Mục đích của nghiên cứu "Nghiên cứu quy trình chiết xuất L-tetrahydropalmatine trong cây Bình Vôi chữa bệnh mất ngủ" mong muốn tìm ra một quy trình chiết xuất Rotundin đơn giản, hiệu quả, rẻ tiền để có thể ứng dụng được rộng rãi trong thực tế. Mời các bạn cùng tham khảo!
AMBIENT/
Chủ đề:
Nội dung Text: Nghiên cứu quy trình chiết xuất L-tetrahydropalmatine trong cây Bình Vôi chữa bệnh mất ngủ
- HỘI NGHỊ TOÀN QUỐC KHOA HỌC TRÁI ĐẤT
VÀ TÀI NGUYÊN VỚI PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG (ERSD 2022)
Nghiên cứu quy trình chiết xuất L-tetrahydropalmatine
trong cây Bình Vôi chữa bệnh mất ngủ
Nguyễn Thu Hà1, Vũ Duy Thịnh1,2,*
1 Trường Đại học Mỏ - Địa chất
2 Học viện Khoa học và Công nghệ - Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam
TÓM TẮT
Củ Bình Vôi (Stephania rotunda Lour) trồng tại Thị trấn Hát Lót, huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La được sử
dụng làm nguyên liệu để chiết xuất L-tetrahydropalmatine (tên hoạt chất rotundin) C21H25NO4 là một
Alcaloid có tác dụng an thần, gây ngủ, giảm mất trí nhớ. Mục đích của nghiên cứu mong muốn tìm ra một
quy trình chiết xuất Rotundin đơn giản, hiệu quả, rẻ tiền để có thể ứng dụng được rộng rãi trong thực tế.
Kết quả cho thấy:
- Phương pháp ngâm chiết alcaloid dưới dạng base bằng dung môi hữu cơ không phân cực với tỉ lệ 1/7 giữa
bột khô củ Bình Vôi và thể tích dung dịch HCl 1% cho hiệu suất trích ly cao nhất là 0,32%.
- Phương pháp trao đổi ion tách rotundin nguyên chất.
- Định tính hợp chất thu được trên tiêu bản thực vật sử dụng thuốc thử Bouchardat đạt độ tinh khiết 96%.
Từ khóa: Bình Vôi, mất ngủ
1. Đặt vấn đề
Cây Bình Vôi có tên khoa học là Stephania rotunda Lour, thuộc họ tiết dê (Menispemaceae), cây dây
leo, dài từ 2-6m. Lá mọc so le, phiến lá hình bầu dục, hình tim hoặc hơi tròn. Hoa tự tán nhỏ, đơn tính khác
gốc, màu vàng cam, quả hình cầu, khi chín có màu đỏ tươi trong có chứa một hạt hình móng ngựa có gai.
Bình Vôi có phần gốc thân phát triển to thành củ nặng khoảng từ 20-30 kg, có vỏ ngoài màu đen, khi cạo
vỏ ngoài thịt củ có màu xám. Hình dáng củ thay đổi tùy theo từng nơi củ phát triển. Cây mọc hoang phân
bố cả ba miền Bắc, Trung, Nam. Thường gặp ở các vùng núi đá vôi ở nước ta, mọc nhiều ở vùng Ninh
Bình, Thanh Hóa, Hòa Bình, Tuyên Quang, Cao Bằng, Sơn La, Nghệ An…Thành phần hóa học chính của
Bình Vôi là Alcaloid, trong đó chủ yếu là L-tetrahydropalmatin hay còn gọi là Rotundin, Stepharin,
Roemerin, Crycleanin, Cepharantin, hoạt chất chính có tá dụng an thần, dưỡng huyết, thanh nhiệt, giải độc,
giảm đau là L-tetrahydropalmatine (Rotundin). Đối với hệ thần kinh trung ương với liều dùng thấp Rotundin
có tác dụng an thần gây ngủ, giảm trạng thái căng thẳng thần kinh, hạ nhiệt hạ huyết áp, kéo dài thời gian
ngủ. Liều cao có tác dụng chống co giật do corasol, strychinin, và sốc điện gây nên.
