Nâng cao hiệu quả hát hợp xướng trong học đường

TAÏP CHÍ KHOA HOÏC ÑAÏI HOÏC SAØI GOØN Soá 25 - Thaùng 12/2014<br /> <br /> <br /> NÂNG CAO HIỆU QUẢ HÁT HỢP XƯỚNG<br /> TRONG HỌC ĐƯỜNG<br /> <br /> NGUYỄN XUÂN CHIẾN(*)<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Bài viết đưa ra cái nhìn chung về tình hình hợp xướng tại các trường phổ thông, có sự<br /> so sánh đồng thời khẳng định giá trị, ý nghĩa của hợp xướng đối với việc giáo dục phẩm<br /> chất của con người; đáp ứng nhu cầu xã hội ngày nay đồng thời hợp với xu thế phát triển<br /> thế giới và tạo được sự hứng thú cho giáo viên cùng học sinh, nâng cao dân trí, hướng đạo<br /> thị hiếu tốt cho thanh thiếu niên, góp phần tạo nguồn tài năng âm nhạc trẻ.<br /> Từ khoá: nâng cao hiệu quả hát hợp xướng trong học đường<br /> <br /> ABSTRACT<br /> The paper presents an overall view of the development of singing choir in the general<br /> schools. By making comparison, the paper asserts the value and the significance of the<br /> choir to the cause of human quality education, meeting the present social requirements,<br /> matching with the current trend of the development of the world and creating the interest<br /> for students and teachers, enhancing the people’ cultural standard, orientating the good<br /> taste for the childhood, making a contribution to molding the young gifted musicians.<br /> Keywords: choir in music education in general schools<br /> <br /> <br /> 1. ĐẶT VẤN ĐỀ(*) thiện, mỹ” do sự ứng cảm trong tâm ta với<br /> Hợp xướng là một loại hình nghệ thuật sự hài hòa của âm nhạc” (Vũ Ngọc Pha,<br /> trình diễn bằng giọng hát, có nhiều bè, Doãn Chính: Triết học tập 1, Nxb Chính trị<br /> nhiều giọng. Qua tác phẩm hợp xướng có Quốc gia, 1993.Tr. 94).<br /> thể diễn tả những vấn đề lớn của xã hội. Theo Platon, nghệ thuật tác động trước<br /> Với đặc điểm là giọng hát hợp xướng có hết đến xúc cảm, kích thích hành vi con<br /> điều kiện dễ phổ cập và gần gũi với quần người. Nghệ thuật có thể góp phần xây<br /> chúng. Trong nhà trường học sinh tham gia dựng những phẩm chất tốt đẹp ở con người,<br /> hợp xướng không chỉ được nâng cao về tư có vai trò quan trọng trong giáo dục “trước<br /> tưởng, tình cảm, khiếu thẩm mĩ mà còn hết cần theo dõi những người sáng tạo ra<br /> được rèn luyện đức tính kỉ luật và đạo đức. huyền thoại, nếu tác phẩm tốt chúng ta cho<br /> Khổng Tử cho rằng, “nhạc, thi, thư phép, nếu không bác bỏ. Chúng ta khuyên<br /> cũng là phương tiện để giáo hoá con người những người giáo dục và những người mẹ<br /> góp phần ổn định và phát triển xã hội. kể cho trẻ nghe những tác phẩm huyền thoại<br /> Nhạc chính trực, trang nghiêm, hoà nhã có được cho phép, những tác phẩm có ích như<br /> tác dụng di dưỡng tính tình, cảm hóa lòng thế hình thành nên tâm hồn trẻ thơ nhanh<br /> người, hướng “tâm” người ta tới cái “chân, hơn cả sự lớn, sự cứng cáp của thân xác nhờ<br /> sự giúp đỡ của đôi tay (người mẹ)” (Platon,<br /> (*)<br /> ThS, Trường Đại học Sài Gòn 1999, II, 140, 377c).<br /> <br /> 120<br />  C.Mác viết “Đối với nghệ thuật, người Âm nhạc là một loại hình nghệ thuật<br /> ta biết rằng những thời kì hưng thịnh nhất thường xuyên được biểu diễn nhất, trong<br /> của nó hoàn toàn không tương ứng với sự chương trình biểu diễn âm nhạc có đơn ca,<br /> phát triển chung của xã hội, do đó cũng song ca, tốp ca, hợp ca… trong đó hình<br /> không tương ứng với sự phát triển của cơ thức đơn ca thường được biểu diễn nhiều.