Năng suất lượng rơi của rừng thứ sinh phục hồi tự nhiên tại trạm đa dạng sinh học Mê Linh, tỉnh Vĩnh Phúc

29(1): 40-46 T¹p chÝ Sinh häc 3-2007<br /> <br /> <br /> <br /> N¨ng suÊt l−îng r¬i cña rõng thø sinh phôc håi tù nhiªn<br /> t¹i Tr¹m ®a d¹ng sinh häc Mª Linh, tØnh VÜnh Phóc<br /> <br /> Lª §ång TÊn, §ç Hoµng Chung<br /> <br /> ViÖn Sinh th¸i vµ Tµi nguyªn sinh vËt<br /> <br /> L−îng r¬i (litterfall) là mét m¾t xÝch quan träng tr×nh ®ã diÔn ra liªn tôc, t¹o nªn mét chu tr×nh<br /> cña vßng tuÇn hoàn vËt chÊt trong c¸c hÖ sinh th¸i khÐp kÝn - chu tr×nh dinh d−ìng trong hÖ sinh<br /> rõng. §ã là con ®−êng chñ yÕu di chuyÓn vËt chÊt th¸i. Trong chu tr×nh ®ã, phÇn lín c¸c chÊt dinh<br /> h÷u c¬ vµ chÊt kho¸ng tõ th¶m thùc vËt xuèng ®Êt d−ìng th−êng n»m trong c¬ thÓ thùc vËt. V× vËy,<br /> th«ng qua qu¸ tr×nh ph©n hñy vµ kho¸ng hãa. trªn nh÷ng vïng ®Êt kh« c»n, nghÌo kiÖt, vÉn cã<br /> L−îng r¬i cßn là bé phËn cÊu tróc sinh khèi ë phÇn thÓ h×nh thµnh nh÷ng kiÓu rõng (hay kiÓu th¶m<br /> trªn mÆt ®Êt cña th¶m thùc vËt. Theo Clark D. A. vµ thùc vËt) cã sinh khèi lín [5].<br /> cs. (2001), l−îng r¬i cã thÓ chiÕm ®Õn mét n÷a V× vËy, viÖc nghiªn cøu c¸c yÕu tè ¶nh h−ëng<br /> n¨ng suÊt s¬ cÊp cña phÇn trªn mÆt ®Êt [6]. ®Õn sù t¸i sinh tù nhiªn cña rõng, kh«ng thÓ bá<br /> Ngay sau khi r¬i xuèng mÆt ®Êt, l−îng r¬i qua l−îng r¬i vµ qu¸ tr×nh ph©n hñy cña chóng.<br /> lËp tøc ®−îc ph©n hñy. Qu¸ tr×nh diÔn ra d−íi D−íi ®©y lµ mét sè dÉn liÖu vÒ n¨ng suÊt l−îng<br /> t¸c ®éng cña c¸c yÕu tè v« sinh (nhiÖt ®é, ®é r¬i cña rõng thø sinh phôc håi tù nhiªn t¹i Tr¹m<br /> Èm, l−îng m−a, ®é pH m«i tr−êng, hµm l−îng ®a d¹ng sinh häc Mª Linh, tØnh VÜnh Phóc (ViÖn<br /> c¸c chÊt dinh d−ìng vµ chÊt kho¸ng cã trong Sinh th¸i vµ Tµi nguyªn sinh vËt).<br /> l−îng r¬i) vµ c¸c yÕu tè h÷u sinh (nÊm, vi sinh<br /> vËt, ®éng vËt ®Êt...). C¸c chÊt dinh d−ìng vµ I. ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu<br /> chÊt kho¸ng t¹o ra tõ qu¸ tr×nh ph©n hñy l−îng Chóng t«i ®l nghiªn cøu l−îng r¬i t¹i 5 «<br /> r¬i l¹i ®−îc thùc vËt hÊp thô vµ sö dông cho qu¸ ®Þnh vÞ cã ký hiÖu lµ ML1, ML2, ML3, ML4 vµ<br /> tr×nh sinh tr−ëng, ph¸t triÓn tiÕp theo [7, 8]. Qu¸ ML5 (b¶ng 1).<br /> B¶ng 1<br /> Täa ®é, ®é cao, ®é dèc vµ h−íng ph¬i cña 5 « ®Þnh vÞ thu mÉu l−îng r¬i<br /> t¹i Tr¹m ®a d¹ng sinh häc Mª Linh (VÜnh Phóc)<br /> §iÓm thu Täa ®é §é cao so víi H−íng<br /> STT §é dèc<br /> mÉu Kinh ®é VÜ ®é mÆt biÓn ph¬i<br /> 1 ML1 21o 23' 21''' 105o 42' 54'' 120 m 15o T©y - B¾c<br /> 2 ML2 21o 23' 39'' 105o 43'30'' 240 m 20o T©y<br /> 3 ML3 21o 23' 33'' 105o 43'10'' 230 m 15o T©y<br /> 4 ML4 21o 23' 52'' 105o 43' 12'' 225 m 15o T©y<br /> 5 ML5 21o 24' 07'' 105o 43' 18'' 285 m 20o T©y - Nam<br /> <br /> L−îng r¬i ®−îc thu thËp theo ph−¬ng ph¸p c¸c bé phËn kh¸c (chåi, hoa, qu¶). Sau khi c©n ®Ó<br /> bÉy l−îng r¬i [3, 4]. Theo ph−¬ng ph¸p nµy, mçi x¸c ®Þnh träng l−îng, gép tõng bé phËn cña 3 bÉy<br /> « ®Þnh vÞ ®Æt ngÉu nhiªn 3 bÉy cã kÝch th−íc 1 m2 trªn cïng mét « ®Þnh vÞ, trén ®Òu, lÊy mçi bé phËn<br /> (1 m × 1 m). Hµng th¸ng, thu toµn bé vËt r¬i trong 0,1-0,3 kg ®Ó lµm mÉu x¸c ®Þnh träng l−îng kh«<br /> bÉy vµ ph©n chia thµnh c¸c bé phËn: cµnh, l¸ vµ tuyÖt ®èi vµ nh÷ng ph©n tÝch tiÕp theo.