Nghiên cứu sử dụng công nghệ tế bào và kỹ thuật chỉ thị phân tử phục vụ chọn tạo giống cây trồng

Chia sẻ: Nguyen Lan | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:218

Thêm vào BST

Báo xấu

112
lượt xem 32
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

ây lúa là cây lương thực chiếm vị trí quan trọng cho các nước đang phát triển, đặc biệt là Việt Nam. Nhìn vào thị trường tiêu thụ lúa gạo hiện nay, chúng ta cần phải đầu tư hơn nữa trong việc nâng cao chất lượng gạo, thông qua nhiều con đường để rút ngắn được thời gian và cung cấp kịp thời các giống cho sản xuất Trong những đặc tính lý hoá liên quan tới chất lượng gạo thì mùi thơm là một trong những đặc tính quan trọng. Sự biểu hiện tính trạng thơm trong lúa gạo...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Nghiên cứu sử dụng công nghệ tế bào và kỹ thuật chỉ thị phân tử phục vụ chọn tạo giống cây trồng

Vkh&cnvn VCNSH ViÖn khoa häc vµ c«ng nghÖ viÖt nam ViÖn c«ng nghÖ sinh häc 18 Hoµng Quèc ViÖt, CÇu GiÊy, Hµ Néi B¸o c¸o tæng kÕt khoa häc vµ kü thuËt §Ò tµi: Nghiªn cøu sö dông c«ng nghÖ tÕ bµo vµ kü thuËt chØ thÞ ph©n tö phôc vô chän t¹o gièng c©y trång M∙ sè: kc.04.08 Chñ nhiÖm: PGS. TSKH. Lª thÞ muéi Th− ký: TS. §inh thÞ phßng Hµ néi, 12/2004 B¶n quyÒn 2004 thuéc ViÖn CNSH §¬n xin sao chÐp toµn bé hoÆc tõng phÇn tµi liÖu nµy ph¶i göi ®Õn ViÖn tr−ëng ViÖn CNSH trõ tr−êng hîp sö dông víi môc ®Ých nghiªn cøu.Vkh&cnvn
ViÖn khoa häc vµ c«ng nghÖ viÖt nam ViÖn c«ng nghÖ sinh häc 18 Hoµng Quèc ViÖt, CÇu GiÊy, Hµ Néi B¸o c¸o tæng kÕt khoa häc vµ kü thuËt §Ò tµi: Nghiªn cøu sö dông c«ng nghÖ tÕ bµo vµ kü thuËt chØ thÞ ph©n tö phôc vô chän t¹o gièng c©y trång Chñ nhiÖm: PGS. TSKH. Lª thÞ muéi Th− ký: TS. §inh thÞ phßng Hµ néi, 12/2004 B¶n th¶o viÕt xong th¸ng 12 n¨m 2004 Tµi liÖu nµy ®−îc chuÈn bÞ trªn c¬ së kÕt qu¶ thùc hiÖn §Ò tµi cÊp Nhµ n−íc m· sè KC.04.08
Lêi c¶m ¬n Chñ nhiÖm ®Ò tµi xin ch©n thµnh c¶m ¬n Bé Khoa häc C«ng nghÖ vµ M«i tr−êng, ViÖn Khoa häc vµ C«ng nghÖ ViÖt Nam, ViÖn C«ng nghÖ Sinh häc, Ban Chñ nhiÖm Ch−¬ng tr×nh KC.04 vµ c¸c c¬ quan phèi hîp nghiªn cøu ®· t¹o ®iÒu kiÖn gióp ®ì ®Ò tµi trong suèt thêi gian thùc hiÖn c¸c néi dung nghiªn cøu. Hµ Néi, ngµy 25 th¸ng 12 n¨m 2004 ViÖn CNSH Chñ nhiÖm ®Ò tµi PGS.TSKH. Lª ThÞ Muéi
MôC LôC DANH S¸NH C¸C C¥ QUAN PhèI HîP Vµ NG¦êi thùc hiÖn.............................................................1 1. Mét sè th«ng tin chÝnh vÒ ®Ò tµi...................................................................................................................1 2. Ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc phèi hîp tham gia thùc hiÖn ®Ò tµi ..................................................................1 3. C¸c c¸n bé tham gia.................................................................................................................................... 3 4. C¸c ®¬n vÞ kh¸c tham gia ............................................................................................................................4 Bµi tãm t¾t ......................................................................................................................................................6 Më ®Çu ............................................................................................................................................................8 Ch−¬ng I. Tæng quan t×nh h×nh nghiªn cøu trong vµ ngoµi n−íc ......................................10 1.1. Nh©n nhanh in vitro ..................................................................................................................................10 1.2. T¹o gièng b»ng c«ng nghÖ tÕ bµo thùc vËt.............................................................................................. 11 1.3. øng dông chØ thÞ ph©n tö trong nghiªn cøu chän t¹o gièng c©y trång míi...............................................12 Ch−¬ng II. néi dung, VËt liÖu vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu .....................................................14 2.1. Môc tiªu ....................................................................................................................................................14 2.2. Néi dung nghiªn cøu (nh− ®· ®¨ng ký trong B¶n thuyÕt minh)................................................................15 2.2.1. X©y dùng vµ hoµn thiÖn qui tr×nh c«ng nghÖ nh©n nhanh in vitro ........................................................15 2.2.2. Sö dông kü thuËt chän dßng biÕn dÞ soma vµ nu«i cÊy bao phÊn ®Ó t¹o gièng lóa xuÊt khÈu, lóa chÊt l−îng cao, kh¸ng bÖnh ®¹o «n trång trong néi ®Þa, ng« n¨ng suÊt kh¸ng bÖnh kh« v»n vµ phôc tr¸ng gièng c©y Ng−u tÊt:............................................................................................................15 2.2.3. Khai th¸c, thiÕt kÕ, triÓn khai kü thuËt chØ thÞ ph©n tö vµo ®¸nh gi¸ ®a d¹ng tËp ®oµn gièng nh»m lùa chän bè mÑ cÆp lai vµ ®¸nh gi¸ c¸c dßng cã triÓn väng thµnh gièng ............................................16 2.2.4. Kh¶o nghiÖm vµ triÓn khai s¶n xuÊt c¸c dßng c©y trång míi t¹o ®−îc ................................................ 