Nghiên cứu mối liên quan giữa rối loạn dung nạp glucose với tăng huyết áp ở người cao tuổi đến khám bệnh tại Bệnh viện Thống Nhất từ tháng 6/2010 đến tháng 6/2011

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 2 * 2012<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> NGHIÊN CỨU MỐI LIÊN QUAN GIỮA RỐI LOẠN DUNG NẠP GLUCOSE<br /> VỚI TĂNG HUYẾT ÁP Ở NGƯỜI CAO TUỔI ĐẾN KHÁM BỆNH<br /> TẠI BỆNH VIỆN THỐNG NHẤT TỪ THÁNG 6/2010 ĐẾN THÁNG 6/2011<br /> Nguyễn Văn Thành*, Hồ Thượng Dũng*, Nguyễn Đức Công*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mở đầu: Rối loạn dung nạp glucose, tăng huyết áp, thường phối hợp với nhau và được cho rằng có chung<br /> cơ chế bệnh sinh, đó là kháng insulin ở mô ngoại vi.<br /> Mục tiêu: Tìm hiểu mối liên quan giữa rối loạn dung nạp glucose với tăng huyết áp ở người cao tuổi đến<br /> khám tại bệnh viện Thống Nhất.<br /> Phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu mô tả cắt ngang, thực hiện trên 600 bệnh nhân đến khám tại khoa<br /> Khám bệnh, bệnh viện Thống Nhất (từ tháng 6/2010 – 06/2011). được chia thành 2 nhóm. Nhóm nghiên cứu là<br /> những người cao tuổi ≥ 60 (n = 300) và nhóm chứng < 60 (n = 300).<br /> Kết quả: Ở người cao tuổi rối loạn dung nạp glucose ở nhóm có tăng huyết áp là (78,7%) cao hơn có ý<br /> nghĩa so với nhóm có huyết áp bình thường (55,6%) với P < 0,05.<br /> Kết luận: Qua kết quả nghiên cứu 600 bệnh nhân đến khám và điều trị tại bệnh viện Thống Nhất từ tháng<br /> 06/2010 đến tháng 06/2011 chúng tôi rút ra kết luận: Rối loạn dung nạp glucose ở nhóm có tăng huyết áp là<br /> (78,7%) cao hơn có ý nghĩa so với nhóm có huyết áp bình thường (55,6%) với P < 0,05 chứng tỏ rằng rối loạn<br /> dung nạp glucose có liên quan chặt chẽ với tăng huyết áp ở người cao tuổi.<br /> Từ khóa: Rối loạn dung nạp glucose, người cao tuổi, tăng huyết áp, bệnh viện Thống Nhất.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> STUDY OF THE RELATIONSHIP BETWEEN IMPAIR GLUCOSE TOLERANCE (IGT) AND<br /> HYPERTENSION IN ELDERLY PATIENTS TREATED AT THONG NHAT HOSPITAL<br /> FROM JUN, 2010 TO JUN, 2011<br /> Nguyen Van Thanh, Ho Thuong Dung, Nguyen Duc Cong<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 16 - Supplement of No 2 - 2012: 47 - 50<br /> Background: IGT, hypertension, often together and that a common mechanism of pathogenesis, such as<br /> insulin resistance in peripheral tissues.<br /> Objective: To investigate the relationship between IGT and hypertension in elderly patients who have been<br /> treated at Thong Nhat hospital during the time from Jun, 2010 to Jun, 2011.<br /> Study method: The study is conducted on six hundreds of patients who have been treated at the Thong Nhat<br /> hospital, Ho Chi Minh City during the time from Jun, 2010 to Jun, 2011 by using the cross-sectional description<br /> method. There are two groups have been experimented in this study in which one patients group (300 patients) is<br /> over 60 years old and the other (300 patients) is below 60 years old using for comparison.