xuân năm 1258, 1285, 1288 gắn liền những chiến thắng oanh liệt lần 1, 2, 3 của quân và dân triều Trần chống quân Nguyên - Mông. Mùa xuân 1785, 1789 Quang Trung - Nguyễn Huệ đập tan quân Xiêm La và Mãn Thanh. Mùa xuân năm 1930 thành lập Đảng, mùa xuân Tổng tấn công Tết Mậu Thân năm 1968; đại thắng mùa xuân năm 1975... Đối với cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, cuộc khởi nghĩa mà vị trí của nó, xét về góc độ văn hóa, còn vượt xa hơn những thắng lợi về mặt quân sự, là sự khẳng định thắng lợi của văn hóa dân tộc trước nguy cơ “đồng hóa” nham hiểm của ngoại bang. Về mặt thời gian, các tài liệu đều thống nhất, cuộc khởi nghĩa do Lê Lợi lãnh đạo và giành thắng lợi trong 10 năm. Từ mốc cuộc khởi nghĩa bùng nổ tại vùng rừng núi Lam Sơn (1418) đến sự kiện giải phóng thành Đông Quan (Thăng Long) năm 1427 kết thúc thắng lợi. Tuy nhiên, nếu xem cuộc khởi nghĩa Lam Sơn bao gồm cả quá trình * Phó phòng phụ trách phòng QLKH - HTQT, Trường Đại học Văn hóa, Thể thao và Du lịch Thanh Hóa 1 Câu trích trong “Thưgửi thanh niên và nhi đồng cả nước nhân dịp Tết 1946” của Chủ tịch Hồ Chí Minh. 28
TRAO ĐỔI - NGHIÊN CỨU chuẩn bị lực lượng và ngày đất nước ca khúc khải hoàn, mở mang nền thái bình thịnh trị Đại Việt thì chúng ta thấy có 3 mốc quan trọng trong cuộc khởi nghĩa này. Thứ nhất là giai đoạn chuẩn bị, gắn với sự kiện Lũng Nhai hội thề (1416), có ý nghĩa như đợt tập dượt đầu tiên của cuộc khởi nghĩa. Thứ hai là sự kiện năm 1425 đánh dấu bước chuyển mình của quân Lam Sơn từ thế thủ sang thế công, chuyển biến căn bản về chất đưa quân Lam Sơn giành thế chủ động trên chiến trường, tạo tiền đề cho các thắng lợi vang dội về sau. Thứ ba là sự kiện năm 1428, Lê Lợi tổ chức bố cáo thiên hạ thái bình, ban công trạng, đặt tước vị, mở ra chương mới cho nền tự chủ Đại Việt nói chung, Lê sơ nói riêng. Qua tìm hiểu về cuộc khởi nghĩa này, chúng tôi nhận thấy, bước đi của khởi nghĩa Lam Sơn có quan hệ khá ngẫu nhiên với mùa xuân, sự khởi đầu và kết thúc của vòng quay gắn liền với năm Thân. 1. Bính Thân (1416) Sau khi vương triều Hồ sụp đổ (1407), liên tiếp nhiều cuộc nổi dậy chống Minh của các quý tộc hậu Trần, tiêu biểu có Trần Ngỗi và Trần Quý Khoáng. Một vài cuộc khởi nghĩa nhỏ khác mang tính địa phương, kết cục đều thất bại, đất nước đứng trước thử thách mới của lịch sử. Sau khi khởi nghĩa Lam Sơn bùng nổ, câu hỏi đặt ra là, nguyên nhân nào khiến cho một tù trưởng địa phương (Lê Lợi) thắng thế trở thành ngọn cờ đầu dẫn dắt cuộc bình Ngô. Theo tác giả, cái mà các cuộc khởi nghĩa kháng Minh trước Lê Lợi còn thiếu là chưa hội đủ ba yếu tố “thiên thời, địa lợi, nhân hòa”, kể cả các quý tộc hậu Trần như đã liệt kê. Để gây dựng cơ đồ, Lê Thái Tổ hẳn đã tốn không ít