16 2.2.5. KÕt luËn ®−îc 3 gièng míi t¹o ®−îc: .....................................................................................................17 2.3. Më réng ®èi t−îng nghiªn cøu cña ®Ò tµi .................................................................................................17 2.4. VËt liÖu vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu ........................................................................................................17 2.4.1. VËt liÖu...................................................................................................................................................17 2.4.2. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu ......................................................................................................................18 2.5. D¹ng s¶n phÈm, kÕt qu¶ t¹o ra ................................................................................................................20 2.6. Nhu cÇu kinh tÕ - x· héi, ®Þa chØ ¸p dông .................................................................................................20 Ch−¬ng III. C¸c kÕt qu¶ chÝnh ®∙ thu ®−îc..................................................................................22 3.1. Nghiªn cøu vµ hoµn thiÖn quy tr×nh nh©n nhanh mét sè gièng c©y trång b»ng kü thuËt nu«i cÊy in vitro .............................................................................................................................................22 3.1.1. C©y Keo lai vµ B¹ch ®µn lai ..................................................................................................................22 3.1.2. C©y Ba kÝch ...........................................................................................................................................29 3.1.3. Hoa §Þa Lan...........................................................................................................................................35 3.1.4. Lóa bÊt dôc NhÞ 32A vµ BoA .................................................................................................................40 3.1.5. §iÒu cao s¶n PN1 vµ BO1 ....................................................................................................................41 3.1.6. KÕt luËn vÒ nghiªn cøu vµ hoµn thiÖn quy tr×nh nh©n nhanh mét sè gièng c©y trång b»ng kü thuËt nu«i cÊy in vitro.......................................................................................................................................43
3.2. T¹o gièng míi b»ng kü thuËt chän dßng biÕn dÞ soma vµ nu«i cÊy bao phÊn ë lóa, ng« vµ c©y Ng−u TÊt .............................................................................................................................................45 3.2.1. Lóa chÊt l−îng cao dïng trong n−íc .....................................................................................................45 3.2.1.1. KÕt qu¶ t¹o c¸c dßng m« sÑo lóa mang biÕn dÞ soma .......................................................................45 3.2.1.2. Ph©n tÝch mét sè ®Æc ®iÓm n«ng häc trªn ®ång ruéng thÕ hÖ RM0...................................................48 3.2.1.3. Sù ph©n ly mét sè ®Æc ®iÓm n«ng häc ë thÕ hÖ RM1 ........................................................................50 3.2.1.4. Tãm t¾t kÕt qu¶ t¹o c¸c dßng lóa ®Æc s¶n dïng trong n−íc ..............................................................54 3.2.2. Lóa xuÊt khÈu ........................................................................................................................................55 3.2.2.1. KÕt qu¶ khai th¸c vËt liÖu di truyÒn ®Ó nu«i cÊy tÕ bµo soma vµ tói phÊn ......................................... 