1
MỞ ĐẦU
1. Sự cần thiết thực hiện đề tài
Cao Bằng là một tỉnh vùng cao biên giới ở Đông Bắc Việt Nam, với diện tích tự nhiên
670.785,6 ha, trong đó 79,68% là rừng và đất rừng (https://caobang.gov.vn). Vườn quốc gia
(VQG) Phia Oắc - Phia Đén ở huyện Nguyên Bình, Cao Bằng, được thành lập theo Quyết định
số 57/QĐ-TTg ngày 11/01/2018, trên cơ sở chuyển hạng từ Khu bảo tồn thiên nhiên Phia Oắc -
Phia Đén. VQG này có tổng diện tích 10.593,5 ha và nằm trong hệ thống rừng đặc dụng của
Việt Nam, với tỉ lệ che phủ của rừng đạt tới 81%. VQG Phia Oắc - Phia Đén có giá trị nghiên
cứu khoa học, bảo tồn nguồn gen, giáo dục môi trường và có ý nghĩa quan trọng đối với cộng
đồng địa phương trong việc điều hòa khí hậu, bảo vệ đất và điều tiết nguồn nước.
Trong tổng số 6.146,5 ha rừng gỗ tự nhiên, rừng nghèo chiếm tỷ lệ lớn nhất với 4.147,91
ha (67,4%), ngoài ra, rừng nghèo kiệt chiếm 154,92 ha (2,5%) và rừng chưa có trữ lượng chiếm
73,33 ha (1,1%). Tuy nhiên, do những hạn chế trong công tác quản lý bảo vệ rừng, những tác
động bất lợi tới rừng và tình trạng phá rừng diễn ra ngày một nghiêm trọng. Các nguyên nhân
khác như lấn chiếm đất rừng làm nương rẫy, mở đường ô tô vào các bản làng càng làm gia tăng
tốc độ phá rừng; đa dạng sinh học đã và đang bị suy giảm cả về số và chất lượng, nhiều loài
động, thực vật quý hiếm, đặc hữu đang đứng trước nguy cơ tuyệt chủng. Rừng tự nhiên trong
khu vực VQG trở nên nghèo về trữ lượng, tổ thành khu hệ động - thực vật bị xâm hại một cách
nghiêm trọng trong thời gian dài dẫn đến suy giảm mạnh về trữ lượng và chất lượng, đặc biệt là
tầng cây gỗ.
Một số công trình nghiên cứu khoa học đã được thực hiện trong khu vực như như xây
dựng phương án quản lý rừng bền vững cho VQG Phia Oắc - Phia Đén [2]; Chương trình điều
tra, đánh giá và theo dõi diễn biến tài nguyên rừng toàn quốc các chu kỳ I-IV [6]; Nghiên cứu
cấu trúc rừng kín thường xanh núi đất [5], Đa dạng các các loài cây thuốc [14]; Định loại các
taxon họ Cà phê (Rubiaceae) [1]; Ghi nhận loài Thu hải đường (Begonia wenshanensis) [3].
Tuy nhiên, các công trình nghiên cứu trước đây phần lớn mới dừng lại ở điều tra đánh giá sơ bộ,
trên phạm vi hẹp, chưa đánh giá một cách đầy đủ, có hệ thống và toàn diện tài nguyên thực vật
trong khu vực VQG Phia Oắc - Phia Đén. Do đó, việc đi sâu nghiên cứu một cách có hệ thống
về cấu trúc, tính đa dạng hệ sinh thái rừng tại VQG là thực sự cần thiết.
Đề tài “Nghiên cứu cấu trúc rừng lá rộng thường xanh và tính đa dạng thực vật thân gỗ
tại Vườn Quốc gia Phia Oắc - Phia Đén, tỉnh Cao Bằng” được đặt ra nhằm cung cấp những cơ
sở khoa học về cấu trúc, tính đa dạng thực vật thân gỗ của kiểu rừng này, đồng thời là căn cứ