công sức để đạt được 3 điều kiện trên. Trong nghệ thuật chiến tranh, yếu tố “hiểm địa” có thể được coi là một trong những lợi thế đáng kể để triển khai sách lược. Trước Lam Sơn, Ngô Quyền và sau này là quân đội nhà Trần cũng đã biết dựa vào vị trí quan yếu của Bạch Đằng giang để chôn vùi quân Hán, Mông - Nguyên. Có thể cho rằng, trong bối cảnh lịch sử đương thời, việc đương đầu với một quân đội chính quy hùng mạnh, có tương quan lực lượng quá chênh lệch thì việc dựa vào địa hình để giành thế đắc lợi, giảm thiểu trực diện trên chiến trường, lấy thiên nhiên che chở, ẩn náu để thực hiện tiêu hao là một tính toán khôn ngoan. Vùng Lam Sơn được Lê Lợi và nghĩa quân lựa chọn là một lợi thế rất đáng kể để triển khai sách lược đó. Hội thề Lũng Nhai vào mùa xuân năm Bính Thân về thực chất là sự tụ họp đầu tiên của lực lượng du kích kháng Minh. Vào buổi sáng ngày 1 tháng 2, mùa xuân năm Bính Thân, trong không gian tĩnh lặng của vùng rừng núi Lam Sơn mà nay sử học xác định ở khu vực làng Lũng Mi, xã Ngọc Phụng, huyện Thường Xuân có tên gọi Lũng Nhai, 18 hào kiệt do Lê Lợi chủ 29
TRAO ĐỔI - NGHIÊN CỨU xướng đã làm lễ tế cáo trời đất, đồng lòng sống chết, quyết tâm cứu non sông nước Việt. Tư liệu lịch sử mô tả khái lược về quang cảnh buổi hội thề gồm đàn tế, bàn thờ thiên địa, tượng đài, sau khi Lê Lợi đọc lời tuyên bố, các nghĩa sĩ cùng quỳ xuống giơ gươm trịnh trọng đọc lời thề với non sông, xung quanh đồi có cắm cờ xí, có một đàn bày thế trận, quân sĩ tổ chức thao diễn, úy lạo dân chúng, xung quanh là già trẻ tụ tập chứng kiến reo mừng. Dấu tích minh chứng trên thực địa nay đã không còn nhưng chắc chắn, hội thề Lũng Nhai được diễn ra cùng thời điểm với các lễ hội mùa xuân trong không gian văn hóa Việt - Mường. Có thể nói năm Thân này là giai đoạn chuẩn bị tiền khởi có ý nghĩa hình thành căn cứ địa kháng chiến chỉ định là vùng Lam Sơn, xác định đường lối kháng chiến vì chính nghĩa “ứng mệnh trời, hợp lòng người” cũng như xác định vai trò dẫn dắt của thủ lĩnh Lê Lợi được tổ chức dưới một hình thức vô cùng độc đáo - thệ nguyện. Nhận định về ý nghĩa, vai trò của Lũng Nhai hội thề năm Bính Thân đối với toàn bộ cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, có thể nói đó là ngòi nổ đầu tiên mang tính bản lề, đặt nền móng cho công cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc chống giặc Minh. Có điều hành động này mang nhiều màu sắc văn hóa hơn quân sự. Phải khẳng định đây là một lễ thề mang tính thiêng liêng, loại trừ những người nặng đầu óc mê tín, tin một cách mù quáng vào thần thánh, còn phần lớn, người xưa thường đối xử với nhau trên cơ sở chữ Tín. Họ đề cao lòng tin tưởng giữa con người và con người. Người xưa đề cao những người không sai