intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Nghiên Cứu Động Vật - Sinh Vật Nhân Chuẩn Phần 10

Chia sẻ: Danh Ngoc | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:14

Thêm vào BST
Báo xấu
76
lượt xem 4
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Giới Động vật hiện biết khoảng 1,5 triệu loài được sắp xếp trong hơn 30 ngành và khoảng 100 lớp. Có những ngành mang số loài rất lớn, chiếm đa số các động vật hiện biết như Ruột khoang, Chân khớp, Động vật có dây sống.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Nghiên Cứu Động Vật - Sinh Vật Nhân Chuẩn Phần 10

  1. Âa daûng âäüng váût ... ni tå vaì laìm mäi træåìng trå troüi. Thuäúc træì sáu vaì trë náúm ráút âäüc, noï coï nguäön gäúc cuía lindane vaì mancozeb aính hæåíng âãún truìng coí vaì truìng coï voí. Thuäúc træì sáu laìm giaím caí säú loaìi vaì säú læåüng, laìm thay âäøi cáúu truïc thaình pháön loaìi do sæû gia tàng nhiãöu loaìi cuía nhoïm colpodid. Kãút quaí naìy chæïng toí giaï trë cuía viãûc nghiãn cæïu täøng håüp vaì cuîng âaïnh giaï tênh âa daûng sinh hoüc trong hãû sinh thaïi. Thuäúc træì sáu êt taïc âäüng lãn truìng coï voí vaì thuäúc diãût náúm êt taïc âäüng lãn caí hai nhoïm. Nhæîng nghiãn cæïu ngáøu nhiãn (RCB) vaì nghiãn cæïu keïo daìi 90 ngaìy cáön thiãút âãø xaïc âënh tênh âäüc cáúp thåìi cuía cháút diãût sinh váût. Cäng nghiãûp hoaï trong näng nghiãûp neïn chàûc nãön âáút, tiãu diãût giun vaì hãû thäúng dáùn næåïc laìm xäúp âáút vaì pháön låïn khu hãû âäüng váût maì coìn laìm giaím âi khäng gian cuía caïc häú sinh säúng cuía vi khuáøn vaì boün àn protozoa. Sæû neïn chàût laìm máút sæû âa daûng cuía nhoïm truìng coï voí vaì haûn chãú nhæîng nhoïm låïn. Sæû giaím khäng gian säúng khiãún chuïng thiãúu oxy vaì giaím quaï trçnh trao âäøi cháút vaì sæû sinh saín cuía chuïng. Mäüt pháön täön taûi trong quaín lyï hãû sinh thaïi näng nghiãûp laì baío täön vaì têch luíy âáút, noï âæåüc quaín lyï bàòng caïch phán têch quáön xaî nguyãn sinh váût âãø âaïnh giaï mæïc âäü hoaût âäüng sinh hoüc cho saín xuáút näng nghiãûp. 145
  2. Chæång 7 Tênh Âa Daûng vaì Chæïc Nàng Cuía Sinh Váût Âáút Cåî Væìa I. Giåïi thiãûu Âa daûng caïc quáön xaî vi sinh váût, thæûc váût vaì âäüng váût trong tæû nhiãn laì nhán täú máúu chäút trong cáúu truïc vaì chæïc nàng cuía hãû sinh thaïi. Hãû sinh thaïi näng nghiãûp âæåüc xáy dæûng cho mäüt hay mäüt vaìi loaìi âäüng váût hoàûc thæûc váût täön taûi, giaím âi tênh âa daûng âãø tàng saín pháøm laì thæûc pháøm cho ngæåìi, âäüng váût vaì cháút âäút. Baíng 7.1: phán chia sinh váût âáút theo kêch cåí vaì säú læåüng Caïc låïp Thê duû Sinh læåüng Chiãöu daìi Säú læåüng (g/m2) (con/m2) (mm) 106 - 1012 Thæûc váût hiãøn vi Vi khuáøn, náúm, 1-100 Khäng thãø taío vaì náúm mäúc tênh 106 - 1012 Âäüng váût hiãøn vi Nguyãn sinh 1.5-6.0 0.005-0.2 âäüng váût 102 - 107 Âäüng váût cåí væìa Giun troìn, Nhãûn 0.01-10 0.2-10 âáút, Collembola, Enchytraeidae. 102 - 105 Âäüng váût cåí låïn Cän truìng 0.1-2.5 10-20 0 - 103 Âäüng váût ráút låïn Giun âáút 10-40 20 Säú liãûu tæì Dindal (1990) vaì Lal (1991). Âãø dãù daìng quaín lyï, caïc chu kyì sinh hoüc âäi khi âæåüc thay thãú bàòng caïc saín pháøm coï nguäön gäúc dáöu hoía nhæ phán boïn täøng håüp. Trong mæïc âäü quaín lyï cao coï thãø aïp duûng näng dæåüc vaì chu kyì canh taïc coï thãø gáy aính hæåíng âãún sinh váût âáút, thäng thæåìng thç laìm thay âäøi thaình pháön loaìi. Nguäön taìi nguyãn váût lyï vaì sinh hoüc âáút (nhæ nhiãût âäü, pH vaì âàûc tênh giæí næåïc) vaì mäi træåìng säúng cuía vi sinh váût thay âäøi khi mäi træåìng tæû nhiãn biãún âäøi thaình saín pháøm näng nghiãûp. Sæû thay âäøi vãö taìi saín âáút coï thãø âæåüc phaín aïnh