Giấc ngủ điều chỉnh đồng hỗ sinh học của cơ thể, giúp cho bộ não được nghỉ ngơi, loại trừ stress, tăng
cường khả năng tập trung, trí nhớ và sự sáng suốt. Nếu mất ngủ kéo dài sẽ gây ra nhiều tác hại nguy hiểm
cho sức khỏe của chúng ta. Có rất nhiều loại tân dược chữa bệnh mất ngủ tuy nhiên sử dụng một thời gian
dài người bệnh sẽ bị lệ thuộc vào thuốc... Bình Vôi là một trong những vị thuốc tự nhiên chữa bệnh mất
ngủ rất tốt và an toàn. Theo y học cổ truyền Bình Vôi có tác dụng an thần, tuyên phế, gây ngủ chữa đau
nhức, sốt nóng, đau dạ dày, tốt cho tim mạch, chữa ho kéo dài, hen suyễn, khó thở hạ huyết áp, chống co
giật…
Chất Rotundin trong củ Bình Vôi có tác dụng an thần, gây ngủ. Chất này còn có tác dụng điều hòa tim
mạch, chống co quắp, chống co thắt cơ vành, hạ huyết áp có tác điều trị hen suyễn vì có tác dùng điều hòa
hô hấp (Bộ Y Tế, 2009; Đỗ Huy Bích, 2004).
Hiện nay, có khá nhiều loại thuốc điều trị mất ngủ. Nhóm tân dược kê toa có Seduxen, Valium, Stinox,
Xanax… Nhưng thường được các bác sỹ chuyên khoa chỉ định trong thời gian ngắn vì người bệnh có thể
bị lệ thuộc thuốc, giảm trí nhớ nếu sử dụng kéo dài và gây ra một số tác dụng phụ như mệt mỏi, buồn ngủ
ban ngày, nhức đầu, hoa mắt, buồn nôn, khô miệng, vụng về, giảm tập trung… Nhóm các dược liệu an thần
được sử dụng phổ biến trong y học cổ truyền gồm có Lạc Tiên, Vông Nem, Bình Vôi…
Trong y học cổ truyền xa xưa, củ Bình Vôi đã được sử dụng rất nhiều dưới dạng thuốc sắc, hay ngâm
rượu, đun nước cùng với Lạc Tiên, Vông Nem uống hàng ngày chữa chứng mất ngủ, an thần, nhức đầu,
*
Tác giả liên hệ
Email: vuduythinhbk@gmail.com
1152
- đau bụng… Hiện nay Rotundin được sử dụng rộng rãi chủ yếu để chữa mất ngủ và an thần, Rotundin có
nguồn gốc tự nhiên và có rất nhiều ưu điểm vượt trội, khả năng giảm độc tính tốt, sự dung nạp thuốc tốt,
mang lại cho bệnh nhân giấc ngủ sinh lý tốt, phục hồi trí nhớ.
2. Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
2.1. Phương pháp chiết alcaloid dưới dạng bazơ bằng dung môi hữu cơ không phân cực
Giai đoạn 1: Chuẩn bị nguyên liệu
Chúng tôi nghiên cứu quy trình chiết xuất và tinh chế rotundin trích từ củ Bình Vôi (Stephania rotunda
Lour) trồng tại Sơn La bằng dung môi không phân cực là Cloroform đã được axits hóa bằng axit HCl 1%.
Nguyên liệu: Củ Bình Vôi (Stephania rotunda Lour) tươi được thu hái tại huyện Hát Lót, tỉnh Sơn La
vào tháng 2 năm 2022.