lời hẹn ước, gọi là người Trung Tín. Người luôn luôn giữ được chữ Tín, là biểu hiện có phẩm chất của bậc Quân tử2. Có thể nói, hội thề Lũng Nhai là nguyên nhân còn hội thề Đông Quan là kết quả của nó. 2. Mùa xuân 1418 Mùa xuân tháng giêng năm Mậu Tuất (1418) cuộc khởi nghĩa Lam Sơn chính thức bùng nổ. Trong không khí tết Nguyên đán cổ truyền của dân tộc, Lê Lợi và nghĩa quân phất cờ khởi nghĩa, truyền hịch khắp nơi, kêu gọi nhân dân diệt giặc cứu nước. Sách Lam Sơn thực lục chép: “Năm Mậu Tuất, mùa xuân tháng giêng, vua khởi binh ở Lam Sơn” đoạn sau cũng nói: “Ngày 9 bị giặc vây bức phải lui về đóng ở Lạc Thủy”3. Như vậy, thời điểm phát động phải trước ngày mùng 9 tháng giêng. Thậm chí sách Đại Việt sử ký toàn thư còn nói rõ, ngày khởi nghĩa là ngày thân: “Năm Mậu Tuất, mùa xuân, tháng giêng, ngày Canh Thân, vua khởi binh ở Lam Sơn” rồi lại tiếp “Ngày 9 2 Nguyễn Minh Tường, “Những cuộc hội thề trong lịch sử - mục đích và ý nghĩa biểu tượng”, Hội thảo Hội thề Lũng Nhai trong khởi nghĩa Lam Sơn ở Thanh Hóa, tháng 7 năm 2013, tr 8. 3Nguyễn Diên Niên khảo chứng, Lê Văn Uông chú dịch (2006), Lam Sơn thực lục, Nxb KHXH, tr 193. 30
TRAO ĐỔI - NGHIÊN CỨU tháng ấy, bọn nội thần nhà Minh là Mã Kỳ đem nhiều quân đến vây bức vua ở Lam Sơn”. Ngày 9 tháng ấy chính là ngày Canh Thân. Đại Việt thông sử thì chép: “Ngày mồng 2 là ngày Canh Thân, tháng giêng năm Mậu Tuất (1418), nhằm niên hiệu Vĩnh Lạc triều Minh thứ 16, Hoàng đế dựng cờ khởi nghĩa ở Lam Sơn, xưng là Bình Định Vương”4 nhưng ngày 2 tháng giêng năm 1418 tính theo can chi lại không phải là ngày Canh Thân mà phải là ngày Quý Sửu. Hoàng Minh thực lục cho rằng ngày khởi nghĩa phải trước ngày mùng 3 tháng giêng: “ngày Giáp Dần (tức 3 - 1) năm Vĩnh Lạc thứ 16 (1418) quan tổng binh Giao Chỉ là Phong Thành hầu là Lý Bân thấy thổ quan tuần kiểm huyện Nga Lạc là Lê Lợi làm phản, sai đô đốc Chu Quảng đi đánh dẹp”. Chắc chắn, ngày quân Minh cử quân thảo phạt phải sau khi được biết tin chúa Lam Sơn dấy nghĩa. Dựa vào Lam Sơn thực lục và gia phả các công thần Lam Sơn như gia phả họ Đinh, Trung Chính (Nông Cống) và gia phả họ Lê Lai thì đều thống nhất cho rằng, ngày khởi nghĩa là ngày mùng 2 tháng giêng năm 14185. Nhìn chung, các tài liệu chép chưa thực sự rõ ràng về ngày giờ chính xác thời điểm phát động khởi nghĩa nhưng có một sự thật là giai đoạn mở đầu vô cùng gian nan ấy đến cùng lúc với niềm vui chưa dứt trong tết Nguyên đán cổ truyền của dân tộc và ngay trong ngày con khỉ cầm tinh, lực lượng Lam Sơn đã vấp phải một thử thách thực sự, đương đầu với một đội quân hùng mạnh hơn mình gấp nhiều lần, lại xảo quyệt và vô cùng nham hiểm. Cũng trong mùa xuân này, hai sự kiện đáng lưu ý đã xảy đến với Lê Lợi và quân Lam