  3. Âa daûng âäüng váût ... bàòng sæû phán bäú vaì tênh âa daûng cuía âäüng váût âáút cåí væìa. Sinh váût thêch nghi våïi âiãöu kiãûn váût lyï thay âäøi maûnh seî phaït triãøn trong vuìng näng nghiãûp do âoï giaím âi tênh phong phuï vaì tênh âa daûng khu hãû sinh váût âáút. Mäúi quan hãû giæía caïc nhoïm sinh váût vaì caïch quaín lyï trong thäúng näng nghiãûp coï thãø âæåüc nghiãn cæïu dæåïi tênh huäúng âàûc biãût âãø xaïc âënh mæïc âäü âa daûng. Tháût ra âiãöu kiãûn lyï tæåíng khoï âaût âæåüc vç taïc âäüng ngæåüc cuía hoaût âäüng näng nghiãûp, chuïng ta khäng âuí kiãún thæïc âãø xaïc âënh noï laì cáön thiãút coï thãø hay coï thãø laìm tàng gáúp âäi vãö sæû âa daûng sinh hoüc trong näng nghiãûp so våïi hãû sinh thaïi tæû nhiãn. Háöu hãút caïc nghiãn cæïu vãö âäüng váût âáút âãöu táûp trung vaìo hãû sinh thaïi ræìng vaì âäöng coí vç nåi âoï khäng coï sæû quaín lyï chàûc cheí nhæ trãn âäöng ruäüng. Caïc nhaì sinh thaïi hoüc phaíi quan tám âãún vaìi troì cuía vi sinh váût vaì sinh váût cåí væìa trong hoaût âäüng cuía hãû sinh thaïi, ngæåüc laûi caïc nhaì khoa hoüc näng nghiãûp táûp trung vaìo vai troì cuía viãûc cäú âënh âaûm vaì dëch haûi hay bãûnh cuía cáy träöng. Sinh váût cåí væìa coï màût åí moüi mæïc dinh dæåîng trong maûng læåïi thæïc àn trong âáút vaì aính hæåíng træûc tiãúp âãún nàng suáút sinh hoüc så cáúp thäng qua hãû rãø vaì aính hæåíng giaïn tiãúp thäng quan sæû phán huíy cháút hæíu cå thaình vä cå. II. Mäi træåìng säúng Khäng giäúng nhæ sinh váût âáút cåí låïn nhæ giun âáút, Nhãûn âáút, kiãún vaì mäüt vaìi loaûi áúu truìng cän truìng, sinh váût âáút cåí væìa khäng coï khaí nàng laì thay âäøi hçnh daûng cuía âáút vaì nhæ thãú chuïng säúng trong hang hay häúc vaì nhæ thãú chuïng coï thãø di chuyãøn trong âáút. Täøng säú khoaíng träúng trong âáút nåi chuïng sinh säúng (våïi khoaíng träúng væìa våïi kêch cåí cuía cå thãø) seî laì vuìng sinh säúng. Khu hãû vi sinh váût tàng lãn vaì chiãúm æu thãú khi thãø têch khoaíng träúng giaím âi, khi âoï hoaût âäüng cuía sinh váût cåí nhoí vaì væìa bë taïc âäüng cuía sæû cán bàòng næåïc vaì khäng khê, vi sinh váût hoaût âäüng täúi âa khi læåüng næåïc chiãúm 60% thãø têch hang. Sæû ngáûp uïng næåïc vaì sæû khä haûn gáy báút låüi cho caïc quáön thãø sinh váût âáút do sæû thiãúu oxy vaì thiãúu næåïc. 147
  4. Dæång Trê Duîng GT. 2001 Quáön thãø vaì tênh âa daûng cuía sinh váût âáút væìa chiãúm säú læåüng cao nháút trong âáút xäúp vaì coï nhiãöu cháút hæîu cå vaì phán táöng. Háöu hãút caïc hoaût âäüng sinh hoüc xaíy ra åí táöng màût våïi âäü sáu 20 cm tæång æïng våïi låïp âáút caìy trong näng nghiãûp. Trong âáút khäng canh taïc, sinh váût cåí væìa æu thãú trong khoaíng 5 cm. Táön hæîu cå (O) âæåüc têch luíy våïi thæûc váût (tè lãû C:N cao) vaì saín pháøm thaíi cuía âäüng váût (C:N tháúp). Táöng phán huíy (F hay O1) chæïa nhæîng cháút phán huíy, bao gäöm häøn håüp cuía maính thæûc váût vaì âäüng váût våïi náúm såüi vaì náúm baìo tæí. Låïp âáút muìn (H hay O2) chæïa saín pháøm khäng âënh hçnh cuía cháút phán huíy våïi nhiãöu nguäön khaïc nhau. Thæûc váût aính hæåíng træûc tiãúp âãún sinh váût âáút qua sæû cung cáúp nhiãöu cháút hæîu cå vaìo âáút vaì giaïn tiãúp thäng qua hoaût âäüng váût lyï nhæ che maït, baío vãû âáút vaì huït láúy næåïc vaì cháút dinh dæåîng. Rãø cáy tiãút ra acid amin vaì cháút âæåìng cung cáúp cho vi sinh váût do váûy sinh váût âáút thæåìng táûp trung quanh nguäön thæïc àn nhæ rãø cáy vaì cháút hæîu cå phán huíy. III. Âàûc tênh sinh hoüc vaì sinh thaïi hoüc cuía khu hãû sinh váût âáút Nhoïm sinh váût âáút cåí væìa coï nhiãöu tênh àn khaïc nhau, nhoïm sau thæåìng tiãún hoïa vaì maûnh meî hån nhoïm træåïc. Trong pháön naìy nhoïm giun troìn, collembola vaì Nhãûn âáút âæåüc thaío luáûn sáu hån vç chuïng laì nhoïm sinh váût æu