Nâng cao vai trò của truyền thông về nhân lực chống chịu trước biến đổi khí hậu

n©ng cao vai trß cña truyÒn th«ng vÒ nh©n lùc chèng chÞu...<br /> <br /> <br /> N¢NG CAO VAI TRß CñA TRUYÒN TH¤NG<br /> VÒ NH¢N LùC CHèNG CHÞU TR¦íC BIÕN §æI KHÝ HËU<br /> nguyÔn quèc hïng *<br /> <br /> Tãm t¾t: Bµi viÕt ph©n tÝch t¸c ®éng cña biÕn ®æi khÝ hËu toµn cÇu vµ hËu qu¶ cña nã ®èi víi thÕ<br /> giíi nãi chung, n­íc ta nãi riªng. Tõ ®ã, t¸c gi¶ lµm râ vai trß cña truyÒn th«ng vµ ®Ó xuÊt c¸c gi¶i<br /> ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c truyÒn th«ng nh»m dù b¸o, ng¨n ngõa tõ xa ®Ó gi¶m thiÓu hËu<br /> qu¶ cña biÕn ®æi khÝ hËu toµn cÇu.<br /> Tõ khãa: BiÕn ®æi khÝ hËu; truyÒn th«ng.<br /> <br /> §Çu n¨m 2012, Bé Tµi nguyªn vµ M«i c¶ thÕ giíi hÇu nh­ ®Òu thèng nhÊt, r»ng<br /> tr­êng ®· c«ng bè Ch­¬ng tr×nh môc tiªu ®èi víi th¶m häa biÕn ®æi khÝ hËu, kh«ng<br /> quèc gia øng phã víi biÕn ®æi khÝ hËu, víi thÓ chèng l¹i ®­îc v× kh¶ n¨ng h¹n chÕ vÒ<br /> 9 nhiÖm vô vµ gi¶i ph¸p chñ yÕu. Ch­¬ng tµi chÝnh, søc kháe, tr×nh ®é khoa häc -<br /> tr×nh sÏ ®­îc thùc hiÖn trªn toµn quèc, c«ng nghÖ... mµ chØ cã thÓ cè g¾ng, h¹n<br /> trong 3 giai ®o¹n: tõ n¨m 2009-2010 lµ chÕ c¸c nguyªn nh©n sinh ra tr¹ng th¸i-<br /> giai ®o¹n khëi ®éng; tõ n¨m 2011-2015 lµ hiÖn t­îng biÕn ®æi khÝ hËu, ®ång thêi ra<br /> giai ®o¹n triÓn khai vµ sau n¨m 2015 lµ søc n©ng cao n¨ng lùc cña chÝnh m×nh,<br /> giai ®o¹n ph¸t triÓn. Tæng vèn dù kiÕn tõ t×m c¸ch chèng chÞu, øng phã cña con<br /> n¨m 2009-2015 lµ 1.965 tØ ®ång. Theo Bé ng­êi tr­íc biÕn ®æi khÝ hËu...(*)<br /> Tµi nguyªn vµ M«i tr­êng, biÕn ®æi khÝ hËu 1. BiÕn ®æi khÝ hËu toµn cÇu vµ c¸c<br /> ®· lµm cho thiªn tai, ®Æc biÖt lµ b·o, lò, hËu qu¶<br /> h¹n h¸n ngµy cµng khèc liÖt. Dù b¸o, ®Õn Trªn thÕ giíi hiÖn nay, ®Æc tr­ng næi<br /> n¨m 2100, nhiÖt ®é trung b×nh cã thÓ t¨ng bËt trong sù ph¸t triÓn hiÖn ®¹i, sù ph¸t<br /> thªm kho¶ng 30C vµ mùc n­íc biÓn d©ng triÓn cña cuèi thÕ kû XX vµ ®Çu thÕ kû<br /> cao thªm 1m. Mùc n­íc biÓn sÏ d©ng cao tõ XXI, lµ ph¸t triÓn diÔn ra ®ång thêi cïng<br /> 15 - 90 cm vµo n¨m 2070. Mét ®iÒu dÔ víi sù biÕn ®æi khÝ hËu. Sù biÕn ®æi khÝ<br /> nhËn thÊy cña biÕn ®æi khÝ hËu lµ nhiÖt ®é hËu biÓu hiÖn ë nhiÖt ®é tr¸i ®Êt t¨ng lªn.