Nghiên cứu kinh tế nông hộ vùng gò đồi Hương Thuỷ - Thừa Thiên Huế

TAP CHI KHOA HOC, Đai hoc Huê, Sô 43, 2007<br /> ̣ ́ ̣ ̣ ̣ ́ ́<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> NGHIÊN CỨU KINH TÊ NÔNG HÔ VUNG GO ĐÔI  <br /> ́ ̣ ̀ ̀ ̀<br /> HƯƠNG THUY TH<br /> ̉ ƯA THIÊN HUÊ<br /> ̀ ́<br />                                                                                Trịnh Văn Sơn<br /> Trường Đại học Kinh tế, Đại học Huế<br /> <br /> Trong những năm gần đây, kinh tế  nông hộ   ở  vùng gò đồi huyện Hương  <br /> Thủy đã có nhiều chuyển biến tích cực, nhiều nông hộ đã mạnh dạn áp dụng tiến bộ <br /> khoa học kỹ thuật vào sản xuất, thay đổi cơ  cấu cây trồng, vật nuôi. Kết quả  đó đã  <br /> làm cho kinh tế hộ nông dân ở vùng gò đồi Hương Thủy đã "thay da đổi thịt" và đời <br /> sống nông hộ đã tăng lên rõ rệt. Tuy nhiên, do sự ảnh hưởng của các nhân tố về vốn  <br /> đầu tư, điều kiện khí hậu, địa hình và phong tục tập quán trong sản xuất đã  ảnh <br /> hưởng rõ nét đến khả năng phát triển kinh tế của các nông hộ. Vì vậy, mặc dù kinh <br /> tế  của hộ  gia đình nông dân trong vùng đã có nhiều khởi sắc, nhưng tình trạng sản  <br /> xuất lạc hậu, độc canh và tình trạng nghèo đói vẫn chưa thể xóa bỏ.<br /> Từ  số  liệu điều tra chọn mẫu của 120 hộ  thuộc các xã vùng gò đồi huyện <br /> Hương Thủy, chúng tôi đã tổng hợp và đánh giá trên các phần hành nội dung sau:<br /> I. Thực trạng kinh tế  nông hộ  vùng gò đồi huyện Hương Thủy ­ Thừa  <br /> Thiên Huế<br /> 1.1. Qui mô và cơ cấu nông hộ điều tra theo ngành sản xuất chính <br /> Qua điều tra 120 hộ  gia đình nông dân, chúng tôi dựa vào tiêu chí qui mô về <br /> diện tích đất đai, lao động và thu nhập để  phân 3 loại hộ: Hộ lớn, Hộ trung bình và  <br /> Hộ nhỏ. Kết quả điều tra  đã cho thấy: Số nhân khẩu bình quân /hộ  (trung bình 5,9  <br /> NK/1hộ) còn ở mức cao, nhưng số lao động bình quân trên nông hộ chỉ 2,7 lao động/ <br /> 1nông hộ và trình độ  văn hóa chuyên môn của lực lượng lao động lại thấp (trình độ <br /> văn hóa từ lớp 1 đến 9 chiếm 78%, trong đó chủ yếu lớp 1 ­4). <br /> Do các điều kiện trên nên lĩnh vực sản xuất chính của nông hộ ở vùng gò đồi <br /> huyện Hương Thủy chủ yếu là sản xuất trồng trọt; chăn nuôi và lâm nghiệp vẫn còn <br /> chiếm tỷ lệ khá thấp. Ta có thể xem xét qui mô và cơ cấu các nhóm hộ điều tra theo  <br /> ngành sản xuất chính qua  thể hiện qua bảng 1.