<br /> <br /> <br /> C«ng tr×nh ®−îc hç trî vÒ kinh phÝ cña Ch−¬ng tr×nh nghiªn cøu c¬ b¶n.<br /> 40<br />  X¸c ®Þnh träng l−îng kh« tuyÖt ®èi: mÉu sau theo thung lòng vµ lµ ranh giíi gi÷a Tr¹m ®a<br /> khi ph¬i kh« ë nhiÖt ®é phßng, ®−îc sÊy trong tñ d¹ng sinh häc Mª Linh vµ V−ên quèc gia Tam<br /> sÊy ë nhiÖt ®é 105oC liªn tôc trong 4 giê. Sau §¶o; qua th«n §ång TrÇm (xl Ngäc Thanh) con<br /> ®ã, cø 30 phót c©n 1 lÇn; c©n liªn tôc cho ®Õn suèi ®æ vµo hå §¹i L¶i.<br /> khi träng l−îng kh«ng ®æi. Th¶m thùc vËt: theo kÕt qu¶ ®iÒu tra, toµn bé<br /> N¨ng suÊt l−îng r¬i (tæng sè, cµnh, l¸) c¶ diÖn tÝch cña Tr¹m tr−íc ®©y vèn ®−îc che phñ<br /> n¨m ®−îc tÝnh b»ng g/m2/n¨m vµ quy ®æi thµnh bëi kiÓu rõng kÝn th−êng xanh m−a mïa nhiÖt<br /> kg/ha/n¨m theo träng l−îng kh« tuyÖt ®èi. DiÔn ®íi; cho ®Õn nay, nã ®l bÞ ph¸ hñy hoµn toµn vµ<br /> biÕn cña l−îng r¬i theo th¸ng trong n¨m ®−îc ®−îc thay thÕ b»ng c¸c tr¹ng th¸i thø sinh nh©n<br /> tÝnh b»ng g/m2/th¸ng theo träng l−îng kh« tuyÖt t¸c, bao gåm tõ th¶m cá ®Õn th¶m c©y bôi vµ<br /> ®èi. Sè liÖu ®−îc xö lý theo c¸c ph−¬ng ph¸p rõng thø sinh ®ang trong c¸c giai ®o¹n diÔn thÕ<br /> thèng kª trong sinh häc vµ sö dông phÇn mÒm ®i lªn. §Æc ®iÓm cña c¸c kiÓu th¶m thùc vËt ®l<br /> exel ®Ó tÝnh to¸n kÕt qu¶. ®−îc m« t¶ kh¸ chi tiÕt trong c¸c c«ng tr×nh<br /> c«ng bè gÇn ®©y [1, 2].<br /> II. KÕt qu¶ vµ th¶o luËn<br /> Tæng hîp sè liÖu ®iÒu tra trªn 3 « tiªu chuÈn cã<br /> 1. §iÒu kiÖn tù nhiªn cña vïng nghiªn cøu diÖn tÝch 2000 m2 cho thÊy th¶m thùc vËt trªn 5 «<br /> ®Þnh vÞ lµ 5 −u hîp thùc vËt gåm chñ yÕu lµ c¸c loµi<br /> Tr¹m ®a d¹ng sinh häc Mª Linh thuéc ViÖn c©y tiªn phong −a s¸ng. §Æc ®iÓm l©m häc cña c¸c<br /> Sinh th¸i vµ Tµi nguyªn sinh vËt, ®−îc x©y dùng −u hîp thùc vËt nµy ®−îc tr×nh bµy trong b¶ng 2.<br /> t¹i xl Ngäc Thanh, huyÖn Mª Linh (nay lµ thÞ xl<br /> Phóc Yªn), tØnh VÜnh Phóc; cã tæng diÖn tÝch tù 2. N¨ng suÊt cña l−îng r¬i<br /> nhiªn 170,3 ha, täa ®é ®Þa lý tõ 21o23'57'' ®Õn Cã 3 nhãm t¹o thµnh n¨ng suÊt cña l−îng<br /> 21o25'15'' vÜ b¾c vµ tõ 105o42'40'' ®Õn 105o46'65'' r¬i gåm l¸, cµnh vµ nhãm c¸c c¸c c¬ quan sinh<br /> kinh ®«ng, ®é cao tõ 100-500 m so víi mÆt biÓn. s¶n, chåi vµ vá th©n. Thùc tÕ th× nhãm c¸c c¬<br /> §Þa h×nh: khu vùc nghiªn cøu lµ mét s−ên quan sinh s¶n, chåi vµ vá th©n chØ chiÕm mét tû<br /> nói kÐo dµi theo h−íng ®«ng-nam cña dly nói lÖ rÊt thÊp (0,1-0,2% tæng l−îng r¬i hµng n¨m).<br /> Tam §¶o. ë ®é cao tõ 300 m trë lªn, cã ®Þa h×nh V× vËy, chóng t«i kh«ng thèng kª riªng nhãm<br /> dèc (®é dèc trung b×nh 25o-30o), cã nhiÒu ®¸ lé nµy mµ gép vµo nhãm cµnh r¬i.