thãú trong khu hãû sinh váût âáút. Giun troìn ráút æu thãú våïi säú læåüng tæì 6x104-9x106 caï thãø trong mäüt meït vuäng vaì kêch thæåïc khoaíng 0.3-4 mm, chu kyì sinh saín ngàõn (vaìi ngaìy hay vaìi tuáön) khiãún chuïng dãù daìng thêch nghi våïi sæû thay âäøi vãö thæïc àn trong mäi træåìng. Vãö pháön dinh dæåîng thç dãù daìng xaïc âënh, theo cáúu taûo chuïng coï thãø láúy thæïc àn trãn rãø cáy, vi khuáøn, náúm, taío vaì caí giun troìn khaïc (Wasilewska, 1979). Nhãûn âáút vaì Collembola coï thãø âaût tè lãû khoaíng 95% trong säú âäüng váût chán khåïp kêch thæåïc nhoí. Thaình pháön loaìi Nhãûn âáút chuí yãúu nàòm trong 3 bäü phuû laì: Oribatida (Cryptostigmata), thæåìng chiãúm æu thãú trong táöng hæîu cå åí bãö màût; Mesostigmata 148
  5. Âa daûng âäüng váût ... (Gamasida) laì nhoïm mäúi ráút hoaût âäüng; Prostigmata (Actinedida) laì nhoïm låïn, coï thaình pháön phæïc taûp, tênh àn cuía chuïng ráút khaïc biãût, âa pháön laì àn náúm vaì àn thët. Collembola laì nhoïm phán bäú räüng, chuïng coï khaí nàng trao âäøi cháút, dinh dæåîng vaì sinh saín nhanh. Sæû phán biãût caïc loaìi trong nhoïm Collembola chuí yãúu dæûa vaìo ruäüt, haìm âãø xaïc âënh tênh àn cuía chuïng (Swift vaì cäüng sæû, 1979) vç háöu hãút caïc loaìi chuïng âãöu àn thæûc váût phán huíy vaì vi sinh thæûc váût khaïc. Såüi vaì baìo tæí cuía náúm laì mäüt trong nhæîng nhán täú aính hæåíng âãún sæû phán bäú cuía Collembola. Nhæîng loaìi chán khåïp khaïc thæåìng xuyãn xuáút hiãûn trong âáút laì Pseudoscorpiones, Symphyla, Pauropoda, Protura, Diplura, vaì caïc áúu truìng tiãön træåíng thaình cuía nhoïm cän truìng biãún thaïi hoaìn toaìn. Kiãún vaì mäúi cuîng coï thãø coï säú læåüng ráút cao nhæng chuïng laì chán khåïp cåí låïn nãn khäng baìn luáûn åí âáy. 1. Nhoïm àn thæûc váût Nhoïm giun troìn àn thæûc váût coï thãø chiãúm æu thãú trong hãû sinh thaê näng nghiãûp, chuïng aính hæåíng âãún nàng suáút sinh hoüc så cáúp vç chuïng láúy næåïc vaì dinh dæåîng tæì âoï laìm thay âäøi hçnh thaïi vaì hoaût âäüng sinh lyï cuía bäü rãø. Trong nhiãöu muìa vuû, mäúi quan hãû nghëch giæîa nàng suáút cáy träöng vaì säú læåüng quáön thãø giun troìn àn thæûc váût nhæ Meloidogyne, Heterodera, Pratylenchus, ... âaî âæåüc Mai (1985); Barker vaì cäüng sæû (1994) ghi nháûn. Nhoïm chán khåïp nhoí êt gáy haûi cho cáy träöng, nhæng nhoïm væìa laûi gáy haûi khi mäi træåìng thiãúu thæïc àn thê duû nhæ caïc loaìi trong giäúng Onychiurus caûp rãø cáy gáy haûi cho cuía caíi âæåìng, tuy váûy sæû thiãût haûi naìy coï thãø giaím khi ta träöng thãm mäüt säú loaìi coía âàûc biãût hay cung cáúp cháút hæîu cå cho âáút. Mäüt vaìi loaìi Nhãûn âáút thêch àn mä cuía cáy säúng, nhæng âa säú thêch àn thæûc váût âaî phán huíy. Toïm laûi sæû gia tàng säú læåüng cháút hæîu cå vaì sæû âa daûng thaình pháön loaìi cáy coí seî laìm gia tàng säú læåüng khu hãû sinh váût âáút cåí væìa. 1. Nhoïm àn vi sinh váût 149
  6. Dæång Trê Duîng GT. 2001 Loaûi vi sinh váût maì nhoïm sinh váût âáút cåí væìa æa thêch laì náúm, taío, âáút nháöy vaì vi khuáøn. Chuïng láúy thæïc àn naìy tæì nhæîng váût cháút âang phán huíy. Nhoïm âäüng váût giun troìn nhæ Cephalobidae, Rhabditidae æa thêch vi khuáøn seî æu thãú trong hãû thäúng saín xuáút näng nghiãûp. Sæû tiãu thuû thæïc àn vi sinh cuía nhoïm âäüng váût âáút cåí væìa seî laìmthay âäøi khu hãû vi sinh váût åí âáy vaì nhæ thãú seî laìm thay âäøi tênh cháút dinh dæåîng trong âáút âaî âæåüc giæí äøn âënh tæì hãû vi sinh váût træåïc. Nhoïm àn náúm thæåìng xuáút hiãûn laì âäüng váût chán khåïp, caïc loaìi Collembola æa thêch pháön váût cháút coìn laûi khi âaî âi qua äúng tiãu hoïa cuía âäüng váût khaïc thê duû nhæ Proistomia minuta vaì Onychiurus encarpatus àn loaûi náúm Rhizooctonia solani gáy