Nghề thêu tay ở Huế

LÊ VĂN KINH

64

N G H Ề T H Ê U T A Y Ở H U E

T ư L IỆ U

LÊ VĂN kinh”

ỉ@ăn hóa Bân gian

ài v iết của tôi q u a n tâ m đến hai vấn đê chính: từ n g có h à n g tră m ng àn thợ th ê u lành nghê tạ i th à n h phô' H uê và tin h Bình Trị Thiên. Thực trạ n g nghề th êu , n ă n g lực và h à n h trìn h của nghề tro n g thời gian qua;

Việc tạo sự chu yển động và h ìn h th à n h làng nghê p h ù hợp xu hướng p h á t triể n du

lịch hiện nay.

T ừ năm 1990 trở về sa u các h ã n g N isho Jw a i và S h a n sh in g là h a i tro n g 16 tập đoàn k in h t ế lớn n h ấ t củ a N h ậ t đã th u ê gia công áo kim ono. T rong khi chính họ có tiềm n ă n g khoa học cơ k hí vượt bậc sản xuất m áy m ay n h ấ t là m áy th ê u tự động đem rao b án trà n la n k h ắ p th ế giới n h ư n g vẫn

Người xưa có câu "... G ái th ì kim chỉ th êu th ù a vá m ay...". C âu đó h àm chứa nghê th êu tay đã từ lâu đời được to àn giới nữ (không h ạ n chê tuổi tác, giai cấp) đều

th u ê ta gia công th êu tay, đủ b iế t trìn h độ nghề th ê u ta y của tỉn h n h à đã vững vàng chiếm được ưu th ê tro n g b ìn h diện nào dó. Và nh ữ n g n ăm qua, H à n Quốc và Đài Loan tiếp nôi th u ê ch ú n g ta gia công th êu áo cổ biết ít nhiều, nhờ đó n ảy sin h m ột nhóm người khéo tay, h ay việc h ìn h th à n h nghê thêu, nốì tiếp từ th ê hệ n ày q u a th ê hệ khác duy trì và p h á t triể n , từ d â n chúng

tru y ề n d ân tộc của họ, tiếc th a y chúng ta tôn n h iều tâ m h u y ế t lẫn mồ hôi nước m ắt hoá chuyên qua ch uyên nghiệp hoá cũng nhờ công dức của Đức T h á n h Tổ c ẩ m Tú chỉ th u được tiề n công k h iêm tôn. gây dựng.

Từ năm 1956 m iền Bắc dược Đ ảng và

H iện tại H uê có trê n dưới 50 cơ sở sản x u ấ t h à n g th ê u dưởi n h iêu hộ, nhiêu ng àn h tạm chia th à n h bôn, theo p h â n định tru y ề n thông, gồm có:

1. H àng th êu giao tế, tế tự là nhữ ng câu đôi, liễn trướng, hoành phi, y môn qu ần bàn, tà n lọng, cờ ngũ h à n h , cờ đoàn thể, v.v...

2. N gành th ê u tra n g trí có tra n h danh tích biêu th ắ n g cảnh, tra n h điển lam

tượng, tra n h chữ, tra n h ch â n dung, v.v. . .

3. H àng th ê u n h ậ t d ụ n g chia th à n h 3 hệ m à sản p h ẩ m chuyên x u ấ t b á n cho các nước T ây Âu gồm: k h ả n b àn ăn, uống, áo C hính p h ủ p h á t động và h ìn h th à n h các hợp tác xã sản x u ấ t h à n g th ê u h à n g loạt b án qua Liên Xô và các nưốc Đông Au, thì tro n g m iên N am cũng còn m ột nhóm nhỏ thợ th êu đeo bám theo ng h ề tro n g mọi khốn khó eo hẹp. Đến lúc đ ấ t nưốc th ố n g n h ất, nghề th êu sớm hồi phục n h a n h chóng nhờ Bộ Ngoại thương k ế t hợp vối L ãn h dạo địa phương ở H u ế tậ p hợp d â n ch ú n g các phường tro n g nội thị và các xã ngoại th à n h tạo dựng m ột lực lượng thợ th ê u hùng m ạnh sá n h ngang với các tỉn h hạn và dã

(*) N ghệ n h â n d â n g ian , Tp. H uế.