<br /> ®Çu. D−íi 300 m, ®Þa h×nh b»ng ph¼ng h¬n (®é C¸c sè liÖu tr×nh bµy trong b¶ng 3 cho thÊy c¸c<br /> dèc trung b×nh 15o-20o) vµ chñ yÕu lµ nói ®Êt. « ®Þnh vÞ cã tæ thµnh loµi c©y −u thÕ kh¸c nhau th×<br /> KÕt hîp víi s−ên ®«ng cña mét nh¸nh nói thuéc cã n¨ng suÊt cña l−îng r¬i kh¸c nhau. T¹i « ®Þnh vÞ<br /> V−ên quèc gia Tam §¶o, toµn khu vùc lµ mét ML1 cã tæ thµnh loµi −u thÕ lµ s¬n rõng<br /> thung lòng dµi kho¶ng 4-5 km vµ réng 1-2 km. (Toxicodendron succedanea), tr¸m chim (Canarium<br /> Thæ nh−ìng: chiÕm phÇn lín diÖn tÝch lµ ®Êt parvum), thµnh ng¹nh (Cratoxylum polyanthum),<br /> pheralit mïn ®á vµng ë ®é cao trªn 300 m; tiÕp ®Õn n¨ng suÊt cña l−îng r¬i ®¹t 8,24 tÊn/ha/n¨m, thÊp<br /> lµ ®Êt pheralit vµng ®á ph¸t triÓn trªn c¸c lo¹i ®¸ nhÊt trong sè 5 « ®Þnh vÞ. T¹i « ML2 cã tæ thµnh loµi<br /> kh¸c nhau ë ®é cao d−íi 300 m. Däc theo ch©n nói, −u thÕ lµ sau sau (Liquidambar formosana), s¬n rõng<br /> ë ®é cao d−íi 100 m, lµ ®Êt dèc tô phï sa. Lo¹i ®Êt (Toxicodendron succedanea), bép l«ng (Actino-<br /> nµy chiÕm diÖn tÝch kh«ng lín, chØ kho¶ng 3-4 ha. daphne pilosa), tr¸m chim (Canarium parvum),<br /> KhÝ hËu: sè liÖu quan tr¾c t¹i Tr¹m khÝ t−îng n¨ng suÊt cña l−îng r¬i ®¹t 8,69 tÊn/ha/n¨m; t¹i «<br /> thñy v¨n VÜnh Yªn cho thÊy nhiÖt ®é trung b×nh ML3 cã tæ thµnh loµi −u thÕ lµ bå ®Ò (Styrax<br /> n¨m lµ 23,9oC. (trung b×nh mïa hÌ lµ 27-29oC, tonkinensis), tr©m (Syzygium sp.), l¸ nÕn<br /> trung b×nh mïa ®«ng 16-17oC). L−îng m−a trung (Macaranga denticulata), s¬n rõng (Toxicodendron<br /> b×nh 1358,7 mm/n¨m; mïa m−a tõ th¸ng 4 ®Õn succedanea), n¨ng suÊt cña l−îng r¬i ®¹t 9,47<br /> th¸ng 10, chiÕm 90% l−îng m−a c¶ n¨m; m−a tËp tÊn/ha/n¨m; t¹i « ML4 lµ rõng nøa (Neohouzeaua<br /> trung tõ th¸ng 6 ®Õn th¸ng 9, cao nhÊt vµo th¸ng 8; dullooa), n¨ng suÊt cña l−îng r¬i ®¹t 13,06<br /> sè ngµy m−a kh¸ nhiÒu, 142 ngµy/n¨m. §é Èm tÊn/ha/n¨m; t¹i « ML5 cã tæ thµnh loµi −u thÕ lµ<br /> trung b×nh 83%, thÊp vµo th¸ng 2 (d−íi 80%). vµng anh (Saraca dives), thÞ (Diospyros sp.), nhéi<br /> Thñy v¨n: trong khu vùc, cã con suèi Qu©n (Bischofia javanica), n¨ng suÊt cña l−îng r¬i ®¹t<br /> Boong b¾t nguån tõ ®é cao 300 m, ch¶y däc 15,69 tÊn/ha/n¨m.<br /> 41<br />  B¶ng 2<br /> §Æc ®iÓm cña th¶m thùc vËt trªn c¸c « ®Þnh vÞ thu mÉu l−îng r¬i<br /> t¹i Tr¹m ®a d¹ng sinh häc Mª Linh (sè liÖu tæng hîp trªn 3 « tiªu chuÈn 2000 m2)<br /> ¤ §é Loµi −u thÕ<br /> D (cm) MËt ®é<br /> ®Þnh Tuæi* tµn<br /> H (m) (c©y/ha) Tªn khoa häc Tªn phæ th«ng<br /> vÞ che<br /> Toxicodendron succedanea<br /> S¬n rõng<br /> (L.) Mold.<br /> 8,7 ± 0,2<br /> ML1 10 135 ± 30 0,6 Canarium parvum Leenh. Tr¸m chim<br /> 7,4 ± 0,3<br /> Cratoxylum polyanthum<br /> Thµnh ng¹nh<br /> (Kurz.) Kurz.<br /> Liquidambar formosana<br /> Sau sau<br /> Hance<br /> Toxicodendron succedanea<br /> 10,2 ± 0,3 S¬n rõng<br /> ML2 1280 ± 50 0,7 (L.) Mold.<br /> 15 9,6 ± 0,4<br /> Actinodaphne pilosa<br /> Bép l«ng<br /> (Lour.) Merr.<br /> Canarium parvum Leenh. Tr¸m chim<br /> Styrax tonkinensis<br /> Bå ®Ò<br /> (Pierre) Craib. ex Hartwiss<br /> Macaranga denticulata<br /> 15,3 ± 0,25 L¸ nÕn<br /> ML3 15 1130 ± 40 0,7 (Blume) Muell.