bãûnh hoaûi tæí cho cáy bäng, coï thãø coi Collembola laì cháút âiãöu khiãøn sinh hoüc thay thãú cho thuäúc trë náúm cáy. Caïc loaìi Nhãûn âáút thuäüc bäü phuû Oribatida cuîng ráút æa thêch choün vi sinh váût âáút laìm thæïc àn. 2. Nhoïm àn taûp Nhoïm sinh váût naìy cuîng âæåüc âæa vaì caïc báûc dinh dæåîng trong maûng thæïc àn do chuïng coï tênh àn våïi hån mäüt loaûi thæïc àn. Nhoïm giun troìn àn taûp coï hoü Dorylamidae chè chiãúm mäüt tè lãû tháúp trong caïc quáön thãø giun troìn cuía hãû sinh thaïi näng nghiãûp (Wasilewska, 1979 Neher vaì Campbell, 1996), chuïng coï thãø àn taío, vi khuáøn, náúm vaì giun troìn khaïc. Nhoïm Collembola àn chuí yãúu laì vi sinh váût nhæng cuîng coï khi àn giun troìn (Snider vaì cäüng sæû, 1990). Nhoïm nhãûn âáút àn caí vi sinh váût vaì thæûc váût phán huíy bao gäöm caïc loaìi trong hoü Nothridae, Camisiidae, Liacaridae, Oribatulidae vaì Galumnidae. Nhoïm àn phán vaì sinh váût thäúi ræîa thuäüc hoü Euphthiracaridae, Phthiracaridae, Galumnidae vaì Oppiidae. 3. Nhoïm àn âäüng váût 150
  7. Âa daûng âäüng váût ... Âäüng váût âáút cåí væìa coï thãø laì váût dæîa cuîng coï thãø laì con mäöi cho nhãûn âáút àn thët vaì nhæîng váût dæî khaïc nhæ boü caïnh cæïng, boü nhiãöu chán vaì nhãûn. Nhoïm giun troìn àn thët åí báûc dinh dæåîng cao hån caïc nhoïm giun khaïc nhæng chuïng laûi coï tií lãû ráút tháúp trong caïc quáön thãø giun trong hãû sinh thaïi näng nghiãûp. Caïc hoü giun troìn àn thët coï Mononchida vaì Tripylida vaì nhoïm kyï sinh cän truìng coï Steinernemartidae, Diplogasteridae vaì Mermithidae, chuïng täön taûi trong âáút coï thãø aính hæåíng âãún quáön thãø con mäöi. Vi sinh váût chán khåïp trong âáút laì âëch haûi cuía chán khåïp cåí nhoí, træïng cuía cän truìng, giun troìn vaì sinh váût khaïc. Tæì âáy chuïng coï thãø khäúng chãú âæåüc caïc nhoïm gáy haûi cho cáy träöng nhæ nhãûn âáút Tyrophagus putrescentiae thêch àn træïng giun rãø cáy Diabrotica undecimpunctata howardi trong âáûu phäüng (theo Brust vaì House, 1988) vaì theo Chaing (1970) thç nhãûn âáút coï thãø tiãu thuû 20% giun rãø (Diabrotica spp.) vaì 63% âæåüc khäúng chãú bàòng phán boïn. Theo thæûc nghiãûm cuía Imbriani vaì Mankau (1983) cho tháúy mäüt con nhãûn trong hoü Mesostigmatidae (Lasioseius scapulatus) træåíng thaình vaì con chaïu cuía noï coï thãø àn 20.000 con Aphelenchus anhãûnnae trong âéa agar trong 10 ngaìy. Collembola cuîng tiãu thuû mäüt säú læåüng låïn giun troìn nhæ Entomobryoides dissimilis àn hån 1000 con giun trong 24 giåì, ngoaìi ra chuïng cuîng àn giun kyï sinh cän truìng vaì nhæ thãú chuïng coï vai troì trong viãûc khäúng chãú nhoïm cän truìng coï haûi trong âáút. IV. Caïc quaï trçnh sinh thaïi Vi sinh váût âáút vaì âäüng váût âáút cåí væìa âoïng goïp træûc tiãúp vaìo caïc quaï trçnh trong hãû sinh thaïi nhæ phán huíy vaì chu trçnh váût cháút våïi caïc phæång thæïc phæïc taûp vaì taïc âäüng láùn nhau. Vi khuáøn, náúm, taío vaì nguyãn sinh âäüng váût laì sinh váût phán huíy cjháút hæîu cå âáöu tiãn, chuïng âoïng vai troì quan troüng trong viãûc taûo ra cháút muìn, caïc chu trçnh váût cháút, täøng håüp, trao âäøi cháút trong âáút vaì taûo ra nhæîng håüp cháút hoaï hoüc phuïc taûp trong kãút cáúu âáút. 151