Tư LIÊU FOLKLORE

65

hoàng h ậ u và các công tằ n g tô n nư trong ngủ, k h ă n p h ủ giường, tra n h trầ n , k h ă n hoàng cung.

b àn ngủ, m àn treo lò sưởi, v.v... với kĩ th u ậ t khác biệt là r ú t bớt sợi d ệ t trê n tấ m vải trắ n g và th ê u to àn b ằ n g chỉ trắ n g .

+ Hệ th ứ 2: T rê n n ền vải trắ n g th êu các họa tiế t b ằn g chỉ các m àu, hoặc một m àu đậm n h ạ t khác sắc độ và độn nổi.

Dù bắc h ay tru n g , nam , dù cơ sở thêu lớn hay nhỏ trê n th à n h phô này h ay kh ắp cả nước thì đặc tín h kĩ th u ậ t th ê u tay - cung cách thự c h iện r a sả n p h ẩm đều gói gọn tro n g 7 phư ơ ng p h á p căn b ả n không riêng cho đ ấ t nưốc ta , m à h ầ u n h ư kh ắp th ế giói cũng ch u n g cung cách, có khác biệt chăng chỉ là tiểu dị.

Từ dễ đến khó xin kế n h ư sau:

+ Hệ th ứ 3, h à n g re n venise gồm: kh ăn trê n và dưới dĩa trà , k h ă n dưới lọ hoa, chem in de table, k h ă n pochette, v.v... vối cách làm d ù n g n h iều sợi chỉ k ế t nốì vào n h a u tạo th à n h sả n phẩm .

1. T hêu nôi đ ầu, th ê u từ n g m ũi chỉ sau nối vào đ ầ u m ũi chỉ trước tạo th à n h từ ng h à n g k ế tiếp.

4. H àng th ê u nội p h ủ phục vụ cho hoàng gia n h à N guyễn và q u a n chức cung đình: áo, mão, h ia h ài, tà n tá n , cò phướn, v.v...

2. T hêu c h ă n g ch ặn , gồm h ai kĩ năng ch ăn g và ch ặ n b ằ n g vào căng th ắ n g sợi chỉ h ay kim tu y ến rồi d ù n g m ột sợi chỉ nhỏ khác ch ặ n lên giữ đ ú n g vị trí.

Trước n ăm 1945, nghề th ê u tay chia th à n h từ n g vùng từ n g tỉn h sả n x u ấ t ra h à n g th êu gồm n h iề u n g à n h kể trê n . Mỗi

3. P hư ơng p h á p thú' ba, tươ ng đối đơn giản, d â n gian thư ờ ng gọi là th ê u th ụ t lùi và còn có m ột vài tên khác.

vùng hay tỉn h thư ờ ng làm m ột số m ặ t h à n g hoàn to àn khác n h a u , kĩ t h u ậ t thự c hiện cũng riên g b iệt và sả n p h ẩ m tiêu th ụ trên theo n h u cầu. v ề th ị trư ờng p h â n bổ

nguyên p h ụ liệu cung cấp cho nghề th êu cũng khác b iệt và từ đó p h á t sin h từ n g làng từ n g xóm chuyên sả n x u ấ t các nguyên p h ụ liệu cung ung trự c tiếp đến vùng, tỉn h làm ra dặc sản. Tôi xin nói th êm rằn g , thời trước nghề th ê u h ư n g th ịn h mới có nhữ ng

