Nghệ thuật nhuộm vải Shibori ở Nhật Bản

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:5

Thêm vào BST

Báo xấu

20
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết Nghệ thuật nhuộm vải Shibori ở Nhật Bản trình bày phương pháp và nghệ thuật nhuộm vải Shibori; Các kỹ thuật Shibori cơ bản; Quy trình nhuộm Shibori; Một số ứng dụng họa tiết Shibori trong cuộc sống.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Nghệ thuật nhuộm vải Shibori ở Nhật Bản

NGHỆ THUẬT NHUỘM VẢI SHIBORI Ở NHẬT BẢN Lê Thị Cẩm Nhung, Trần Nguyễn Thụy Vy, Trần Tấn Vĩ Khoa Kiến trúc – Mỹ thuật, Trường Đại học Công nghệ TP. Hồ Chí Minh GVHD: ThS. Đào Thị Thảo Hiền TÓM TẮT Shibori là phương pháp nhuộm vải có truyền thống hơn 1.300 năm tại Nhật Bản. Thuốc nhuộm sử dụng cho phương pháp nhuộm vải Shibori đều có xuất xứ từ thiên nhiên, được nhuộm bằng cách thắt buộc, khâu, gấp, xoắn, nén sau đó nhúng vải vào trong thuốc nhuộm để cho ra các loại hoa văn khác nhau, tạo ra một hiệu quả hình ảnh lạ mắt. Nắm được quy trình nhuộm phải mất khá nhiều thời gian, tuy nhiên vẫn có những kỹ thuật cơ bản tương đối đơn giản cũng có thể làm ra được những màu vải độc, lạ, sáng tạo. Shibori đã trở thành một xu hướng phổ biến trong vài năm trở lại đây, xuất hiện trên nhiều sàn diễn thời trang. Đến nay, Shibori được nhuộm sáng tạo hơn, không chỉ là một màu xanh dịu mát mà còn được bổ sung thêm những màu sáng khác nhau và tạo ra những sản phẩm với họa tiết rực rỡ hơn, vô cùng tinh tế và tuyệt đẹp. Từ khóa: họa tiết, Nhật Bản, nhuộm vải, thiên nhiên, truyền thống. 1. PHƯƠNG PHÁP VÀ NGHỆ THUẬT NHUỘM VẢI SHIBORI 1.1. Lịch sử Nghệ thuật Shibori của người Nhật đã tạo ra nhiều kỹ thuật nhuộm vải cao cấp và được kế thừa từ thế hệ này sang thế hệ khác. Sau thời đại Kamakura (1192-1333), các loại vải nhuộm Shibori đã được sử dụng làm y phục cho tầng lớp Samurai. Những năm cuối thời Muromachi (1336-1573) có kỹ thuật nhuộm “Tsujiga-hana”, được phụ nữ và trẻ em thuộc tầng lớp Samurai sử dụng, cũng như giới thanh niên và các chỉ huy quân đội. Tsujiga-hana là kỹ thuật nhuộm tôn tạo với vàng và bạc, và các kỹ thuật thêu khác. Nghệ thuật này được phát triển bởi người phát minh ra áo Kimono, nhằm thể hiện sự tôn kính với thiên nhiên. Vào thời Edo (1603-1868) có kỹ thuật nhuộm Shibori cao cấp trên vải lụa ở tỉnh Kyoto, nhuộm Shibori thông thường trên vải lanh và vải cotton bằng bột chàm ở Arimatsu, Narumi, Bungo và Takase. Váy Kosode sử dụng kỹ thuật Kanoko của Kyoto đã được sử dụng bởi phụ nữ và Samurai tầng lớp trên. Nửa sau thời đại Edo có nhiều kỹ thuật tiên tiến mới đã được phát triển, nổi bật trong đó là Honza Kanoko. Đây là kỹ thuật nhuộm bằng phương pháp buộc vải không cần vẽ họa tiết, chỉ sử dụng cảm giác của các đầu ngón tay và đòi hỏi các kỹ năng cao cấp và phức tạp. Thông thường, vải nhuộm Shibori được ủi phẳng cho đến khi xuất hiện hình dáng của họa tiết vẽ Kanoko Shibori. Sau khi tạo ra các hoa văn trên vải thì phối thêm màu như kỹ thuật thủ công Shibori để nhấn mạnh giá trị cao cấp của Shibori Kanoko. Tuy nhiên, do sự phổ biến của Kanoko, Mạc phủ đã cấm Kanoko Shibori vào năm 1683, và lệnh cấm ngày càng khắt khe hơn mãi đến năm 1850. Vào thời Meiji (1868-1912), Kanoko Shibori đã được đánh giá cao và ưa thích tại Hội chợ Thế giới 1873 tổ chức ở thành Vienna (Áo), cũng như các cuộc triển lãm khác trên thế giới. Ngoài ra, Kanoko Shibori còn được công nhận là đặc sản của Kyoto trong Triển lãm Thương mại nội địa Nhật Bản tổ chức 5 năm một lần. Tuy vậy, trong giai đoạn nửa sau thời đại Meiji, ngành thủ công truyền thống đã bị chối bỏ do sự phát triển nhanh chóng của công nghiệp hóa. 907