<br /> Results: The IGT of in elderly hypertension group was (78.7%) significantly higher than normal BMI group<br /> (55.6%) with P < 0.05.<br /> * Bệnh Viện Thống Nhất TP. Hồ Chí Minh<br /> Tác giả liên lạc: BS. CKII. Nguyễn Văn Thành<br /> <br /> Chuyên Đề Lão Khoa<br /> <br /> ĐT: 0908464248<br /> <br /> Email: bsthanhtn@gmail.com<br /> <br /> 47<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 2 * 2012<br /> <br /> Conclusion: The result of this study indicates that hypertension is strictly correlated with the IGT and DM<br /> in the elderly.<br /> Keywords: (IGT) Impair Glucose Tolerance, elderly, hypertension, Thong Nhat Hospital.<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Rối loạn dung nạp glucose và tăng huyết áp,<br /> thường phối hợp với nhau và được cho rằng có<br /> chung cơ chế bệnh sinh, đó là kháng insulin ở<br /> mô ngoại vi. Đã có rất nhiều công trình nghiên<br /> cứu về mối liên quan giữa đái tháo đường với<br /> tăng huyết áp nhưng nghiên cứu vấn đề này<br /> trên người cao tuổi chưa nhiều. Xuất phát từ<br /> những lý do trên nên chúng tôi tiến hành<br /> nghiên cứu đề tài: “Nghiên cứu mối liên quan<br /> giữa rối loạn dung nạp glucose với tăng huyết<br /> áp ở người cao tuổi đến khám bệnh tại Bệnh<br /> viện Thống Nhất từ (6/2010 – 06/2011)”.<br /> <br /> Mục tiêu nghiên cứu<br /> Khảo sát mối liên quan giữa rối loạn dung<br /> nạp glucose với tăng huyết áp ở người cao tuổi<br /> tại Bệnh viện Thống Nhất từ (6/2010 – 06/2011)”.<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG -PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Đối tượng nghiên cứu<br /> Gồm 600 người đến khám tại bệnh viện<br /> Thống Nhất. Tất cả 600 người này không bị<br /> bệnh đái tháo đường theo tiêu chuẩn Tiêu chuẩn<br /> chẩn đoán ĐTĐ của Liên đoàn đái tháo đường<br /> Quốc tế (IDF) năm 2005(4) được chia thành hai<br /> nhóm.<br /> Nhóm nghiên cứu ≥ 60 tuổi (nhóm người<br /> cao tuổi)<br /> Nhóm chứng < 60 tuổi.<br /> <br /> Tiêu chuẩn loại trừ<br /> Bệnh nhân đã được chẩn đoán xác định là<br /> <br /> corticoid và bệnh nhân không hợp tác.<br /> <br /> Một số tiêu chuẩn được sử dụng trong<br /> nghiên cứu<br /> Tiêu chuẩn chẩn đoán ĐTĐ<br /> Tiêu chuẩn chẩn đoán ĐTĐ của liên đoàn<br /> đái tháo đường quốc tế (IDF) năm 2005(4).<br /> Rối loạn dung nạp glucose gồm<br /> Rối loạn glucose máu lúc đói (Impaired<br /> fasting glucose - IFG): glucose máu lúc đói từ 5,6<br /> mmol/L ≤ G0 ≤ 6,9 mmol/L.<br /> Giảm dung nạp glucose (IGT Impaired<br /> glucose tolerance) khi glucose máu sau 2 giờ<br /> làm nghiệm pháp dung nạp glucose có giá trị từ:<br /> 7,8 mmol/L ≤ G2 < 11,1 mmol/L.<br /> Đái tháo đường tiềm tàng (DM) khi glucose<br /> máu sau 2giờ uống nước đường G2 ≥ 11,1<br /> mmol/L hoặc G2 ≥ 200mg/dL(2).