cơ sở sản x u ấ t p h ụ liệu, còn công thức chế tạo và trìn h độ nghiệp vụ cao th ấ p tu ỳ theo n g àn h h ay hệ. Vởi k h ách h àn g , ngỡ rằ n g cứ là thợ th ê u tấ t làm được đủ m ặt hàng, tro n g thực tế không dễ gì chuyển ngành làm ra m ột sả n p h ẩm khác, n ếu m uôn phải học bô sung n h iêu th á n g có khi h à n g năm mới th à n h th ạo n ắ m vững kĩ th u ậ t. Tôi tự hỏi vì sao T h ừ a T h iê n H uê không mỏ rộng làm sông lại các cách sả n x u ấ t p h ụ cửa liệu th à n h làn g n g h ề n h ư chỉ xe tơ tằm ở Chợ Công, d ệ t lụa tơ tằm ở H ạ L ang, Vinh X uân, nghề làm h à i b ằ n g tim bấc k ế t cườrn th êu trê n quai n h u n g d ù n g phục vụ cho Nghệ nhân Lê Ván Kinh trong cửa hàng của mình

LÊ VĂN KINH

66

thêu có gần 70 năm tuổi nghê cho phép tôi p h ân tích m ột vài tiểu xảo có người cho rằng

trê n đỉnh cao kĩ th u ậ t, tỉ như: 4. T hêu bó b ạ t, cách th ê u từ phải chếch qua trá i, từ trê n chúc xuôìĩg dưới, n ét th êu to họa tiế t lớn, p h ải giữ th ậ t b ằn g ch â n chỉ, sắc nét.

5. Phương p h á p đâm xô, th ê u trù m trê n họa tiế t vối các m ãng m àu lớn m à cách th êu sô 3 và số 4 khó thực hiện. T hêu đâm xô giải quyết diện rộng dễ phô'i hợp dung hoà các m àu và sắc dộ đậm n h ạ t tối sáng. T hêu h a i m ặt, đâ'y là phương ph áp căn b ản th ứ n ăm có tê n gọi đâm xô. T rong thời gian dầu tậ p th ê u đâm xô, người học phải tậ p th êu h ai m ặ t giông n h a u tro n g một thời gian, đến lúc kĩ th u ậ t viên đ á n h giá m ặt th êu lán g bóng, m ủi chỉ không chồng chéo và m àu sắc h à i hòa mới cho phép chuyển

6. Sử dụng m àu của n h iều sợi chỉ xe xoắn lại làm th à n h từ n g châm nhỏ, gọi là

th êu đột.

7. T hêu sa h ạ t và k h o án vảy, dùng bố sung cho m ột sô' hoạ tiế t cần p h â n rõ sự chính xác tỉ mỉ.

Điểm qua các phươ ng p h á p trê n mới n h ậ n th ây sự m ẫn cảm linh h o ạt của người thợ thường xuyên d ù n g trí tưởng tượng dể pha m àu cùng xen lách sợi chỉ n h ằ m thực hiện các họa tiế t đ ạ t yêu cầu cao n h ấ t. Còn

qua th ê u m ột m ặ t chỉ, tay nghề càng điêu luyện thì m ặ t trá i ít chỉ rối. T rong các th ậ p kỉ 60 - 70 th ê kỉ trước, có n h u n g tà áo dài phụ nữ th ê u rồng p h ụ n g , n h ữ n g cành hoa lá trê n nền vải mỏng, t ấ t n h iên phải th êu hai m ặt giông n h a u gặp lúc tà áo lậ t bay không lộ rõ m ặ t trá i. Cho đến nay vẫn còn loảng th o án g vài bà m ặc tra n g phục cũ dó tro n g các hôn lễ hội hè. N h ằm đ á n h ta n sự đồn thôi n â n g cao giá trị ảo trê n , tôi dã th êu tra n h c h â n d u n g b ằn g hai m ặt chì giống n h a u vối h à n g chục sắc dộ chếch về công cụ vởi cây kim nhỏ và m àn h chỉ là có th ể h ìn h th à n h m ột sả n ph ẩm từ vài cm"

