Nghiên cứu kết quả sớm điều trị ung thư tế bào gan và di căn gan bằng sóng cao tần

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 2 * 2016 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> <br /> NGHIÊN CỨU KẾT QUẢ SỚM ĐIỀU TRỊ UNG THƯ TẾ BÀO GAN<br /> VÀ DI CĂN GAN BẰNG SÓNG CAO TẦN<br /> Nguyễn Cao Cương*, Trần Vĩnh Hưng*, Lê Hữu Phước*, Ngô Viết Thi*, Phạm Vinh Quang*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Tổng quan: Ung thư gan (UTG), bao gồm ung thư tế bào gan (UTTBG) và ung thư (UT) di căn gan hiện<br /> nay là một bệnh lý rất phổ biến và nguy hiểm. Hiện tại, liệu pháp hủy u gan bằng đốt nhiệt sóng cao tần (RFA) đã<br /> được áp dụng và bước đầu mang lại nhiều kết quả thuận lợi.<br /> Mục tiêu: Đánh giá sự thành công về kỹ thuật bằng tỷ lệ khối u đáp ứng hoàn toàn sau đốt nhiệt, sự tiến<br /> triển của khối u, sự an toàn và kết quả sớm của RFA trên ung thư tế bào gan hay di căn gan từ hệ đại trực tràng<br /> tại Bệnh viện Bình Dân.<br /> Đối tượng và phương pháp: Nghiên cứu tiền cứu báo cáo loạt ca tất cả bệnh nhân ung thư tế bào gan và di<br /> căn gan từ hệ đại trực tràng có chỉ định được hủy u bằng đốt nhiệt sóng cao tần từ 11/2014 đến 11/2015 tại BV<br /> Bình Dân.<br /> Kết quả: RFA được thực hiện qua da dưới hướng dẫn siêu âm trên 25 bệnh nhân với tỷ lệ khối u đáp ứng<br /> hoàn toàn sau RFA là 88%, tỉ lệ tái phát sau 3 tháng là 20%, chỉ có 1 trường hợp biến chứng tại chỗ (4%) và<br /> không có trường hợp nào tử vong do liên quan đến thủ thuật.<br /> Kết luận: Kỹ thuật hủy u bằng nhiệt sóng cao tần (RFA) trong điều trị ung thư tế bào gan và di căn gan từ<br /> hệ đại trực tràng quá chỉ định phẫu thuật là một lựa chọn điều trị hiệu quả, an toàn với tỉ lệ tái phát chấp nhận<br /> được. Tuy nhiên cần theo dõi thêm cũng như cần thực hiện nhiều nghiên cứu nữa để xác định hiệu quả lâu dài<br /> của RFA trên bệnh nhân ung thư gan.<br /> Từ khóa: ung thư tế bào gan, di căn gan, ung thư đại trực tràng, sóng cao tần, sống còn, hiệu quả.<br /> ABSTRACT<br /> EVALUATING THE SHORT TERM OUTCOME OF RADIOFREQUENCY ABLATIONE OF PRIMARY<br /> AND METASTATIC HEPATIC MAGLINANCIES<br /> Nguyen Cao Cuong, Tran Vinh Hung,Le Huu Phuoc, Ngo Viet Thi, Pham Vinh Quang<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Supplement of Vol. 20 - No 2 - 2016: 316 - 321<br /> <br /> Background: Liver cancer, included Hepatocellular carcinoma and metastasis from other organ, is now a<br /> very popular and severe condition. At present, radiofrequency ablation is a standard and promising therapy.<br /> Aim: The evaluation of technical success as complete ablation rate, tumor progression, the safety and short<br /> term outcome of radiofrequency ablation in both hepatocellular carcinoma (HCC) and hepatic colorectal<br /> metastases.<br /> Patient and Methods: Case series with 25 patients with HCC or hepatic colorectal metastases treated with<br /> radiofrequency ablation from November 1, 2014 to November 1, 2015 at Binh Dan Hospital.<br /> Results: RFA was perfomed percutaneously in 25 patients with complete ablation rate was 88%, recurrence<br /> rate after 3 months followed up was 16%, only one case with minor complication (4%) and no treatment-related<br /> deaths was recorded.