<br /> sở vật chất của xã hội, cơ sở này dường Bản thân tôi đã trải qua gần 20 mươi<br /> như cấu thành cái xương sống của tổ chức năm hoạt động và biểu diễn hợp xướng và<br /> xã hội” (C.Mác và Ph.Ăngghen: Tuyển tập, 15 năm giảng dạy ở các trường văn hoá<br /> Nxb.Sự thật Hà Nội, 1981. Tr. 629). nghệ thuật; các trường sư phạm âm nhạc<br /> Nghệ thuật chân chính gắn bó với đời cũng như các trường phổ thông, tôi đã có<br /> sống hiện thực của nhân dân, là nhân tố dịp nghiên cứu, tìm hiểu, gặp trực tiếp các<br /> thúc đẩy mạnh mẽ tiến bộ xã hội thông qua giáo viên và học sinh, qua những lần đứng<br /> việc đáp ứng những nhu cầu thẩm mỹ của lớp ở trường sư phạm khi giảng môn chỉ<br /> con người. khi phản ánh thế giới trong các huy hợp xướng và kỹ thuật hát hợp xướng<br /> hình tượng chân thực và có giá trị thẩm mỹ thì hầu hết sinh viên rất hứng thú, nhất là<br /> cao, nghệ thuật đã tác động đến lí trí và những học viên về trường phổ thông giảng<br /> tình cảm của con người, kích thích tính tích dạy sau đó quay lại học tiếp lớp nâng cao<br /> cực của con người, xây dựng ở con người trình độ chuyên môn. Nhưng khi bàn về<br /> những hành vi đạo đức tốt đẹp. chương trình và biểu diễn thì vướng mắc<br /> 2. NỘI DUNG một số vấn đề sau:<br /> Hiện nay phong trào ca hát đã được Nhìn lại chương trình giảng dạy âm<br /> các cơ quan ban ngành quan tâm rất nhiều, nhạc trong trường phổ thông ở Việt Nam từ<br /> các chương trình thiếu nhi cho tới người bậc Mầm Non, cấp I, cấp II. Trong chương<br /> lớn được các đài truyền hình phát sóng liên trình giảng dạy âm nhạc ở trường phổ thông<br /> tục như: the voice kid, the voice, X factor, gần như không nói đến hợp xướng, chỉ nói<br /> tiếng hát hoa phượng đỏ, Việt Nam Idol, đến khái niệm hợp xướng trong chương<br /> Tuyệt đỉnh tranh tài, Sao mai điểm hẹn, trình cấp II vì vậy các em ít có điều kiện<br /> Bước nhảy hoàn vũ… các hội thi tiếng hát tiếp xúc với nghệ thuật hát hợp xướng.<br /> măng non của HTV tổ chức, các hội thi Trong chương trình giảng dạy chúng ta có<br /> măng non, thiếu niên của các trung tâm sinh hoạt hợp xướng nhưng còn mang tính<br /> quận huyện, các trường Trung học phổ hình thức so với một số các nước ở Châu<br /> thông, THCS và Tiểu học đã thu hút đông Âu, Mỹ, Nhật Bản, Trung Quốc, Hàn<br /> đảo phụ huynh và các em học sinh hưởng Quốc… thì việc giảng dạy hợp xướng của<br /> ứng tham gia rất nhiệt tình. Qua những chúng ta chưa thực sự phát huy thế mạnh<br /> chương trình trên, chúng ta đã phát hiện ra của loại hình nghệ thuật rất ưu việt này.<br /> nhiều tài năng từ những cuộc thi này. Chúng ta khảo sát thời gian biểu học tập<br /> Chương trình biểu diễn văn nghệ hiện dành cho giáo dục âm nhạc ở một số nước<br /> nay bao gồm ca, múa, kịch, thời trang…. để có được mức độ so sánh khách quan:<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 121<br />  Bảng phân bổ thời gian cho giáo dục Âm nhạc ở Hàn Quốc<br /> Thời gian phân bổ mỗi tuần<br /> Lớp Tiêu đề Cấp<br /> Số tiết /tuần (phút)<br /> 1-2 3 (40 phút) Cuộc sống vui tươi Tiểu học<br /> 3-6 3 (40 phút) Âm nhạc<br /> 7 2 (45 phút) Âm nhạc Trung học CS<br /> 8-9 1 (45 phút) Âm