n h a u từ n g gam th ấ y rõ làn da thớ th ịt. T rái với cách làm trê n , m ột vài cơ sỏ khác cũng th êu ch ân dung, song.khuôn m ặt toàn bằng chỉ m àu hồng n h ạ t, rồi nhờ hoạ sĩ dùng m àu tô p h ê t dậm n h ạ t tạo ra nếp n h ă n lồi lõm và kh o ản g tối sá n g trê n chân dung, nêu lậ t m ặt trá i của tấ m tra n h sẽ th ây duy n h ấ t một m àu n h ạ t. Nhờ vào chuyên viên hội họa vẽ th êm m àu là tự hạ giảm trìn h dộ kĩ ị h u ậ t th ê u và xem n h ư p h á hỏng sản p h ẩm do chính tay thự c hiện, m ặt khác còn

làm m ất uy tín của nghề nếu khách m ua p h á t hiện.

đến công trìn h lớn có diện tích từ 3 đến 5 m". Có th ể đ á n h giá sự k iên tâ m bền chí qua cách n h ìn vào sả n p h ẩ m hoàn chỉnh. Khác với hội họa, nếu họa sĩ cầm cọ p h ết một vệt sơn dài tro n g th o án g chốc, giả như cần th êu trà n vết sơn dòi hỏi p h ải chuyên chú từ một ngày đến su ố t tu ầ n lễ. H iện nay trong nước ta chia ra hai cách thêu: m ột là th êu lát nên có ng h ĩa th ê u tr à n đầy bê m ặt tấm vải do thợ th ê u h ạ n g 2 hay h ạ n g 3 làm , sau đó chuyên qua thợ giỏi chuyên thêu tỉa sửa chữa hoàn chỉnh. Cách khác, th êu một sô diện tích các họa tiế t cần th iế t, còn lại dể trô n g nh ữ n g k h o ản g nền lụa hay sa tin th ay cho m ây trời hoặc sông nước. Ngoài ra còn có m ột cách th ê u chữ X th ậ t đơn giản n h ư n g thích hợp d à n h cho nhóm người k h u y ết t ậ t làm ra m ột sô' sả n phẩm bình thường.

Vơi tư cách một người th ầy tru y ề n nghê lâu năm, và trê n cương vị là một người thợ Tôi không chấp n h ậ n cách th êu dôi và tô bồi ấy. Việc làm này không khác các công đoạn m ột xưởng m ay công nghiệp, làm ra từ n g lố h à n g theo công thức m ẫu mã n h ấ t định. Ngược lại, trê n thự c tô người thợ th êu dõi hói đên tưởng tượng pha lẫn cá tín h ản h hương tâ m trạ n g tín h tìn h từ ng ngày từ ng lúc, nghiền ngẫm dể tìm m ột sắc m àu vừa ý thích hợp. N êu theo ả n h vẽ của hoạ sĩ

T ư LIÊU FOLKLORE

67

nghề th ê u ta y V iệt N am , ngài Lê Công H ành chính xác là m ồng bôn (04/6) th á n g sáu âm lịch h ằ n g năm . Còn ngày 19 th á n g 6 là ngày huý kị của ông Sơ K hảo Tổ họ Lê; đến đời tôi là đòi th ứ 23 của N gài. Việc này duợc tru y cứu tạ i gia phổ họ Lê tạ i thôn N guyên Xá, xã Q uyết T h ắn g , huyện T huồng Tín, tỉn h H à Tây.

th êu th ậ t đúng, k h á c h th o á n g n h ìn th ấy đẹp n h u n g tin h ý t ấ t th ấ t vọng h ụ t hẫng, cảm th ấy th iê u p h ầ n hồn của tra n h . N hu vậy làm hỏng nghề, không tiến m à lùi. Đ úng ra, nguời thợ th ê u d ù n g chỉ các m àu có n h iêu sắc độ đậm n h ạ t s ẵ n có tro n g từng hộp n h ập k h ẩ u , hoặc giả n h u thời gian xUa tôi đã n h ú n g chỉ nh u ộ m theo phuơ ng thức th ủ công để th ê u chen xóc và b ắ t cầu, tu y ệt nhiên không cần hoạ sĩ tô m àu thêm .