Mẫu được giám định tên khoa học dựa vào đặc tính hình thái mô tả trong các tài liệu về thực vật và dược
điển (Đỗ Tất Lợi, 2004; Đỗ Huy Bích, 2004; Bộ Y Tế, 2009)
Sau khi thu hái tại Sơn La, nguyên liệu được rửa sạch để loại bỏ đất, cắt bỏ những phần dược liệu không
đủ chất lượng, để ráo nước rồi cắt lát mỏng sau đó đem sấy khô, say nhỏ rồi được bảo quản hút chân không
ở nhiệt độ phòng trong túi nilon.
Chế bột và chiết xuất có chứa Rotundin thô. Để tăng khả năng chiết chúng tôi xay nhỏ củ Bình Vôi trước
khi chiết nhằm làm tăng bề mặt tiếp xúc giữa pha rắn và pha lỏng, đẩy nhanh quá trình khuyếch tán. Tuy
nhiên, nếu ta chia nhỏ dược liệu quá dung môi sẽ khó chuyển động qua được khối dược liệu và rất khó thu
được dịch chiết.
Kiềm hóa và làm trương nở củ Bình Vôi bằng Ca(OH)2 để chuyển hóa alcaloid trong nguyên liệu sang
dạng alcaloid base.
Giai đoạn 2: Chiết nguyên liệu
Sử dụng dung môi chiết là dung môi hữu cơ không phân cực (các dung môi không hòa lẫn nước).
Chiết bột củ Bình Vôi sau khi đã được kiềm hóa bằng dung môi không phân cực là Cloroform.
Sử dụng bình gạn và các dụng cụ chiết chất lỏng bằng bình ngấm kiệt.
Gộp các dịch chiết muối alcaloid lại rồi kiềm hóa để chuyển alcaloid sang dạng base, lắc nhẹ với dung
môi hữu cơ thích hợp nhiều lần để lắng kiệt alcacloid base. Sau khi lấy riêng lớp dung môi hữu cơ có chứa
alcaloid base, chúng tôi loại nước bằng muối trung tính khan nước Na2SO4, rồi cất thu hồi dung môi hoặc
bốc hơi dung môi sẽ thu được cắn Alcaloid thô (Đỗ Huy Bích,2004)
Giai đoạn 3: Tinh chế
Tinh chế thu được các acaloid bằng cách chuyển dạng muối với axit và chuyển dạng base bằng kiềm và
phân chia chúng giữa hai pha dung môi hữu cơ không phân cực và nước để loại bỏ các tạp chất không phải
là Alcaloid.
Alcaloid thô được tinh chế bằng cách chuyển nó nhiều lần từ dung môi hữu cơ sang dung môi nước và
ngược lại, cuối cùng làm bốc hơi dung môi bằng cách thủy thu được alcaloid dạng tinh khiết.
Chúng tôi sử dụng phương pháp trao đổi ion để tách riêng Rotundin.
1153
- 2.2. Phương pháp trao đổi ion
Phương pháp trao đổi ion dựa vào sự trao đổi thuận nghịch giữa các ion trong dung dịch muối alcaloid
và các ion đã bị hấp phụ trên chất mang (nhựa trao đổi ion).
Các nhựa trao đổi ion(inonit) được dùng là các cationit (những cao phân tử rắn mang nhóm axit có khả
năng hấp thụ các cation) và các anionit (những cao phân tử rắn mang nhóm base có khả năng hấp thụ các
anionit). Các nhựa trao đổi này không tan trong nước và các dung môi hữu cơ (Đỗ Tấn Lợi, 2004; Đỗ Huy
B.HCl → [BH]+ + Cl-
Bích, 2004). Muối alcaloid hòa tan trong nước tạo ra các cation lớn:
Quá trình trao đổi của dung dịch muối alcaloid với nhựa trao đổi ion khi sử dụng cationit xảy ra như
Cat-.H+[BH]+Cl- → Cat-[BH]+H+ + Cl-
sau:
Nhựa cationit hấp phụ rotundin tạo ra muối và sẽ được đẩy ra khi có dung dịch kiềm hoặc amoniac theo
Cat-.[BH]+H+ + [NH4]+OH- → Cat-.[NH4]+ + B + H2O
phương trình sau:
Rotundin là alcaloid base không hòa tan trong nước, được giữ lại trong cột và sau đó được chiết ra bằng
dung môi hữu cơ
2.3. Định tính rotundin trên tiêu bản thực vật
Dùng thuốc thử Bouchardat. Vì protid cũng có thể cho kết tủa với với thuốc thử này nên để có kết luận
chắc chắn chúng tôi dùng hai tiêu bản:
Một tiêu bản thứ nhất. Ngay sau khi cắt, nhỏ một giọt thuốc thử Bouchardat, đợi một lúc rồi soi kính
hiển thu được kết tủa màu nâu.