-Arg.<br /> 12,5 ± 0,5<br /> Toxicodendron succedanea<br /> S¬n rõng<br /> (L.) Mold.<br /> Syzygium sp. Tr©m<br /> Neohouzeaua dullooa<br /> Nøa<br /> (Gamble) A. Camus<br /> 13,6 ± 0,4 Styrax tonkinensis<br /> ML4 15 200 ± 45 0,8 Bå ®Ò<br /> 10,4 ± 0,6 (Pierre) Craib. ex Hartwiss<br /> Choerospondias sp. D©u gia xoan<br /> Saraca dives Pierre Vµng anh<br /> 20,2 ± 0,5<br /> ML5 25 950 ± 30 0,9 Diospyros sp. ThÞ<br /> 16,5 ± 0,6<br /> Bischofia javanica Blume Nhéi<br /> Ghi chó: *. n¨m phôc håi; D. ®−êng kÝnh cña th©n c©y; H. chiÒu cao cña c©y.<br /> B¶ng 3<br /> N¨ng suÊt l−îng r¬i (tÊn/ha/n¨m) cña rõng thø sinh phôc håi tù nhiªn<br /> t¹i Tr¹m ®a d¹ng sinh häc Mª Linh<br /> L−îng r¬i<br /> L¸ Cµnh vµ c¸c bé phËn kh¸c*<br /> ¤ ®Þnh vÞ Tæng sè<br /> (tÊn/ha/n¨m) Khèi l−îng Khèi l−îng<br /> % %<br /> (tÊn/ha/n¨m) (tÊn/ha/n¨m)<br /> ML1 8,24 ± 0,94 6,83 ± 0,82 82,87 1,41 ± 0,34 17,13<br /> ML2 8,69 ± 1,78 6,78 ± 1,89 78,10 1,90 ± 0,39 21,90<br /> ML3 9,47 ± 0,84 7,75 ± 0,76 81,83 1,72 ± 0,43 18,17<br /> ML4 13,06 ± 1,55 11,22 ± 1,33 85,89 1,84 ± 0,53 14,11<br /> ML5 15,69 ± 2,21 11,65 ± 1,23 74,30 4,03 ± 1,06 25,70<br /> Ghi chó: *. c¸c bé phËn kh¸c gåm c¸c c¬ quan sinh s¶n, chåi, vá th©n...<br /> 42<br />  ML1 ML2 ML3<br /> ML1 ML2 ML3<br /> Cµnh Cµnh Cµnh<br /> 17,13% 21,9% 18,17%<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> L¸ L¸ L¸<br /> 82,87% 78,1% 81,83%<br /> <br /> <br /> ML4<br /> ML4 ML5<br /> ML5<br /> Cµnh<br /> 14,11% Cµnh<br /> 25,7%<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> L¸ L¸<br /> 85,89% 74,3%<br /> <br /> <br /> H×nh 1. Tû lÖ cµnh, l¸ (%) trong n¨ng suÊt cña l−îng r¬i t¹i c¸c « ®Þnh vÞ.<br /> <br /> VÒ c¬ cÊu, l¸ chiÕm tû lÖ kh¸ cao, tõ 74,30% n¨m trªn c¸c « ®Þnh vÞ ®−îc tr×nh bµy trong<br /> (« ML5) ®Õn 85,89% (« ML4); cµnh chiÕm tõ b¶ng 4. ChiÒu h−íng cña qu¸ tr×nh ®−îc thÓ hiÖn<br /> 14,11% ®Õn 21,90% (h×nh 1). trong h×nh 1.<br /> N¨ng suÊt cña l−îng r¬i cã xu h−íng t¨ng lªn Sù diÔn biÕn cña l−îng r¬i trong n¨m phô<br /> theo thêi gian phôc håi cña th¶m thùc vËt. Cô thÓ, thuéc vµo ®Æc tÝnh rông l¸ cña c¸c loµi c©y (toµn<br /> n¨ng suÊt l−îng r¬i trªn « ML1 cã thêi gian phôc bé hay tõng phÇn, theo mïa hay th¸ng trong<br /> håi 10 n¨m, lµ 8,24 tÊn/ha/n¨m. C¸c « ML2, ML3 n¨m). C¸c yÕu tè kh¸c nh− khÝ hËu, ®iÒu kiÖn<br /> vµ ML4 cã thêi gian phôc håi 15 n¨m, ®¹t møc lËp ®Þa vµ c¸c yÕu tè bÊt th−êng nh− m−a blo,<br /> t−¬ng øng lµ 8,69 tÊn/ha/n¨m, 9,47 tÊn/ha/n¨m vµ h¹n h¸n kÐo dµi... ®Òu cã ¶nh h−ëng ®Õn qu¸<br /> 13,06 tÊn/ha/n¨m. ¤ ML5 cã thêi gian phôc håi tr×nh rông l¸. NghÜa lµ sù diÔn biÕn cña l−îng<br /> l©u nhÊt (25 n¨m), ®¹t 15,69 tÊn/ha/n¨m. Cµnh r¬i r¬i trong n¨m sÏ phô thuéc vµo ®Æc tÝnh rông l¸<br /> còng cã xu h−íng t¨ng lªn theo thêi gian. Tû lÖ cña c¸c loµi c©y trong mèi t−¬ng t¸c cña chóng<br /> cµnh r¬i trªn « ML1 víi thêi gian phôc håi 10 n¨m víi m«i tr−êng sèng [9].