Trong tru ờ n g hợp khác thuộc m ôn th êu th ứ 7 sa h ạ t. H ãn g N isho Iw ai của N h ậ t th u ê gia công trê n áo kim ono đã đổ cao sa h ạ t cách th ê u tu y ệ t kĩ tu y ệ t xảo của N h ậ t khó ai b ắ t chuớc làm đẹp n h u họ. N hung tro n g các lần tra o dôi thu ơ n g th ảo trự c tiêp vối các chuyên gia kĩ th u ậ t từ N h ậ t qua để kí hợp đồng gia công, tôi trìn h bày th ao tác từ ng động th á i h ìn h th à n h cách sa hạt. Vụ việc không có n h à thờ Tổ không ph ải th iế u sự đoàn k ế t tro n g đồng nghiệp m à do thòi truớc Bộ Công và m ột bộ p h ậ n q u a n trọ n g quyền th ế khác là "Tôn Nhơn Phủ" tra n h g iàn h không chê không cho ch ú n g tôi xây dự ng n h à thờ Tố riêng mà phải do Tôn N hơn P h ủ "Các Mệ" chủ trì, n ên thời đó đã có câu; "Mệ chém đ ầ u ”! Các vị tiên hiển tro n g nghê bị n h iều áp lực q u ả n lí vì vậy dù có tâ m h u y ế t m ong m uôn xây dựng n h à thờ cũ n g không thê hình th à n h theo uớc vọng.

Cuối cùng tôi xin có vài ý kiến:

1. T ừ bao năm nay, n g à n h th u ế đều liệt nghề th ê u ta y ch ú n g tôi với tê n gọi đơn giản là "Dịch vụ" n h u tră m n g à n công việc làm ăn buôn b á n khác; dĩ n h iên mức th u ê cũng trà n lan. T ại T h ừ a T hiên Huê, các ng àn h nghê th ủ công khác h ầ u n h u đều có n h à thờ Tổ, riêng vô nghê th ê u ta y ch ú n g tôi h ằ n g năm xuân th u nhị kì truớc n ăm 1975, cùng với các dồng nghiệp còn lại ít ỏi thuộc 3 tỉn h Q uảng T rị, T h ừ a T h iên H uê và Q uảng Ngãi vẫn hội tụ tạ i n h à phô tru ở n g phô Cẩm Tú. Xin th u a th êm h ai từ c ẩ m Tú

2. N ghê th ê u ta y ch ú n g tôi đuợc nằm lọt thỏm vào cuối b ả n g phong th ầ n của Bộ Nông nghiệp Phcát triể n N ông thôn.

Và sa u đây tôi có 6 kiến nghị:

nguyên có bao đoi trước, b ấ t cứ ở dâu và tỉn h nào có nghê th ê u tay đều công n h ậ n "Cam Tú" là tên gọi riên g của nghề th êu tay và tro n g từ ngữ đó đã gói gọn chức năn g của nghề. Tôi xin th ú n h ậ n , vì yêu nghề nên tên hai người con gái d ầu lòng của tôi cũng có tê n C am và Tú.

1. Vì n h à thờ tổ c ẩ m T ú không có, xin đuợc phép h ằ n g năm x u â n th u n h ị kì n h u xua, phòng T hông tin V ăn hoá chủ trì và cho mUỢn m ột phòng làm lỗ, n h ữ n g khí tự có sẵn từ F e stiv a l để lại.

2. Yêu cầu th a y đổi d a n h xUng trong ng àn h th u ê q u a n liêu, dể p h ù hợp dê xUớng của C h ín h p h ủ duy trì và p h á t triể n các ng àn h nglìê th ủ công tru y ề n thông.

