Nền kinh tế lúa gạo châu Á trong quá trình chuyển đổi

Chia sẻ: Trần Ngọc Sang | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:40

Thêm vào BST

Báo xấu

84
lượt xem 18
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nền kinh tế lúa gạo châu Á trong quá trình chuyển đổi. Vào những năm sau thế chiến II, người ta ngày càng lo ngại hơn về vấn đề lương thực ở Châu Á. Dân số tăng gần 3%/năm và tiềm năng mở rộng thêm diện tích canh tác hạn chế. Người ta đã hướng sự chú ý vào nhu cầu tăng sản luong.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Nền kinh tế lúa gạo châu Á trong quá trình chuyển đổi

Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phaùt trieån Noâng thoân Neàn kinh teá luùa gaïo chaâu AÙ trong Nieân khoaù 2003-2004 Baøi ñoïc quùa trình chuyeån ñoåi NEÀN KINH TEÁ LUÙA GAÏO CHAÂU AÙ TRONG QUÙA TRÌNH CHUYEÅN ÑOÅI1 Randolph Barker vaø David Dawe2 I. GIÔÙI THIEÄU Vaøo nhöõng naêm sau Theá chieán II, ngöôøi ta ngaøy caøng lo ngaïi hôn veà vaán ñeà löông thöïc ôû chaâu AÙ. Daân soá taêng gaàn 3%/naêm vaø tieàm naêng môû roäng theâm dieän tích canh taùc haïn cheá. Ngöôøi ta ñaõ höôùng söï chuù yù vaøo nhu caàu taêng saûn löôïng gaïo, löông thöïc chuû yeáu. An ninh (hay an toaøn) löông thöïc do cuoäc caùch maïng xanh mang laïi chæ laø böôùc ñaàu tieân mang tính quyeát ñònh trong vieäc chuyeån ñoåi töø xaõ hoäi noâng nghieäp sang xaõ hoäi coâng nghieäp cuûa chaâu AÙ. Ñoái vôùi haàu heát caùc nöôùc chaâu AÙ trong thaäp nieân 60, 2/3 löïc löôïng lao ñoäng vaø 1/3 toång saûn phaåm noäi ñòa (GDP) naèm ôû noâng nghieäp. Do nhöõng neàn kinh teá naøy taêng tröôûng, neân noâng nghieäp ñang trôû neân moät boä phaän nhoû hôn bao giôø heát trong toaøn boä neàn kinh teá. Ñaây laø moâ thöùc bình thöôøng cuûa phaùt trieån. Tuy nhieân, luùa gaïo vaãn coøn laø löông thöïc chuû yeáu trong böõa aên cuûa ngöôøi chaâu AÙ, vaø laø loaïi caây ñöôïc troàng roäng raõi nhaát, ôû phaàn lôùn chaâu AÙ caây luùa ñoùng goùp töø 1/3 ñeán 1/2 giaù trò gia taêng trong noâng nghieäp vaø 50-80% löôïng calories moïi ngöôøi tieâu thuï (Hossain vaø Pingali, 1998). Nhieàu ngöôøi ngheøo vaãn khoâng lo noåi moät böõa aên no. Tuy nhieân, nhöõng ngöôøi khaù giaû ñang ña daïng hoùa thöïc ñôn cuûa hoï vaø caùc hoä gia ñình troàng luùa ñang tìm caùc nguoàn thu nhaäp môùi ñeå buø ñaép möùc lôïi nhuaän thaáp cuûa vieäc troàng luùa do giaù luùa haï. Trong khi ñoù, vieäc ñöa ra caùc coâng ngheä môùi vaø söï taêng tröôûng saûn xuaát vaãn tieáp tuïc nhöng vôùi toác ñoä chaäm hôn nhieàu. Hôn moät thaäp kæ vôùi giaù gaïo theá giôùi thaáp vaø oån ñònh ñaõ daãn ñeán söï töï maõn cuûa caùc nhaø hoaïch ñònh chính saùch vaø vieäc chaäm ñaàu tö vaøo nghieân cöùu, thuûy lôïi, vaø caùc yeáu toá khaùc voán coù theå caûi thieän söï taêng tröôûng naêng suaát cuûa khu vöïc troàng luùa. Moät soá ngöôøi, ñaëc bieät laø ôû trong giôùi khoa hoïc, lo ngaïi raèng saûn löôïng taêng chaäm hôn coù theå coøn khoâng theo kòp söï gia taêng nhu caàu do daân soá taêng, noùi Baøi nghieân cöùu naøy ñöôïc trình baøy taïi Ñaïi hoäi Thöôøng nieân laàn thöù 12 cuûa Vieän Nghieân cöùu Noâng 1 nghieäp treân Ñaïi hoïc, Ñaïi hoïc Peradeniya, 16-17/11/2000. Baûn tröôùc cuûa baøi nghieân cöùu naøy ñöôïc trình baøy taïi Hoäi thaûo veà Nghieân cöùu vaø Troàng Luùa trong Theá kæ 21, Hoäi thaûo ñeå töôûng nhôù Tieán só Robert F. Chandler, Jr., 15-17/6/2000. Randolph Barker, Coá vaán Cao caáp cho Toång Giaùm ñoác Hoïc vieän Quaûn lí Nguoàn nöôùc Quoác teá (IWMI), 2 vaø David Dawe, nhaø kinh teá, Vieän Nghieân cöùu Luùa Quoác teá (IRRI). Caùc taùc giaû baøy toû loøng bieát ôn ñeán Parakrama Weligamage vì söï giuùp ñôõ quí baùu cuûa OÂng trong quaù trình vieát baøi nghieân cöùu naøy. Randolph Barker 1 Bieân Dòch: Nam An David Dawe Hieäu Ñính: Xinh Xinh
Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phaùt trieån Noâng thoân Neàn kinh teá luùa gaïo chaâu AÙ trong Nieân khoaù 2003-2004 Baøi ñoïc quùa trình chuyeån ñoåi chi ñeán vieäc ñaùp öùng nhu caàu cuûa ngaøy caøng nhieàu ngöôøi ngheøo khoâng coù khaû naêng mua ñuû löông thöïc. Cuoái cuøng, vaøo nhöõng naêm sau cuoäc caùch maïng xanh, lôïi theá so saùnh cuûa vieäc troàng luùa laïi moät laàn nöõa chuyeån töø nhöõng vuøng tröôùc ñaây ñöôïc lôïi nhôø cuoäc caùch maïng xanh veà nhöõng ñoàng baèng lôùn nôi lao ñoäng reû vaø nguoàn nöôùc doài daøo - ñoàng baèng soâng Mekong, ñoàng baèng soâng Ganges-Bramaputra, vaø coù tieàm naêng laø ñoàng baèng soâng Irradwaddy. Nhieàu chính phuû moät maët phaûi ñoái phoù vôùi aùp löïc trong nöôùc ñoøi trôï caáp cho vieäc troàng luùa vaø duy trì an ninh löông thöïc, maët khaùc vôùi aùp löïc töø beân ngoaøi ñoøi huûy boû caùc haïn cheá veà thueá quan vaø ñoøi töï do hoùa ngoaïi thöông. Baøi nghieân cöùu naøy moâ taû söï chuyeån dòch cuûa neàn kinh teá luùa nöôùc chaâu AÙ trong moät soá bình dieän. Chuùng ta xem xeùt töøng bình dieän moät: (i) caùc khuynh höôùng vaø caùc nguoàn taêng tröôûng trong vieäc saûn xuaát luùa; (ii) nhöõng ngöôøi thuï höôûng caùc thay ñoåi veà coâng ngheä, taùc ñoäng cuûa caùc thay ñoåi naøy ñoái vôùi vieäc giaûm ngheøo, vaø caùc taùc ñoäng tieâu cöïc ñoái vôùi moâi tröôøng vaø söùc khoûe; (iii) ña daïng hoùa trong tieâu duøng vaø saûn xuaát noâng saûn khaùc ngoaøi luùa; (iv) söï thay ñoåi cuûa lôïi theá so saùnh vaø môû roäng vieäc nghieân cöùu luùa treân theá giôùi vaø cuûa kinh teá noâng thoân. II. CAÙC XU HÖÔÙNG VAØ NGUOÀN TAÊNG TRÖÔÛNG TRONG SAÛN XUAÁT VAØ NAÊNG SUAÁT Ngöôøi ta chöùng minh qua nhieàu taøi lieäu söï taêng tröôûng cuûa vieäc saûn xuaát gaïo dieãn ra trong hôn ba thaäp kæ qua keå töø khi gioáng ñaàu tieân trong caùc gioáng luùa cao saûn, IR8, ñöôïc tung ra vaøo naêm 1966 vaø caùc yeáu toá giaûi thích söï taêng tröôûng ñoù (Baker vaø Herdt, 1985, Pingali vaø Hossain, 1998, Pingali, Hossain, vaø Gerpacio, 1997). Ngaøy nay ôû nhieàu khu vöïc ngöôøi ta coù chung moät lo laéng veà söï chaäm laïi cuûa taêng tröôûng saûn xuaát gaïo vaø yù nghóa tieàm taøng ñoái vôùi an ninh löông thöïc vaø xoùa ñoùi giaûm ngheøo. Tuy nhieân, chuùng ta seõ baét ñaàu caâu chuyeän cuûa chuùng ta baèng caùch ñaët caâu hoûi laø laøm theá naøo maø chaâu AÙ ñaõ ñaït ñöôïc möùc taêng tröôûng saûn xuaát luùa 3%/naêm trong hôn hai thaäp kæ qua, moät möùc taêng tröôûng vöôït xa nhöõng gì ñaõ töøng ñaït ñöôïc trong lòch söû. Nhöõng meänh leänh chính trò vaø nhöõng ñoät bieán veà thôøi tieát Trong kæ nguyeân haäu Theá chieán II, moái lo cuûa phöông Taây lieân quan ñeán tình hình löông thöïc xaáu ñi ôû chaâu AÙ vaø caùc yù nghóa cuûa tình hình ñoù ñoái vôùi söï oån ñònh chính trò phaàn lôùn bò ñieàu khieån bôûi neàn chính trò chieán tranh laïnh. Cuoäc Chôi Lôùn (xem Hopkirk, 1991) voán chi phoái cuoäc ñaáu tranh giöõa nöôùc Anh vaø nöôùc Nga ñeå giaønh quyeàn kieåm soaùt chaâu AÙ vaøo theá kæ 19 vaãn raát soâi ñoäng, maëc duø ôû moät daïng môùi vaø vôùi Randolph Barker 2 Bieân Dòch: Nam An David Dawe Hieäu Ñính: Xinh Xinh
Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phaùt trieån Noâng thoân Neàn kinh teá luùa gaïo chaâu AÙ trong Nieân khoaù 2003-2004 Baøi ñoïc quùa trình chuyeån ñoåi moät vai dieãn khaùc cuûa nhöõng ngöôøi tham gia cuoäc chôi. Ñoái vôùi caùc chính quyeàn chaâu AÙ vaø phöông Taây cuõng nhö caùc cô quan phaùt trieån quoác teá, öu tieân laø raát roõ raøng – taêng saûn xuaát nguõ coác ôû chaâu AÙ. Daàn daàn xuaát hieän söï ñoàng thuaän veà caùch thöïc hieän ñöôïc ñieàu naøy khi maø caùc boä phaän coâng ngheä caùch maïng xanh ñaõ baét ñaàu ñöôïc aùp duïng. Hai söï kieän khí haäu, hieän nay ñöôïc bieát ñeán döôùi caùi teân Los Niños (voán daãn ñeán söï giaûm suùt löôïng möa haøng naêm ôû nhieàu nôi treân theá giôùi) ñoùng vai troø chaát xuùc taùc ñoái vôùi vieäc theo ñuoåi muïc tieâu an ninh löông thöïc. Söï kieän thöù nhaát ñaõ xaûy ra ôû tieåu luïc ñòa AÁn Ñoä vaøo giöõa thaäp nieân 60, nôi maø söï giaûm suùt saûn xuaát nguõ coác ñaõ ñe doïa daãn ñeán naïn ñoùi. Söï kieän thöù hai ñaõ xaûy ra do söï giaûm suùt saûn xuaát löông thöïc vaøo naêm 1972 daãn ñeán vieäc taêng voït giaù gaïo theá giôùi (Hình 1) vaø ñaåy Thaùi Lan, nöôùc xuaát khaåu gaïo lôùn nhaát theá giôùi, ñeán choã caám xuaát khaåu trong vaøi thaùng cuûa naêm 1973. Thay ñoåi coâng ngheä Caùi goïi laø cuoäc caùch maïng xanh thöôøng ñöôïc gaén vôùi vieäc phaùt trieån caùc gioáng luùa vaø luùa mì hieän ñaïi coù thaân luøn trung bình (MVs). Tuy nhieân, hai yeáu toá quyeát ñònh khaùc cuûa coâng ngheä caùch maïng xanh laø