<br /> tr¸i ®Êt ®ang t¨ng lªn. Theo GS.TSKH. “B¸o c¸o ph¸t triÓn thÕ giíi” cña ng©n<br /> NguyÔn §øc Ng÷, trong 70 n¨m qua, nhiÖt hµng thÕ giíi (WB) n¨m 2010, vÒ “Ph¸t<br /> ®é trung b×nh ë ViÖt Nam ®· t¨ng lªn triÓn vµ biÕn ®æi khÝ hËu” ®· nhËn xÐt,<br /> 0,70C vµ mùc n­íc biÓn d©ng cao thªm 20 biÕn ®æi khÝ hËu lµ sù biÕn ®æi g©y th¶m<br /> cm. NhiÖt ®é trung b×nh 4 thËp kû gÇn ®©y häa lín nhÊt cho sù sèng nãi chung trªn<br /> (1961 - 2000), cao h¬n 3 thËp kû tr­íc ®ã tr¸i ®Êt vµ nãi riªng ®èi víi cuéc sèng cña<br /> (1931 - 1960). Trong khi ®ã, c¸c c¬n b·o cã loµi ng­êi. NÕu ®óng nh­ vËy, d­íi gãc ®é<br /> xu h­íng dÞch chuyÓn vµo phÝa Nam vµ kinh tÕ, ë mäi quèc gia, tr¹ng th¸i-hiÖn<br /> mïa b·o còng chuyÓn dÇn vÒ cuèi n¨m; t­îng biÕn ®æi khÝ hËu ®·, ®ang lµm t¨ng<br /> nhiÒu hiÖn t­îng thêi tiÕt cùc ®oan ®· chi phÝ cña s¶n xuÊt vµ do ®ã, sÏ h¹n chÕ<br /> xuÊt hiÖn, g©y hËu qu¶ nÆng nÒ vÒ ng­êi tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ, lµm gi¶m sù æn<br /> vµ tµi s¶n ë c¸c ®Þa ph­¬ng trong c¶ n­íc). ®Þnh vµ tiÕn bé x· héi.<br /> Tïy tõng n­íc, hiÖn ®· vµ ®ang ra søc x©y<br /> dùng c¸c kÕ ho¹ch øng phã thÝch hîp víi (*)<br /> TS. NguyÔn Quèc Hïng, Phßng C¬ cÊu kinh tÕ, ViÖn Kinh<br /> hoµn c¶nh vµ ®iÒu kiÖn cña m×nh. Tíi nay, tÕ ViÖt Nam, ViÖn Hµn l©m Khoa häc x· héi ViÖt Nam.<br /> <br /> <br /> 20 Nh©n lùc khoa häc x· héi Sè 2-2013<br />  nguyÔn quèc hïng<br /> <br /> BiÕn ®æi khÝ hËu cã néi dung quyÕt ®Þnh vÒ c«ng nghÖ, khoa häc kü thuËt, còng nh­<br /> lµ nhiÖt ®é khÝ quyÓn t¨ng lªn vµ t¸c ®éng vÒ møc ®ãng gãp, tµi chÝnh..., do vËy, tíi<br /> trùc tiÕp ®Õn nh÷ng qu¸ tr×nh sau: nay ch­a cã gi¶i ph¸p nµo kh¶ dÜ ®­îc thÕ<br /> 1. B¨ng tan ch¶y dÉn ®Õn n­íc biÓn d©ng giíi chÊp nhËn, th«ng qua.