<br /> Qua số liệu cho thấy, hộ sản xuất chủ yếu cây hàng năm như lúa, khoai sắn,  <br /> lạc, đậu xanh,… chiếm 44,17%, hộ chăn nuôi chỉ chiếm 24,17% và hộ sản xuất theo <br /> hướng hỗn hợp chiếm 16,67%. <br />  Bảng 1: Qui mô và cơ cấu các nhóm hộ theo  ngành sản xuất  chính<br /> <br /> Chung Hộ lớn Hộ Tbình Hộ nhỏ<br /> Chỉ tiêu SL  SL  SL  SL <br /> % % % %<br /> (hộ) (hộ) (hộ) (hộ)<br /> 1. Cây hàng năm 53 44.17 5 33.33 19 41.30 29 49.15<br /> 2. Cây ăn quả 10 8.33 1 6.67 4 8.70 5 8.47<br /> 3. Lâm nghiệp 8 6.67 1 6.67 4 8.70 3 5.08<br /> 4. Chăn nuôi 29 24.17 8 53.33 14 30.43 7 11.86<br /> 5. Hỗn hợp  20 16.67 0 0.00 5 10.87 15 25.42<br /> Tổng cộng 120 100.00 15 100.00 46 100.00 59 100.00<br /> <br /> Nguồn: Số liệu điều tra <br /> <br /> Nhìn chung sản xuất chính của các nông hộ  vùng gò đồi huyện Hương Thuỷ <br /> chủ  yếu là sản xuất nông nghiệp, chăn nuôi với các sản phẩm chính như: cây hàng <br /> năm, lạc, đậu,… và sản xuất lâm nghiệp. Tuy nhiên, do thiếu vốn, trình độ kỹ thuật,<br /> … nên số hộ sản xuất lâm nghiệp còn chiếm tỷ trọng thấp, quy mô sản xuất nhỏ và <br /> chỉ  một số  hộ nông dân có nhận đất của lâm trường để  trồng một số  cây như  bạch <br /> đàn, keo,…<br /> 1.2. Kết quả sản xuất của các nông hộ<br />  Trong những năm gần đây, kinh tế nông hộ vùng gò đồi đã có hướng chuyển  <br /> biến tích cực, các hộ  nông dân đã mạnh dạn đầu tư  sản xuất kinh doanh nên đời  <br /> sống nông hộ  ngày càng được cải thiện. Để  xem xét kết quả  sản xuất kinh doanh  <br /> của các nhóm hộ nông dân ta nghiên cứu bảng 2. <br /> Bảng 2: Kết quả sản xuất của các nhóm hộ (tính bình quân hộ)<br /> Đơn vị tính: triệu đồng<br /> <br /> Chung Hộ lớn Hộ Tbình Hộ nhỏ<br /> Chỉ tiêu<br /> Giá trị  % Giá trị % Giá trị % Giá trị  %<br /> I. Tổng thu 17,482 100.00 33,074 100.00 20,156 100.00 11,453 100.00<br />  1. Nông  <br /> 14,132 80,83 28,042 84,78 16,434 81,53 8.818 76,99<br /> nghiệp<br />  ­ Trồng trọt 8.191 57,9 15,569 55,5 9,795 59,60 5,079 57,59<br />  ­ Chăn nuôi 5.941 42,1 12,473 44,5 6,639 40.40 3,739 42,41<br />  2.  Lâm nghiệp 0,721 4.12 1,250 3,77 0,972 4,82 0,394 3,44<br />  3. Nguồn khác 2,629 15.05 3,783 11.45 2,750 6.65 2,241 19.57<br /> <br /> 94<br />           II. Thu nhập 12,076 100.00 23,299 100.00 14,368 100.00 7,454 100.00<br /> 1. Nông lâm <br /> 9,019 74,68 19,100 81,97 10,981 76,43 4,942 66,30<br /> nghiệp<br />  ­ Trồng trọt 5,425 60,15 10,435 54,72 6,737 61,35 3,141 63,55<br />  ­ Chăn nuôi 3,594 39,85 8,665 45,38 4,244 38,65 1,801 36,45<br />  2.  Lâm nghiệp 430 3,56 417 1,79 642 4,47 271 3,63<br /> 2.  