  8. Dæång Trê Duîng GT. 2001 Nhoïm àn caûp cåí væìa aính hæåíng âãún sæû phaït triãøn vaì hoaût âäüng trao âäøi cháút cuía hãû vi sinh váût vaì laìm thay âäøi caïc quáön thãø vi sinh váût våïi kãút quaí laì âiãöu chènh täúc âäü phán huíy vaì khoaïng hoïa. Thê duû nhæ giun troìn àn vi khuáøn vaì náúm âang phán huíy cháút hæîu cå chåï khäng àn cháút hæîu cå, chuïng coï caïi que trong miãûng giäúng nhæ cáy giaïo âãø huït dëch tãú baìo khi que naìy xuyãn thuíng caïc tãú baìo âoï. Nhæîng loaìi khaïc khäng coï que âoï thç àn taío, vaì vi khuáøn. Chán khåïp cåí nhoí phaï huíy khäúi cháút âang phán huíy laìm tàng diãûn têch tiãúp xuïc cho nhiãöu vi sinh váût khaïc nhæ Collembola vaì nhãûn âáút kêch thêch hoaût âäüng cuía vi khuáøn, thuïc âáøy sæû phán huíy vaì quaï trçnh khaïc trong âáút, chuïng khäng àn maì laìm cho âáút áùm taûo âiãöu kiãûn cho vi sinh váût hoaût âäüng. Cuîng coï bàòng chæïng chæïng toí sinh váût âáút cåí væìa coï aính hæåíng täút âãún thæûc váût thäng qua quaï trçnh khoaïng hoïa cuía noï, cáy tàng træåíng nhanh åí nhæîng nåi coï nhiãöu giun troìn vaì nguyãn sinh váût. Thäng thæåìng âäüng váût âáút laìm khoaïng hoaï 30% âaûm trong hãû sinh thaïi âáút näng nghiãûp vaì tæû nhiãn, nhoïm àn vi khuáøn laì nguyãn sinh váût vaì giun troìn âoïng goïp khoaíng 83% læåüng âaûm vä cå cho âáút. Cháút baìi tiãút cuía giun troìn chuí yãúu laì ion amonium, coìn haìm læåüng nitraït trong cháút thaíi cuía Collembola cao gáúp 40 láön haìm læåüng naìy trong thæïc àn. Ngoaìi ra Collembola cåí låïn coìn gia tàng hoaût âäüng khoaïng hoïa bàòng caïch choün læa thæïc àn tæì náúm, Collembola cåí nhoí tàng quaï trçnh muìn hoïa bàòng caïch àn khäng choün loüc vaì âæa cháút khoaïng hay maính vuûn hæîu cå vaìo trong âáút. Vi sinh váût âáút âæåüc xem nhæ laäö chæïa cháút dinh dæåîng, khi chuïng chãút âi, cháút dinh dæåîng khäng âæåüc váûn âäüng trong mä, âæåüc khoaïng hoïa vaì dáön dáön tråí nãn thêch håüp cho cáy träöng. Sinh váût âáút coï vai troì váûn chuyãøn vi khuáøn, náúm vaì nguyãn sinh váût âi vaìo caïc vuìng âáút vaì nhæ thãú seî laìm tàng táûp âoaìn vi sinh váût trong cháút hæîu cå V. Âaïnh giaï tênh âa daûng Tênh âa daûng trong cáúu truïc vaì chæïc nàng cuía quáön xaî sinh hoüc laì kãút quaí cuía sæû khäng âäöng nháút vãö khäng gian vaì thåìi gian maì chuïng goïp pháön vaìo hoaût âäüng cuía hãû sinh thaïi âoï. Tæìng caï thãø, loaìi coï nhiãöu chæïc nàng, nhæng nhiãöu loaìi cuîng coï thãø coï cuìng 152
  9. Âa daûng âäüng váût ... mäüt chæïc nàng. Tuy nhiãn caïc chæc nàngnaìy khäng dæ thæìa vç caïc báûc phán loaûi cuìng chæïc nàng thæåìng coï cuìng khäng gian vaì thåìi gian. Tênh âa daûng sinh hoüc cho pheïp sinh váût traïnh âæåüc sæû caûnh tranh låïn vãö thæïc àn, khäng gian, giaím âi sæû xám chiãún vaì phaï huíy nhàòm äøn âënh vaì duy trç hoaût âäüng thäng quaï caïc váûn âäüng cuía mäi træåìng. Caïc biãún âäøi vãö tênh âa daûng nhæ loaìi æu thãú, sinh khäúi, máût âäü, sæû phong phuï, säú loaìi cao nháút, chè säú thaình thuûc vaì cáúu truïc cuía maûng læåïi thæïc àn coï thãø dãù daìng tênh toaïn âäúi våïi quáön xaî âäüng váût khäng xæång trong âáút. Caïc chè säú âa daûng bao gäöm chè säú phong phuï (säú loaìi) vaì chè säú täúi æu (liãn quan âãún sæû æu thãú) coï thãø âæåüc aïp duûng åí caïc mæïc khaïc nhau tæì caïc càûp liãn kãút vaì loaìi âãún khu væûc vaì luûc âëa. Chè säú âa daûng khäng cho tháúy thaình pháön loaìi cuía quáön xaî, thê duû nhæ mäüt quáön xaî coï caïc loaìi ngoaûi lai coï thãø coï cuìng chè säú våïi quáön xaî chè coï loaìi âàûc hæîu vç thãú chè säú âa daûng tæû baín thán noï khäng thãø dæû âoaïn âæåüc tçnh traûng cuía hãû sinh thaïi hay nàng suáút sinh hoüc. Caïc cuäüc thaío luáûn vãö caïc mäúi quan hãû giæîa âa daûng sinh hoüc vaì tênh äøn âënh cuía hãû sinh thaïi tråí nãn phäø biãún vaìo nhæîng tháûp kyí 60 vaì 70. MacArthur (1955) cho ràòng caïc hãû thäúng phæïc taûp thç bãön væîng hån hãû thäúng âån giaín. Vaìo nhæîng nàm âáöu cuía tháûp kyí 70, May (1972, 1973) duìng caïc mä hçnh toaïn hoüc âaî chæïng minh quáön xaî âa daûng thê êt äøn âënh hån hãû thäúng âån giaín. Ngaìy nay ngæåìi ta cho ràòng maûng thæïc àn ngàõn våïi êt nhoïm àn taûp thç äøn âënh hån chuäøi thæïc àn daìi vaì coï nhiãöu nhoïm àn taûp. Nhæng Pimm vaì