<br /> lµ 17,13%; con sè nµy t¨ng lªn ë hai « ML2 vµ<br /> Nh÷ng dÉn liÖu trong b¶ng 4 cho thÊy, trªn<br /> ML3 víi thêi gian phôc håi 15 n¨m lµ 21,90% vµ<br /> c¶ 5 « ®Þnh vÞ, ®Òu thu ®−îc l−îng r¬i ë tÊt c¶<br /> 18,17%; « ML5 cã thêi gian phôc håi 25 n¨m, ®¹t<br /> c¸c th¸ng trong n¨m. Tuy nhiªn, sù ph©n bè cña<br /> tíi 25,7%.<br /> chóng l¹i kh«ng ®Òu. Th¸ng cã l−îng r¬i thÊp<br /> KÕt qu¶ ph©n tÝch ph−¬ng sai cho thÊy cã sù nhÊt lµ 10 g/m2 (th¸ng 4, « ML2), chØ b»ng<br /> kh¸c nhau vÒ n¨ng suÊt cña l−îng r¬i tæng sè (F 1,15% tæng l−îng r¬i c¶ n¨m (l−îng r¬i trªn «<br /> = 2,612; P = 0,0089) gi÷a c¸c « ®Þnh vÞ. §iÒu ®ã ML2 lµ 8,69 tÊn/ha/n¨m). Th¸ng cã l−îng r¬i<br /> cho phÐp kh¼ng ®Þnh n¨ng suÊt cña l−îng r¬i cao nhÊt lµ 320 g/m2 (th¸ng 8, « ML5), chiÕm<br /> trªn c¸c « ®Þnh vÞ t¨ng dÇn theo thø tù nh− sau: 20,39% tæng l−îng r¬i c¶ n¨m (l−îng r¬i trªn «<br /> ML1 < ML2 < ML3 < ML4 < ML5. NghÜa lµ tæ ML5 lµ 15,69 tÊn/ha/n¨m). Trung b×nh lµ 68,68-<br /> thµnh loµi c©y kh¸c nhau th× cã n¨ng suÊt cña 130,75 g/m2/th¸ng.<br /> l−îng r¬i kh¸c nhau; n¨ng suÊt cña l−îng r¬i<br /> tæng sè, tû lÖ nhãm cµnh r¬i t¨ng lªn theo thêi Møc chªnh lÖch vÒ l−îng r¬i gi÷a th¸ng cao<br /> gian phôc håi cña th¶m thùc vËt. nhÊt víi th¸ng thÊp nhÊt trªn cïng mét « ®Þnh vÞ<br /> còng kh¸ cao; trªn « ML1, thÊp nhÊt lµ gi÷a<br /> 3. Sù diÔn biÕn cña l−îng r¬i trong n¨m th¸ng 12 vµ th¸ng 2, víi l−îng r¬i trung b×nh lµ<br /> 120/34g/m2/th¸ng (gÊp 3,5 lÇn); trªn « ML2, cao<br /> Sù diÔn biÕn cña l−îng r¬i theo th¸ng trong<br /> 43<br /> nhÊt lµ gi÷a th¸ng 2 vµ th¸ng 4 víi l−îng r¬i n¨m lµ ®Æc tÝnh rông l¸ cña c¸c loµi c©y. Trªn «<br /> trung b×nh lµ 190/10g/m2/th¸ng (gÊp 19 lÇn). ML1, s¬n rõng, tr¸m chim, thµnh ng¹nh (lµ<br /> C¸c « ®Þnh vÞ kh¸c cã møc chªnh lÖch dao ®éng nh÷ng loµi −u thÕ) rông l¸ tõ th¸ng 12 n¨m tr−íc<br /> trong kho¶ng 4-7 lÇn. ®Õn th¸ng 1 n¨m sau, t¹o nªn mét ®Ønh vµo<br /> BiÓu ®å 2 cho thÊy, trõ « ML5 lµ cã 1 ®Ønh th¸ng 12; trªn « ML2, sau sau, s¬n rõng, tr¸m<br /> vµo th¸ng 8, c¸c « cßn l¹i ®Òu cã 2 ®Ønh: mét chim (lµ nh÷ng loµi −u thÕ) rông l¸ tõ th¸ng 1<br /> ®Ønh tõ th¸ng 7 ®Õn th¸ng 9 vµ mét ®Ønh tõ th¸ng ®Õn th¸ng 2, t¹o nªn mét ®Ønh ë th¸ng 2. T−¬ng<br /> 11 n¨m tr−íc ®Õn th¸ng 2 n¨m sau. §©y lµ hai tù, trªn « ML3, bå ®Ò, s¬n rõng (lµ loµi −u thÕ)<br /> thêi ®iÓm cã liªn quan ®Õn chÕ ®é khÝ hËu vµ thêi rông l¸ tõ th¸ng 12 n¨m tr−íc ®Õn th¸ng 1 n¨m<br /> tiÕt trong n¨m. Tõ th¸ng 7 ®Õn th¸ng 9 lµ mïa sau, t¹o nªn mét ®Ønh vµo th¸ng 12; trªn « ML5,<br /> m−a vµ giã blo; tõ th¸ng 11 ®Õn th¸ng 2 lµ mïa nhéi kh«ng ph¶i lµ loµi rông l¸ hoµn toµn nh−ng<br /> kh«. Nh÷ng ®iÒu kiÖn thêi thiÕt bÊt lîi nµy lµ yÕu thay l¸ nhiÒu nhÊt vµo hai th¸ng 7 vµ 8 lµ thêi<br /> tè quan träng ¶nh h−ëng ®Õn qu¸ tr×nh rông l¸. ®iÓm trïng víi mïa m−a blo, t¹o nªn mét ®Ønh<br /> duy nhÊt vµo th¸ng 8. Nøa kh«ng ph¶i loµi rông<br /> Mét yÕu tè kh¸c hÕt søc quan träng, quyÕt l¸ trªn « ML4 nh−ng cã 1 ®Ønh vµo th¸ng 8 còng<br /> ®Þnh n¨ng suÊt vµ diÔn biÕn cña l−îng r¬i trong lµ thêi gian trïng víi mïa m−a blo trong n¨m.