56 3.2.2.2. Chän t¹o dßng lóa b»ng kü thuËt chän dßng tÕ bµo soma ................................................................59 3.2.2.3. Chän läc dßng lóa phÈm chÊt th«ng qua nu«i cÊy tói phÊn ...............................................................60 3.2.2.4. §¸nh gi¸ n¨ng suÊt phÈm chÊt cña c¸c dßng cã triÓn väng ..............................................................67 3.2.2.5. Tãm t¾t kÕt qu¶ chän dßng lóa xuÊt khÈu b»ng c«ng nghÖ tÕ bµo thùc vËt ......................................72 3.2.3. Lóa kh¸ng bÖnh ®¹o «n.........................................................................................................................73 3.2.3.1. KÕt qu¶ nu«i cÊy bao phÊn.................................................................................................................74 3.2.3.2. KÕt qu¶ theo dâi ®Æc ®iÓm n«ng sinh häc mét sè dßng lóa chän läc.................................................75 3.3.2.3. KÕt qu¶ ph©n tÝch sinh ho¸ mét sè dßng lóa tõ nu«i cÊy bao phÊn ...................................................76 3.3.2.4. Mét sè dßng lóa kh¸ng bÖnh ®¹o «n chÊt l−îng cao t¹o ®−îc ..........................................................77 3.3.2.5. Tãm t¾t kÕt qu¶ chän dßng lóa kh¸ng ®¹o «n....................................................................................80 3.2.4. Ng« n¨ng suÊt kh¸ng ng« v»n ..............................................................................................................80 3.2.4.1. T¹o dßng thuÇn b»ng kü thuËt nu«i cÊy bao phÊn .............................................................................81 3.2.4.2. T¹o c©y ng« ®¬n béi kÐp ....................................................................................................................85 3.2.4.3. §¸nh gi¸ vµ kh¶o nghiÖm t¸c gi¶ c¸c dßng triÓn väng ......................................................................87 4.2.4.4. KÕt qu¶ t¹o gièng ng« míi n¨ng suÊt kh¸ng kh« v»n........................................................................89 3.2.5. Phôc tr¸ng c©y Ng−u tÊt........................................................................................................................89 3.3. Nghiªn cøu kü thuËt sinh häc ph©n tö vµo viÖc ®¸nh gi¸ ®a d¹ng di truyÒn tËp ®oµn mét sè gièng c©y trång nh»m lùa chän bè mÑ cÆp lai −u tó vµ ®¸nh gi¸ sím c¸c dßng triÓn väng thµnh gièng. ......................................................................................................................................... 91 3.3.1. Nghiªn cøu ®a d¹ng tËp ®oµn gièng lóa cã tÝnh kh¸ng kh¸c nhau víi bÖnh b¹c l¸ vi khuÈn (Xanthomonas Ozyza).....................................................................................................................................91 3.3.2. C©y l¹c...................................................................................................................................................95 3.3.2.1. Thu thËp vµ ®¸nh gi¸ tËp ®oµn l¹c kh¸ng bÖnh rØ s¾t vµ hÐo xanh vi khuÈn.....................................96 3.3.2.2. KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ ph¶n øng kh¸ng bÖnh cña c¸c gièng thu thËp.......................................................96 3.3.2.3. Tèi −u ph¶n øng PCR .........................................................................................................................98 3.3.2.4. Ph©n tÝch ®a d¹ng tËp ®oµn l¹c kh¸ng bÖnh hÐo xanh víi c¸c chØ thÞ SSRs.....................................98 3.3.2.5. Ph©n tÝch ®a d¹ng tËp ®oµn 33 gièng l¹c kh¸ng bÖnh rØ s¾t b»ng c¸c chØ thÞ RAPD.........................104 3.3.2.6. X¸c ®Þnh c¸c chØ thÞ SSR liªn quan tÝnh kh¸ng bÖnh rØ s¾t ë l¹c ........................................................108 3.3.2.7. Lai h÷u tÝnh, t¹o quÇn thÓ vµ chän läc gièng l¹c kh¸ng bÖnh rØ s¾t ...................................................115 3.3.2.8. Nghiªn cøu sµng läc sím c¸c dßng l¹c F3 cÆp lai ICG950166 x L12 víi c¸c chØ thÞ ph©n tö liªn quan ®Õn tÝnh kh¸ng bÖnh rØ s¾t ...............................................................................................................115 3.3.2.9. KÕt luËn chung vÒ t¹o gièng l¹c cã sù hç trî cña sinh häc ph©n tö...................................................121 3.3.3. C©y ®Ëu t−¬ng .......................................................................................................................................122