Sơn. Đầu tiên là câu chuyện mang màu sắc văn hóa dân gian, đậm chất huyền thoại, xảy ra trong một lần chạy nạn ở xứ Mường Mọt (nay là Bát Mọt, thuộc đất Thường Xuân), trong lúc nguy cấp, Lê Lợi đã cậy nhờ sự che chở của thần linh: “Tôi bị giặc Minh đuổi gấp, xin thần giúp tôi thoát nạn, mai sau được thiên hạ, sẽ lập miếu thờ”6. Lát sau giặc đuổi kịp, tình thế nguy cấp, bỗng một con hồ ly to lớn lao từ hốc cây ra, nhờ vậy mà ông và quân đi theo mới được an toàn, chuyện này sách Lam Sơn thực lục ghi lại rất tỷ mỷ. Câu chuyện thứ hai cũng đồng thời xảy ra trong mùa xuân năm Mậu Tuất, chuyện này sau đã trở thành biểu tượng của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, chuyện Lê Lai đổi áo, liều mình cứu chúa tại đất Trịnh Cao (giáp đất Ai Lao). Nhờ việc đó mà tình hình quân Lam Sơn mới tạm yên ổn. Ngày nay, hội đền Tép tổ chức vào ngày mùng 8 4Lê Quý Đôn, Đại Việt thông sử, quyển 1, Nxb KHXH, 1978, tr 4. 5Phan Huy Lê, Phan Đại Doãn (1977), Khởi nghĩa Lam Sơn, Nxb KHXH, tr 147 - 148. 6Nguyễn Diên Niên khảo chứng, Lê Văn Uông chú dịch (2006), Lam Sơn thực lục, Nxb KHXH, tr 192. 31
TRAO ĐỔI - NGHIÊN CỨU tháng giêng tưởng nhớ Trung Túc Vương và ngày 21 tháng 8 âm lịch theo câu truyền ngôn dân gian: “hăm mốt Lê Lai, hăm hai Lê Lợi”. Như vậy, các sự kiện lịch sử đã xảy ra trong năm này khá phù hợp với các tư liệu dân gian đã sưu tầm được, nó cho thấy, tết năm 1418 đối với quân Lam Sơn thực sự là một thử thách sống còn. Những gian khổ, chịu đựng của Lê Lợi và nghĩa quân Lam Sơn với “khổ tận” này hứa hẹn sẽ “cam lai” về sau. 3. Mùa xuân 1425 Sau thời gian hòa hoãn ít ỏi, những trận đánh của quân Lam Sơn giai đoạn 1418 - 1423 chủ yếu phương châm du kích tiêu hao, về cơ bản “chống” là chính, ít có cơ hội tiến công trực diện do lực lượng mỏng. Chưa kể, địa bàn Lam Sơn đã trở nên quen thuộc với kẻ thù, thế tấn nhỏ nhoi, chủ yếu thủ thế, nhiều lần nguy khốn do bị tuyệt lương, vây ráp rất nguy nan, có lần đến 3 tháng ròng ở núi Chí Linh. Cho mãi đến tận trận hạ thành Đa Căng (1424), rồi tiến đánh thành Trà Long (thuộc phủ Trà Lân, Nghệ An) làm bàn đạp chuyển hướng sang thế công thì tình hình quân Lam Sơn mới sáng sủa hơn. Có thể nói, sự kiện năm 1425 đánh dấu một bước ngoặt căn bản, đưa nghĩa quân Lam Sơn chuyển từ thế bị động sang chủ động, là một bước tiến chiến lược để giành lại ưu thế quân sự trên chiến trường. Sách Lam Sơn thực lục chép: “Năm Ât Tỵ, tháng giêng, ngày hai mươi lăm, vua tiến đến Nghệ An”7. Còn Đại Việt thông sử thì viết: “Năm Ât Tỵ (1425), mùa xuân, Hoàng đế tiến quân đóng tại làng Mỹ Lôi huyện Thổ Du (nay là huyện Thiên Lộc) tỉnh Nghệ An, các người già trẻ trong làng, đều mang rượu thịt ra đón mừng tướng s ĩ’8. Lại một mùa xuân binh