<br /> lµm ngËp s©u h¬n c¸c vïng trång lóa cña §èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, nh÷ng<br /> hai ch©u thæ ®ång b»ng s«ng Cöu Long, ¶nh h­ëng cña biÕn ®æi khÝ hËu nÆng nÒ<br /> s«ng Hång vµ c¸c d¶i ®ång b»ng ven biÓn. nhÊt so víi c¸c n­íc ®· cã tr×nh ®é ph¸t<br /> NgËp n­íc s©u h¬n cã nghÜa lµ mét diÖn triÓn cao. Qua c¸c th«ng tin ®¹i chóng,<br /> tÝch lín ®Êt s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, s¶n chóng ta ®Òu biÕt, r»ng biÕn ®æi khÝ hËu<br /> xuÊt l­¬ng thùc sÏ kh«ng trång ®­îc lóa. cã t¸c ®éng m¹nh vµ trùc tiÕp ®Õn m«i<br /> 2. N­íc biÓn d©ng lµm t¨ng ®¸ng kÓ diÖn tr­êng sèng cña sinh vËt, ®Õn ®iÒu kiÖn<br /> tÝch ®Êt vµ n­íc bÞ nhiÔm mÆn ¶nh h­ëng cÇn thiÕt cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, do ®ã<br /> ®Õn n¨ng suÊt lóa, nÕu nhiÔm mÆn nÆng, ®Õn nh÷ng ng­êi n«ng d©n. Tr¹ng th¸i<br /> s¶n xuÊt lóa sÏ bÞ lo¹i bá; 3. NhiÖt ®é t¨ng biÕn ®æi khÝ hËu ®·, ®ang vµ sÏ diÔn ra<br /> lµm thay ®æi c¸c ®íi vïng, ¶nh h­ëng ®Õn ngµy cµng nghiªm träng, cã nhiÒu hËu qu¶<br /> sù thÝch nghi cña sinh vËt (c©y trång vµ rÊt ®a d¹ng vµ phøc t¹p, trùc tiÕp t¸c ®éng<br /> vËt nu«i), ¶nh h­ëng lín ®Õn sù sinh ®Õn ®êi sèng, sù sinh tån cña loµi ng­êi...<br /> tr­ëng, ph¸t triÓn cña lóa; lµm t¨ng ho¹t §iÒu ®ã biÓu hiÖn qua c¸c hËu qu¶ rÊt râ<br /> ®éng cña s©u bÖnh ph¸ ho¹i lóa vµ hoa nÐt, nh­: 1. Mùc n­íc biÓn d©ng cao, lµm<br /> mµu vµ gia t¨ng dÞch bÖnh ®èi víi ngµnh ngËp lôt, nhiÔm mÆn c¸c tµi nguyªn ®Êt,<br /> ch¨n nu«i. §©y lµ nh÷ng t¸c ®éng lµm n­íc..., nhÊt lµ khi mùc n­íc biÓn sÏ d©ng<br /> gi¶m ®¸ng kÓ n¨ng suÊt lóa, c¸c c©y ngò cao tíi trªn 2 mÐt vµ h¬n n÷a..., 2. G©y ra<br /> cèc, mét kh©u quyÕt ®Þnh lµm gi¶m s¶n nhiÒu bÖnh míi phøc t¹p ®èi víi søc kháe<br /> l­îng lóa nãi riªng vµ cña l­¬ng thùc nãi con ng­êi vµ c¸c bÖnh dÞch cho c©y trång,<br /> chung; 4. BiÕn ®æi khÝ hËu lµm t¨ng ®¸ng vËt nu«i; 3. ¶nh h­ëng tíi s¶n xuÊt, thu<br /> kÓ l­îng n­íc trªn l·nh thæ ViÖt Nam, ho¹ch, b¶o qu¶n s¶n phÈm n«ng nghiÖp; 4.<br /> nh­ng còng ®ång thêi, cïng víi b·o tè lµm Lµ “måi löa”, lµm t¨ng nguy c¬ chiÕn<br /> t¨ng sù bèc h¬i n­íc, hËu qu¶ lµ sù ph¸ tranh; 5. Lµm thay ®æi tÝnh qu©n b×nh, æn<br /> ho¹i cña thiªn nhiªn ®èi víi s¶n xuÊt n«ng ®Þnh cña thêi tiÕt, thñy v¨n, gia t¨ng c¸c<br /> nghiÖp, s¶n xuÊt l­¬ng thùc ngµy cµng rñi ro, thiªn tai cùc ®oan, ph¸ hñy ®a d¹ng<br /> trÇm träng. Tr­íc