theo đường T rong ngày húv kị Đúc T h á n h Tổ, tấ t cả nguời tự n h ậ n là thọ th ê u đều dồng loạt dem theo vợ và m ột vài người con dên hội tụ làm lỗ tuởng niệm ghi nhớ công đức. H iện nay tôi vẫn còn lưu giữ m ột tấm ảnh trong ngày lỗ trọ n g dại của n ăm 1950 tại sô 15 Đào Duy Từ, H uê. T ấ t cả các h à n g thêu đểu dóng cửa nghỉ việc mọi nguời đều dàn h thời gian cho việc giổ Tô. N h â n dây xin dính chính ngày huý kị của Đức T h á n h Tổ 3. Điều ch in h c h ín h sách rộng mở dôi vói các n g à n h nghê' th ủ công nghiệp, tiểu lôi chủ th ủ mĩ nghệ d ũ n g trư ơng của N ghị q u y ết T ru n g uơng Đ ảng

LÊ VĂN KINH

68

Phó C hủ tịch cũng đến động viên nhắc nhủ, tôi vô cùng cảm động và tri ân.

5. Xin được th à n h lập công đoàn hoặc nghiệp đoàn nghề th ê u tạ i Huê.

Và k iến nghị cuối cùng, n h iều người và báo đài đã n h iều lần đê cập nên th à n h lập một làn g th ê u tru y ề n thông. Theo tôi, ý này r á t hay và nhờ dó p h á t triể n dủ các ngành và N hà nước dược xếp vào m ột bộ p h ận tiện chuyên ngành. T rên các phương tru y ề n thông đại chúng, ch ú n g tôi chư a bao giờ được nghe đọc và n h ìn b ản thông bảo một hình ản h sông đề cập đên ông Bộ trư ởng Nông nghiệp đi viêng th ă m động viên nhắc n h ủ b ấ t cứ m ột n g àn h nghê tiểu th ủ công mĩ nghệ tru y ề n thông của n h â n d ân trong d á t nước V iệt N am , trừ lủ lụt.

Nếu nghề thêu tay dũng là một nghê' truyền thông, thì xin d ặ t đúng vị trí và cần có cái nhìn mới đôi vối nghề th êu như chính quyền H u ế đang làm . L âu nay dược vinh hạnh ghép chung vào nông nghiệp p h á t triển nông thôn chứ không có chủ để p h á t triển

hệ tro n g nghề th êu đáp ứng đủ m ặt h àn g x u ấ t k h ẩ u và cung cấp cho nội dịa (du lịch và kh ách sạn). Việc là m này chắc chắn th à n h công nêu c h ín h quyền tận tìn h hỗ trợ công tác dào tạo th u h ú t th à n h p h ầ n lao động nữ văn hoá dó d a n g và nhóm trẻ k h u y ế t t ậ t n h ư tôi từ n g dạy tạ i trư ờng tiểu học V ĩnh N inh, Huê’ tro n g năm học vừa qua. Theo Tổng cục Du lịch vừa cho biết,

ngành nghề mĩ nghệ truyền thông, do đó m ang tính chất dịch vụ ăn theo. Dù rằn g theo thông báo của Bộ Thương mại th án g 5/2005 vừa qua, doanh th u từ các ngành hàng th ủ công mĩ nghệ dã đ ạ t trê n 165 triệ u USD, tăng hơn 22% so vối cùng kì. T rong đó hàng thêu và gôm sứ mĩ nghệ d ẫ n dầu m à nước Pháp nhập khẩu nhiêu n h ấ t, kê đến các thị

hiện nay cả nước đã có trê n m ột ngàn (1.000) làng nghê' và nhò đó làm tôi nhỏ rằ n g ít ra Báo T h ừ a T h iên H uê đã có 2-3 lần đề cập đến làn g nghề do phóng viên Kim O anh viết. Hơn th ê nữ a còn có thè th à n h lập bộ p h ậ n ch uyên đào tạo h u ấ n luyện thợ giỏi vê' th ê u chuyên ng àn h để

trường Đức, N h ận Bản, Mĩ, Bỉ, Anh, v.v... Xin cung kính hỏi nhỏ ng àn h thêu và gốm sứ của tỉnh ta có dược bao nhiêu p h ầ n trăm ? Bộ

cung cấp cho các cơ sở s ả n x u ấ t tro n g tỉn h và các tỉn h b ạ n đ a n g th iê u n h iều vê bộ p h ậ n làm h à n g gia công. N h ấ t là tuổi nghê' th êu ng ắn 1'â’t khắc n g h iệ t dề bị đào th ả i vì

n h ã n lực yêu kém , việc dào tạo thợ liên tục th a y th ê là điều t ấ t yếu.