Hình 1. Shibori - Kỹ thuật nhuộm độc đáo của xứ sở hoa anh đào 1.2. Các kỹ thuật Shibori cơ bản Có 6 kỹ thuật Shibori nổi tiếng là Kanoko, Miura, Kumo, Nui, Arashi và Itajime. - Kanoko kỹ thuật giống với kiểu nhuộm Tie-dye phổ biến ở phương Tây. Kanoko sử dụng phương pháp buộc túm các khoảng vải và cột lại bằng chỉ để tạo các họa tiết mong muốn. Mặc dù phương pháp truyền thống sử dụng chỉ để cột nhưng bạn cũng có thể dùng dây thun để thay thế. Họa tiết sau khi nhuộm phụ thuộc vào độ chặt khi buộc vải vào việc bạn có gấp vải trước hay không. Hầu hết các họa tiết hình tròn được tạo ra bởi kỹ thuật này. - Miura là kỹ thuật sử dụng phương pháp buộc thắt. Đầu tiên bạn sử dụng kim móc để kéo các khoảng vải, sau đó dùng chỉ để thắt quanh mỗi nút hai vòng. Thắt chỉ với độ chặt vừa phải đủ để giữ vị trí chứ không thắt nút. Đây là kỹ thuật nhuộm Shibori đơn giản nhất. - Kumo là phương pháp nhuộm kết hợp giữa xoắn và cột. sử dụng các vật rắn để tạo họa tiết cho vải. Vải sẽ được cuốn quanh các vật thể này và buộc túm bằng chỉ. Sau khi nhuộm, bạn sẽ có ngay một loạt những đốm tròn lớn nhỏ khác nhau. Phương pháp này tạo ra những họa tiết rất đặc trưng và được xem là dễ kiểm soát nhất. Hình 2 908
- Nui là kỹ thuật nhuộm kiểu khâu vải. Vải sẽ được khâu đơn giản, sau đó siết chặt sợi chỉ để túm vải. Phương pháp này sử dụng các chốt gỗ để siết chặt sợi chỉ và đảm bảo sự cố định khi nhuộm. Phương pháp này có độ chính xác cao và tạo ra nhiều họa tiết đa dạng nhất. - Arashi (tiếng nhật có nghĩa là bão) là kỹ thuật nhuộm cuốn vải. Arashi sử dụng phương pháp xoắn, cuốn và buộc vải quanh các ống tròn bằng gỗ hoặc đồng. Vải sẽ được xoắn và cuốn chéo quanh ống, sau đó buộc chặt lại bằng chỉ dày hoặc dây thừng bản nhỏ. Phương pháp này sẽ tạo ra các họa tiết đường chéo, và đó cũng chính là đặc điểm nhận dạng cơ bản của kỹ thuật này. Sau khi nhuộm, mảnh vải sẽ có những mảng màu hình sọc, trông như những hạt mưa lớn rơi xuống trong cơn bão. Hình 3 - Itajime là kỹ thuật nhuộm sử dụng phương pháp gấp vải và dùng 2 thanh gỗ để kẹp chặt phần vải đó. Vải được gấp nhiều lần với độ căng khác nhau để tạo ra các họa tiết khác nhau. Theo truyền thống thì sử dụng thanh gỗ để kẹp vải nhưng bạn cũng có thay thế bằng kẹp và thanh nhựa PVC cũng không sao. Những phần được kẹp và cột dây thun sẽ không cho mực đi qua, và ta có được những khoảng trắng theo hình dạng tương ứng. Hình 4 1.3. Quy trình nhuộm Shibori 1.3.1. Hana-nuki và tẩy trắng Công đoạn giũ sạch chất Aobana được gọi là “Hana-nuki”. Ngâm vải đã được buộc vào trong nước một ngày. Đun trong nước sôi từ 20-30 phút, sau đó đun sôi lại lần nữa với chất tẩy trắng Sodium Hydrosulfite ở 70-80 độ C từ 15-20 phút (có thể sử dụng xà phòng tùy thuộc vào loại vết bẩn). Cuối cùng là rửa các hóa chất trong nước. 1.3.2. Nhuộm và khử màu 909
Công đoạn nhuộm và phối màu được thực hiện theo kinh nghiệm và trực giác của thợ thủ công khi họ xem xét điều kiện của vải và thuốc nhuộm. Thêm một chất ngấm và nhuộm ở 80 độ C từ 20-25 phút. Sau đó khử màu với Sodium Hydrosulfite ở 80 độ C từ 20-25 phút. 1.3.3. Các phương pháp nhuộm khác Có một phương pháp nhuộm đặc biệt được gọi là 'Shibori Rouketsu', có thể tạo ra hoa văn không ngờ bằng cách làm nhăn vải trong một Sunoko (tương tự tấm chống thấm) và rót thuốc nhuộm ở nhiệt độ quy định lên vải bằng một bình tưới nước. Ngoài ra còn có những kỹ thuật nhuộm khác như 'Itajime' và 'Pakudan Pokashi'. 1.4. Một số ứng dụng họa tiết Shibori trong cuộc sống Hình 5 910
Hình 6 Hình 7 TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Nguyễn Tuyến, 2016, ‘Shibori – Kỹ thuật nhuộm độc đáo của xứ sở hoa anh đào’, baotintuc, [ONLINE], truy cập ngày 17.04.2022, . 2. Vivian, 2015, ‘Thỏa sức sáng tạo với phương pháp nhuộm vải Shibori của Nhật Bản’, songmoi, [ONLINE], truy cập ngày 17.04.2022, . 3. Lương Trang, 2019, ‘Nhật Bản: giữ gìn nghề nhuộm vải thủ công Arimatsu Shibori truyền thống’, truyenhinhdulich, [ONLINE], truy cập ngày 17.04.2022, . 911