cäüng sæû (1991) vaì Lawton cuìng Brown (1993) cho ràòng caïc mäúi liãn kãút xuáút phaït tæì quan hãû thæïc àn, sæû äøn âënh gia tàng nãúu säú loaìi gia tàng chåï khäng phaíi chè coï nhoïm àn taûp gia tàng. Caïc cuäüc tranh caíi váùn gia tàng vaì cho ràòng khäng thãø khaïi quaït thaình mäúi quan hãû giæîa tênh âa daûng sinh hoüc vaì tênh äøn âënh cuía hãû sinh thaïi. Nhæîng nhán täú aính hæåíng âãún tênh âa daûng cuía chuäøi thæïc àn vi khuáøn laì cao âäü vaì vé âäü, caûnh tranh vaì xaïo träün. Theo thuyãún traìng ngáûp thç vuìng nhiãût âåïi coï tênh âa daûng cao vaì tênh âa daûng giaím dáön theo sæû gia tàng vé âäü nhæng âäúi våïi giun troìn säúng tæû 153
  10. Dæång Trê Duîng GT. 2001 do thç ngæåüc laûi tæïc laì åí vuìng nhiãût âåïi keïm âa daûng hån vuìng än âåïi vç chuïng coï khaí nàng chëu âæûng cao nhæng laûi khäng caûnh tranh laûi våïi sinh váût âáút vuìng nhiãût âåïi. ÅÍ mæïc âäü nhoí khaïc, nhoïm sinh váût àn thët coï thãø taûo ra sæû âa daûng trong säú caïc loaìi bë àn thët khi chuïng àn nhæîng con mäöi æa thêch. Xaïo träün cuîng gáy aính hæåíng, nãúu taïc âäüng naìy âiãöu hoìa coï thãø laìm tàng tênh âa daûng. Nãúu xaïo träün trung bçnh hay êt thç quáön xaî âáút åí mæïc trung bçnh vaì coï vaìi loaìi æu thãú, nãúu taïc âäüng naìy maûnh vaì liãn tuûc thç thç chè coï vaìi loaìi täön taûi do váûy giaím tênh âa daûng thê duû nhæ caïc loaìi nhãûn âáút trong hoü Eupodidae, Tarsonemidae vaì Tydeidae thæåìng chiãúm æu thãú trong âáút näng nghiãûp vaì chuïng gia tàng säú læåüng nhanh choïng khi coï hoaût âäüng canh taïc. VI. Caïc taïc âäüng do hoaût âäüng saín xuáút trong näng nghiãûp Nhæîng hoaût âäüng näng nghiãûp coï thãø laìm thay âäøi hãû sinh thaïi mäüt caïch (1) træûc tiãúp tæì sæû säúng cuía tæìng caï thãø hay (2) giaïn tiãúp tæì sæû thay âäøi taìi nguyãn. Tênh âa daûng phaín aïnh kãút quaí cuía caïc quaï trçnh taïc âäüng nhæ ä nhiãùm hay càng thàóng, thê duû nhæ tênh âa daûng vãö loaìi cuía quáön xaî sinh váût khäng xæång säúng cåí nhoí tháúp trong vuìng ä nhiãøm hay hoaût âäüng nhiãöu so våïi vuìng khäng ä nhiãùm hay khäng canh taïc näng nghiãûp (Atlas vaì cäüng sæû, 1991) vç yãúu täú ä nhiãùm seî haûn chãú sæû phaït triãøn cuía caïc loaìi nhaûy caím. Sæû täön taûi cuía caïc loaìi sinh váût âáút phaín aïnh quaï trçnh canh taïc, âáöu tiãn vuìng âáút ngheìo dinh dæåîng, vi khuáøn vaì âëch haûi cuía chuïng chiãúm cæï caïc vuìng thêch håüp, dáön dáön náúm vaì sinh váût àn chuïng di nháûp âãún. Chán khåïp nhoí nhæ Collembola, nhãûn âáút, ruäöi chiãúm cæï caïc vuìng âáút träúng vaì gia tàng säú læåüng mäüt caïch nhanh choïng, caïc loaûi chán khåïp àn thët vaì giun troìn xuáút hiãûn sau vaì âoïng vai troì laì loaìi chuí âaûo (keystone) trong hãû sinh thaïi naìy. Cuäúi cuìng sinh váût âáút cåí vuìa vaì cåí låïn nhæ giun âáút, âäüng váût nhiãöu chán, sãn, ráûn cáy, moüt xuáút hiãûn trong hãû thäúng naìy. Sæû täön taûi cuía khu hãû sinh váût âáút coï thãø bë huíy hoaûi tæìng giai âoaûn klhaïc nhau do hoaût âäüng näng nghiãûp nhæ laì boïn phán hay duìng näng dæåüc. Caïc taïc âäüng naìy laìm gèam âi tênh âa daûng vaì sæû thaình thuûc sinh duûc. 154
  11. Âa daûng âäüng váût ... 1. Cáúu truïc âáút Cáúu truïc âáút coï thãø laì nhán täú váût lyï aính hæåíng âãún sæû phán bäú cuía khu hãû sinh váût âáút àn vi khuáøn do âoï kãút cáúu âáút coï thãø laìm giaím âi quaï trçnh khoaïng hoïa carbon vaì nitå. Quaï trçnh khoaïng hoïa nitå vaì carbon xaíy ra nhanh trong vuìng âáút thä hån laì âáút mën. Trong âáút seït, cháút hæîu cå âæåüc bao boüc bàòng caïc håüp cháút phán huíy trong caïc häú nhoí. Trong âáút caït, cháút hæîu cå âæåüc bao boüc trong täø chæïc våïi caïc haût seït. Giun troìn vaì chán khåïp nhoí tråí nãn êt âi trong âáút seït nàûng