Nguồn khác 2,627 21.76 3,783 16.24 2,746 19.10 2,241 30.17<br /> <br /> Nguồn:Số liệu điều tra<br /> Qua bảng 2 đã chỉ ra rằng bình quân về tổng tổng thu hàng năm của các nông <br /> hộ  là 17,482 triệu đồng. Trong đó thu từ  nông  nghiệp là 14,132 triệu đồng, chiếm <br /> 80,83%   và thu khác là 2,629 triệu đồng, chiếm 15,05%. Trong tổng thu từ  nông  <br /> nghiệp thì thu từ  trồng trọt chiếm 57,9% và chăn nuôi 42,1% đây là hai hoạt động  <br /> chính của nông hộ. Sản xuất nông nghiệp tuy là thế mạnh của vùng nhưng trong thời <br /> gian qua cho thấy các nông hộ chưa chú trọng đầu tư phát triển sản xuất. <br /> Xét theo quy mô của các nông hộ, hộ  đạt giá trị  sản xuất lớn nhất là 33,074 <br /> triệu đồng gấp 1,64 lần hộ trung bình và gấp 2,89 lần hộ nhỏ. Trong hoạt động sản  <br /> xuất nông lâm nghiệp thì ngành trồng trọt vẫn là cao nhất chiếm từ  53 đến 56%, <br /> chăn nuôi từ 38 đến 42%, nhưng tỷ trọng này có sự chênh lệch giữa các nhóm hộ.  <br /> Bình quân thu nhập của các hộ là 12,076 triệu đồng. Trong đó, thu từ sản xuất  <br /> nông  nghiệp là 9,19 triệu chiếm 74,68%, thu khác là 2,627 triệu chiếm 21,78%. Mức  <br /> chênh lệch thu nhập giữa hộ sản xuất lớn và hộ  trung bình là 1,62 lần và hộ  nhỏ  là  <br /> 3,12 lần. <br /> 1.3. Về tình hình sản xuất sản phẩm hàng hóa của các nông hộ<br /> Để đánh giá tình hình phát triển kinh tế hàng hóa của các nông hộ vùng gò đồi  <br /> huyện Hương Thủy, chúng ta xem xét số liệu điều tra qua bảng 3.<br /> Bảng 3: Giá trị sản phẩm hàng hóa nông lâm nghiệp của <br /> các nông hộ điều tra (tính bình quân hộ)<br /> Đơn vị tính: 1000đ<br /> Tổng Trồng trọt Chăn nuôi Lâm nghiệp<br /> Chỉ tiêu<br /> Giá trị % Giá trị % Giá trị % Giátrị %<br /> Bình quân 11,541 100.0 5,089 44.1 5,736 49.7 716 6.2<br /> Theo ngành sản xuất chính<br /> 1. Cây hàng năm 9,650 100.0 5,888 61.0 3,631 37.6 131 1.4<br /> 2. Cây ăn quả 16,347 100.0 9,837 60.2 6,510 39.8   0.0<br /> 3. Lâm nghiệp 15,871 100.0 2,367 14.9 4,837 30.5 8,667 54.6<br /> <br /> 95<br /> 4. Chăn nuôi 15,152 100.0 3,929 25.9 10,766 71.1 457 3.0<br /> 5. Hỗn hợp 7,289 100.0 3,311 45.4 3,978 54.6   0.0<br />    Theo qui mô nông hộ<br /> 1. Hộ  lớn 24,938 100.0 11,350 45.5 12,338 49.5 1,250 5.0<br /> 2. Hô trung bình 13,294 100.0 5,996 45.1 6,340 47.7 958 7.2<br /> 3. Hộ nhỏ 6,778 100.0 2,797 41.3 3,587 52.9 394 5.8<br /> Nguồn: Số liệu điều tra<br /> Qua bảng 3 cho thấy giá trị nông sản hàng hóa bình quân của nông hộ vùng gò <br /> đồi huyện Hương Thủy là 11,541 triệu đồng, trong đó trồng trọt chiếm 44,1%, chăn  <br /> nuôi chiếm 49,7% và lâm nghiệp  chiếm 6,2%. Nếu xem xét theo loại hộ thì tỷ trọng  <br /> sản xuất hàng hóa có sự chênh lệch giữa các nhóm hộ. Hộ lớn gấp 1,88 lần hộ trung  <br /> bình và 3,68 lần so với hộ  nhỏ. Hộ  sản xuất cây ăn quả  và cây hàng năm tỷ  trọng  <br /> trồng trọt chiếm 60,2% ­ 61%, tỷ trọng chăn nuôi chiếm 39,8 ­ 37,6%. Hộ sản xuất  <br /> lâm nghiệp tỷ trọng lâm nghiệp chiếm 54,6%, chăn nuôi chiếm 30,5% và trồng trọt là <br /> 14,9%. Hộ chăn nuôi, tỷ  trọng chăn nuôi là 71,1%, trồng trọt là 25,9%. Hộ  sản xuất <br /> hỗn hợp, chăn nuôi là 54,6% và trồng trọt là 45,4%.