đao, nhưng lần này, quân Lam Sơn không còn rút chạy và ẩn mình như những mùa xuân cũ. Bước đi của nghĩa quân Lam Sơn trong tình cảm nồng ấm, kết đoàn cộng đồng, một mùa xuân của tình quân - dân ấm áp. Mặc dù giành được thắng lợi to lớn trong mùa xuân năm này, nhưng về mặt riêng tư, Lê Lợi cũng chịu nhiều mất mát, một bà hoàng phi của ông, bà Phạm Thị Ngọc Trần (mẹ vua Lê Thái Tông về sau) đã hy sinh trong dịp quân Lam Sơn tiến vào lưu vực sông Lam. Theo thần tích chép năm Cảnh Hưng 47 (1786), Phạm Thị Ngọc Trần đã hiến tế thân mình cho thủy thần giúp cho quân Lam Sơn hành quân được thuận lợi. Tài liệu này còn ghi rõ ngày mất của bà là ngày 24 tháng 3 âm lịch năm 14259. 4. Mùa xuân 1427 Các sự kiện diễn biến mau lẹ kể từ năm 1425 trở đi đã đưa cuộc khởi nghĩa do Lê Lợi lãnh đạo vượt xa những tính toán ban đầu. Đến cuối năm 1425, cả vùng rộng lớn 7Nguyễn Diên Niên khảo chứng, Lê Văn Uông chú dịch (2006), Lam Sơn thực lục, Nxb KHXH, tr 198. 8Lê Quý Đôn, Đại Việt thông sử, quyển 1, Nxb KHXH, 1978, tr 9. 9 Vũ Ngọc Khánh (1977), Đất Lam Sơn, Nxb Văn hóa, tr 51 32
TRAO ĐỔI - NGHIÊN CỨU từ Thuận Hóa đến xứ Thanh đã thuộc về nghĩa quân Lam Sơn. Từ một đội quân nhỏ bé nơi miền sơn cước, đến lúc này lực lượng nghĩa quân đã thực sự trưởng thành, vượt bậc về quy mô và tinh về chất lượng. Mùa xuân, tháng giêng năm 1427 nghĩa quân tiến đánh thành Đông Đô, sào huyệt và đầu não cuối cùng của đội quân nô dịch phương Bắc. Đại Việt thông sử chép: “Năm Đinh Tỵ (1427), mùa xuân, tháng giêng, Hoàng đế tiến quân đóng tại bờ phía Bắc sông Lô, rồi chia quân vây thành Đông Đô”. Cũng như mùa xuân gần 10 năm về trước trong tình cảm ấm áp của đồng bào Lam Sơn, rồi cái tết, mùa xuân trong tình thân yêu của dân chúng lưu vực sông Lam sau đó, mùa xuân này, bước tiến của quân Lam Sơn nhận được sự hưởng ứng nồng nhiệt, đón đợi của dân xứ Bắc Hà. Nghĩa quân Lam Sơn đã rất gần chiến thắng. 5. Mậu Thân (1428) Thắng lợi ở Thăng Long và hội thề Đông Quan thực chất là diễn biến tất yếu với thế công không thể ngăn chặn của quân Lam Sơn. Ngày 03 tháng giêng 1428, lại một cái tết nữa đến trong niềm vui thắng lợi, lần này là “Tết độc lập”, thắng lợi cuối cùng của nghĩa quân Lam Sơn. Tết năm đó chứng kiến việc kết thúc sự hiện diện những quân binh cuối cùng của nhà Minh trên bờ cõi Đại Việt. Sự nghiệp Bình Ngô toàn thắng sau 10 năm chiến đấu gian khổ của nghĩa quân Lam Sơn dưới sự lãnh đạo tài năng của người anh hùng giải phóng dân tộc Lê Lợi, đưa dân tộc sang trang sử mới. Mùa xuân Mậu Thân (1428), tháng 2, vua bố cáo thiên hạ thái bình70 ban cáo “Bình Ngô”, đến tháng tư thì lên ngôi hoàng đế, luận công, xét thưởng, giảm trừ sưu thế, xây dựng bộ máy trung ương tập quyền, xác lập nền tự chủ lâu