phaân boùn vaø thuûy lôïi. Cuøng vôùi caùc gioáng môùi, cuõng nhö hai yeáu toá phaân boùn vaø thuûy lôïi, moät ñôït caûi tieán coâng ngheä vöõng chaéc ñoùng goùp vaøo vieäc taêng naêng suaát luùa ñaõ dieãn ra. Do caùc nhaäp löôïng naøy coù möùc ñoä boå trôï laãn nhau cao, neân caùc noã löïc ñeå chia phaàn tæ leä taêng tröôûng cho moãi nhaäp löôïng toû ra khoù khaên. Moät phaân tích cuûa Herdt vaø Capule (1983) cho thaáy taùc ñoäng cuûa luùa MV, phaân boùn, thuûy lôïi, vaø caùc yeáu toá khaùc (coøn laïi) ñaõ ñoùng goùp nhöõng phaàn gaàn nhö baèng nhau vaøo taêng tröôûng saûn xuaát. “Caùc yeáu toá khaùc” bao goàm caû ñaàu tö lôùn laï thöôøng cuûa phöông Taây vaøo phaùt trieån voán con ngöôøi ôû chaâu AÙ. Loaïi ñaàu tö thöôøng bò boû soùt naøy ñaõ giuùp taïo ra caùc thay ñoåi veà chính saùch vaø ñònh cheá caàn thieát ñeå taïo ñieàu kieän cho vieäc phaùt trieån vaø phoå bieán cuûa coâng ngheä môùi. Ñieàu naøy giuùp giaûi thích toác ñoä phoå bieán cuûa caùc coâng ngheä naøy. Caûi tieán veà gioáng. Vaøo thôøi ñieåm Vieän Nghieân cöùu Luùa Quoác teá (IRRI) baét ñaàu hoaït ñoäng vaøo naêm 1962, khoâng ai coù theå tieân ñoaùn ñöôïc laø coù theå ñaït ñöôïc moät böôùc ñoät phaù trong tieàm naêng veà saûn löôïng gaïo chæ trong boán naêm. Khaùm phaù voâ tình ñaàu tieân veà gien luøn cuûa caây luùa trong boä söu taäp cuûa Ñaøi Loan ñaõ daãn ñeán vieäc tung ra gioáng luùa luøn trung bình ñaàu tieân vaøo naêm 1966, IR8. Caùc gioáng luùa cao truyeàn thoáng (cao khoaûng ngang thaét löng) cho moät sinh khoái bao goàm 80% thaân raï vaø 20% boâng luùa trong khi tæ leä boâng luùa treân thaân raï cuûa luùa luøn trung bình (cao ngang ñaàu goái) laø 50/50. Caùc gioáng luùa coù thaân ngaén hôn, cöùng hôn naøy ñaùp öùng saûn löôïng cao hôn ñoái vôùi phaân boùn maø khoâng bò raïp vaøo thôøi ñieåm thu hoaïch. Cuõng quan troïng khoâng keùm, caùc gioáng môùi naøy tröôûng thaønh chæ trong 120 ngaøy hay ngaén hôn so vôùi 150 ngaøy ñoái vôùi caùc gioáng truyeàn thoáng. Vieäc tung ra IR8 ñaõ thieát laäp moät möùc traàn saûn löôïng cho luùa thuï phaán töï nhieân ôû caùc vuøng nhieät ñôùi vaãn coøn toàn taïi ñeán ngaøy nay. (Luùa lai ñöôïc phaùt Randolph Barker 3 Bieân Dòch: Nam An David Dawe Hieäu Ñính: Xinh Xinh
Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phaùt trieån Noâng thoân Neàn kinh teá luùa gaïo chaâu AÙ trong Nieân khoaù 2003-2004 Baøi ñoïc quùa trình chuyeån ñoåi trieån ôû Trung Quoác vaøo thaäp nieân 70 ñaõ naâng cao traàn saûn löôïng leân 15% nhöng caùc gioáng phuø hôïp ñöôïc söû duïng ôû caùc vuøng nhieät ñôùi vaãn chöa ñöôïc phaùt trieån). Vieäc gioáng IR8 deã daøng bò toån thöông tröôùc saâu raày vaø dòch beänh ñaõ nhanh choùng chuyeån troïng taâm sang vieäc nhaân gioáng khaùng saâu beänh. Vieäc tung ra gioáng IR36 sau IR8 moät thaäp kæ (1976) ñaõ ñaùnh daáu moät coät moác khaùc cuûa söï phaùt trieån caùc gioáng hieän ñaïi khaùng saâu beänh theá heä hai. Ngöôøi ta öôùc löôïng raèng ñaàu thaäp nieân 80, hôn 10 trieäu ha ñaõ ñöôïc gieo troàng IR36 (IRRI, 1982). Tuy nhieân, ñieàu naøy ñöa ñeán caùc lo ngaïi raèng cô sôû di truyeàn cuûa caùc gioáng môùi naøy quaù heïp laøm taêng nguy cô baát lôïi laø toån thaát muøa maøng traøn lan trong chæ moät naêm (Evans, 1986). Vieäc tung ra gioáng IR64 vaøo naêm 1985 vôùi nguoàn gien töø caùc gioáng luùa moïc treân hôn 40 loaïi ñaát ñaõ ñaûm baûo choáng laïi loaïi ruûi ro naøy. Cho ñeán ngaøy nay, haïn haùn vaø taùc ñoäng cuûa caùc ñieàu kieän khí haäu El Nino vaø La Nina vaãn laø nguoàn chính taïo söï khaùc bieät töø naêm naøy sang naêm khaùc trong saûn xuaát muøa vuï. Vieäc taïo ra caùc gioáng cho caùc moâi tröôøng bieân teá vôùi caùc côn haïn haùn thöôøng xuyeân hay caùc ñieàu kieän thoå nhöôõng baát lôïi laïi caøng phöùc taïp hôn. Coù nhöõng ngöôøi lí luaän raèng vôùi söï hoã trôï cuûa coâng ngheä sinh hoïc, tieàm naêng taêng naêng suaát (vaø giaûm ngheøo) to lôùn nhaát trong töông lai thuoäc veà caùc moâi tröôøng canh taùc ñöôïc töôùi tieâu baèng nöôùc möa. Nhöõng ngöôøi khaùc laïi döï ñoaùn raèng caùc khu vöïc ñöôïc thuûy lôïi hoùa trong töông lai seõ laïi tieáp tuïc ñoät phaù möùc traàn saûn löôïng vaø raèng nhöõng khu vöïc naøy seõ chieám moät tæ leä lôùn hôn bao giôø heát trong saûn xuaát gaïo cuûa theá giôùi. Caùc tieán boä trong coâng ngheä phaân boùn. Keå töø khi cuoäc caùch maïng xanh ra ñôøi vaøo thaäp nieân 60, phaân hoùa hoïc ñaõ chieám vò trí trung taâm trong vieäc chuyeån ñoåi saûn löôïng noâng nghieäp ôû chaâu AÙ. Möùc tieâu thuï phaân hoùa hoïc ôû chaâu AÙ ñaõ taêng töø 7 trieäu taán chaát dinh döôõng (N, P, K) vaøo naêm 1965 leân 17 trieäu vaøo naêm 1975, naêm “khuûng hoaûng phaân boùn”, leân 39 trieäu vaøo naêm 1985 vaø 69 trieäu vaøo naêm 1995, veà cô baûn taêng gaáp ñoâi sau moãi möôøi naêm. Söï taêng tröôûng nhanh moät caùch kì laï trong vieäc tieâu thuï phaân boùn, hôn 7% naêm trong ba thaäp kæ, laø do vieäc giaûm ñeàu giaù phaân boùn (Hình 2) vaø vieäc noâng daân hieåu ñöôïc caùc lôïi ích cuûa phaân boùn khi söû duïng cho caùc gioáng MV. Yeáu toá chính lí giaûi vieäc giaûm giaù naøy laø caùc khaùm phaù trong hoùa hoïc vaø öùng duïng kó thuaät cô khí lieân quan ñeán vieäc saûn xuaát superphosphates (supe−photphat), phosphoric acid (axít photphoric), vaø treân heát laø ammonia voán seõ ñöôïc chuyeån hoùa thaønh phaân ñaïm (Tomich vaø caùc taùc giaû khaùc,1995). Moät trong nhöõng phaùt trieån ngoaïn muïc nhaát ñaõ dieãn ra vaøo thôøi gian ngay tröôùc cuoäc caùch maïng xanh, naêm 1963. Vieäc chuyeån ñoåi töø maùy neùn piston sang maùy neùn li taâm ñaõ taêng gaáp ba laàn qui moâ toái öu cuûa nhaø maùy trong vieäc saûn xuaát phaân urea caøng laøm haï giaù thaønh saûn xuaát. Vôùi toác ñoä thay ñoåi coâng ngheä nhanh vaø söï tinh vi vaø baûn chaát thaâm duïng voán cuûa coâng ngheä, caùc nöôùc phaùt trieån coù lôïi theá so saùnh trong vieäc saûn xuaát phaân boùn. Moät soá nöôùc chaâu AÙ laøm Randolph Barker 4 Bieân Dòch: Nam An David Dawe Hieäu Ñính: Xinh Xinh
Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phaùt trieån Noâng thoân Neàn kinh teá luùa gaïo chaâu AÙ trong Nieân khoaù 2003-2004 Baøi ñoïc quùa trình chuyeån ñoåi ngô thöïc teá naøy vaø tìm caùch töï tuùc phaân hoùa hoïc. Thöôøng laø vôùi söï giuùp ñôõ cuûa caùc nöôùc phaùt trieån, hoï ñaõ xaây döïng caùc nhaø maùy maø haàu nhö ngay vaøo ngaøy hoaøn thaønh ñaõ trôû neân laïc haäu. Tieán boä coâng ngheä trong thuûy lôïi vaø quaûn lí nguoàn nöôùc. Caùc tieán boä coâng ngheä trong thuûy lôïi coù theå ñöôïc chia thaønh: (i) nhöõng tieán boä lieân quan ñeán vieäc phaùt trieån caùc heä thoáng thuûy lôïi nöôùc maët hay keânh möông, chuû yeáu thoâng qua ñaàu tö coâng coäng vaø (ii) nhöõng tieán boä lieân quan ñeán khai thaùc nöôùc ngaàm chuû yeáu thoâng qua ñaàu tö tö nhaân. Tröôùc Theá chieán II, thuûy lôïi ôû chaâu AÙ chuû yeáu laø caùc heä thoáng goïi laø daãn thuûy nhaäp ñieàn theo ñöôøng ñoù nöôùc ñöôïc caùc bôø bao naén doøng chaûy ñeå töôùi tieâu boå sung, ñaûm baûo cho vuï luùa chính vaøo muøa möa. Caùc tieán boä coâng ngheä trong vieäc xaây döïng ñaäp lôùn vaø hoà chöùa nöôùc ôû mieàn Taây nöôùc Mó tröôùc Theá chieán II trôû thaønh neàn taûng cho vieäc phaùt trieån heä thoáng thuûy lôïi nöôùc maët ôû chaâu AÙ thôøi kì sau Theá chieán II. Ñaäp Hoover, khai tröông ôû Nevada vaøo naêm 1935 môû ra moät kæ nguyeân cuûa caùc ñaäp lôùn. Trong soá hôn 40.000 ñaäp lôùn treân khaép theá giôùi, gaàn nhö chæ coù 5.000 ñöôïc xaây döïng keå töø naêm 1950 (McCully, 1996). Giaù gaïo cao bieän hoä cho vieäc ñaàu tö lôùn vaøo caùc heä thoáng thuûy lôïi lôùn cuûa khu vöïc coâng coäng vaøo thaäp nieân 70. Nhöng vieäc giaûm giaù gaïo sau ñoù, vieäc taêng chi phí xaây döïng, vaø gia taêng söï choáng ñoái töø phía caùc nhaø moâi tröôøng ñaõ daãn ñeán vieäc giaûm maïnh ñaàu tö keå töø giöõa thaäp nieân 80 (Rosegrant vaø Pingali, 1994). Ngöôïc laïi, caùc tieán boä trong coâng ngheä vaø vieäc giaûm chi phí ñaõ daãn ñeán vieäc tieáp tuïc môû roäng nhanh choùng cuûa caùc gieáng ñoùng (vaø gaàn ñaây hôn laø caùc coâng ngheä thuûy lôïi nhoû khaùc nhö thuûy lôïi voøi phun vaø nhoû gioït). Ví duï, ôû AÁn Ñoä vaø Trung Quoác, hôn haún moät nöûa toång dieän tích ñöôïc töôùi baèng gieáng ñoùng (Hình 3). Caùc noâng daân, thöôøng mieãn cöôõng traû caùc phí thuûy lôïi ñeå ñöôïc phaân phoái nguoàn nöôùc töôùi töø keânh möông khoâng ñaùng tin caäy, laïi saün saøng traû toaøn boä chi phí cho vieäc töôùi tieâu baèng maùy bôm, voán coù theå laøm taêng saûn löôïng gaïo hay taïo ñieàu kieän chuyeån ñoåi töø gaïo sang caùc caây troàng coù giaù trò cao hôn. Nhöng vieäc phaùt trieån caùc gieáng ñoùng khoâng ñöôïc kieåm soaùt ñang daãn ñeán tình traïng khai thaùc caïn kieät nghieâm troïng nöôùc ngaàm, ñaëc bieät laø ôû caùc vuøng baùn khoâ caèn goàm caû hai vöïa luùa chính ôû chaâu AÙ, vuøng Punjab vaø Bình nguyeân Baéc Trung Quoác. Taêng tröôûng saûn xuaát vaø saûn löôïng Söï taêng tröôûng saûn xuaát vaø saûn löôïng gaïo trong nhöõng naêm caùch maïng xanh (1967-85) vaø trong caùc naêm tröôùc vaø sau caùch maïng xanh ñöôïc theå hieän ôû Hình 4. Tieáp theo söï taêng tröôûng saûn xuaát maïnh gaàn 3% trong thôøi kì caùch maïng xanh, sau ñoù toác ñoä taêng tröôûng ñaõ giaûm gaàn moät nöûa. Söï bieán thieân ñaùng keå theo thôøi gian vaø khoâng gian cuûa toác ñoä aùp duïng coâng ngheä môùi vaø taêng tröôûng saûn xuaát ñöôïc minh hoïa trong Baûng 1. Caùc quoác ñaûo Ñoâng Nam AÙ, Trung Quoác, vaø caùc khu vöïc ñöôïc choïn khaùc nhö bang Punjab thuoäc AÁn Ñoä laø nhöõng nôi ñöôïc höôûng lôïi sôùm nhaát töø coâng ngheä caùch maïng Randolph Barker 5 Bieân Dòch: Nam An David Dawe Hieäu Ñính: Xinh Xinh
Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phaùt trieån Noâng thoân Neàn kinh teá luùa gaïo chaâu AÙ trong Nieân khoaù 2003-2004 Baøi ñoïc quùa trình chuyeån ñoåi xanh. Vaøo naêm 1980, 50% dieän tích troàng luùa hay nhieàu hôn ôû caùc khu vöïc naøy ñöôïc troàng gioáng MV (Herdt vaø Capule, 1982). Caùc phaàn khaùc cuûa chaâu AÙ bao goàm Bangladesh vaø Ñoâng AÁn aùp duïng gioáng naøy gaàn ñaây hôn vaø saûn löôïng ñaõ taêng nhanh hôn sau naêm 1985. Vieät Nam ñaõ taêng maïnh dieän tích ñaát vaø saûn löôïng keå töø naêm 1985. Ñaùng ngaïc nhieân laø Thaùi Lan, nöôùc xuaát khaåu gaïo lôùn nhaát theá giôùi, laïi coù möùc aùp duïng gioáng MV thaáp nhaát trong soá caùc nöôùc chaâu AÙ lôùn, xaáp xæ 15% vaøo naêm 1995. Möùc gia taêng saûn löôïng vaø tieâu thuï phaân boùn cuõng thaáp vì Thaùi Lan ñaõ choïn caùch taêng dieän tích troàng luùa vaø tieáp tuïc troàng caùc gioáng saûn löôïng thaáp nhöng coù chaát löôïng xuaát khaåu cao. Haàu heát nhöõng thay ñoåi veà vieäc ñònh thôøi gian aùp duïng MV döôøng nhö gaén vôùi söï phaùt trieån trong quaûn lí thuûy lôïi vaø nguoàn nöôùc. Ñaàu tö vaøo caùc döï aùn thuûy lôïi lôùn ñaõ dieãn ra vaøo thaäp nieân 70 vaø ñaàu thaäp nieân 80 ôû nhieàu phaàn cuûa chaâu AÙ vaø vieäc môû roäng dieän tích troàng luùa muøa khoâ ñaõ taïo moät cuù thuùc cho saûn xuaát. Tuy nhieân, nhöõng thay ñoåi veà moâ thöùc muøa vuï vaø vieäc aùp duïng caùc coâng ngheä thuûy lôïi voán cho pheùp caùc vuøng ñoàng baèng traùnh ñöôïc saûn löôïng thaáp cuûa luùa ruoäng saâu vaø taän duïng ñöôïc caùc muøa vuï thuaän lôïi hôn ñaõ ñöôïc tieán haønh treã hôn nhieàu. Dieän tích troàng luùa ôû chaâu AÙ vaãn coøn haàu nhö khoâng thay ñoåi keå töø giöõa thaäp nieân 80. Vieäc tieáp tuïc phaùt trieån thuûy lôïi gieáng ñoùng ñaõ daãn ñeán vieäc moät tæ leä lôùn dieän tích môùi ñöôïc thuûy lôïi hoùa ñöôïc duøng ñeå canh taùc caùc caây troàng ngoaøi luùa. Tuy nhieân, phaàn dieän tích luùa ñöôïc thuûy lôïi hoùa ñaõ taêng töø 51% vaøo cuoái thaäp nieân 70 leân 56% vaøo ñaàu thaäp nieân 90. Ñaây laø keát quaû cuûa söï giaûm suùt caû veà dieän tích ruoäng ôû ñaát cao laãn ruoäng saâu, moät khuynh höôùng döôøng nhö coù khaû naêng tieáp dieãn (Hình 5). Ñieàu gì lí giaûi söï suy giaûm taêng tröôûng? Ñieàu gì lí giaûi toác ñoä taêng tröôûng chaäm hôn cuûa saûn xuaát, dieän tích, vaø saûn löôïng keå töø naêm 1985? Nguyeân nhaân roõ reät nhaát laø söï giaûm suùt nghieâm troïng cuûa giaù gaïo theá giôùi töø 1981 ñeán 1985 (Hình 1). Ñaùnh daáu vieäc aùp duïng thaønh coâng caùc coâng ngheä caùch maïng xanh laø thöïc teá cung taêng nhanh hôn caàu. Trong möôi laêm naêm qua, giaù gaïo theá giôùi ñaõ duy trì oån ñònh moät caùch ñaùng löu yù, laøm dòu xuoáng nhöõng noãi lo ngaïi raèng vieäc aùp duïng caùc coâng ngheä caùch maïng xanh seõ daãn ñeán söï bieán thieân lôùn hôn veà saûn löôïng vaø giaù caû. Coù veû ñaõ ñaït ñöôïc moät söï caân baèng môùi giöõa cung vaø caàu vôùi giaù thaáp hôn vaø toác ñoä taêng tröôûng chaäm hôn. Söï taêng tröôûng chaäm hôn bò chi phoái bôûi caû yeáu toá cung laãn yeáu toá caàu. Veà phía cung, ôû nhieàu khu vöïc cuûa chaâu AÙ, möùc saûn löôïng taêng leân do aùp duïng caùc coâng ngheä môùi tröôùc ñoù haàu nhö ñaõ ñöôïc khai thaùc trieät ñeå vaø ôû nhöõng khu vöïc naøy vieäc thaâm canh thöôøng daãn ñeán vieäc khai thaùc caïn kieät vaø söï xuoáng caáp nguoàn ñaát vaø nöôùc. Khoâng coøn khaû naêng duy trì toác ñoä taêng tröôûng saûn xuaát 2,5 ñeán 3% naêm. Ngoaøi ra, vôùi giaù gaïo noäi ñòa thaáp hôn nhieàu vaø möùc löông taêng, noâng daân nhaän ra raèng vieäc troàng luùa mang Randolph Barker 6 Bieân Dòch: Nam An David Dawe Hieäu Ñính: Xinh Xinh
Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phaùt trieån Noâng thoân Neàn kinh teá luùa gaïo chaâu AÙ trong Nieân khoaù 2003-2004 Baøi ñoïc quùa trình chuyeån ñoåi laïi lôïi nhuaän thaáp hôn nhieàu. Ñoàng thôøi, caàu ñoái vôùi gaïo ñaõ giaûm do caû thu nhaäp taêng laãn toác ñoä taêng daân soá giaûm. Caùc yeáu toá goùp phaàn laøm cho taêng tröôûng chaäm hôn vaø nhöõng yù nghóa ñoái vôùi vieäc nghieân cöùu luùa seõ ñöôïc baøn tôùi chi tieát hôn ôû caùc phaàn sau. III. NAÊNG SUAÁT, SÖÏ NGHEØO ÑOÙI, VAØ KHAÛ NAÊNG DUY TRÌ BEÀN VÖÕNG Caùc thuaät ngöõ “giaûm ngheøo” hay “xoùa ngheøo” chæ ñeán gaàn ñaây môùi trôû thaønh muïc ñích ñöôïc tuyeân boá cuûa caùc chính quyeàn quoác gia vaø caùc cô quan vieän trôï quoác teá. Tuy nhieân, ngöôøi ta dó nhieân ñaõ ngaàm tin raèng thaønh coâng trong vieäc taêng saûn xuaát gaïo ôû chaâu AÙ vaø taêng thu nhaäp noâng traïi chaéc laø coù moät taùc ñoäng tích cöïc ñoái vôùi vieäc giaûm ngheøo ôû chaâu AÙ baèng caùch ñaåy luøi naïn ñoùi vaø taïo an ninh löông thöïc cho haøng trieäu ngöôøi. Michael Lipton (1989, trang 400), ngöôøi chæ trích cuoäc caùch maïng xanh töø ban ñaàu gaàn ñaây hôn ñaõ vieát raèng “giaù nhö vaøo naêm 1950 caùc nhaø khoa hoïc xaõ hoäi ñaõ soaïn thaûo moät keá hoaïch chi tieát ñoåi môùi noâng nghieäp nhaèm hoã trôï ngöôøi ngheøo, thì hoï haún ñaõõ muoán coù nhöõng gioáng caây hieän ñaïi: nhöõng gioáng caây löông thöïc chuû yeáu reû hôn, khoûe hôn, thaâm duïng lao ñoäng, giaûm ruûi ro, vaø coù hieäu suaát”. Moät loaït gioáng hieän ñaïi laøm lôïi cho caùc vuøng coù ñieàu kieän khaéc nghieät hôn, nöùt neû vì thieáu möa thaäm chí coøn toát hôn. Nhöng neáu nhö troïng taâm ban ñaàu ñaõ ñöôïc ñaët vaøo caùc vuøng caän bieân, thì troïng taâm ñoù coù theå ñaõ daãn ñeán vieäc khoâng saûn xuaát ra ñuû löôïng löông thöïc phuï troäi ñeå ñaåy luøi tai hoïa trong thaäp kæ 60 vaø 70. Moät baøi baùo gaàn ñaây treân taïp chí Economist tuyeân boá raèng “moät loaït caùc bieän phaùp cuûa cuoäc caùch maïng xanh ñaõ cöùu hôn moät tæ ngöôøi khoûi cheát ñoùi” (taïp chí Economist, 25- 31/3/2001). Tuy nhieân, thaäm chí ñeán taän hoâm nay, duø cho caùc baèng chöùng coù thuyeát phuïc ngöôïc laïi, thì moät boä phaän lôùn yù kieán coâng chuùng vaãn nhìn nhaän raèng cuoäc caùch maïng xanh ñaõ laøm cho ngöôøi giaøu caøng giaøu hôn vaø ngöôøi ngheøo caøng ngheøo hôn. Maëc cho thöïc teá naøy, vaãn coù nhöõng lo ngaïi hôïp lí veà caùc lôïi ích vaø chi phí cuûa cuoäc caùch maïng xanh trong quaù khöù, vaø ñaëc bieät hôn laø cuûa nhöõng thay ñoåi coâng ngheä töông lai trong noâng nghieäp. Trong hai phaàn tôùi chuùng ta seõ xem xeùt beân coù cuûa baûng caân ñoái – ñoù laø vieäc taêng naêng suaát luùa ñaõ giuùp ích cho ngöôøi ngheøo nhö theá naøo. Trong phaàn thöù ba, chuùng ta seõ baøn ñeán caùc taùc ñoäng tieâu cöïc cuûa coâng ngheä caùch maïng xanh vaø caùc vaán ñeà lieân quan ñeán khaû naêng taêng tröôûng beàn vöõng cuûa saûn xuaát gaïo. Vieäc taêng naêng suaát luùa ñaõ giuùp ích cho ngöôøi ngheøo nhö theá naøo? Randolph Barker 7 Bieân Dòch: Nam An David Dawe Hieäu Ñính: Xinh Xinh
Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phaùt trieån Noâng thoân Neàn kinh teá luùa gaïo chaâu AÙ trong Nieân khoaù 2003-2004 Baøi ñoïc quùa trình chuyeån ñoåi Caùc nghieân cöùu daãn ñeán vieäc taêng naêng suaát luùa ñaõ ñoùng goùp vaøo vieäc giaûm ngheøo thoâng qua caùc con ñöôøng, caùc con ñöôøng naøy daãn ñeán lôïi ích cho nhöõng ngöôøi troàng luùa, lao ñoäng noâng nghieäp, vaø ngöôøi tieâu duøng. Ban ñaàu naêng suaát cao hôn daãn ñeán lôïi nhuaän cao hôn cho noâng daân vaø nhieàu vieäc laøm hôn ñaëc bieät cho caùc lao ñoäng noâng nghieäp vaø nhöõng ngöôøi laøm trong caùc doanh nghieäp lieân quan ñeán noâng traïi. Nhöõng ngöôøi aùp duïng sôùm nhaát thu lôïi nhieàu nhaát bôûi vì ban ñaàu söï taêng tröôûng saûn xuaát quaù nhoû ñeán noãi khoâng theå aûnh höôûng ñeán giaù gaïo. Sau ñoù, vieäc aùp duïng caùc coâng ngheä môùi lan roäng vaø giaù gaïo giaûm, nhöõng noâng daân coù thaëng dö thò tröôøng lôùn nhaát bò giaûm thu nhaäp nhieàu nhaát. Hoaøn toaøn do qui moâ cuûa neàn kinh teá luùa nöôùc vaø söï quan troïng cuûa gaïo trong böõa aên chaâu AÙ, maø vieäc taêng naêng suaát luùa coù taùc ñoäng tieàm naêng lôùn nhaát ñoái vôùi vieäc giaûm ngheøo so vôùi baát kì haøng hoùa noâng nghieäp naøo khaùc ñöôïc saûn xuaát ôû chaâu AÙ. Giaù gaïo reû hôn cho ngöôøi tieâu duøng laø keát quaû khoâng theå traùnh khoûi cuûa söï gia taêng saûn xuaát, voán ñaõ vöôït xa gia taêng nhu caàu. Giaù gaïo reû hôn cho ngöôøi tieâu duøng laøm lôïi cho ngöôøi ngheøo – bao goàm ngöôøi ngheøo thaønh thò, noâng daân khoâng ñaát, vaø caùc noâng daân khoâng troàng luùa – nhieàu hôn moät caùch quaù möùc caân xöùng bôûi vì gaïo chieám ñeán 70% toång löôïng calorie caàn naïp vaøo cô theå cuûa nhöõng ngöôøi naøy. Giaù gaïo thaáp hôn kích thích vieäc laøm ôû caùc khu vöïc coâng nghieäp vaø dòch vuï cuûa neàn kinh teá, ruùt lao ñoäng ra khoûi noâng nghieäp. Ñoái vôùi nhieàu neàn kinh teá, söï chuyeån dòch cô caáu naøy chöa suoân seû ñaëc bieät ôû nhöõng nôi söï taêng tröôûng chaäm ôû khu vöïc phi noâng traïi khoâng theå taïo ra ñuû vieäc laøm cho soá lao ñoäng noâng nghieäp thaëng dö. Tuy nhieân, söï chuyeån dòch naøy trong neàn kinh teá, ñöôïc moâ taû chi tieát hôn ôû Phaàn IV, laø caàn thieát cho vieäc giaûm ngheøo daøi haïn. Khi caùc gioáng hieän ñaïi lan traøn, caùc moái quan taâm ban ñaàu höôùng vaøo söï coâng baèng chöù khoâng phaûi vaøo caùc taùc ñoäng cuûa gia taêng naêng suaát ñoái vôùi vieäc giaûm ngheøo. Caùc phuù noâng vaø ñòa chuû ñöôïc coi laø höôûng lôïi vôùi toån thaát caùc tieåu noâng, taù ñieàn, vaø noâng daân khoâng ñaát phaûi gaùnh chòu. Hôn hai phaàn ba soá nghieân cöùu ñöôïc coâng boá veà vieäc caùc gioáng MV ñaõ giuùp gì cho ngöôøi ngheøo ñaõ taäp trung vaøo vaán ñeà naøy (Lipton, 1989). Coù moät baèng chöùng mang tính thuyeát phuïc ñaëc bieät trong tröôøng hôïp cuûa caây luùa (gaàn nhö toaøn boä caùc noâng traïi troàng luùa ñeàu nhoû), raèng trong caùc moâi tröôøng maø caùc gioáng MV ñöôïc aùp duïng roäng raõi thì caùc lôïi ích ñaõ ñöôïc phaân phoái nhö nhau cho caû ngöôøi giaøu laãn ngöôøi ngheøo (Barker vaø Herdt, 1985, David vaø Otsuka, 1994). Nhöõng ngöôøi tieâu duøng ngheøo, ñoái vôùi hoï gaïo chieám moät tæ leä lôùn trong toång soá calorie tieâu thuï, thöôøng ñöôïc höôûng lôïi nhieàu hôn moät caùch quaù möùc caân xöùng. Coâng ngheä môùi naøy thöïc söï öu aùi caùc vuøng ñöôïc thuûy lôïi hoùa hôn laø caùc moâi tröôøng bieân teá. Moät nghieân cöùu veà aûnh höôûng cuûa coâng ngheä luùa hieän ñaïi ñoái vôùi söï phaân phoái thu nhaäp, döïa vaøo caùc nghieân cöùu tröôøng hôïp ñieån hình ôû baûy nöôùc chaâu AÙ, ñaõ keát luaän raèng caùc ñieàu chænh cuûa thò tröôøng caùc yeáu toá saûn xuaát vaø thò tröôøng saûn phaåm phaàn lôùn choáng laïi caùc aûnh höôûng tieâu cöïc tieàm taøng cuûa vieäc aùp duïng khaùc bieät caùc gioáng hieän Randolph Barker 8 Bieân Dòch: Nam An David Dawe Hieäu Ñính: Xinh Xinh
Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phaùt trieån Noâng thoân Neàn kinh teá luùa gaïo chaâu AÙ trong Nieân khoaù 2003-2004 Baøi ñoïc quùa trình chuyeån ñoåi ñaïi ôû caùc moâi tröôøng saûn xuaát (David vaø Otsuka, 1994). Ví duï, caû di chuyeån lao ñoäng theo muøa laãn di cö vónh vieãn ñeán caùc vuøng ñöôïc thuûy lôïi hoùa laø moät hieän töôïng thoâng thöôøng ôû chaâu AÙ. Veà maët khoa hoïc, vieäc phaùt trieån caùc gioáng luùa cho caùc moâi tröôøng saûn xuaát khaéc nghieät khoù khaên hôn. Tuy nhieân, chieán löôïc hoã trôï ngöôøi ngheøo phaûi nhaém vaøo nhöõng moâi tröôøng khoâng thuaän lôïi naøo maø ôû ñoù coù tieàm naêng thaønh coâng. Ñieàu naøy ñöôïc minh hoïa baèng nhöõng thaønh quaû gaàn ñaây trong saûn xuaát ôû caùc vuøng chaâu thoå cuûa Ñoâng AÁn, Bangladesh, vaø Vieät Nam, ñaït ñöôïc nhôø vieäc ñöa vaøo aùp duïng caùc kó thuaät thuûy lôïi chi phí thaáp (caùc bôm vaø bôm guoàng 2-5 maõ löïc) vaø nhôø söï thay ñoåi trong moâ thöùc canh taùc voán cho pheùp chuyeån töø luùa ruoäng saâu naêng suaát thaáp sang caùc gioáng MV. Ngöôïc laïi, noùi chung ngöôøi ta ñoàng yù vôùi nhau raèng caùc caây löông thöïc ngoaøi luùa thöôøng phuø hôïp hôn vôùi caùc vuøng ñaát goø (khoâng phaûi ñaát ruoäng). Ño löôøng taùc ñoäng ñoái vôùi vieäc giaûm ngheøo Trong thôøi kì töø 1965 ñeán 1985, söï ngheøo ñoùi ñaõ giaûm maïnh (ño baèng soá ngöôøi soáng döôùi möùc ngheøo khoå 1 USD/ngaøy) nhôø söï gia taêng saûn löôïng löông thöïc, vieäc laøm, vaø caùc noã löïc nghieân cöùu noâng nghieäp coâng nhöng sau ñoù caû boán yeáu toá naøy ñaõ chöïng laïi (Lipton, 1999). Vieäc giaûm soá ngöôøi soáng döôùi möùc ngheøo khoå 1 USD/ngaøy trong giai ñoaïn 1970-1990 ôû saùu nöôùc Ñoâng vaø Ñoâng Nam AÙ ñöôïc theå hieän ôû Baûng 2. Ña soá ngöôøi ngheøo soáng ôû noâng thoân vaø chính ôû nhöõng khu vöïc naøy vieäc giaûm ngheøo ñaït keát quaû gaây aán töôïng nhaát. Vieäc giaûm tyû leä phaàn traêm ngöôøi soáng döôùi möùc ngheøo khoå ôû Nam AÙ cuõng gaây aán töôïng khoâng keùm. Ñieàu naøy ñöôïc moâ taû roõ nhaát trong moät nghieân cöùu cuûa Datt vaø Ravallion (1998b). Nghieân cöùu naøy döïa treân caùc ñieàu tra veà möùc ñoä ngheøo khoå vaø tieâu duøng, ñöôïc Cô quan Ñieàu tra Maãu Quoác gia tieán haønh ñònh kì cho 15 bang lôùn ôû AÁn Ñoä, keùo daøi töø 1957-58 ñeán 1990-91. Nghieân cöùu naøy lieân keát vieäc giaûm ngheøo ôû noâng thoân vôùi vieäc taêng naêng suaát noâng traïi ôû AÁn Ñoä. Hình 6 so saùnh xu höôùng giaûm trong chæ soá khoaûng caùch ngheøo khoå bình phöông (SGP)3 vôùi xu höôùng taêng cuûa saûn löôïng. Coù töông quan 88%, nhöng ñaõ coù moät ñoä treã ñaùng keå vôùi vieäc giaûm ngheøo khoâng xaûy ra tröôùc naêm 1975. Trong moät nghieân cöùu rieâng reõ döïa vaøo cuøng moät nguoàn döõ lieäu, Datt vaø Ravallion (1998a) xaùc ñònh nhöõng yeáu toá giaûi thích taïi sao moät soá bang ôû AÁn Ñoä laïi coù thaønh quaû Khoaûng caùch ngheøo khoå (PG) laø caùch bieät trung bình cuûa daân soá soáng döôùi möùc ngheøo khoå - ñöôïc ñònh 3 nghóa trong nghieân cöùu naøy nhö möùc chi phí treân ñaàu ngöôøi trung bình ñeå coù theå ñaït ñöôïc tieâu chuaån dinh döôõng 2400 calories/ngöôøi/ngaøy. Ñoái vôùi khoaûng caùch ngheøo khoå bình phöông (SPG), caùch bieät döôùi möùc ngheøo khoå ñöôïc bình phöông ñeå thöôùc ño naøy seõ caûnh tænh veà söï baát bình ñaúng giöõa nhöõng ngöôøi ngheøo. Randolph Barker 9 Bieân Dòch: Nam An David Dawe Hieäu Ñính: Xinh Xinh
Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phaùt trieån Noâng thoân Neàn kinh teá luùa gaïo chaâu AÙ trong Nieân khoaù 2003-2004 Baøi ñoïc quùa trình chuyeån ñoåi khaù hôn caùc bang khaùc. Hoï keát luaän raèng maëc duø xu höôùng taêng tröôûng saûn löôïng trung bình cuûa noâng traïi laø quan troïng, nhöng nguoàn voán haï taàng cô sôû vaät chaát vaø nhaân löïc khôûi ñaàu − cöôøng ñoä thuûy lôïi cao hôn, möùc ñoä bieát chöõ cao hôn, vaø möùc ñoä töû vong treû sô sinh ban ñaàu thaáp − ñeàu ñoùng goùp vaøo söï gia taêng toác ñoä giaûm ngheøo daøi haïn ôû noâng thoân. Tröø caùc bang Bihar vaø Assam, caùc bang troàng luùa khaùc ñeàu baèng hoaëc vöôït möùc giaûm ngheøo trung bình ôû noâng thoân. Ngöôïc laïi vôùi Ñoâng Nam AÙ, soá löôïng tuyeät ñoái nhöõng ngöôøi ngheøo ôû Nam AÙ ñang chöõng laïi hoaëc tieáp tuïc taêng. Ví duï, soá löôïng ngöôøi ngheøo noâng thoân ôû AÁn Ñoä vaøo naêm 1994 vaãn gaàn 250 trieäu, cô baûn khoâng thay ñoåi keå töø naêm 1970 maëc duø caùc döõ lieäu cho thaáy tæ leä ngöôøi ngheøo ôû noâng thoân AÁn Ñoä ñaõ giaûm töø 55% xuoáng 37% cuøng thôøi kì (Fan vaø caùc taùc giaû khaùc, 2000). AÁn Ñoä xuaát khaåu gaïo, trong khi caùc boä phaän lôùn daân cö vaãn thieáu söùc mua ñeå coù ñuû löông thöïc. Theo moät nghieân cöùu, khoaûng caùch ngaàm veà nguõ coác naøy do thieáu caàu hieäu duïng ñöôïc döï phoùng seõ leân ñeán 160 ngaøn taán ôû Nam AÙ vaøo naêm 2020 (Conway, 1997). Caùc taùc ñoäng tieâu cöïc vaø khaû naêng duy trì beàn vöõng Vieäc thaâm canh luùa vaø söï taêng tröôûng nhanh trong saûn xuaát luùa ñaõ daãn ñeán vieäc ngaøy caøng coù nhieàu vaán ñeà khoù khaên veà moâi tröôøng vaø söùc khoûe vaø laøm phaùt sinh caùc caâu hoûi veà khaû