Một tiêu bản thứ hai. Đem ngâm vào rượu Tactric, sau đó rửa sạch rượu Tactric bằng nước cất rồi đặt
lên phiến kính rồi nhỏ một giọt dung dịch chiết xuất từ củ Bình Vôi, nhỏ một giọt thuốc thử Bouchardat,
để một lúc đem soi kính. Nếu tế bào có chứa rotundin thì rotundin hòa tan trong rượu và trên vi phẫu không
thấy kết tủa nâu.
3. Kết quả và thảo luận
Kết quả thu được khi sử dụng phương pháp chiết xuất rotundin trong củ Bình Vôi bằng phương pháp
chiết trong môi trường kiềm sử dụng dung môi hữu cơ không phân cực và định tính rotundin trên tiêu bản
thực vật đã thu được kết quả như sau:
Dạng tinh thể màu vàng nhạt, không mùi, không vị; Khi tiếp xúc với ánh sáng hoặc nhiệt dễ bị chuyển
màu vàng đậm hơn; Dễ tan tan axit sulfuric loãng, tan trong chloroform, ít tan ethanol và ether, không tan
trong nước (Bộ Y tế, 2009).
4. Kết luận
Kết quả thu được khi xác định rotundin trong củ Bình Vôi tại huyện Hát Lót tỉnh Sơn La. Bột củ Bình
Vôi được ngâm trong dung dịch Ca(OH)2 và chiết trong môi trường HCl 1%. Từ hỗn hợp alcaloid thô đã
cô lập được rotundin đạt độ tinh khiết 95%, cấu trúc hóa học được định tính trên tiêu bản thực vật.
Từ kết quả nghiên cứu trên chúng tôi đề xuất nhân rộng vùng nguyên liệu trồng cây Bình Vôi đạt tiêu
chuẩn Vietgap để làm dược liệu chiết suất rotundin tự nhiên phục vụ trong ngành dược phẩm tại Việt Nam
và xuất khẩu.
Tài liệu tham khảo
Bộ Y tế, 2009. Dược điển Việt Nam IV. Nhà xuất bản Y học.
Đỗ Huy Bích, 2004. Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam. Nhà xuất bản Khoa học và Kỹ Thuật,
Hà nội, Việt nam.
Đỗ Tấn Lợi, 2004. Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam. Nhà xuất bản Y học.
1154
- ABSTRACT
Research on the process of extracting L-tetrahydropalmatine
in the plant Vinegar used to treat insomnia
Nguyen Thu Ha1, Vu Duy Thinh1,2,*
1
Hanoi University of Mining and Geology
2
Academy of Science and Technology - Vietnam Academy of Science and Technology
Tubers of Stephania rotunda Lour grown in Son La province are used as raw materials for extracting L-
tetrahydropalmatine (a medical jargon – Rotundin) C21H25NO4 – a major component- alcaloid with the
effects of sedative and preventing loss of memory. The purpose of this research is to study a simple ,
inexpensive, and procedure for extracting rotundin.
Characterization of compounds obtained on plant slides using Bouchardat reagent with a purity of 96%.
Keywords: Binh Voi, insomnia
1155
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