dài cho Đại Việt. Từ hội thề ở Lũng Nhai đến hội thề ở Đông Quan cả thảy mất gần 11 năm, trong từng ấy thời gian, cuộc khởi nghĩa do Lê Lợi lãnh đạo gặp vô vàn gian khó. Từ khi Bình Định Vương tụ họp anh hùng phất cờ khởi nghĩa ở Lũng Nhai đến ngày ca khúc khải hoàn, lên ngôi hoàng đế, có điều kỳ lạ là đều gắn với năm Thân. Có lẽ, cuộc khởi nghĩa khởi điểm từ núi rừng này có một cơ duyên khá đặc biệt với loài vật cầm tinh con khỉ. Loài vật có đặc tính gợi đến sự thông minh, linh hoạt, nhanh nhẹn, giỏi leo trèo, ưa chạy nhảy. Những nét phản ánh cá tính thông minh, tự lập của loài khỉ (chi Thân trong 12 con giáp) đặt trong bước đi của nghĩa quân Lam Sơn có lẽ phần nào phù hợp. Mặt khác, qua diễn biến cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, có thể thấy truyền thống khởi binh vào mùa xuân đã trở thành nét đặc trưng của nghệ thuật chiến tranh chính10 10Nguyễn Diên Niên khảo chứng, Lê Văn Uông chú dịch (2006), Lam Sơn thực lục, Nxb KHXH, tr 208 33
TRAO ĐỔI - NGHIÊN CỨU nghĩa Đại Việt. Sau này, những cuộc tiến binh của Quang Trung Nguyễn Huệ cuối thế kỷ XVIII rồi Mậu Thân 1968 thời hiện đại vào dịp tết đã làm kẻ thù choáng váng, giành được những thắng lợi mang tính quyết định. Nhân dịp Tết cổ truyền năm Bính Thân 2016, cùng nhắc lại những cái Tết và mùa xuân đáng nhớ với cuộc khởi nghĩa Lam Sơn nói riêng, lịch sử dân tộc nói chung để cùng hy vọng một năm Thân sắp tới, đất nước và quê hương xứ Thanh sẽ đạt được những thành tựu vẻ vang, đáng tự hào. TÀI LIỆU THAM KHẢO [1] . Nguyễn Diên Niên khảo chứng, Lê Văn Uông chú dịch (2006), Lam Sơn thực lục, Nxb KHXH, Hà Nội. [2] . Lê Quý Đôn (1978), Đại Việt thông sử, quyển 1, Nxb KHXH, Hà Nội. [3] . Vũ Ngọc Khánh (1977), Đất Lam Sơn, Nxb Văn hóa, Hà Nội. [4] . Phan Huy Lê, Phan Đại Doãn (1977), Khởi nghĩa Lam Sơn, Nxb KHXH, Hà Nội. [5] . Hội Khoa học lịch sử Việt Nam, Viện Sử học, Sở VH,TT&DL Thanh Hóa, UBND huyện Thường Xuân, Hội thảo Hội thề Lũng Nhai trong khởi nghĩa Lam Sơn ở Thanh Hóa, tháng 7 năm 2013, Thanh Hóa. SPRING IN THE YEAR OF MONKEY AND THE PROGRESS OF LAM SON INSURRECTION Ha Dinh Hung, Ph.D student Abstract: More than 600 years ago, Lam Son insurrection was led by the national liberation hero, Le Loi and Lam Son insurgent army. From the oath ceremony in Lung Nhai for unanimously fighting against invaders to the oath ceremony in Dong Quan (Thang Long), Lam Son insurgent army undergone the arduous but heroic spring days. In the process o f studying the progress o f this insurrection, from cultural perspective, we notice an quite random relationship between the spring and the beginning as well as the end o f the cycle associated with the year o f Monkey. It is a very interesting issue. 34