naêng cuûa chuùng ta trong vieäc duy trì taêng tröôûng trong moät töông lai coù theå döï ñoaùn. Pingali vaø caùc taùc giaû khaùc (1997) cung caáp moät phaân tích toaøn dieän veà nhöõng vaán ñeà khoù khaên naøy vaø caùc taùc ñoäng cuûa chuùng ñoái vôùi moâi tröôøng vaø söùc khoûe. Caùc vaán ñeà khoù khaên khaùc nhau aûnh höôûng ñeán khaû naêng duy trì beàn vöõng saûn xuaát laø haäu quaû cuûa quaù trình thaâm canh gaén chaët vôùi coâng ngheä caùch maïng xanh. Coâng ngheä môùi khoâng nhöõng daãn ñeán vieäc taêng saûn löôïng, maø vôùi söï phaùt trieån cuûa thuûy lôïi, coâng ngheä môùi coøn cho pheùp troàng hai hay ba vuï luùa ôû nhöõng nôi maø tröôùc ñaây chæ troàng ñöôïc moät vuï. Do heä sinh thaùi cuûa ruoäng luùa ñaõ thay ñoåi, moät loaït caùc vaán ñeà khoù khaên veà moâi tröôøng töø töø phaùt sinh theo thôøi gian. Ngöôøi ta ñaõ tìm ra ñöôïc caùc giaûi phaùp vôùi möùc ñoä thaønh coâng khaùc nhau nhöng thöôøng toû ra laø taïm thôøi. Chuùng ta caàn tieáp tuïc moät noã löïc nghieân cöùu ñôn giaûn laø ñeå duy trì caùc tieàm naêng saûn löôïng (nghieân cöùu ñöôïc goïi laø nghieân cöùu duy trì). Tieáp theo vieäc tung ra laàn ñaàu caùc gioáng MV, ñaõ xuaát hieän caùc khoù khaên veà saâu raày vaø dòch beänh nghieâm troïng − ñaùng löu yù nhaát laø raày naâu vaø virus tungro. Ñieàu naøy daãn ñeán söï phaùt trieån theâm nhieàu gioáng khaùng saâu beänh (ví duï IR36) vaø daãn ñeán nhöõng noã löïc raát thaønh coâng cuûa FAO ñeå phaùt ñoäng chieán dòch kieåm soaùt saâu beänh hôïp nhaát − IPM (FAO, 1990). Caùc khoù khaên veà thoå nhöôõng nhö suy giaûm keõm vaø phosphorous daãn ñeán vieäc taêng cöôøng nghieân cöùu veà söï caân baèng dinh döôõng. Caùc vaán ñeà khoù khaên veà söï thoaùi hoùa thoå nhöôõng vaø oâ nhieãm nguoàn nöôùc xuaát phaùt töø vieäc gia taêng söû duïng Randolph Barker 10 Bieân Dòch: Nam An David Dawe Hieäu Ñính: Xinh Xinh
Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phaùt trieån Noâng thoân Neàn kinh teá luùa gaïo chaâu AÙ trong Nieân khoaù 2003-2004 Baøi ñoïc quùa trình chuyeån ñoåi hoùa chaát. Caùc chaát hoùa hoïc cuõng taùc ñoäng tieâu cöïc ñoái vôùi söùc khoûe con ngöôøi, ñoái vôùi vieäc chaên nuoâi vaø nuoâi troàng thuûy saûn. Roõ raøng moät soá khoù khaên hay aûnh höôûng phuï ñaõ ñi quaù xa chöù khoâng chæ ñôn giaûn laø nhöõng khoù khaên lieân quan ñeán canh taùc luùa. Moät trong nhöõng khoù khaên phaùt sinh gaàn ñaây nhaát vaø khoù xöû lí nhaát lieân quan ñeán vieäc quaûn lí caùc nguoàn nöôùc. Cho ñeán gaàn ñaây, ña soá moïi ngöôøi ñaõ tin raèng chuùng ta seõ luoân luoân coù ñuû nöôùc ñeå troàng caây löông thöïc, ñeå uoáng, vaø ñeå duøng cho coâng nghieäp. Tuy nhieân, chuùng ta caàn nhôù tôùi côn haïn haùn gaàn ñaây ôû Aán Ñoä ñeå bieát raèng nhieàu nöôùc ñang böôùc vaøo giai ñoaïn thieáu nöôùc traàm troïng (Seckler vaø caùc taùc giaû khaùc, 1998, Barker vaø caùc taùc giaû khaùc, 1999). Nhieàu khoù khaên veà nöôùc nhö ngaäp maën, ngaäp uùng, khai thaùc quaù ñoä nöôùc ngaàm ña soá giôùi haïn ôû caùc vuøng baùn khoâ caèn. Tuy nhieân, nhöõng vuøng naøy bao goàm caû hai vöïa luùa chính cuûa chaâu AÙ - bình nguyeân Punjab vaø Baéc Trung Quoác - nôi luùa vaø luùa mì phoå bieán laø ñöôïc troàng luaân canh. Hôn nöõa, söï hieám hoi ngaøy caøng taêng vaø caïnh tranh ñeå coù nöôùc seõ lan traøn ra xa ngoaøi caùc vuøng baùn khoâ caèn vaø aûnh höôûng saâu saéc ñeán caùch ñònh giaù vaø söû duïng caùc nguoàn nöôùc cuûa chuùng ta. Moät nhaän thöùc phoå bieán laø ñoái vôùi saûn xuaát luùa, moät khoái löôïng nöôùc lôùn bò “laõng phí”. Tuy nhieân, caây luùa tieâu thuï löôïng nöôùc baèng vôùi caùc caây nguõ coác khaùc. Phaàn lôùn nöôùc “thaát thoaùt” töø ruoäng cuûa moät noâng daân ñöôïc duøng ôû nôi khaùc, coù theå laø ruoäng cuûa caùc noâng daân ôû keá beân, coù theå theo kieåu doøng ñoái löu, hay qua vieäc huùt nöôùc ngaàm saâu döôùi löu vöïc. Duø cho thöïc teá naøy, haàu heát caùc heä thoáng thuûy lôïi ôû chaâu AÙ gioù muøa cuõng ñöôïc thieát keá, quaûn lí, vaø duy tu keùm (Pingali vaø caùc taùc giaû khaùc1998). Thoâng qua vieäc quaûn lí toát hôn ôû caáp noâng traïi vaø heä thoáng, thì coù veû coù khaû naêng taêng naêng suaát cuûa nöôùc (Guerra vaø caùc taùc giaû khaùc1998). Caøng ngaøy ngöôøi ta caøng quan taâm nghieân cöùu vieäc quaûn lí nguoàn nöôùc hôïp nhaát (IWRM) voán taäp trung vaøo vieäc phaân boå caùc nguoàn nöôùc hieám hoi ôû caáp ñoä löu vöïc cho caùc nhu caàu söû duïng caïnh tranh nhau − thuûy lôïi, ñoâ thò, coâng nghieäp, saûn xuaát thuûy ñieän, vaø moâi tröôøng, vaø taäp trung vaøo moái quan heä boå sung vaø caïnh tranh laãn nhau giöõa vieäc phaùt trieån heä thoáng keânh vaø phaùt trieån nöôùc ngaàm ôû vuøng löu vöïc. Vieän Quaûn lí Nöôùc Quoác teá (IWMI) hieän ñang hôïp taùc vôùi caùc ñoàng nghieäp taïi moät ñòa ñieåm ôû Trung Quoác ñeå xaùc ñònh xem laøm sao ñeå ngöôøi Trung Quoác coù theå giaûm phaân boå nöôùc ôû hoà chöùa lôùn cho vieäc töôùi tieâu töø 70% xuoáng coøn 30% maø khoâng aûnh höôûng ñeán saûn löôïng luùa. Moät vaán ñeà hoùc buùa khaùc veà nöôùc lieân quan ñeán söï phaùt trieån caùc coâng ngheä vaø caùch thöùc quaûn lí nöôùc ñoái vôùi caùc vuøng töôùi tieâu baèng nöôùc möa vaø vuøng khoâ haïn maø cuoäc caùch maïng xanh chöa vöôn tôùi. Vaán ñeà hoùc buùa naøy bao goàm söï keát hôïp giöõa vieäc taïo ra caùc gioáng chòu haïn vaø vieäc quaûn lí löôïng cung veà nöôùc haïn cheá ñeå ñaûm baûo raèng coù ñuû nöôùc vaøo caùc giai ñoaïn phaùt trieån quan troïng nhö giai ñoaïn luùa laøm ñoøng. Caùc nhaø khoa hoïc baát ñoàng veà caùc thaønh quaû tieàm taøng thu ñöôïc töø vieäc nghieân cöùu ôû caùc moâi Randolph Barker 11 Bieân Dòch: Nam An David Dawe Hieäu Ñính: Xinh Xinh
Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phaùt trieån Noâng thoân Neàn kinh teá luùa gaïo chaâu AÙ trong Nieân khoaù 2003-2004 Baøi ñoïc quùa trình chuyeån ñoåi tröôøng khoâng thuaän lôïi. Pingali vaø caùc taùc giaû khaùc(1997) ñeà nghò raèng öu tieân nghieân cöùu hoã trôï ngöôøi ngheøo caàn chia ñeàu 50/50 nguoàn löïc cho vieäc nghieân cöùu giöõa caùc moâi tröôøng ñaát thaáp ñöôïc thuûy lôïi hoùa vaø caùc moâi tröôøng troàng luùa ít thuaän lôïi hôn. Toùm laïi, söï xuaát hieän töø töø vaø söï nhìn nhaän caùc vaán ñeà khoù khaên lieân quan ñeán thaâm canh ñaõ môû roäng chöông trình nghieân cöùu luùa. Nghieân cöùu duy trì ñeå ñaûm baûo khaû naêng duy trì saûn xuaát luùa nhaèm ñaùp öùng nhu caàu trong töông lai laø moät quaù trình tieáp dieãn, quaù trình naøy môû roäng vöôït quaù troïng taâm ban ñaàu laø saûn löôïng vaø naêng suaát cao hôn sang vieäc ñaùnh giaù taùc ñoäng tieàm naêng cuûa vieäc taêng naêng suaát ñoái vôùi moâi tröôøng vaø söùc khoûe vaø ñoái vôùi vieäc giaûm ngheøo. IV. CHUYEÅN DÒCH NOÂNG NGHIEÄP VAØ CÔ CAÁU Taát caû caùc nöôùc ñeàu ñang coá gaéng ñeå thöïc hieän thaønh coâng chuyeån dòch − söï tieán hoùa daàn daàn cuûa moät neàn kinh teá töø choã chuû yeáu döïa treân noâng nghieäp leân moät neàn kinh teá coù ña soá lao ñoäng vaø saûn löôïng thuoäc caùc khu vöïc coâng nghieäp vaø dòch vuï (Timmer, 1997). Söï ña daïng hoùa vaø thöông maïi hoùa caùc heä thoáng noâng nghieäp laø boä phaän khaéng khít cuûa quaù trình chuyeån dòch. Nhöng ñeå moät söï chuyeån dòch nhö vaäy dieãn ra, luùc ñaàu phaûi ñaït ñöôïc taêng tröôûng naêng suaát noâng nghieäp ñeå taïo ra thaëng dö löông thöïc vaø giaûi phoùng lao ñoäng vaø caùc nguoàn löïc khaùc caàn thieát ñeå hoã trôï söï taêng tröôûng ôû khu vöïc ngoaøi noâng nghieäp. Duø thoâng qua caûi thieän naêng suaát luùa tieáp theo caùc caûi caùch thôøi kì Minh Trò (1888) ôû Nhaät Baûn, hay vieäc ñöa vaøo söû duïng caùc gioáng luùa Ponlai naêng suaát cao ôû Ñaøi Loan vaøo thaäp nieân 20, hay söï phoå bieán coâng ngheä caùch maïng xanh ôû Nam vaø Ñoâng Nam AÙ vaøo thaäp nieân 60 vaø 70, thì ñieåm khôûi ñaàu haàu heát ñeàu gioáng nhau. Cuï theå laø, ñoái vôùi haàu heát caùc neàn kinh teá chaâu AÙ, böôùc ñaàu tieân trong vieäc chuyeån dòch naøy laø taêng naêng suaát ñaát vaø lao ñoäng trong vieäc saûn xuaát luùa. Söï chuyeån dòch cô caáu ôû caùc neàn kinh teá chaâu AÙ ñöôïc moâ taû ôû Baûng 3. Trong 30 naêm qua, tæ phaàn trong GDP vaø tæ leä phaàn traêm löïc löôïng lao ñoäng cuûa noâng nghieäp ñaõ giaûm, ôû moät soá quoác gia nhö Haøn Quoác, Ñaøi Loan, Indonesia, Malaysia, vaø Thaùi Lan thì nhanh hôn coøn ôû caùc nöôùc khaùc nhö Philippines vaø Sri Lanka thì chaäm hôn. Do möùc ñoä thu huùt lao ñoäng vaøo caùc khu vöïc phi trang traïi ôû hai nöôùc sau chaäm, neân moät phaàn lôùn löïc löôïng lao ñoäng ñaõ tìm coâng vieäc ôû nöôùc ngoaøi vaø soá tieàn göûi veà nöôùc ñaõ trôû thaønh nguoàn thu ngoaïi teä vaø nguoàn thu nhaäp quan troïng cuûa hoä gia ñình. Ñoái vôùi haàu heát caùc nöôùc chaâu AÙ, trong thaäp nieân 90, GDP töø noâng nghieäp chieám 25% toång GDP, nhöng 50% löïc löôïng lao ñoäng hoaëc nhieàu hôn vaãn coøn laøm vieäc trong khu vöïc noâng nghieäp. Tæ leä 2 hoaëc 3:1 giöõa löïc löôïng lao ñoäng treân GDP trong noâng nghieäp cho thaáy naêng suaát lao ñoäng ôû khu vöïc phi noâng nghieäp cao hôn, vaø cho thaáy lao ñoäng seõ tieáp tuïc ñöôïc thu huùt sang khu vöïc phi noâng nghieäp voán sinh lôïi nhieàu hôn. Randolph Barker 12 Bieân Dòch: Nam An David Dawe Hieäu Ñính: Xinh Xinh
Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phaùt trieån Noâng thoân Neàn kinh teá luùa gaïo chaâu AÙ trong Nieân khoaù 2003-2004 Baøi ñoïc quùa trình chuyeån ñoåi Moät ñieàu hôi nghòch lí laø thaønh coâng trong vieäc taêng naêng suaát luùa khoâng chæ daãn ñeán thay ñoåi saâu saéc hôn caùch thöùc saûn xuaát, maø coøn ñöa ñeán söï giaûm suùt daàn daàn taàm quan troïng cuûa gaïo caû trong tieâu thuï laãn döôùi goùc ñoä laø moät nguoàn thu nhaäp noâng nghieäp cuûa hoä gia ñình. Ñieàu naøy ñi keøm vôùi caû söï ña daïng cuûa tieâu thuï vaø saûn xuaát, laãn söï di chuyeån töø moät neàn noâng nghieäp phaàn lôùn laø töï caáp töï tuùc sang moät neàn noâng nghieäp thöông maïi hay ñònh höôùng thò tröôøng. Trong caùc phaàn döôùi ñaây, chuùng toâi seõ moâ taû nhöõng thay ñoåi baét ñaàu vôùi söï chuyeån dòch veà nhaân khaåu. Veà maët lòch söû, chuyeån dòch cô caáu ñi keøm vôùi chuyeån dòch veà nhaân khaåu (Tomich vaø caùc taùc giaû khaùc1995). Trong giai ñoaïn ñaàu tieân cuûa quaù trình chuyeån dòch, tæ leä töû vong giaûm nhöng tæ leä sinh saûn vaãn coøn cao vaø tæ leä taêng daân soá taêng ñaùng keå. Trong giai ñoaïn thöù hai, söï gia taêng nhanh daân soá chaám döùt khi tæ leä taêng daân soá giaûm xuoáng möùc gaàn hôn vôùi tæ leä töû vong voán ñaõ giaûm maïnh. Baûng 4 cho thaáy xu höôùng taêng daân soá haøng naêm ôû Ñoâng AÙ, Ñoâng Nam AÙ, Nam AÙ, Trung Quoác vaø AÁn Ñoä trong ba giai ñoaïn. Maëc duø giaûm maïnh nhaát ôû Trung Quoác, roõ raøng Nam vaø Ñoâng Nam AÙ ñang nhanh choùng böôùc vaøo giai ñoaïn chuyeån dòch nhaân khaåu thöù hai. Do xu höôùng giaûm taêng tröôûng daân soá vaø thu nhaäp taêng, chuùng ta coù theå kì voïng söï gia taêng caàu veà gaïo seõ giaûm. Tuy nhieân, söï gia taêng löïc löôïng lao ñoäng seõ vaãn coøn cao trong töông lai gaàn vaø vieäc tìm ñuû vieäc laøm coù thu nhaäp cho löïc löôïng phình ra naøy seõ laø moái lo chính cuûa haàu heát caùc chính phuû. AÙp löïc lôùn nhaát seõ phaùt sinh ôû Nam AÙ, nôi soá ngöôøi soáng döôùi möùc ngheøo khoå seõ tieáp tuïc taêng, nhö ñaõ trình baøy ôû caùc phaàn tröôùc. Caùc thay ñoåi veà caùc moâ thöùc tieâu thuï löông thöïc Haàu heát caùc coäng ñoàng daân cö treân theá giôùi ñeàu coù moät nhu caàu noäi taïi, muoán caùc böõa aên ña daïng hôn. Ñoái vôùi nhieàu ngöôøi ngheøo ôû chaâu AÙ, gaïo vaãn coøn laø öu tieân trong böõa aên, cung caáp 70% löôïng calorie hoaëc nhieàu hôn. Nhöng khi thu nhaäp taêng, tæ leä gaïo trong böõa aên giaûm xuoáng, luùc ñaàu ñöôïc thay baèng luùa mì roài daàn daàn ñeán suùc saûn vaø caùc thöïc phaåm khaùc. Ñoái vôùi phaàn lôùn chaâu AÙ, ñieàu naøy nghóa laø gia taêng möùc ñoä nhaäp khaåu vaø thaùch thöùc ôû ñaây laø tìm ra caùc noâng saûn xuaát khaåu ñeå buø ñaép chi tieâu nhaäp khaåu naøy. ÔÛ Baûng 5 caùc nöôùc ñaõ ñöôïc xeáp haïng theo tæ leä phaàn traêm giaûm suùt cuûa gaïo vôùi vai troø laø moät phaàn löôïng calorie ñöôïc cung caáp trong böõa aên töø 1965 ñeán 1995. Tæ leä giaûm suùt roõ raøng gaén vôùi tæ leä taêng tröôûng kinh teá vôùi Mieán Ñieän khoâng giaûm chuùt naøo vaø ôû thaùi cöïc beân kia Nhaät Baûn giaûm 50%. Randolph Barker 13 Bieân Dòch: Nam An David Dawe Hieäu Ñính: Xinh Xinh
Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phaùt trieån Noâng thoân Neàn kinh teá luùa gaïo chaâu AÙ trong Nieân khoaù 2003-2004 Baøi ñoïc quùa trình chuyeån ñoåi Caùc thay ñoåi trong caùch thöùc canh taùc Tröôùc ñaây chuùng ta ñaõ chæ ra raèng laøm caùch naøo caùc gioáng cao saûn thaân luøn trung bình ñaõ ñem laïi söï thay ñoåi troâng thaáy cho caùc caùnh ñoàng luùa. Tieáp sau ñoù laø theâm nhieàu thay ñoåi deã thaáy. Khi tæ leä taêng tröôûng saûn löôïng giaûm, nhu caàu lao ñoäng cuûa khu vöïc phi noâng nghieäp taêng. Söï gia taêng naêng suaát lao ñoäng, luùc ñaàu do taêng saûn löôïng caây luùa, nay ñang ñaït ñöôïc thoâng qua vieäc aùp duïng coâng ngheä tieát kieäm lao ñoäng. Baûng 6 cho thaáy söï thay ñoåi veà ngaøy coâng lao ñoäng ñoái vôùi saûn xuaát luùa trong moät cuoäc ñieàu tra taïi caùc noâng traïi ôû Trung Luzon. Töø 1966 ñeán 1979, nhaäp löôïng lao ñoäng ñaõ gia taêng vì ngöôøi ta caàn nhieàu lao ñoäng hôn cho caùc hoaït ñoäng chaêm soùc muøa maøng vaø ñeå thu hoaïch khoái löôïng gaïo gia taêng ñöôïc saûn xuaát ra. Sau naêm 1979, nhaäp löôïng lao ñoäng ñaõ giaûm suùt vaø ngöôøi ta coù theå kì voïng söï giaûm suùt naøy seõ tieáp dieãn. Xu höôùng taêng leân vaø sau ñoù giaûm xuoáng cuûa nhaäp löôïng lao ñoäng phaûn aùnh thöïc theá laø trong nhöõng giai ñoaïn ñaàu tieân cuûa chuyeån dòch noâng nghieäp ôû chaâu AÙ, lao ñoäng ñaõ dö thöøa. Caùc coâng ngheä caùch maïng xanh ñaõ taïo ra vieäc laøm baèng caùch taêng nhu caàu veà lao ñoäng trong moät vuï, baèng caùch laøm cho nhieàu khu vöïc coù theå troàng hai vuï luùa, vaø baèng caùch taïo ra vieäc laøm ngoaøi noâng traïi trong nhieàu hoaït ñoäng lieân quan ñeán noâng traïi hoaëc phi noâng traïi. Khi söï chuyeån dòch tieáp dieãn vaø nhu caàu lao ñoäng cho khu vöïc phi noâng traïi taêng, thì löông taêng vaø nhu caàu ñoái vôùi caùc coâng ngheä tieát kieäm lao ñoäng ôû caáp noâng traïi cuõng taêng. Vôùi hôn 50% toång löïc löôïng lao ñoäng vaãn coøn laøm vieäc trong khu vöïc noâng nghieäp, xuaát hieän moät moái nguy laø vieäc aùp duïng caùc coâng ngheä tieát kieäm lao ñoäng coù theå tieán trieån nhanh hôn khaû naêng thu huùt lao ñoäng cuûa khu vöïc phi noâng traïi. Söï giaûm suùt taïm thôøi veà nhu caàu lao ñoäng phi noâng traïi nhö moät haäu quaû cuûa cuoäc khuûng hoaûng taøi chính chaâu AÙ vaøo naêm 1998 minh hoïa ñieåm naøy. Lipton (1989) caûnh baùo raèng öu tieân cao nhaát ñoái vôùi vieäc nghieân cöùu choáng laïi ñoùi ngheøo phaûi laø taêng saûn löôïng baèng nhöõng caùch thöùc voán laøm taêng ñaùng keå nhu caàu ñoái vôùi lao ñoäng. Vôùi tö caùch laø moät caùch söû duïng caùc quó vieän trôï ôû caùc trung taâm nghieân cöùu cuûa chaâu AÙ, caùc noã löïc ñeå tieát kieäm lao ñoäng nhö nghieân cöùu veà gieo haït tröïc tieáp, maùy caáy cô khí, maùy tìm dieät coû daïi, vaø maùy ñaäp luùa cô khí ñang ñöa ñeán söï tuyeät voïng. Vaán ñeà naøy chuû yeáu laø vaán ñeà ñònh thôøi gian. Khi caùc neàn kinh teá taêng tröôûng, ngöôøi ta ñaït ñeán moät ñieåm luùc ñoù khoâng coøn laø thöøa maø laø thieáu lao ñoäng ôû khu vöïc noâng nghieäp. Toác ñoä aùp duïng caùc coâng ngheä tieát kieäm lao ñoäng naøy thay ñoåi theo vuøng, nhöng xu theá hieån nhieân ñöôïc ñaùnh daáu baèng vieäc caùc caùch thöïc haønh vaø kó thuaät ñaõ ñöôïc söû duïng haøng theá kæ qua trong saûn xuaát luùa nöôùc ñang bieán maát töø töø ôû nhieàu vuøng. Maùy caøy ñang thay theá con traâu trong khaâu laøm ñaát; gieo haït tröïc tieáp ñang thay theá caáy; thuoác dieät coû ñang thay theá nhoå coû baèng tay; maùy ñaäp cô khí ñang thay theá caùch ñaäp luùa baèng tay truyeàn thoáng. Randolph Barker 14 Bieân Dòch: Nam An David Dawe Hieäu Ñính: Xinh Xinh
Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phaùt trieån Noâng thoân Neàn kinh teá luùa gaïo chaâu AÙ trong Nieân khoaù 2003-2004 Baøi ñoïc quùa trình chuyeån ñoåi Quaû thaät, baøi haùt coå truyeàn Philippine: “troàng luùa khoâng bao giôø sung söôùng, laøm vieäc töø saùng sôùm ñeán chieàu toái; ñöùng khoâng yeân, ngoài cuõng khoâng yeân, khoâng ñöôïc nghæ ngôi laáy moät chuùt”, xem ra ñaõ laø moät baùo hieäu cuûa nhöõng ñieàu saép ñeán. Trong khi thanh nieân khoâng coøn xem vieäc laøm ruoäng laø moät keá sinh nhai, nhöõng ngöôøi coøn ôû laïi chaêm soùc caùc caùnh ñoàng luùa ñang aùp duïng caùc caùch laøm môùi ñeå giaûm nheï gaùnh naëng vaø taêng naêng suaát lao ñoäng cuûa hoï. Thay ñoåi veà nguoàn thu nhaäp cuûa hoä gia ñình noâng thoân Trong khi caây luùa ñang trôû neân moät phaàn ngaøy caøng nhoû hôn trong toaøn boä neàn kinh teá, ñoái vôùi caùc noâng daân troàng luùa, caây luùa cuõng trôû thaønh moät phaàn nhoû hôn trong thu nhaäp hoä gia ñình. Nghieân cöùu cuûa Hayami vaø Kikuchi (2000) veà laøng Laguna, Philippine trong hôn ba thaäp kæ ñaõ chöùng minh phöông höôùng cuûa nhöõng thay ñoåi naøy (Hình 7). Tyû phaàn thu nhaäp töø caây luùa ñaõ giaûm töø 50% vaøo thaäp nieân 70 xuoáng coøn 15% vaøo thaäp nieân 90. Tyû phaàn thu nhaäp cuûa caùc hoaït ñoäng noâng traïi khaùc cuõng ñaõ giaûm suùt, nhöng töø töø hôn, vaø vaøo thaäp nieân 80, ñaõ vöôït thu nhaäp töø caây luùa. Thu nhaäp töø caùc hoaït ñoäng phi noâng traïi taêng töø 10% leân hôn 60%. Caùc ñieàu tra xaùc ñònh caùc nguoàn thu nhaäp hoä gia ñình ñaõ ñöôïc tieán haønh ôû saùu laøng ôû hai ñòa ñieåm taïi Thaùi Lan vaøo naêm 1987 vaø 1994 (Isvilanonda vaø Hossain, 1998) vaø ôû boán laøng taïi Philippine vaøo naêm 1985 vaø 1997 (Marciano, Gascon, Cabrera, vaø Hossain, 2000). Caùc laøng naøy ñaïi dieän cho ba heä sinh thaùi troàng luùa − coù thuûy lôïi, töôùi tieâu nhôø nöôùc möa, vaø ñaát cao. Caùc keát quaû ñöôïc toùm taét ôû Baûng 7. Maëc duø thôøi gian nghieân cöùu coù ngaén hôn, moâ thöùc naøy haàu nhö gioáng vôùi moâ thöùc cuûa laøng Laguna. Taàm quan troïng cuûa caây luùa nhö moät nguoàn thu nhaäp hoä gia ñình ñaõ giaûm suùt vaø thu nhaäp phi noâng traïi taêng ôû caû ba moâi tröôøng troàng luùa. Chuùng ta phaûi caån troïng khi khaùi quaùt hoùa caùc keát quaû töø nhöõng nghieân cöùu ñieån hình caùc laøng naøy ñaëc bieät lieân quan ñeán toác ñoä vaø ñoä lôùn cuûa söï thay ñoåi. Ví duï, vò trí cuûa laøng seõ lieân quan raát nhieàu ñeán caùc cô hoäi vieäc laøm phi noâng traïi. Moät ñieàu tra maãu ñaõ ñöôïc tieán haønh ôû Bangladesh bao goàm 1245 hoä gia ñình noâng thoân vaøo naêm 1988 vaø 1316 hoä gia ñình noâng thoân vaøo naêm 1995 (Hossain, 1998). Moâ thöùc thay ñoåi töông töï nhöng töø töø hôn vôùi tæ leä thu nhaäp töø caây luùa giaûm töø 28 xuoáng coøn 24% vaø tæ phaàn thu nhaäp töø caùc hoaït ñoäng phi noâng nghieäp taêng töø 37 leân ñeán 46%. Ña daïng hoùa trong khu vöïc noâng nghieäp Muoán phaùt trieån thaønh coâng noâng nghieäp phaûi ña daïng hoùa noâng nghieäp ra ngoaøi caùc caây löông thöïc cô baûn nhö gaïo maø nhu caàu ñang daàn daàn giaûm xuoáng. Ñoái vôùi caùc Randolph Barker 15 Bieân Dòch: Nam An David Dawe Hieäu Ñính: Xinh Xinh
Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phaùt trieån Noâng thoân Neàn kinh teá luùa gaïo chaâu AÙ trong Nieân khoaù 2003-2004 Baøi ñoïc quùa trình chuyeån ñoåi nöôùc nhoû hôn, ña daïng hoùa phaûi gaén lieàn vôùi vieäc phaùt trieån caùc thò tröôøng xuaát khaåu. Ña daïng hoùa noâng nghieäp coù theå xuaát hieän ôû caáp ñoä noâng traïi, hay trong toaøn boä khu vöïc noâng nghieäp, vôùi caùc khu vöïc khaùc nhau cuûa moät nöôùc chuyeân moân hoùa trong caùc loaïi caây khaùc nhau. Noùi chung ôû chaâu AÙ, söï ña daïng hoùa caùc noâng traïi troàng luùa sang caùc caây khaùc caây luùa laø khoù khaên. Ñieàu naøy laø do caùc heä thoáng thuûy lôïi beà maët ñaõ ñöôïc thieát keá vaø quaûn lí ñeå cung caáp ñuû nöôùc töôùi cho caây luùa chöù khoâng phaûi ñeå cung caáp nöôùc cho caùc caây ngoaøi caây luùa khi caàn ñeán. Caùc heä thoáng naøy ñöôïc goïi laø do “cung” chöù khoâng phaûi do “caàu” thuùc ñaåy. Ñoái vôùi heä thoáng do cung thuùc ñaåy, noâng daân phaûi ñieàu chænh muøa maøng phuø hôïp vôùi thôøi gian coù nöôùc töôùi. Ñoái vôùi heä thoáng do caàu thuùc ñaåy, löôïng nöôùc töôùi cung caáp ñöôïc ñieàu chænh theo muøa maøng maø noâng daân ñaõ choïn gieo troàng. Moät ngoaïi leä ñaùng löu yù laø Ñaøi Loan (Levine vaø caùc taùc giaû khaùc, saép ñöôïc xuaát baûn). ÔÛ ñaây, khu vöïc ñöôïc töôùi tieâu vaãn giöõ nguyeân töông ñoái khoâng thay ñoåi töø giöõa thaäp nieân 60 ñeán giöõa thaäp nieân 80. Nhöng suoát thôøi kì naøy, dieän tích troàng luùa vaø mía ñaõ giaûm gaàn 50% vaø ñöôïc thay theá baèng caây aên traùi, rau, vaø haït laøm thöùc aên cho vaät nuoâi cho pheùp giaù trò cuûa saûn xuaát noâng nghieäp tieáp tuïc taêng vaø giaù trò xuaát khaåu - bao goàm vaät nuoâi - ñoùng goùp ñaùng keå vaøo nguoàn thu ngoaïi teä. Khaû naêng ñieàu chænh caây troàng naøy cuûa noâng daân phaàn lôùn laø do caùc nguoàn ñaàu tö to lôùn cuûa chính phuû vaøo vieäc hôïp nhaát ñaát ñai vaø vaøo cô sôû haï taàng thuûy lôïi vaø thoaùt nöôùc suoát thaäp nieân 50 vaø 60 cho pheùp löu chuyeån nöôùc ôû möùc 10 hectare. Cuõng nhö ôû Ñaøi Loan, nhieàu heä thoáng thuûy lôïi cuûa Trung Quoác ñaõ ñöôïc thieát keá vôùi möùc ñoä aên khôùp cuûa cô sôû haï taàng vaø möùc ñoä kieåm soaùt vaø quaûn lí nguoàn nöôùc cao, nhöõng yeáu toá naøy caàn thieát ñeå taïo ñieàu kieän ña daïng hoùa muøa maøng töø caây luùa sang caùc caây troàng khaùc. Tuy nhieân ñoái vôùi haàu heát phaàn coøn laïi cuûa chaâu AÙ, söï ña daïng hoùa noâng nghieäp ñöôïc thuûy lôïi hoùa ñang dieãn ra khoâng phaûi thoâng qua vieäc quaûn lí toát hôn caùc heä thoáng thuûy lôïi keânh raïch, maø phaàn lôùn thoâng qua ñaàu tö cuûa noâng daân caù theå vaøo gieáng ñoùng vaø gaàn ñaây hôn laø thoâng qua caùc heä thoáng thuûy lôïi nhoû nhö voøi phun, maùng traøn, vaø nhoû gioït. Nhö ñaõ trình baøy tröôùc ñaây, thuûy lôïi nöôùc ngaàm ñaõ phaùt trieån nhanh hôn thuûy lôïi nöôùc maët ôû moät soá nöôùc vaø chi phí cuûa nhöõng coâng ngheä thuûy lôïi nhoû naøy ñaõ giaûm nhanh. Caùc khu vöïc lôùn cuûa caùc vuøng môùi ñöôïc thuûy lôïi hoùa ñang ñöôïc troàng caùc caây ngoaøi luùa. Söï khai thaùc ban ñaàu nöôùc ngaàm (vaø hieän nay laø söï khai thaùc quaù möùc) phaàn nhieàu dieãn ra ôû caùc vuøng baùn khoâ caèn nhöng hieän nay ñang daàn daàn lan ra caùc vuøng khí haäu gioù muøa. Vaøi nöôùc chaâu AÙ ñaõ thaønh coâng trong vieäc phaùt trieån caùc loaïi caây khoâng caàn thuûy lôïi hoùa ñeå phuïc vuï xuaát khaåu. Tieáp sau thaønh coâng ban ñaàu trong vieäc phaùt trieån saûn phaåm cao su xuaát khaåu, Malaysia chieám lónh 80% thò tröôøng daàu coï cuûa theá giôùi vaøo thaäp nieân 70 vaø 80. Maëc duø vaãn duy trì vò trí nöôùc xuaát khaåu gaïo lôùn nhaát theá giôùi, Thaùi Lan ñaõ phaùt trieån thaønh coâng caùc thò tröôøng xuaát khaåu khoai mì, baép, vaø ñöôøng. Randolph Barker 16 Bieân Dòch: Nam An David Dawe Hieäu Ñính: Xinh Xinh
Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phaùt trieån Noâng thoân Neàn kinh teá luùa gaïo chaâu AÙ trong Nieân khoaù 2003-2004 Baøi ñoïc quùa trình chuyeån ñoåi Vieät Nam ñaõ trôû thaønh nöôùc xuaát khaåu gaïo lôùn thöù hai theá giôùi, nhöng cuõng laø nöôùc xuaát khaåu caø pheâ lôùn thöù tö theá giôùi. V. THÒ TRÖÔØNG GAÏO THEÁ GIÔÙI, LÔÏI THEÁ SO SAÙNH THAY ÑOÅI VAØ CAÙC CHÍNH SAÙCH VEÀ GAÏO ÔÛ TRONG NÖÔÙC Giaù gaïo theá giôùi cao vaø khoâng oån ñònh vaøo thaäp nieân 60 vaø 70 ñaõ taïo ra moät ñoäng cô khuyeán khích maïnh meõ cho caùc nöôùc nhaäp khaåu chaâu AÙ aùp duïng coâng ngheä caùch maïng xanh vaø noã löïc ñeå töï tuùc veà gaïo. Caùc ñaàu tö lôùn vaøo thuûy lôïi ñaõ cho caùc nöôùc vaø vuøng naèm ngoaøi caùc vuøng chaâu thoå lôùn ôû chaâu AÙ ít nhaát laø lôïi theá so saùnh taïm thôøi trong vieäc saûn xuaát gaïo. Veà lí do chính trò, vaøo thôøi gian naøy söï bieán maát cuûa caùc saûn phaåm xuaát khaåu töø Mieán Ñieän, Campuchia vaø Vieät Nam ñaõ mang theâm söï khoâng chaéc chaén vaøo thò tröôøng theá giôùi. Nhöng söï aùp duïng thaønh coâng caùc coâng ngheä môùi vaø söï taêng tröôûng cuõng nhö söï tröôûng thaønh cuûa caùc neàn kinh teá troàng luùa ôû chaâu AÙ ñaõ thay ñoåi böùc tranh moät caùch ñaày aán töôïng. Trong phaàn naøy, chuùng ta seõ laàn theo söï phaùt trieån cuûa thò tröôøng gaïo theá giôùi, söï chuyeån dòch lôïi theá so saùnh trong saûn xuaát gaïo, vaø yù nghóa cuûa ñieàu naøy ñoái vôùi caùc chính saùch veà gaïo ôû trong nöôùc. Thò tröôøng gaïo theá giôùi Vieäc ñöa vaøo hoaït ñoäng keânh ñaøo Suez vaøo naêm 1856 ñaõ thuùc ñaåy söï phaùt trieån xuaát khaåu gaïo töø caùc nöôùc ñoàng baèng lôùn ôû Ñoâng Nam AÙ - löu vöïc soâng Irrawaddy, Chao Phia, vaø Mekong. Söï thoáng trò cuûa Mieán Ñieän, Thaùi Lan, vaø caùc nöôùc Ñoâng Döông trong neàn thöông maïi gaïo theá giôùi ñaõ tieáp dieãn cho ñeán sau Theá chieán thöù II, cung caáp nguoàn ngoaïi teä lôùn cho nhöõng nöôùc naøy. Xuaát khaåu gaïo vaãn chieám tyû leä nhoû trong toång saûn löôïng, töø 3 ñeán 5%. Sau Theá chieán II, xuaát khaåu gaïo ñeán Nam vaø Ñoâng Nam AÙ ñaõ taêng, vöôït hôn moät nöûa toång soá. Töø thaäp nieân 50 ñeán giöõa thaäp nieân 60, giaù gaïo xuaát khaåu duy trì oån ñònh. Vieäc ruùt lui cuûa Mieán Ñieän, Campuchia, vaø Vieät Nam khoûi thò tröôøng xuaát khaåu vaø söï thay ñoåi chính saùch ôû Thaùi Lan vaø caùc nöôùc nhaäp khaåu gaïo daãn ñeán söï dao ñoäng lôùn cuûa giaù gaïo theá giôùi. Caùc nöôùc nhaäp khaåu gaïo ñaõ aùp duïng caùc chính saùch ñeå oån ñònh giaù gaïo noäi ñòa, do ñoù chuyeån söï baát oån sang cho thò tröôøng theá giôùi. Töø 1961 ñeán 1980, heä soá bieán thieân cuûa giaù gaïo theá giôùi laø 30% trong khi heä soá bieán thieân cuûa giaù gaïo noäi ñòa ôû ña soá caùc nöôùc chaâu AÙ laø chöa ñeán moät nöûa heä soá theá giôùi (Siamwalla vaø Haykin, 1983). Söï keát hôïp caùc yeáu toá daãn ñeán gia taêng maïnh saûn löôïng gaïo treân ñaàu ngöôøi töø 1981 ñeán 1985 (Hình 8). Ñieàu naøy daãn ñeán söï rôùt giaù ñoät ngoät gaïo theá giôùi xuoáng coøn chöa ñeán 50% möùc tröôùc ñaây (Hình 1). Chuùng ta coù theå ñaët caâu hoûi laø taïi sao xu höôùng taêng vöõng chaéc cuûa saûn löôïng treân ñaàu ngöôøi tröôùc ñaàu thaäp nieân 80 ñaõ khoâng daãn ñeán söï suït giaûm sôùm hôn nhieàu cuûa giaù gaïo theá giôùi. Lí do xaùc ñaùng nhaát laø caùc nöôùc chaâu AÙ ngheøo hôn nhieàu vaøo thôøi kì sôùm hôn naøy, ñieàu naøy nghóa laø ñoä co daõn theo thu nhaäp Randolph Barker 17 Bieân Dòch: Nam An David Dawe Hieäu Ñính: Xinh Xinh
Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phaùt trieån Noâng thoân Neàn kinh teá luùa gaïo chaâu AÙ trong Nieân khoaù 2003-2004 Baøi ñoïc quùa trình chuyeån ñoåi cuûa caàu vaãn döông. Do ñoù, söï taêng tröôûng trong saûn xuaát gaïo ñaõ phaûi chaïy theo khoâng chæ söï gia taêng daân soá, maø coøn vôùi söï gia taêng thu nhaäp. Vieäc gia taêng saûn löôïng treân ñaàu ngöôøi laø caàn thieát ñeå giöõ giaù gaïo theá giôùi bình oån xeùt theo giaù trò thöïc. Khi caùc neàn kinh teá naøy taêng tröôûng, gia taêng daân soá giaûm (Baûng 4) vaø tæ leä gaïo trong caùc böõa aên cuõng giaûm (Baûng 5). Söï taêng caàu trong töông lai ñöôïc döï phoùng seõ baèng vôùi möùc taêng daân soá thaáp hôn trong thôøi ñieåm hieän taïi (Rosegrant vaø nhöõng taùc giaû khaùc 1995). Trong 15 naêm qua, giaù gaïo theá giôùi vaãn duy trì ôû möùc thaáp vaø töông ñoái oån ñònh. Taàm quan troïng to lôùn hôn cuûa thuûy lôïi trong saûn xuaát gaïo vaø söï caûi thieän khaû naêng khaùng saâu raày vaø dòch beänh cuûa caùc gioáng luùa hieän ñaïi ñaõ coù khuynh höôùng giaûm söï bieán thieân veà saûn löôïng treân ñaàu ngöôøi. Söï taùi xuaát hieän vaø taêng cöôøng ñònh höôùng thöông maïi cuûa caùc nöôùc xuaát khaåu gaïo lôùn vaø söï chuyeån ñoäng veà phía thöông maïi töï do hôn vaø hoäi nhaäp hôn seõ caûi thieän hoaït ñoäng cuûa thò tröôøng gaïo theá giôùi. Ngoaøi Thaùi Lan vaø Vieät Nam, neáu may maén thì Campuchia vaø Myanmar (Mieán Ñieän) coù theå troãi daäy ñeå moät laàn nöõa trôû thaønh nhöõng ñaáu thuû quan troïng trong töông lai gaàn. Cuoái cuøng, töø 1995 ñeán 1999, ñaõ coù söï gia taêng maïnh veà xuaát khaåu gaïo treân thò tröôøng theá giôùi (Hình 9). Xuaát khaåu trung bình cuûa theá giôùi trong giai ñoaïn 1990-94 laø 14,3 trieäu taán meùt (1.000kg), vaø trong giai ñoaïn 1995-99 laø 22,5 trieäu taán meùt. Maëc duø caàu ñoái vôùi gaïo xuaát khaåu taêng ñeàu ñaën ôû chaâu Phi vaø Myõ Latin, nhöng söï taêng voït baát ngôø naøy laø do caàu taêng gaáp ñoâi ôû caùc nöôùc OPEC vaø gaáp ba ôû caùc nöôùc nhaäp khaåu chaâu AÙ − phaàn lôùn laø do giaûm saûn löôïng ôû Indonesia vaø Phillipine vaøo naêm 1998. Lieäu khoái löôïng ngoaïi thöông naøy coù ñöôïc duy trì hay tieáp tuïc taêng tröôûng hay khoâng seõ phuï thuoäc vaøo söï gia taêng tieáp tuïc cuûa caàu ôû ngoaøi chaâu AÙ, vaø vaøo quyeát ñònh cuûa caùc nöôùc nhaäp khaåu chaâu AÙ lieân quan ñeán möùc ñoä baûo hoä saûn xuaát gaïo trong nöôùc. Lôïi theá so saùnh Vieäc ñöa vaøo aùp duïng coâng ngheä môùi ñaõ laøm taêng lôïi theá so saùnh trong saûn xuaát gaïo cho nhieàu trong soá caùc nöôùc nhaäp khaåu gaïo ôû chaâu AÙ. Toång löôïng gaïo nhaäp khaåu cuûa chaâu AÙ ñaõ giaûm töø trung bình 4,5 trieäu taán meùt trong giai ñoaïn 1965-75 xuoáng coøn xaáp xæ 3 trieäu taán meùt trong giai ñoaïn 1985-95. Trong giai ñoaïn tröôùc, xuaát khaåu cuûa chaâu AÙ chieám xaáp xæ moät nöûa xuaát khaåu cuûa theá giôùi trong khi vaøo giai ñoaïn sau chæ coøn chieám 25%. Gaàn ñaây hôn, nhaäp khaåu cuûa chaâu AÙ moät laàn nöõa ñaõ taêng leân, nhöng vaãn caàn chôø xem lieäu xu höôùng naøy coù tieáp dieãn hay khoâng. Töø ñaàu thaäp nieân 80, nhieàu nöôùc nhaäp khaåu gaïo ôû chaâu AÙ ñaõ baét ñaàu maát lôïi theá so saùnh. Ñaëc bieät xu theá naøy bao goàm caùc neàn kinh teá quoác ñaûo ôû Nam vaø Ñoâng Nam AÙ voán ñaõ ñöôïc höôûng lôïi raát sôùm töø coâng ngheä caùch maïng xanh (Hình 10). Caùc nghieân cöùu gaàn ñaây veà lôïi theá so saùnh kinh teá ñaõ ñöôïc tieán haønh ôû Philippine (Estudillo vaø nhöõng taùc giaû khaùc 1999) vaø ôû Sri Lanka (Kikuchi vaø nhöõng taùc giaû khaùc, saép coâng boá). Randolph Barker 18 Bieân Dòch: Nam An David Dawe Hieäu Ñính: Xinh Xinh
Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phaùt trieån Noâng thoân Neàn kinh teá luùa gaïo chaâu AÙ trong Nieân khoaù 2003-2004 Baøi ñoïc quùa trình chuyeån ñoåi ÔÛ caû hai nghieân cöùu naøy, ñaõ xuaát hieän moät xu höôùng taêng chi phí saûn xuaát gaïo noäi ñòa keå töø thaäp nieân 80, phaàn lôùn laø do gia taêng möùc löông. Chi phí saûn xuaát noäi ñòa treân moãi taán meùt gaïo ñaõ taêng cao hôn möùc chi phí nhaäp khaåu moät taán gaïo. Ñoái vôùi nhöõng nöôùc naøy, tæ leä lôïi ích - chi phí khoâng coøn bieän minh cho vieäc ñaàu tö vaøo caùc cô sôû vaät chaát thuûy lôïi môùi vì nhöõng lí do kinh teá. Ngöôïc laïi, lôïi theá so saùnh cuûa caùc nöôùc ñoàng baèng, voán bao goàm caùc nöôùc xuaát khaåu gaïo truyeàn thoáng, ñaõ ñöôïc taêng cöôøng. Nhöõng tieán boä gaàn ñaây trong quaûn lí nguoàn nöôùc vaø phaùt trieån nöôùc ngaàm ñaõ taïo ñieàu kieän cho vieäc ñöa vaøo aùp duïng coâng ngheä caùch maïng xanh vaø ñaåy nhanh söï gia taêng saûn löôïng gaïo ôû Vieät Nam, Bangladesh, vaø Taây Bengal. Do möùc löông thaáp, phaûn aùnh söï thieáu caàu ñoái vôùi lao ñoäng phi noâng traïi, vaø do nguoàn nöôùc doài daøo, caùc nöôùc ñoàng baèng seõ duy trì moät lôïi theá so saùnh maïnh trong saûn xuaát gaïo trong töông lai coù theå döï kieán. Caùc chính saùch veà gaïo ôû trong nöôùc Caùc nhaø hoaïch ñònh chính saùch ñoái vôùi gaïo ôû trong nöôùc ñöùng tröôùc hai quyeát ñònh - neân aán ñònh giaù gaïo ôû möùc naøo vaø laøm sao ñeå ñaûm baûo oån ñònh giaù gaïo. Vieäc aán ñònh möùc giaù gaïo noäi ñòa trôû neân moät vaán ñeà chính trò khoù khaên hôn khi giaù gaïo theá giôùi ñaõ giaûm maïnh vaøo giöõa thaäp nieân 80. Caùc nöôùc saûn xuaát gaïo chaâu AÙ phaùt trieån hôn veà cô baûn ñeàu ñaõ choïn cuøng moät chính saùch trong nhöõng naêm gaàn ñaây: giöõ giaù noäi ñòa cao hôn giaù theá giôùi. Nhaät Baûn vaø Haøn Quoác hieän nay coù caùc tyû leä baûo hoä danh nghóa raát cao, vaø laø nhöõng ví duï roõ nhaát veà löïa choïn naøy (Baûng 8). Choïn löïa naøy coù theå phaàn lôùn laø do söï taêng giaù ñaùng keå cuûa ñoàng tieàn quoác gia (ñoàng yeân vaø won), vì giaù gaïo noäi ñòa thöïc cao hôn chæ goùp phaàn nhoû vaøo caùc tyû leä baûo hoä danh nghóa cao (Timmer, 1993). Do ñoù, lieäu caùc nöôùc khaùc coù ñi theo con ñöôøng baûo hoä cao maø Nhaät Baûn vaø Haøn Quoác ñaõ choïn hay khoâng, ñieàu naøy coù theå phuï thuoäc vaøo nhöõng ñieàu xaûy ñeán cho giaù gaïo theá giôùi vaø tæ giaù hoái ñoaùi töông lai. Maâu thuaãn giöõa möùc ñoä baûo hoä cao ñoái vôùi gaïo vaø töï do hoùa thöông maïi gia taêng seõ ñöôïc giaûi quyeát nhö theá naøo vaãn coøn chöa roõ raøng. Maëc duø Voøng ñaøm phaùn Uruguay cuûa Hieäp ñònh chung veà Thueá quan vaø Maäu dòch (GATT) laø moät coät moác chính ñoái vôùi thöông maïi noâng nghieäp quoác teá, nhöng chöa coù nöôùc saûn xuaát gaïo chaâu AÙ naøo ñöa ra caùc cam keát quoác teá coù tính raøng buoäc quan troïng theo höôùng cho pheùp caân baèng giöõa giaù gaïo theá giôùi vaø giaù gaïo noäi ñòa. Coù theå caùc cam keát ñaùng keå nhaát ñaõ ñöôïc ñöa ra trong khuoân khoå Hieäp ñònh Maäu dòch Töï do ASEAN (AFTA). Indonesia vaø Malaysia ñaõ ñoàng yù dôõ boû haøng raøo phi thueá quan (NTBs) ñoái vôùi gaïo vaøo naêm 2010, vôùi thueá nhaäp khaåu toái ña laø 20% ñoái vôùi thöông maïi trong noäi boä ASEAN. Philippine cuõng ñaõ ñoàng yù dôõ boû NTBs vaøo thôøi ñieåm ñoù, nhöng vôùi thueá nhaäp khaåu toái ña ñeán nay vaãn chöa ñöôïc xaùc ñònh. Caùc thoûa thuaän naøy coù theå coù aûnh höôûng lôùn ñeán ngöôøi saûn xuaát vaø tieâu thuï gaïo ôû nhöõng nöôùc ñoù, ñaëc bieät laø töø khi hai nöôùc daãn ñaàu veà xuaát khaåu gaïo Randolph Barker 19 Bieân Dòch: Nam An David Dawe Hieäu Ñính: Xinh Xinh