<br /> <br /> Tiêu chuẩn chẩn đoán phân loại tăng huyết áp<br /> Áp dụng tiêu chuẩn chẩn đoán và phân loại<br /> tăng huyết áp theo JNC VII (Uỷ ban quốc gia về<br /> phòng ngừa, kiểm soát và điều trị tăng huyết áp<br /> Hoa Kỳ).<br /> Chẩn đoán xác định tăng huyết áp khi<br /> Bệnh nhân có tiền sử tăng huyết áp, đã và<br /> đang được điều trị bằng các thuốc hạ huyết áp.<br /> Hoặc tại thời điểm khám đo huyết áp có các<br /> số đo huyết áp tâm thu ≥ 140 mmHg và/hoặc<br /> huyết áp tâm trương ≥ 90 mmHg.<br /> Bảng 1: Phân loại THA theo JNC VII năm 2003<br /> Phân độ THA<br /> Bình thường<br /> Tiền THA<br /> THA độ 1<br /> THA độ 2<br /> <br /> HA TT (mmHg)<br /> < 120<br /> 130 - 139<br /> 140 - 159<br /> ≥ 160<br /> <br /> đái tháo đường, bệnh nhân suy kiệt, bệnh nhân<br /> <br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> <br /> bị các bệnh cấp tính, ác tính, phụ nữ đang mang<br /> thai, đã hoặc đang dùng một số thuốc ảnh<br /> <br /> Thiết kế nghiên cứu<br /> Mô tả, cắt ngang.<br /> <br /> hưởng đến tiết và kháng Insulin ƯC beta,<br /> <br /> Chọn mẫu<br /> <br /> 48<br /> <br /> HA TTr (mmHg)<br /> < 80<br /> 80 - 90<br /> 90 - 99<br /> ≥ 100<br /> <br /> Chuyên Đề Lão Khoa<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 2 * 2012<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Là những bệnh nhân đến khám tại khoa<br /> Khám bệnh, Bệnh viện Thống Nhất Thành Phố<br /> Hồ Chí Minh. (từ tháng 6/2010 – tháng 06/2011)<br /> <br /> glucose bệnh nhân thực hiện chế độ ăn nhiều<br /> carbonhydrat (khoảng 150-200g/ngày) Lấy máu<br /> tĩnh mạch xét nghiệm glucose lúc đói (Go).<br /> <br /> Cỡ mẫu<br /> <br /> Lựa chọn những bệnh nhân có rối loạn<br /> đường máu lúc đói theo tiêu chuẩn 5,6 ≤ Go ≤<br /> 6,9 mmol/L tiến hành làm nghiệm pháp dung<br /> nạp glucose máu bằng đường uống như sau:<br /> <br /> Tính theo công thức sau: n <br /> <br /> 2<br /> 1/2<br /> <br /> Z<br /> <br /> P 1  P<br /> <br /> d2<br /> Trong đó: n là cỡ mẫu; Z2 1 - /2 = 1,96 là giá trị<br /> giới hạn tương ứng với độ tin cậy áp dụng cho<br /> nghiên cứu này là 95%. p: Là tỷ lệ mắc bệnh ước<br /> đoán trong quần thể; d là sai số mong đợi 5%.<br /> Căn cứ nghiên cứu của tác giả Trần Hữu Dàng<br /> năm 2009 nghiên cứu trên đối tượng có nguy cơ<br /> cao ở Huế (RLDNG là 28,33%)(5). Do vậy chúng<br /> tôi ước đoán tỷ lệ rối loạn dung nạp glucose ở<br /> người cao tuổi (p) là 26% độ chính xác là 95%<br /> với sai số là 5% như vậy cỡ mẫu phải nghiên<br /> cứu tính được là n = 150. Để tăng độ chính xác<br /> của nghiên cứu chúng tôi tăng cỡ mẫu lên n =<br /> 600.<br /> Thời gian nghiên cứu<br /> Từ tháng 06/2010 đến tháng 06/2011.<br /> Khám lâm sàng<br /> Hỏi kỹ tiền sử và khám lâm sàng theo bệnh<br /> án nghiên cứu.<br /> Đo huyết áp<br /> Đo huyết áp bằng huyết áp kế đồng hồ<br /> của Nhật Bản hiệu “Alka2” (bao của băng<br /> quấn huyết áp kế phù hợp với chu vi cánh<br /> tay, huyết áp được kiểm định định kỳ theo<br /> huyết áp kế thủy ngân chuẩn) và ống nghe.