nhạc<br /> 10 1 (45 phút) Âm nhạc Trung học PT<br /> <br /> <br /> Học Âm nhạc ở Nhật Bản<br /> Lớp Số tiết học Âm nhạc/ năm Ghi chú<br /> 1 68<br /> 2 70<br /> 3 60<br /> Tiểu học 1 tiết = 45 phút<br /> 4 60<br /> 5 50<br /> 6 50<br /> 7 45<br /> Trung học<br /> 8 35 1 tiết = 50 phút<br /> cơ sở<br /> 9 35<br /> <br /> <br /> Chương trình Giáo dục Âm nhạc ở Mỹ<br /> Cấp học Primary school Middle high school High school<br /> Lớp MG-4 (5) (5) 6-8 9-12<br /> -Âm nhạc chuẩn biểu -Âm nhạc chuẩn biểu<br /> diễn (Performance- diễn (Performance-<br /> based music) based music)<br /> -Phát triển năng lực cá -Phát triển năng lực cá<br /> Âm nhạc chuẩn phổ nhân (Individual nhân (Individual<br /> Chương trình Giáo development) development)<br /> thông (General<br /> dục Âm nhạc<br /> Music) + Hợp xướng (Choir) + Hợp xướng (Choir)<br /> + Dàn nhạc cổ điển + Dàn nhạc cổ điển<br /> (Instrumental (Instrumental<br /> Ensemble) Ensemble)<br /> + Nhóm nhạc (Band) + Nhóm nhạc (Band)<br /> Thời gian tiết học 20-30 phút 30-45 phút 30-45 phút<br /> <br /> <br /> 122<br />  Nhóm lớn, nhóm nhỏ, Nhóm lớn, nhóm nhỏ,<br /> Hình thức dạy học Nhóm lớn, nhóm nhỏ<br /> và cá nhân và cá nhân<br /> Phụ thuộc vào hình Phụ thuộc vào hình<br /> Số lượng học sinh 15-20<br /> thức lớp thức lớp<br /> Số tiết Âm nhạc 4-5 tiết / tuần 4-5 tiết / tuần 4-5 tiết / tuần<br /> <br /> Điểm qua thời gian biểu học tập âm học Sài Gòn là những trường đào tạo hệ đại<br /> nhạc ở một số nước chúng ta thấy rằng: học sư phạm âm nhạc cho toàn phía nam<br /> - Thời lượng học tập âm nhạc ở độ tuổi cho tới nay đã đào tạo một đội ngũ giáo<br /> nhỏ luôn học với số tiết trung bình khoảng viên rất tốt. Trong chương trình các sinh<br /> 2 tiết trong 1 tuần và giảm dần ở những cấp viên được trang bị kiến thức về môn kỹ<br /> học sau nhưng học liên tục cho đến lớp 12 thuật hát tập thể, kỹ thuật hát hợp xướng,<br /> - Chúng ta nên tìm hiểu thêm về nội chỉ huy hợp xướng, phối hợp xướng, sáng<br /> dung giảng dạy môn âm nhạc để có cái tác…. giúp cho giáo viên có thể tự chuyển<br /> nhìn tổng thể và toàn diện. Qua đó có thể soạn và biên soạn các ca khúc, hợp xướng<br /> rút ra những kinh nghiệm quý báu cho dạy để phục vụ cho nhu cầu công việc tập<br /> và học của chúng ta luyện và biểu diễn hợp xướng học đường.<br /> Vậy làm thế nào để chúng ta phát huy - Hàng năm, sở giáo dục có những tổng<br /> hiệu quả việc giảng dạy âm nhạc hợp kết về chương trình phát huy tính sáng tạo<br /> xướng trong trường phổ thông? để có những tác phẩm tốt bổ sung vào<br /> - Hiện nay chúng ta đã có chương chương trình giảng dạy. Việc thực hành có<br /> trình sách giáo khoa nhưng nội dung đã thể được tiến hành đa dạng và phong phú<br /> chuẩn chưa? Chỉ cần thay đổi một số bài ở không mang nặng hình thức, thể hiện từ<br /> phần phụ lục phù hợp cho chương trình những bài ca đơn giản, có tiết tấu sôi động,<br /> giảng dạy và ngoại khóa là đủ hay cần có hát có kết hợp với múa, vừa hát vừa làm<br /> sự bổ sung thường xuyên để cập nhật đời động tác, đóng các nhân vật trong tác<br /> sống biến động không ngừng? phẩm…. hát các chủ đề về thiên nhiên, ca<br /> - Tăng cường việc thực hành để rèn ngợi tổ quốc, bạn bè, mái trường, gia đình…<br /> luyện thẩm mỹ và đạo đức, tính kỉ luật Việc đưa giáo dục âm nhạc hợp xướng<br /> trong sinh