Thương m ại dự báo, mức tă n g trưởng kim ngạch x u ấ t k h ẩ u năm 2005 ngành th ủ công mĩ nghệ hoàn toàn có k h ả n ăn g d ạ t và vượt trê n 500 triệu USD tăn g 20% so với năm 2004. N hững sô’liệu ít ỏi trê n đây trích ra từ báo Kinh tê ngày 28/5/2005 đã được tôi phối kiểm tại H à Nội n h â n dự Đại hội Hội Văn

nghệ dân gian Việt N am .

1. T h á n g 3 năm 2001, ông N guyễn X uân Lý nay là C hủ tịch u ỷ b an N h ân dân tỉn h T hừ a T hiên H uê có gặp riê n g tôi tại H àng T hêu Đức T h à n h , 82 P h a n D ăng Lưu khuyên khích soạn th ảo dự án ch ấn chỉnh củng cô và p h á t triể n nghê th êu . N hung b ấ t ngò tôi lâm b ện h n ặ n g k h á lâu bỏ dỏ kê hoạch, nay xin phép dược vinh dự tiếp tục công việc m à C hủ tịch dã giao. Và ngày mồng 3 tế t At D ậu vừa qua. ông Ngô Hoà Các tỉn h p h ía Bắc q u a n h th ủ đô Hà Nội sả n x u ấ t h à n g th ê u làm ra không dủ bán, m ột p h ầ n nhờ sự liên k êt c h ặ t chẽ voi du lịch, m ặ t khác có đủ sả n phàm của 4 ngành trong nghề. N h ù n g tạ i H uê và các tỉn h m iền T ru n g N am hại khác, sau 1975 kêt hợp 3 tỉn h B ình T rị T hiên làm một, nghề th êu được phục hồi bằng vào gia công duy n h ấ t m ột m ặt h à n g “trả i giường + áo gôi” xu ất b á n q u a Liên Xô và các nưóc Đông Au. C hính sự dào tạo và p h á t triển một chiều thuộc n g à n h 2 kể trê n , cho nên bao năm nay tạ i H u ế chỉ sả n x u ấ t ra tra n h thêu tay vê' phong cảnh, hoa q u ả và chân

Tư LIÊU FOLKLORE

69

dung v.v... b ằn g chỉ các m àu còn nhữ ng ng àn h hệ khác h ầ u n h u không. B ản th â n tuy học và b iết đủ 4 n g à n h n h ư n g n h u cầu dịa phương không th íc h hợp, cho nên loanh q u a n h tro n g vòng vây hoa bướm và dan h lam th ắ n g cảnh T hừ a T hiên Hưế. Và ngay chính thời điểm này, đã có bao n h iêu k h ách sạ n tạ i H uê tra n g hoàng tại phòng tiếp tâ n hoặc các phòng n g ủ du lịch có treo tra n h th ê u do H uê sả n x u ấ t, hoàn to àn trư n g bày tạ i kh ách sạ n là tra n h in của T rư ng Quô'c và T h ái L an.

C ần nói rõ, sau khi Liên B ang Xô Viết không còn nữa, tiêp theo tỉn h Bình Trị T hiên tách rời và Công ti L iên hiệp x u ấ t nh ập k h a u chia ba và lã n h đạo thòi đó cần giải quyêt th ấ t nghiệp đ à n h xoay qua làm m ặt hàng m ặt m ây chổi đót. T ấ t cả các