<br /> Qua sự phân tích trên ta có thể thấy, mặc dù trong những năm gần đây kinh tế <br /> nông hộ vùng gò đồi huyện Hương Thủy đã có bước chuyển biến tích cực, song giá <br /> trị sản phẩm hàng hóa từ sản xuất cây hằng năm còn khá thấp so với cây ăn quả, lâm  <br /> nghiệp và chăn nuôi.  <br /> 1.4. Tình hình phát triển kinh tế Trang trại của các nông hộ <br /> Kể từ năm 2001, tình hình kinh tế trang trại của các nông hộ ở huyện Hương <br /> Thủy nói chung và vùng gò đồi nói riêng đã có bước phát triển mới cả  về số lượng  <br /> lẫn chất lượng. Qua điều tra từ  các nông hộ  cho thấy: Tổng diện tích đất của 38 <br /> trang trại nông hộ  khoảng 539,8 ha. Trong đó, đất nông nghiệp 52,18 ha, đất lâm  <br /> nghiệp 475 ha, đất khác 1,945 ha và mặt nước nuôi trồng thuỷ sản là 10,765 ha. Tổng  <br /> số lao động của 38 trang trại nông hộ  là 137 lao động. Trong đó, lao động chính của  <br /> nông hộ là 74 người, lao động thuê thường xuyên và thuê theo thời vụ 63 người. Bình  <br /> quân ngày công theo lao động là 30.000 đồng/ngày. <br /> Bảng 4: Tình hình phát triển các  loại hình trang trại của các nông hộ  ­ vùng gò đồi<br /> T Trong đó<br /> Loại hình trang trại Toàn huyện<br /> T Vùng gò đồi Tỷ lệ<br /> <br /> 1 Trang trại cây ăn quả 9 7 77.78<br /> 2 Trang trại chăn nuôi gia cầm 0 0 0.00<br /> 3 Trang trại chăn nuôi tổng hợp 11 2 18.18<br /> 4 Trang trại lâm nghiệp 9 9 100.00<br /> 5 Trang trại nuôi trồng thuỷ sản 2 0 0.00<br /> <br /> 96<br />  6 Trang trại kinh doanh tổng hợp 7 2 28.57<br />   Tổng cộng 38 20 52.63<br /> Nguồn: Niên giám thống kê huyện Hương Thủy<br /> Kết quả điều tra các loại hình trang trại nông hộ ở vùng gò đồi (bảng 4) cho  <br /> thấy về  tỷ  trọng các loại hình trang trại trong mối quan hệ  so sánh chung với toàn  <br /> huyện. <br /> Qua bảng trên ta thấy, tỷ  trọng trang trại vùng gò đồi so với toàn huyện  <br /> chiếm 52,63%, trong đó chủ yếu là trang trại Lâm nghiệp (chiếm 100%) và trang trại  <br /> cây ăn quả  (chiếm 77,78%), còn các loại hình trang trại như  chăn nuôi tổng hợp và  <br /> kinh doanh tổng hợp mới chiếm tỷ trọng thấp.  <br />  Kinh tế  trang trại đã và đang từng bước khai thác hợp lý tiềm năng về  đất  <br /> đai, mặt nước và tạo ra ngày càng nhiều sản phẩm hàng hóa cho địa phương. Đồng  <br /> thời, thông qua trang trại để  chuyển giao tiến bộ  khoa học ­ kỹ  thuật và cung  ứng  <br /> dịch vụ cho các hộ nông dân trong vùng góp phần chuyển dịch cơ cấu sản xuất nông  <br /> nghiệp nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế. Mặt khác, kinh tế  trang trại