<br /> <br /> B¶ng 4<br /> Sù ph©n bè cña l−îng r¬i (g/m2) trong n¨m cña rõng thø sinh phôc håi tù nhiªn<br /> t¹i Tr¹m ®a d¹ng sinh häc Mª Linh<br /> <br /> ¤ Bé L−îng r¬i (g/m2)/th¸ng Trung<br /> ®Þnh phËn<br /> I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII b×nh<br /> vÞ thu<br /> Tæng 110 34 42 38 67,50 70,5 93,4 65,7 72,8 53 57 120 68,68<br /> sè<br /> ML1<br /> L¸ 70 31 24 33 57,9 60,1 82,8 56,2 70 45,5 44,6 108 56,91<br /> <br /> Cµnh 40 3 18 5,3 9,6 10,4 10,6 9,5 2,8 7,6 12,4 12 11,76<br /> <br /> Tæng 135 190 37 10 31,5 43,5 45 90 35,2 59,7 92,3 100 72,43<br /> sè<br /> ML2<br /> L¸ 125 189 2 9 7,8 30,2 35,6 68,2 22 52,1 57,9 80 56,56<br /> <br /> Cµnh 10 1 35 1 23,7 13,3 9,4 21,8 13,2 7,6 34,4 20 15,86<br /> <br /> Tæng 91 100 27 73,5 68,4 73,6 69,6 70 110 68 74 122 78,92<br /> sè<br /> ML3<br /> L¸ 90 87,4 24 40 44,6 57,4 57,2 64,4 80 62,7 67,3 100 64,58<br /> <br /> Cµnh 1 12,6 3 33,5 23,8 16,2 12,4 5,6 30 5,3 6,7 22 14,34<br /> <br /> Tæng 100 24,4 62 140 109,6 120,4 180 185 105 89,4 100,6 90 108,86<br /> sè<br /> ML4<br /> L¸ 98,4 21 52 80 101,2 98,8 160,4 159,7 94,5 84,1 87,9 84 93,5<br /> <br /> Cµnh 11,6 3,4 10 60 8,4 21,6 19,6 25,3 10,5 5,3 12,7 6 16,2<br /> <br /> Tæng 121 80 92 100 128,6 132,4 156,5 320 126,9 86,7 94,9 130 130,75<br /> sè<br /> ML5<br /> L¸ 86 55 71 85 103,8 111,7 120,7 195,7 81,9 77,5 84,9 92,5 97,14<br /> Cµnh 35 25 21 15 24,8 20,7 35,8 124,3 45 9,2 10 37,5 30,48<br /> <br /> 44<br />  ML1 ML2 ML3<br /> 140<br /> ML1 200<br /> ML2 140<br /> ML3<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> L−äng r¬i g/m2<br /> Luîng r¬i g/m2<br /> 120 120<br /> Luîng r¬i g/m2<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 100 150 100<br /> 80 80<br /> 100<br /> 60 60<br /> 40 50 40<br /> 20 20<br /> 0 0 0<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> VIII<br /> VII<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> XII<br /> IV<br /> <br /> <br /> VI<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> IX<br /> <br /> <br /> XI<br /> IV<br /> <br /> <br /> VI<br /> VII<br /> <br /> <br /> IX<br /> <br /> <br /> XI<br /> XII<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> II<br /> III<br /> <br /> <br /> V<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> X<br /> V<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> VIII<br /> <br /> <br /> X<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> IV<br /> V<br /> VI<br /> VII<br /> <br /> <br /> IX<br /> X<br /> VIII<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> I<br /> I<br /> II<br /> III<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> II<br /> III<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> XI<br /> XII<br /> I<br /> Th¸ng Th¸ng<br /> Th¸ng<br /> Tæng L¸ Cµnh Tæng L¸ Cµnh Tæng L¸ Cµnh<br /> <br /> <br /> <br /> 200<br /> ML4<br /> ML4<br /> 350<br /> ML5<br /> ML5<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Luîng r¬i g/m2<br /> 300<br /> Luîng r¬i g/m2<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 150<br /> 250<br /> <br /> 100<br /> 200<br /> 150<br /> 50 100<br /> 50<br /> 0<br /> 0<br /> IV<br /> <br /> <br /> VI<br /> VII<br /> <br /> <br /> IX<br /> <br /> <br /> XI<br /> XII<br /> V<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> VIII<br /> <br /> <br /> X<br /> I<br /> II<br /> III<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> I<br /> II<br /> III<br /> IV<br /> V<br /> VI<br /> VII<br /> VIII<br /> IX<br /> X<br /> XI<br /> XII<br /> Th¸ng Th¸ng<br /> Tæng L¸ Cµnh Tæng L¸ Cµnh<br /> <br /> H×nh 2. Sù diÔn biÕn cña l−îng r¬i trong n¨m trªn c¸c « ®Þnh vÞ cña rõng thø sinh phôc håi tù nhiªn<br /> t¹i Tr¹m ®a d¹ng sinh häc Mª Linh<br /> <br /> III. KÕt luËn 4-7 lÇn. N¨ng suÊt cña l−îng r¬i trong th¸ng thÊp<br /> nhÊt chØ chiÕm 1,15% vµ trong th¸ng cao nhÊt<br /> 1. N¨ng suÊt cña l−îng r¬i cña rõng thø sinh chiÕm 20,39% tæng l−îng r¬i c¶ n¨m.<br /> phôc håi tù nhiªn t¹i Tr¹m ®a d¹ng sinh häc Mª<br /> Linh, tØnh VÜnh Phóc ®¹t trung b×nh tõ 8,24- Tµi liÖu tham kh¶o<br /> 15,69 tÊn/ha/n¨m, trong ®ã tû lÖ l¸ chiÕm 71,04-<br /> 85,89%, cµnh chiÕm 1,41-4,03%. C¸c bé phËn 1. Ma ThÞ Ngäc Mai, Lª §ång TÊn, 2004:<br /> sinh s¶n (hoa, qu¶) chiÕm tû lÖ rÊt Ýt, chØ 0,1- Nh÷ng vÊn ®Ò nghiªn cøu c¬ b¶n trong Khoa<br /> 0,2% tæng l−îng r¬i hµng n¨m. häc sù sèng: 818-821. Nxb. Khoa häc vµ Kü<br /> 2. Tæ thµnh loµi c©y cña « ®Þnh vÞ cã ¶nh thuËt, Hµ Néi.<br /> h−ëng ®Õn n¨ng suÊt cña l−îng r¬i. §iÒu ®ã 2. Lª §ång TÊn, 2003: T¹p chÝ N«ng nghiÖp<br /> ®−îc thÓ hiÖn qua sè liÖu l−îng r¬i thu ®−îc trªn vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n: 465-467. Hµ Néi.<br /> c¸c « ®Þnh vÞ. Thêi gian phôc håi cña rõng cµng 3. NguyÔn Hoµng TrÝ, 1986: Gãp phÇn<br /> l©u th× n¨ng suÊt cña l−îng r¬i tæng sè vµ tû lÖ<br /> nghiªn cøu sinh khèi vµ n¨ng suÊt quÇn xl<br /> cµnh r¬i cµng cao. N¨ng suÊt cña l−îng r¬i, tû lÖ<br /> rõng ®−íc ®«i (Rhizophora apiculata Bl.) ë<br /> cµnh r¬i trªn c¸c « ®Þnh vÞ t¨ng dÇn theo thø tù:<br /> Cµ Mau - tØnh Minh H¶i (luËn ¸n phã tiÕn<br /> ML1 < ML2 < ML3 < ML4 < ML5.<br /> sü). Tr−êng ®¹i häc S− ph¹m Hµ Néi I.<br /> 3. VÒ diÔn biÕn cña l−îng r¬i trong n¨m, trõ<br /> 4. Hoµng Xu©n Tý, 1988: §iÒu kiÖn ®Êt trång<br /> « ®Þnh vÞ ML5 chØ cã mét ®Ønh vµo th¸ng 8, c¸c<br /> « cßn l¹i ®Òu cã xu h−íng ®¹t Ýt nhÊt 2 ®Ønh: rõng bå ®Ò (Styrax tonkinensis Pierre) lµm<br /> ®Ønh thø nhÊt tõ th¸ng 7 ®Õn th¸ng 9 vµ ®Ønh thø nguyªn liÖu giÊy sîi vµ ¶nh h−ëng cña rõng bå<br /> 2 tõ th¸ng 11 n¨m tr−íc ®Õn th¸ng 2 n¨m sau. ®Ò trång thuÇn lo¹i ®Õn ®é ph× cña ®Êt (luËn ¸n<br /> phã tiÕn sü). ViÖn L©m nghiÖp, Hµ Néi.<br /> 4. Møc chªnh lÖch vÒ l−îng r¬i gi÷a c¸c th¸ng<br /> trong n¨m trªn cïng mét « ®Þnh vÞ lµ kh¸ cao, thÊp 5. Richards P. W., 1967: Rõng m−a nhiÖt ®íi<br /> nhÊt lµ 3,5 lÇn, cao nhÊt lµ 19 lÇn vµ trung b×nh lµ (V−¬ng TÊn NhÞ dÞch). Nxb. Khoa häc vµ<br /> Kü thuËt, Hµ Néi.