<br /> Đo ở tư thế ngồi, để bệnh nhân ngồi nghỉ 5<br /> phút trong phòng yên tĩnh trước khi bắt đầu<br /> đo huyết áp và đo 2 lần cách nhau 5 - 10 phút,<br /> sau đó lấy trị số trung bình.<br /> Làm nghiệm pháp dung nạp glucose máu bằng<br /> đường uống (OGTT)<br /> Tất cả các bệnh nhân sau khi hỏi về tiền sử<br /> và khám kỹ lâm sàng thỏa mãn tiêu chuẩn lựa<br /> chọn, được xét nghiệm glucose máu lúc đói 2<br /> lần. Nếu glucose máu lúc đói cả 2 lần từ 5,6 – 6,9<br /> mmol/L thì được chọn vào nhóm nghiên cứu. 3<br /> ngày trước khi làm nghiệm pháp dung nạp<br /> <br /> Chuyên Đề Lão Khoa<br /> <br /> Cho bệnh nhân uống 75g glucose khan<br /> (anhydrous glucose) ≈ 82,5 gam glucose, hòa tan<br /> trong 250 ml nước đun sôi để nguội, uống hết<br /> trong vòng 5 phút.<br /> Lấy máu tĩnh mạch xét nghiệm glucose sau<br /> 2 giờ (G2). Đánh giá kết quả xét nghiệm theo các<br /> tiêu chuẩn của IDF 2005.<br /> <br /> Xử lý số liệu<br /> Bằng các thuật toán thống kê như xác định<br /> giá trị trung bình ( X ) bằng phép kiểm t<br /> student. Xác định tỷ lệ bằng phép kiểm χ2 với<br /> độ tin cậy 95%.<br /> <br /> KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN<br /> Đặc điểm của đối tượng nghiên cứu<br /> Bảng 2: Phân bố giới tính của đối tượng nghiên cứu<br /> Tuổi<br /> Giới<br /> Nam, n (%)<br /> Nữ, n (%)<br /> <br /> ≥ 60 tuổi<br /> (n = 300)<br /> 184 (61,3)<br /> 116 (38,7)<br /> <br /> < 60 tuổi<br /> (n = 300)<br /> 166 (55,3)<br /> 134 (44,7)<br /> <br /> p<br /> p > 0,05<br /> <br /> Nhận xét: Trong nghiên cứu này chúng tôi<br /> nhận thấy không có sự khác biệt về giới của đối<br /> tượng nghiên cứu với p > 0,05.<br /> Bảng 3: Phân bố các lứa tuổi theo giới của đối tượng<br /> nghiên cứu (n = 600)<br /> Giới<br /> Nam<br /> Nữ<br /> p<br /> Tuổi<br /> (n = 350)<br /> (n = 250)<br /> 18 – 29 tuổi, n (%) 36 (10,3) 35 (14,0) P > 0,05<br /> 30 – 39 tuổi, n (%) 51 (14,6) 36 (14,4)<br /> 40 – 49 tuổi, n (%) 31<br /> (8,9)<br /> 34 (13,6)<br /> 50 – 59 tuổi, n (%) 48 (13,7) 29 (11,6)<br /> 60 – 69 tuổi, n (%) 151 (43,1) 103 (41,2)<br /> 70 – 79 tuổi, n (%) 33<br /> (9,4)<br /> 13<br /> (5,2)<br /> Thấp nhất<br /> 20<br /> 18<br /> p > 0,05<br /> Cao nhất<br /> 79<br /> 72<br /> Trung bình<br /> 53,81  15,23 51,79  15,65<br /> <br /> Nhận xét: Tuổi trung bình của nam giới ở<br /> nhóm nghiên cứu là 53,81 ± 15,23 và nữ là 51,79<br /> <br /> 49<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 2 * 2012<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> ± 15,65 Tuổi cao nhất là 79, Thấp nhất là 18. Tập<br /> trung nhiều nhất là lứa tuổi từ 60 đến 69 tuổi<br /> trong đó nam là 43,1% và nữ là 41,2% không có<br /> sự khác biệt với p > 0,05.<br /> Bảng 4: Tỷ lệ tăng huyết áp (THA) của đối tượng<br /> nghiên cứu (n = 600)<br /> Tuổi<br /> Tăng HA<br /> THA, n (%)<br /> Không THA, n (%)<br /> <br /> ≥ 60 tuổi<br /> (n = 300)<br /> 120 (40,0)<br /> 180 (60,0)<br /> <br /> < 60 tuổi<br /> (n = 300)<br /> 29 (9,7)<br /> 271 (90,3)<br /> <br /> p<br /> p < 0,01<br /> <br /> Nhận xét: Tỷ lệ bệnh nhân có tăng huyết áp<br /> ở người cao tuổi (≥ 60 tuổi) cao hơn nhiều so với<br /> tăng huyết áp ở người trẻ tuổi (< 60 tuổi), khác<br /> biệt có ý nghĩa thống kê với p < 0,01.