HTX nội th à n h , các h u y ện P h ú Lộc, Q uảng Đ iền chí đên Q u ản g T rạch đêu đổi danh xung từ HTX th ê u x u ấ t k h ẩ u biến th à n h N hằm bô su n g làn g thêu tạ i Huê còn một sự kiện tuy cũ có trước năm 1945 xin thời vua dẫn chung dê nghiên cứu, tôi nhớ Bảo Đại có một người P h á p gọi là "quan ba hộ g ia ' h ằ n g th á n g thường đến n h à tôi ở dường Gia Long cũ (P han Đ ăng Lưu mới) d ặt hàn g và m ua nhữ ng sả n p h ẩm thêu thuộc ngành 3 tức là h àn g th êu toàn chỉ trắ n g trên nền vải trắ n g có tê n gọi là p u r file hoặc m étis th ê u chỉ DMC P háp để dùng

HTX m ây tre n ứ a lá. Xin d ẫ n chứng tìn h trạ n g trê n đê th ấ y rằ n g n g à n h th ê u tay tại H uê bị k h ủ n g hoảng trầ m trọng.

Tói xin nhắc lại, nay th à n h lập làng thêu

tay dào tạo các ngành hệ kê trên mối giải quyết sô đông lao động dôi thừa, có m ặt hàng xuất khẩu sản phẩm hàng loạt như các tỉnh bạn miên Bắc, hiện có một số dồng nghiệp các

tỉnh đên th am dự Festival có thể m inh chứng diều trên. Tôi nới rộng ý này ra thêm để nhấn

m ạnh rằng thêu hằng m áy không dược các

trong hoàng cung n h ữ n g bữa cơm thường n h ậ t và các tiệc khoản đãi q u a n khách, trong nhữ ng đại yên th u ầ n Việt vẫn dùng kh ăn bàn ăn p h a tây dó. M ãi đến khi N h ật cướp chính quyên (1945) ngành thêu này mối ngưng sản xuất, các thợ th êu chuyên ngành nh ập ngũ đoàn q u â n k h á n g chiến vào Nam , gia dinh tôi còn m ột số m ẫu vẽ và sản phẩm hiện lưu giữ. Tóm lại, trước dây ỏ H uế không chỉ có sả n phẩm của ngành 1, 2 và 4 m à loại hàng bán chạy qua P h á p vẫn dắc dụng.

Voi bao lời tâ m h u y ết kể trên , kính dê' nước Tây Au ùa chuộng và ngay tại Mĩ và C anada củng đêu khưốc bỏ không sử dụng. Giả như bộ phận th êu bằng m áy đạt được yêu

cầu cao thì làm sao hàng th án g hàng chục containeurs sản phẩm thêu tay phía Bắc xuất khẩu ra nước ngoài, c ẩ n lưu ý, các khách sạn

từ 2 sao trỏ lên đêu trực tiếp đặt loại hàng ngành thứ ba thuộc từ hệ 1 đến hệ 3 dùng để nghị các n h à sưu tầm nghiên cứu có cái nhìn chính xác sàng lọc tìm th ậ t đúng tin h hoa của nghê. Các vị bác học uyên th â m rộng đường thảo lu ận dê n â n g cao nghê thêu lên dũng tầm mức của tin h th a n tru y ề n thông, chứ lâu nay theo tư th ế p h á t triể n m ạnh ai phục vụ cho khách lưu trú và các gia dinh

nấy làm tự sả n tự tiêu không có đường lôi n h ấ t qu án như dã dẫn chứng n h â t là không d ặt nặng về kim ngạch xu ất khẩu.

Tôi xin th a y m ặt m ột sô đồng nghiệp tại tỉn h n h à th à n h k ín h ghi On công due của Quý vị m uôn vạn lần dê có được ngày hôm n a y .o

L.V.K tru n g lưu cũng thường sử dụng, riêng loại thêu tay hình chữ X bán cho d ân chúng dùng rất ít, Tại Huô, các khách sạn lớn như Hương Giang. C entury v.v... dều dùng hàng thêu n h ật dụng bang máy. T hu hỏi, can dên bao năm nua de nghê thêu tay tại Huê được vinh hạnh dặt trên bàn ăn của khách sạn H uế những sán phẩm do thọ thêu Huê sán xuất.