<br /> 45<br /> 6. Clark D. A. et al., 2001a: Ecological 8. Tanner E. V. J., 1980: Journal of Ecology,<br /> Applications, 11: 356-370. 68: 833-848.<br /> 7. Proctor J. et al., 1983b: Journal of 9. Xiaoniu N. Xua, Eiji Hirata, 2002: Forest<br /> Ecology, 71: 261-283. Ecology and Management, 157: 165-173.<br /> <br /> <br /> Litterfall production of the Natural - recovered<br /> secondary forest at the MeLinh Station<br /> for biodiversity, VinhPhuc Province<br /> <br /> Le Dong Tan, Do Hoang Chung<br /> <br /> <br /> <br /> Summary<br /> <br /> The litterfall is an important link of the chain to transport organic materials and mineral substances from<br /> the vegetation into the soil in ecosystems. There are many factors controlling the litterfall production: site<br /> conditions, fertility of the soil, growth season, composition and age of the plant.… The study of the litterfall<br /> production takes part to clear the matter cycle and the nutritive cycle in ecosystems. It also defines the ability<br /> to return nutritive elements of the vegetation to the soil.<br /> Five permanent plots (with signs ML1, ML2, ML3, ML4 and ML5) were choosed to collect litterfall<br /> samples in the secondary forest from age of 10 years to age of 25 years at the Melinh station for Biodiversity,<br /> Vinhphuc province. The dominant species in these plots were mainly defoliated species such as:<br /> Toxicodendron succedanea (L.) Mold., Canarium parvum Leenh., Cratoxylum polyanthum (in ML1);<br /> Liquidambar formosana Hance, Toxicodendron succedanea (L.) Mold., Canarium parvum Leenh. (in ML2);<br /> Styrax tonkinensis (Pierre) Craib. ex Hartwiss, Toxicodendron succedanea (L.) Mold. (in ML3); Bischofia<br /> javanica Blume (in ML5). The litterfall samples were collected monthly in 3 random distributed traps with<br /> dimension of 1 m2 (1 m × 1 m) in two years, from 2004 to 2005.<br /> The data showed that the litterfall production of the secondary forests was 8.24 T/ha-15.69 T/ha per year;<br /> the average was 68.68-130.75 g/m2 per month. The rate of leaves was from 71.04% to 85.89% and the rate of<br /> branchs from 1.41% to 4.03% in total of the litterfall production in year. There were differences in total and<br /> branch litterfall production between the plots. They were in order ML1 < ML2 < ML3 < ML4 < ML5.<br /> The distribution of the litterfall production in months in 5 plots was also presented in this report. The data<br /> showed that the plot ML5 had one peak of litterfall in August and the other plots had two peaks: the first peak<br /> was from July to September and the second one was from November to February.<br /> The litterfall production depended on the composition and the defoliated particularity of species in the<br /> communities.<br /> <br /> <br /> Ngµy nhËn bµi: 7-8-2006<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 46<br />