<br /> Bảng 5: Mối liên quan giữa dung nạp glucose với<br /> bệnh tăng huyết áp ở người cao tuổi theo nghiệm<br /> pháp OGTT<br /> THA<br /> Tình trạng DNG<br /> DN glucose bình thường,<br /> n (%)<br /> RLDN glucose, n (%)<br /> GDN glucose, n (%)<br /> <br /> Có THA Không THA<br /> (n = 61)<br /> (n = 45)<br /> 13 (21,3) 20 (44,4)<br /> <br /> p<br /> p < 0,05<br /> <br /> 48 (78,7)<br /> 25 (40,9)<br /> <br /> ĐTĐ tiềm tàng, n (%)<br /> <br /> 23 (37,7)<br /> <br /> Trung bình (mmol/L)<br /> <br /> 10,48 ±<br /> 3,24<br /> <br /> Nghiên cứu của Kaplan NM (1994) nhận<br /> thấy kháng insulin và sau đó là tăng insulin<br /> máu gặp ở trên 50% bệnh nhân tăng huyết áp có<br /> béo phì và đái tháo đường týp 2.<br /> <br /> KẾT LUẬN<br /> Qua kết quả nghiên cứu 600 bệnh nhân đến<br /> khám và điều trị tại bệnh viện Thống Nhất. (Từ<br /> tháng 06/2010 đến tháng 06/2011) chúng tôi rút<br /> ra một số kết luận như sau:<br /> Ở người lớn tuổi có mối liên quan chặt chẽ<br /> giữa rối loạn dung nạp glucose với tăng huyết<br /> áp. Cụ thể ở nhóm người có tăng huyết áp thì tỷ<br /> lệ rối loạn dung nạp glucose là 78,7% cao hơn so<br /> với nhóm có huyết áp bình thường tỷ lệ là<br /> 55,6%. Khác biệt có ý nghĩa thống kê với p <<br /> 0,05.<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> <br /> 25 (55,6)<br /> 15 (33,3)<br /> <br /> 1.<br /> <br /> 10 (22,2)<br /> <br /> 2.<br /> <br /> 9,05 ± 2,48 P < 0,05<br /> <br /> Nhận xét: Rối loạn dung nạp glucose ở<br /> người cao tuổi, ở nhóm có tăng huyết áp cao<br /> hơn có ý nghĩa so với nhóm không tăng huyết<br /> áp với P < 0,05.<br /> Nghiên cứu của Litthel P,T, Berne M,C- năm<br /> 1991 cho thấy bệnh nhân tăng huyết áp có tăng<br /> <br /> 50<br /> <br /> insulin kèm với kháng insulin chiếm tỷ lệ cao<br /> 14% bệnh nhân tăng huyết áp.<br /> <br /> 3.<br /> <br /> 4.<br /> <br /> 5.<br /> <br /> Ko GT., Chan JC., Chow CC. et al (2004), “Effect of obesity on<br /> the conversion from nomal glucose tolerance to diabetes in<br /> Hong Kong Chinese.” Obes Res; 12(6);p. 889-895.<br /> Lindahl B., Weinhall L., Asplund K., Hallmann G. (1999),<br /> “Screening for of impaired glucose tolerance”. Diabetes Care,<br /> Vol: 22; p. 1988-1992.<br /> Mai Thế Trạch, Nguyễn Thy Khuê (2007), “Bệnh đái tháo<br /> đường”. Nội tiết học đại cương, NXB Y Học Tp Hồ Chí Minh. tr.<br /> 373-410.<br /> The International Diabetes Federation (IDF) (2005), “Global<br /> Guidelinefor<br /> Type<br /> 2<br /> Diabetes”<br /> www.idf.org,communications@idf.org.<br /> Trần Hữu Dàng và Trần Thừa Nguyên (2009), “Tỷ lệ đái tháo<br /> đường typ 2 và tiền đái tháo đường ở người cao tuổi có béo phì<br /> dạng nam”. Y học thực hành số5, tr. 673 – 674.<br /> <br /> Chuyên Đề Lão Khoa<br /> <br />