<br /> <br /> <br /> * Khoa Tổng Quát 2, BV Bình Dân<br /> Tác giả liên lạc: PGS. Nguyễn Cao Cương ĐT: 0909275806 Email: ngcaocuong@gmai.com<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật – BV. Bình Dân năm 2016ợc 315<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 2 * 2016<br /> <br /> Conclusions: RFA is an effective and safe treatment for unresectable HCC and colorectal metastase in the<br /> liver. However, further controlled trials are needed to determine the effect of hepatic RFA on long-term survival.<br /> Key words: Hepatocellular carcinoma, metastasis, colorectal cancer, radiofrequency ablation, therapy,<br /> survival, efficacy.<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ trực tràng với mục đích điều trị triệt căn hay<br /> thuyên giảm với những kết quả bước đầu hết<br /> Ung thư tế bào gan, hay Ung Thư gan<br /> sức thuận lợi, giúp cải thiện sống còn và nâng<br /> nguyên phát, là một bệnh lý ác tính có tần suất cao chất lượng sống cho bệnh nhân.<br /> mắc bệnh khá cao hiện tại. Tại Việt Nam, theo<br /> Liệu pháp hủy u bằng đốt nhiệt sóng cao<br /> thống kê tại các bệnh viện và các khu vực cũng<br /> tần (RFA) dựa trên dòng điện xoay chiều tần<br /> cho thấy Ung thư tế bào biểu mô gan là một<br /> số cao từ đầu điện cực đến mô xung quanh đó<br /> bệnh lý rất phổ biến ở cả hai giới đặc biệt là nam.<br /> tạo nên hiệu ứng nhiệt ở mô gây ra sự hủy tế<br /> Ngoài Ung thư gan nguyên phát phải kể đến<br /> bào và kết quả là tạo nên một vùng mô hoại tử<br /> Ung Thư Gan thứ phát, đặc biệt từ Đại Trực quanh điện cực.<br /> tràng, vú và phổi, với tỉ suất ngày càng tăng<br /> Ưu điểm của liệu pháp hủy u bằng đốt nhiệt<br /> trong cộng đồng. Thống kê cho thấy khối U thứ<br /> sóng cao tần (RFA) là khả năng kiểm soát và hủy<br /> phát di căn ở gan thậm chí còn phổ biến hơn cả<br /> u hiệu quả, biến chứng và tử vong thấp, ít xâm<br /> Ung Thư Gan Nguyên Phát. UTG và di căn Gan<br /> lấn và bảo tồn tối đa nhu mô gan bình thường, là<br /> thực sự cần thiết điều trị triệt căn.<br /> điều rất cần thiết cho những bệnh nhân có chức<br /> Ngày nay, Điều trị triệt căn Ung thư tế bào năng gan còn lại hạn chế do hậu quả của bệnh<br /> gan bao gồm phẫu thuật cắt bỏ khối u gan, gan mãn. Đặc biệt RFA kiểm soát tối ưu với<br /> ghép gan và hủy u bằng đốt nhiệt sóng cao tần những khối u nhỏ tại chỗ với kích thước ≤ 3cm<br /> (RFA). Tuy nhiên, hiện tại Việt Nam ghép gan<br /> với những kết quả rất tuyệt vời. Những nghiên<br /> là vấn đề còn nhiều khó khăn. Phẫu thuật cắt<br /> cứu gần đây cho thấy sự tiềm năng của RFA<br /> bỏ U gan đem lại khả năng sống còn cao tuy trong điều trị ung thư gan nói chung, cũng như<br /> nhiên đa số bệnh thường được chẩn đoán ở UT tế bào biểu mô gan nói riêng giúp cải thiện tỷ<br /> giai đoạn muộn khối U đã tiến triển nên lệ sống còn cho bệnh nhân.<br /> không cắt được, hay do số lượng khối u nhiều,<br /> ở vị trí không thể phẫu thuật được hoặc chức Tuy nhiên dù RFA đã và đang được áp dụng<br /> năng gan bệnh nhân (BN) không đảm bảo sau nhưng chỉ định điều trị bằng RFA và hiệu quả<br /> phẫu thuật. Do đó, bên cạnh cắt gan nhiều điều trị của liệu pháp vẫn còn nhiều tranh cãi và<br /> phương pháp điều trị tại chỗ như hủy u bằng câu hỏi thường được đưa ra là liệu pháp RFA<br /> cồn, RFA, liệu pháp lạnh…đã được nghiên trong UTG và UTG di căn là dành cho BN<br /> cứu và áp dụng để kéo dài đời sống cho bệnh<br /> nào,giai đoạn nào của bệnh cũng như kết quả<br /> nhân và trong đó đốt nhiệt sóng cao tần (RFA)<br /> điều trị ở BN ra sao.