hoạt tập thể, văn hóa ứng xử vào trong học đường không quá khó khăn<br /> trong giao lưu… đồng thời cũng rất cần thiết, đáp ứng nhu<br /> Bác Hồ đã từng nói “đoàn kết, đoàn cầu xã hội ngày nay và hợp với xu thế phát<br /> kết, đại đoàn kết” từ mức độ hát tập thể triển thế giới, tạo được sự hứng thú cho giáo<br /> chúng ta bổ sung thêm hát hợp xướng vì viên và học sinh, nâng cao dân trí hướng<br /> đây cũng là xu thế tương lai khi chúng ta đạo thị hiếu tốt cho thanh thiếu niên, góp<br /> hội nhập cùng giáo dục với thế giới. phần tạo nguồn tài năng âm nhạc trẻ.<br /> - Với thuận lợi hiện nay của Việt Nam 3. KẾT LUẬN<br /> là dạy lớp tập thể rất đông vì thế tôi tin Những điểm ưu việt của hợp xướng là<br /> rằng khi đưa những tác phẩm hát hợp sức mạnh của một tập thể, vẻ đẹp của giọng<br /> xướng sẽ rất thuận lợi. hát nhiều bè… Đặc trưng cơ bản của hợp<br /> - Nhạc viện TP.HCM và Trường Đại xướng là bằng giọng hát của cả một tập thể<br /> <br /> 123<br /> với những cung bậc trầm bổng tạo nên cảm nghệ thuật, liên tưởng sáng tạo góp phần<br /> nhận đa chiều hàm xúc tình cảm sâu rộng phát triển trí tuệ, xây dựng ý thức tập thể<br /> phong phú cho khán thính giả và cho chính và tạo khả năng nhận thức tốt, giúp con<br /> những người tham dự hợp xướng. người ứng xử văn minh giao tiếp hoà đồng,<br /> Hợp xướng có thể nói lên được những rèn luyện văn hoá một cách toàn diện, phát<br /> tâm tư, nguyện vọng của con người khi sống triển khả năng nội tâm, rèn luyện sự quan<br /> trong một xã hội, đại diện cho sức mạnh sát tinh tế và giải quyết tình huống linh<br /> nhân dân, là tiếng nói thét lên sức mạnh. hoạt tạo tính đoàn kết, tuyên truyền, giáo<br /> Hợp xướng còn đóng một số vai trò rất dục truyền thống của đất nước, giáo dục<br /> quan trọng như: giáo dục thẩm mỹ âm học sinh biết sống và chia sẻ yêu thương.<br /> nhạc, thị hiếu âm nhạc, đánh thức xúc cảm<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> <br /> <br /> 1. Đoàn Phi (2005), Chỉ huy dàn dựng hát tập thể, Nxb Đại học Sư phạm.<br /> 2. Đoàn Phi (2007), Chỉ huy dàn dựng Hợp xướng, Nxb Đại học Sư phạm.<br /> 3. F.A.Gievecto (1968), Phối khí, Hội nhạc sĩ Việt Nam dịch.<br /> 4. Hồ Ngọc Khải (2013), So sánh Chương trình Giáo dục Âm nhạc của Việt Nam và Hoa<br /> Kỳ, website giáo dục âm nhạc Việt Nam.<br /> 5. I.ievukhin (1967), Kỹ thuật chỉ huy, Nxb Leningrad.<br /> 6. Lê Anh Tuấn (2011), Giáo dục Âm nhạc ở một số nước trên thế giới, website giáo dục<br /> âm nhạc Việt Nam.<br /> 7. Minh Cầm (1982), Chỉ huy và biểu diễn hợp xướng, Vụ Đào Tạo – Bộ Văn hóa và<br /> Thông tin Hà Nội.<br /> 8. Minh Cầm (2008), Tập bài giảng phối hợp xướng.<br /> 9. Ngô Thị Nam (2004), Hát nhạc, Nxb Đại học Sư phạm.<br /> 10. Nguyễn Thị Nhung (2005), Hình thức, thể loại âm nhạc, Nxb Đại học Sư phạm.<br /> 11. Nguyễn Thị Thanh Thùy (2012), Quan niệm về giáo dục con người của Platon trong tác<br /> phẩm nền cộng hòa, Tạp chí khoa học xã hội số 06 Viện khoa học xã hội Việt Nam.<br /> 12. Vũ Ngọc Pha, Doãn Chính (1993), Triết học tập 1, Nxb Chính trị Quốc gia.<br /> 13. Vũ Tự Lân, Lê Thế Hào (1998), Phương pháp hát và chỉ huy dàn dựng hát tập thể,<br /> Nxb Giáo dục.<br /> *Ngày nhận bài: 25/6/2014. Biên tập xong: 1/12/2014. Duyệt đăng: 6/12/2014<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 124<br />