nh÷ng t¸c t¸c ®éng sinh häc, do ®ã lµm thay ®æi quang c¶nh<br /> nÆng nÒ kh«n l­êng cña biÕn ®æi khÝ hËu cña thÕ giíi; 6. Nghiªm träng nhÊt lµ biÕn<br /> toµn cÇu, c¸c n­íc ®· nhiÒu lÇn nhãm häp, ®æi khÝ hËu cßn ®e däa sÏ ¶nh h­ëng, lµm<br /> t×m hiÓu c¸c nguyªn nh©n cña biÕn ®æi khÝ mÊt ®¶m b¶o an ninh l­¬ng thùc; c¸c t¸c<br /> hËu toµn cÇu (lµ møc gia t¨ng ph¸t triÓn, ®éng nµy kh«ng chØ trùc tiÕp g©y ¶nh<br /> ®· lµm t¨ng cao sù « nhiÔm c¸c chÊt th¶i h­ëng, liªn quan víi nhau, mµ cßn gi¸n<br /> khÝ nhµ kÝnh) vµ t×m mäi ph­¬ng c¸ch ®Ó tiÕp t¸c ®éng, lµm h¬n mét tû ng­êi trªn<br /> dÇn h¹n chÕ vµ cã thÓ lo¹i trõ nguyªn thÕ giíi bÞ thiÕu ®ãi, ®©y lµ mèi ®e däa cùc<br /> nh©n cña t×nh tr¹ng nµy. Sau khi thèng kú nguy hiÓm cho gi÷ v÷ng an ninh, ®¶m<br /> nhÊt ký c«ng ­íc Kyodo n¨m 2007 vÒ h¹n b¶o hßa b×nh thÕ giíi nãi chung.<br /> chÕ « nhiÔm khÝ th¶i nhµ kÝnh ë NhËt ViÖt Nam vèn lµ mét n­íc n«ng nghiÖp,<br /> B¶n, tíi nay nhiÒu ph­¬ng c¸ch ®· ®­îc dï tû träng n«ng nghiÖp hiÖn nay ®· h¹<br /> trao ®æi, nh­ng do nhiÒu nguyªn cí, c¸c thÊp, nh­ng vÉn cßn kho¶ng 70% d©n sè<br /> n­íc vÉn cßn v­íng m¾c, ch­a thèng nhÊt sèng ë n«ng th«n vµ dùa vµo n«ng nghiÖp,<br /> <br /> Sè 2-2013 Nh©n lùc khoa häc x· héi 21<br /> n©ng cao vai trß cña truyÒn th«ng vÒ nh©n lùc chèng chÞu...<br /> <br /> v× vËy, biÕn ®æi khÝ hËu tr­íc hÕt ¶nh C¸c nhµ khoa häc trªn thÕ giíi vµ ViÖt<br /> h­ëng ®Õn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, ®Õn ®êi Nam ®· kh¼ng ®Þnh, chØ cã kho¶ng 80% do nguyªn nh©n thuéc vÒ<br /> n«ng nghiÖp trªn c¹n, chñ yÕu ë c¸c cao nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc cña con ng­êi.<br /> nguyªn, ë c¸c ®åi, c¸c triÒn nói dèc. §©y lµ NhiÒu nghiªn cøu (vµ trong thùc tÕ)<br /> nÒn n«ng nghiÖp s¶n xuÊt l­¬ng thùc vµ trªn thÕ giíi, ®· chØ ra r»ng, bªn c¹nh<br /> còng lµ d¹ng n«ng nghiÖp dÔ bÞ tæn th­¬ng nguyªn nh©n do con ng­êi t¹o nªn<br /> tr­íc t¸c ®éng cña biÕn ®æi khÝ hËu. Trong (kho¶ng > 80%) th× chÝnh sù tuÇn hoµn,<br /> khi, biÕn ®æi khÝ hËu cã t¸c ®éng m¹nh vµ vËn ®éng cña tù nhiªn còng chØ lµ mét<br /> trùc tiÕp ®Õn m«i tr­êng sèng cña sinh phÇn (kho¶ng