<br /> đã và đang mang lại nhiều kết quả rất khả<br /> quan cho điều trị UTTBG. Hiện tại, RFA được Do đó, chúng tôi thực hiện nghiên cứu này<br /> chỉ định cho những trường hợp UTTBG quá để đánh giá kết quả điều trị sớm của liệu pháp<br /> chỉ định phẫu thuật với khối u đơn độc hay đa hủy u bằng sóng cao tần trên nhóm bệnh nhân<br /> u với số lượng và kích thước tương đối cho này nhằm tạo cơ sở khoa học để ứng dụng và<br /> phép đã mang lại nhiều kết quả đáng mừng<br /> mở rộng kỹ thuật RFA trong thực tế mang lại<br /> trong điều trị UTTBG. Hơn nữa, RFA còn<br /> được chỉ định trong các trường hợp ung thư di hiệu quả điều trị cho những bệnh nhân ung<br /> căn gan từ các cơ quan khác đặc biệt là đại thư gan.<br /> <br /> <br /> 316 Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật – BV. Bình Dân năm 2016<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 2 * 2016 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> ĐỐITƯỢNG-PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨU Chuẩn bị bệnh nhân<br /> Đối tượng nghiên cứu Bệnh nhân được tiền mê.<br /> <br /> Gồm 25 bệnh nhân được chẩn đoán UTTBG Tiến hành ĐNST<br /> hay UT di căn gan từ đại trực tràng được điều trị Bệnh nhân được siêu âm xác định vị trí u và<br /> hủy u bằng RFA tại bệnh viện Bình Dân từ chọn vị trí đâm kim. Gây tê tại chỗ với Lidocain<br /> 11/2014 đến 11/2015. 2%. Kỹ thuật được tiến hành dưới hướng dẫn<br /> Tiêu chuẩn chọn bệnh nhân của siêu âm. Đốt nhiệt từng chu kỳ 5 – 10 phút<br /> với tổng thời gian từ 10 – 30 phút tùy kích thước<br /> Bệnh nhân được chẩn đoán xác định là ung<br /> u và sức chịu đựng của bệnh nhân. Sau ĐNSCT,<br /> thư tế bào gan có chỉ định hủy u bằng đốt nhiệt<br /> cần bất động 3 giờ, theo dõi sau đó để phát hiện<br /> sóng cao tần theo phác đồ điều trị UTTBG của<br /> và xử trí biến chứng nếu có. Bệnh nhân được<br /> BV. Barcelona.<br /> khám đánh giá lại và xuất viện ngày hôm sau<br /> Bệnh nhân được chẩn đoán u di căn gan từ nếu ổn.<br /> ung thư đại trực tràng.<br /> Theo dõi sau thủ thuật<br /> Bệnh nhân UTG có chỉ định phẫu thuật<br /> Sau xuất viện, bệnh nhân được tái khám mỗi<br /> nhưng không đồng ý hay chống chỉ định phẫu<br /> tháng và được khám lâm sàng, xét nghiệm<br /> thuật vì nguy cơ phẫu thuật cao do bệnh lý đi<br /> thường quy, siêu âm, đo AFP và chụp MSCT<br /> kèm.<br /> bụng cản quang trong lần tái khám đầu tiên. Sau<br /> Bệnh nhân được chẩn đoán ung thư tế bào đó bệnh nhân được theo dõi mỗi 3 tháng và<br /> gan đã phẫu thuật cắt gan nay chẩn đoán u tái chụp MSCT bụng kiểm tra nếu nghi ngờ u tái<br /> phát. phát dựa trên kết quả AFP và siêu âm. Đầu ra<br /> Tiêu chuẩn loại trừ của nghiên cứu nhằm đánh giá tỉ lệ đáp ứng<br /> Bn ung thư gan có từ 4 khối u trở lên. hoàn toàn của khối u sau đốt nhiệt, tỉ lệ tái phát,<br /> Khối u > 3 cm. biến chứng và tử vong sau thủ thuật. Đánh giá<br /> sự đáp ứng của khối u sau thủ thuật dựa trên<br /> Khối u ở vị trí dễ có tai biến khi tiến hành<br /> MSCT bụng có cản quang:<br /> thủ thuật RFA: sát vòm hoành, túi mật, rốn gan,<br /> sát tim. U đáp ứng hoàn toàn với điều trị là sự không<br /> hiện diện bất kỳ sự tăng quang nào trong thì<br /> Khối u xâm lấn TM cửa hay các nhánh TM<br /> động mạch thể hiện U còn sót tại vị trí đốt nhiệt<br /> gan.<br /> trên film MSCT-scan bụng quy ước 1 tháng sau<br /> Khối u cho di căn ngoài gan, báng bụng. làm thủ thuật.<br /> BN có rối loạn đông máu nặng U đáp ứng không hoàn toàn hay u tiến<br /> (TC