hån laì âáút caït hay âáút than buìn. Collembola trong hoü Onychiuridae vaì Nhãûn âáút Rhodacarus roseus ráút hiãúm trong âáút seït. Sinh váût âáút cåí væìa khäng thêch håüp trong âáút neïn chàûc, baïnh xe maïy caìy laìm giaím âäü tåi xäúp cuía âáút vaì nhæ thãú seî laìm giaím âi sinh khäúi vi sinh váût vaì Collembola âãún 30% vaì cuía nhãûn âáút laì 60%, säú loaìi cuîng giaím âi. 2. Canh taïc Träöng troüt aính hæåíng âãún chu trçnh âëa sinh hoïa do sæû sàõp xãúp laûi cáúu truïc cuía âáút vaì laìm thay âäøi kêch thæåïc läø häøng, pháön næåïc tháúm vaì thoaït khê. Quaï trçnh laìm âáút seî gáy xaïo träün, laìm âáút bãø ra vaì cuäúi cuìng laìm khä âáút màût. Kãút quaí laì khu hãû sinh váût âáút tråí nãn thæa thåït åí táöng màût cuía låïp âáút träöng vç âäü áøm biãún âäøi låïn vaì caïc maûng læåïi caïc läø häøng bë phaï våí, caïc quaï trçnh váût lyï laìm thay âäøi táöng âáút màût trong nhiãöu nàm sau khi ngæìng canh taïc. Quaín lyï âáút theo läúi cäø truyãön laìm thay âäøi caïc hoaût âäüng sinh hoüc. Pháön thæûc váût coìn laûi trãn âáút träöng kêch thêch sinh váût coï voìng âåìi ngàõn, cå thãø nhoí, phán taïn nhanh vaì låïn nhanh nhæ thãú vi khuáøn vaì âëch haûi cuía chuïng nhæ giun troìn vaì nhãûn âáút seî xuáút hiãûn âáöu tiãn. Nhãûn âáút thuäüc bäü Oribatid vaì Mesostigmatid giaím âi khi bäü Prostigmatid vaì Collembola xuáút hiãûn nhæng khäng thuáûnlåüi cho cáy träöng. Caïc quáön thãø nhãûn âáút trong bäü Prostigmatid tråí nãn âa daûng hån coï caïc nhoïm àn náúm vaì giun troìn trong âáút träöng. Nhiãöu loaìi chán khåïp àn taûp xuáút hiãûn dáön. 155
  12. Dæång Trê Duîng GT. 2001 Nhæîng vuìng baío täön hay khäng canh taïc thæåìng âa daûng sinh hoüc hån tuy nhiãn âäüng váût chán khåïp cåí nhoí coï máût âäü tháúp hån vuìng canh taïc ngoaûi træì khi coï haûn haïn. Nhæîng cháút täön taûi trãn bãö màût âáút sau khi canh taïc laìm cho âáút áøm, cung cáúp liãn tuûc váût cháút cho náúm phaït triãøn khiãún cho cháút dinh dæåîng âæåüc chuyãøn lãn táöng màût. Náúm vaì caïc âëch haûi cuía chuïng nhæ giun troìn vaì âäüng váût chán khåïp täön taûi trong âáút khäng canh taïc vaì thaình thuûc nhanh hån vi khuáøn, náúm bë âäüng váût chán khåïp àn âaî kêch thêch vi sinh váût phaït triãøn khiãún cho quaï trçnh phán huíy nhanh hån vaì cháút dinh dæåîng khäng máút âi, tuy váûy täúc âäü khoaïng hoïa diãùn ra cháûm, cháút dinh dæåîng khäng âi tæì thæûc váût ra âáút âæåüc. 3. Boïn phán Quaï trçnh boïn phán coï thãø aính hæåíng âãún säú læåüng vaì thaình pháön loaìi âäüng váût âáút cåí væìa tæì âoï aính hæåíng âãún caí hãû sinh thaïi, kãút quaí tuyì thuäüc vaìo säú læåüng vaì cháút læåüng phán boïn. Cháút dinh dæåîng cung cáúp cho näng nghiãûp coï thãø láúy tæì quàûn moí hay cháút thaíi cuía âäüng váût vaì thæûc váût. Cháút dinh dæåîng coï hai loaûi âãöu coï thãø sæí duûng âæåüc nhæng cháút hæíu cå coï chæïa thaình pháön vi sinh váût hçnh thaình nãn chuäøi thæïc àn. Bäø sung phán vä cå laìm giaím caïc quáön thãø nhãûn âáút trong bäü Oribatid vaì Prostigmatid, nhoïm àn rãø vaì àn náúm, giun troìn àbn taûp vaì àn thët. Säú læåüng giun àn rãø cáy coï thãø tàng khi boïn phán nitå, säú læåüng nhãûn âáút trong bäü Astigmatid vaì giun trçn àn vi khuáøn tàng khi bäø sung phán vä cå nhæng khi âáút âæåüc boïn phán chuäöng seî kêch thêch vi sinh váût phaït triãøn. Loaûi cháút thaíi tæì âäüng vaì thæûc váût coï thãø bë biãún âäøi do sæû phán huíy, cháút thaíi âæåüc uí láu ngaìy coï thãø haûn chãú âæåüc bãûnh cáy do coï hãû thäúng cháút khäúng chãú sinh hoüc. Mäüt læåüng låïn phán boïn vä cå vaì hæîu cå coï thãø gáy haûi cho khu hãû sinh váût âáút cåí væìa vç âäüc täú hay aïp suáút tháøm tháúu, ngoaìi ra sæû têch kim loaûi nàûng cuîng coï thãø gáy chãút giun troìn àn taûp vaì àn thët. 156