phát triển đã  <br /> giải quyết việc làm, tăng thu nhập cho người lao động, kể cả  các lao động làm dịch <br /> vụ  như  cung  ứng giống cây, giống con, vật tư  và dịch vụ  tiêu thụ  sản phẩm, góp  <br /> phần xoá đói giảm nghèo và từng bước làm giàu cho quê hương. Không những thế, <br /> kinh tế trang trại còn góp phần bảo vệ môi sinh, môi trường, tạo cân bằng sinh thái,  <br /> từng bước phân bố lại dân cư địa bàn vùng gò đồi. <br />  Tuy nhiên, ngoài những kết quả đạt được, việc triển khai mô hình trang trại <br /> trên vùng gò đồi cũng gặp không ít khó khăn: thiếu vốn, thiếu kiến thức, thiếu kinh  <br /> nghiệm làm ăn, cơ sở hạ  tầng vùng gò đồi còn yếu kém, thị  trường nông sản phẩm <br /> không ổn định và hạn hẹp, xa trung tâm đô thị. Do nền nông nghiệp độc canh nên mô  <br /> hình kinh tế  trang trại chủ  yếu trong ngành chăn nuôi, trồng trọt, cây ăn quả, lâm <br /> nghiệp còn các trang trại dịch vụ tổng hợp rất ít. Trình độ  tổ  chức quản lý, chuyên <br /> môn còn thấp và sản xuất còn mang tính nhỏ lẻ, manh mún; thiếu vốn để đầu tư cơ <br /> sở vật chất kỹ thuật, trang bị máy móc để nâng cao năng lực sản xuất. <br /> 1.5. Tình hình nghèo đói của các nông hộ vùng gò đồi<br /> Vùng gò đồi huyện Hương Thủy có tỷ lệ nông hộ nghèo, đói chiếm cao nhất  <br /> so với  toàn huyện (xã Phong Sơn, xã Dương Hòa có tỷ  lệ  hộ  nghèo 47,95% và  <br /> 27,04%  trong lúc đó tỷ  lệ  hộ  nghèo bình quân huyện là 9,18% ­năm 2006). Nguyên <br /> nhân ở đây do người dân vùng gò đồi có tỷ lệ sinh con cao, trình độ văn hóa thấp, đa  <br /> số  làm nghề  thuần nông, không có vốn đầu tư  sản xuất, điều kiện cơ  sở  hạ  tầng  <br /> yếu, thiên tai hỏa hoạn...<br /> Trong thời gian qua huyện Hương Thủy đã làm   tốt công tác xóa đói giảm <br /> nghèo nên tình hình nghèo đói  ở  vùng đã có bước biến chuyển tích cực. Một trong  <br /> những yếu tố  mang lại thành công này đó là sự  đóng góp của nguồn vốn tín dụng.  <br /> 97<br /> Chính nhờ có vốn, được vay vốn mới tạo ra công ăn việc làm, tăng thu nhập, tạo ra  <br /> thêm cơ sở vật chất mới cho hộ nghèo. <br /> II. Kết luận<br /> Qua kết quả  nghiên cứu và điều tra về  tình hình kinh tế  nông hộ  vùng gò đồi  <br /> huyện Hương Thủy  đã cho thấy: Trong những năm qua, kinh tế nông hộ ở  vùng gò  <br /> đồi huyện Hương Thủy đã có nhiều chuyển biến đáng kể, đời sống nông hộ  không <br /> ngừng được nâng cao. <br /> Sự phát triển kinh tế nông hộ của vùng gò đồi chủ yếu vẫn từ sản xuất nông,  <br /> lâm nghiệp, việc phát triển các loại hình dịch vụ  còn hạn chế; một số  nông hộ  đã <br /> đầu tư  phát triển các loại hình trang trại đã tạo cơ  sở  cho sự  phát triển sản phẩm  <br /> hàng hóa và mở mở rộng sản xuất.  <br /> Vì vậy, một trong  những nội dung quan trọng để  phát triển mạnh mẽ kinh tế <br /> nông hộ   ở  vùng gò đồi Hương Thủy phải qui hoạch và đầu tư  xây dựng cơ  sở  hạ <br /> tầng nông thôn, thực hiện chuyển dịch cơ cấu kinh tế, cơ cấu cây trồng vật nuôi  và  <br /> quan tâm, hỗ trợ, giúp đỡ  và thực hiện tốt chính sách xóa đói, giảm nghèo cho vùng  <br /> gò đồi huyện Hương Thủy – Thừa Thiên Huế.<br /> (Trich Bao cao Đê tai KH­CNû câp bô<br /> ́ ́ ́ ̀ ̀ ́ ̣ "Phat trên kinh tê xa hôi vung go đôi<br /> ́ ̉ ́ ̃ ̣ ̀ ̀ ̀<br /> ̣ ương Thuy ­ Th<br />  huyên H ̉ ưa Thiên Hu<br /> ̀ ế ")<br /> <br /> TAI LIÊU THAM KHAO<br /> ̀ ̣ ̉<br /> <br /> 1. Trinh Văn S<br /> ̣ ơn. Báo cáo đề  tài KH­CN Cấp Bộ Phát triển kinh tế xã hội Vùng  <br /> gò đồi huyện Hương Thủy Thừa Thiên Huế (2007)<br /> 2. Trinh Văn S<br /> ̣ ơn. Báo cáo đề tài KH­CN Cấp Bộ Công nghiệp hóa, hiện đại hóa  <br /> nông nghiệp nông thôn huyện Hương Thủy  ­ Thừa Thiên Huế (2003)<br /> 3. Trần Đình Lý. Cơ sở khoa học xây dựng mô hình phát triển kinh tế nông ­ lâm  <br /> vùng gò đồi 3 tỉnh Quảng Bình, Quảng Trị và T.T.Huế (2004)<br /> 4. Phạm Thị  Thanh Xuân.  Nghiên cứu phát triển kinh tế  nông hộ  Vùng gò đồi  <br /> Hương Thủy ­ Thừa thiên Huế, Đề tài Cấp Bộ (2006)<br /> 5. Bao cao tom tăt qui hoach s<br /> ́ ́ ́ ́ ̣ ử dung đât đai huyên H<br /> ̣ ́ ̣ ương Thủy<br /> 6. Phòng Lao động ­TBXH huyện Hương Thủy.  Báo cáo kết quả điều tra xác định  <br /> hộ nghèo giai đoạn 2006­2010 (2005)<br /> 7. Sở KH­CN và Môi trường Thừa Thiên Huế. Luận cứ khoa học phát triển kinh  <br /> tế ­xã hội vùng gò đồi Thừa Thiên Huế <br /> 98<br /> 8. Niên giam thông kê cua Huyên H<br /> ́ ́ ̉ ̣ ương Thủy, Thưa Thiên Huê năm 2005,2006.<br /> ̀ ́<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 99<br />  STUDYING POVERTY OF THES FARMERS ON UPLAND <br /> IN HUONG THUY DISTRCT,  THUA THIEN HUE PROVINCE  <br /> Trinh Van Son <br /> College of Economics, Hue University<br /> SUMMARY<br />   In upland, Huong thuy district has a big number of poor farmer, especially in   the  <br /> region of the mountain.<br /> In order to implement well and gradually eradicate famine and reduce poverty the  <br /> farmer have to change the way of thinking and doing. At first the  economical, crop and animal  <br /> prduction structure have to be transmuted. The proportion of the sevices section should be  <br /> increased and have to focus on the production of commodities. Stimultaneously the technical  <br /> and sciencetific standard of farmer have to be improved and technical progress  have to applied  <br /> well.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 100<br />