  13. Âa daûng âäüng váût ... Boïn phán gáy aính hæåíng âãún thæûcváût âáút cåí hiãøn vi vaì seî aính hæåíng âãún âäüng váût âáút cåí væìa do coï sæû thay âäøi nguäön thæïc àn. Bäø sung nitrogen coï thãø laìm âáút bë chua vaì æïc chãú vi sinh váût hoaût âäüng. Taïc duûng cuía viãûc boïn phán coï khaí nàng gáy aính hæåíng âãún âäüng váût chán khåïp cåí nhoí vaì caïc quaï trçnh phán huíy váût cháút chæa âæåüc biãút roí. Phán täøng håüp laìm tàng tênh âa daûng cuía giun troìn, ngæåüc laûi phán chuäöng thç laìm giaím tênh âa daûng cuía chuïng. 4. Näng dæåüc Näng dæåüc laì mäüt pháön váût cháút âæåüc sæí duûng trong näng nghiãûp hiãûn âaûi, chuïng âi vaìo mäi træåìng âáút våïi nhiãöu nguäön khaïc nhau nhæ sæí duûng coï muûc âêch, laìm âäø, sæí duûng quaï mæïc, thaïo caûn, theo âáút bay vaìo khäng khê hay tháúm. Cháút hæîu cå coï vai troì chênh trong viãûc háúp thu näng dæåüc trong âáút vç hãû thäúng enzyme cuía vi sinh váût âáút seî truìng håüp hay kãút håüp näng dæåüc hoàûc cháút baïn raí cuía chuïng vaìo trong buìn (Bollag vaì cäüng sæû, 1992). Sæí duûng näng dæåüc vaìo âáút våïi nhiãöu cháút diãût sinh váût nhæ methyl bromide laìm giaím âi quáön thãø vi sinh váût vaì háöu nhæ tiãu diãût toaìn bäü giun troìn (Yeates vaì cäüng sæû, 1991), màûc duì chuïng seî xuáút hiãûn tråí laûi nhæng máût âäü cuía chuïng seî khäng tråí laûi nhæ træåïc khi sæí duûng, tháûm chê coï thãø láu hån 5 thaïng. Nhæng sau khi sæí duûng näng dæåüc vaì boïn phán hæîu cå 60 tuáön thç sinh váût âáút bàõt âáöu phuûc häöi theo tiãún trçnh phaït triãøn cuía hãû thäúng sinh váût âáút åí âoï. Cháút diãût cän truìng coï thãø gáy âäüc cho boün àn thët vaì âäüng váût chán khåïp kyï sinh thê duû nhæ khi duìng cháút Clorpyrifos gáy giaím máût âäü cuía nhãn âáút vaì cuîng tæång tæû khi duìng isofenphos thç gáy âäüc cho nhãûn træì bäü Oribatid, cho Collembola, âäüng váût nhiãöu chán vaì Diplura trong suäút 43 tuáön. Khi duìng aldicarb thç collembola giaím nhæng chè åí bäü Arthropleona, riãng nhoïm Symphypleona khäng bë aính hæåíng hay coï taïc duûng kêch thiïch, nhãûn âáút Mesostigmatid biãún máút trong 2 thaïng sau khi sæí duûng thuäúc vaì máût âäü 157
  14. Dæång Trê Duîng GT. 2001 cuía noï giaím âi suäút 6 thaïng. Sau khi xæí lyï 3- 4 nàm thê säú læåüng måïi âæåüc phuûc häöi nhæ ban âáöu. House vaì cäüng sæû (1987) âaî nghiãn cæïu aính hæåíng cuía thuäúc diãût coí âãún sinh váût âáút, äng cho ràòng khäng coï aính hæåíng nhæng sæû phán huíy råm raû diãùn ra cháûm hån. Nhçn chung caïc cháút diãût coí gäúc phenoxy (2,4-D vaì 2,4,5-T, 2-methyl-4-chlorophenoxyacetic acid) khäng gáy aính hæåíng træûc tiãúp âãún sinh váût âáút nhæng gáy giaïn tiãúp thäng qua viãûc laìm giaím cáy coî vaì giaím âi viãûc cung cáúp cháút hæîu cå vaìo âáút. Riãng Simazine (mäüt loaûi thuäúc triazine) gáy âäüc cho toaìn bäü sinh váût âáút. Nhæîng loaûi thuäúc khaïc nhæ thuäúc diãût náúm Belomyl vaì caïc saín pháøm tæì Carbendazin coï taïc haûi âãún sinh váût âáút tháûm chê våïi näöng âäü ráút tháúp. Toïm laûi coï nhiãöu nhán täú aính hæåíng âãún tênh âa daûng vaì hoaût âäüng cuía âáút näng nghiãûp, âáút träöng cáy âa niãn khaïc biãût nhiãöu so våïi cáy nháút niãn nhæng êt nháút laì sau 3 nàm (Böstrom vaì Sohlenius, 1986). Trong âáút träöng cáy nháút niãn, máût âäü cuía sinh váût âáút tàng theo quaï trçnh canh taïc nhæ laì sæû quay voìng cáy träöng, âa daûng cáy träöng, xen canh, luán canh ... Tháût ra hãû sinh thaïi näng nghiãûp ráút phæïc taûp, coï nhiãöu nghiãn cæïu táûp trung vaìo tæìng nhán täú riãng leí âãø xaïc âënh taïc haûi nhæng laûi khäng thãø aïp duûng trong âiãöu kiãûn âa nhán täú vaì sæû tæång taïc sinh hoüc. 158
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2