3.3.3.1. Thu thËp vµ ®¸nh gi¸ tËp ®oµn gièng ®Ëu t−¬ng kh¸ng bÖnh rØ s¾t vµ chÞu h¹n ...............................122 3.3.3.2. Nghiªn cøu chän mét sè chØ thÞ RADP vµ SSR thÝch hîp cho nghiªn cøu ........................................ 122 3.3.3.3. KÕt qu¶ t¹o gièng ®Ëu t−¬ng chÞu h¹n vµ kh¸ng bÖnh rØ s¾t cã sù phèi hîp cña chØ thÞ ph©n tö.... ........................................................................................................................................................131 3.3.3.4. KÕt luËn vÒ t¹o gièng ®Ëu t−¬ng b»ng chØ thÞ ph©n tö ........................................................................135 3.3.4. §¸nh gi¸ sím c¸c dßng lóa vµ ng« chän läc ®−îc b»ng c¸c chØ thÞ ph©n tö liªn quan ......................137 3.3.4.1. §¸nh gi¸ sím c¸c dßng lóa kh¸ng bÖnh ®¹o «n chÊt l−îng cao víi c¸c chØ thÞ STS ........................137 3.3.4.2. §¸nh gi¸ sím c¸c dßng lóa xuÊt khÈu víi c¸c chØ thÞ ph©n tö liªn quan ...........................................139 3.3.4.3. Chän t¹o c¸c dßng ng« míi cã sù trî gióp cña chØ thÞ ph©n tö ..........................................................141 3.4. KÕt qu¶ kh¶o nghiÖm vµ triÓn khai s¶n xuÊt thö c¸c dßng lóa, ng« vµ ®Ëu t−¬ng .........................144 3.5. Më réng s¶n xuÊt gièng lóa míi DR3 ..................................................................................................146 Ch−¬ng IV. Tæng qu¸t ho¸ vµ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ thu ®−îc.....................................................149 4.1. KÕt qu¶ næi bËt .........................................................................................................................................149 4.2. Tr×nh ®é c«ng nghÖ...................................................................................................................................150 4.3. Kh¶ n¨ng ¸p dông ....................................................................................................................................150 4.4. Nh÷ng ®ãng gãp míi cña ®Ò tµi ...............................................................................................................152 4.5.§µo t¹o ......................................................................................................................................................152 4.6. S¶n phÈm cña ®Ò tµi.................................................................................................................................154 4.6.1. S¶n phÈm c«ng nghÖ cña ®Ò tµi............................................................................................................154 4.6.2. S¶n phÈm giao nép cña ®Ò tµi ®· ký trong Hîp ®ång nghiªn cøu víi Ch−¬ng tr×nh KC.04.................155 4.7. Tån t¹i cña ®Ò tµi ......................................................................................................................................157 4.8. Hîp t¸c quèc tÕ ........................................................................................................................................157 4.9 T×nh h×nh sö dông kinh phÝ ........................................................................................................................157 Ch−¬ng V. KÕt luËn vµ ®Ò nghÞ...........................................................................................................158 5.1. KÕt luËn chÝnh...........................................................................................................................................158 5.2. KiÕn nghÞ...................................................................................................................................................160 C¸c c«ng tr×nh c«ng bè ...................................................................................................................................160 Tµi liÖu tham kh¶o ...........................................................................................................................................163 Phô lôc.... ........................................................................................................................................................171
Nh÷ng Ch÷ viÕt t¾t §TST: §iÒu tiÕt sinh tr−ëng 2,4D: 2,4 Dichlorophenoxyacetic acid AC: §é bÒn gel AFLP: §a h×nh chiÒu dµi c¸c ph©n ®o¹n ADN ®−îc nh©n b¶n AVRDC: Trung t©m nghiªn cøu rau mµu ch©u ¸ BAP (BA): Benzylaminopurine Bé NN vµ PTNT: Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n CNSH: ViÖn C«ng nghÖ Sinh häc CYMMYT: Ch−¬ng tr×nh quü gen vµ c«ng nghÖ sinh häc vµ lóa mú DDBJ: Ng©n hµng gen NhËt b¶n DNA: Deoxyribonucleic acid EMBL: Ng©n hµng gen Ch©u ¢u EU: Ch©u ¢u GC: §é bÒn thÓ gel GT: §é ho¸ hå HTX: Hîp t¸c x· IAA: Indol Acetic Acid IBA: Indol Butiric Acid (AxÝt Indol Axetic) IBA: Indol butyric ICRISAT: ViÖn nghiªn cøu c©y trång mµu Quèc tÕ IRRI: ViÖn Nghiªn cøu lóa quèc tÕ KHCNMT: Khoa häc C«ng nghÖ M«i tr−êng KHKTNN: ViÖn Khoa häc kü thuËt N«ng nghiÖp Kin. Kinetin L§BSCL: ViÖn Lóa §ång b»ng S«ng Cöu Long MAS: Chän gièng cã hç trî cña chØ thÞ ph©n tö) MDS: BiÓu ®å ®a chiÒu MS: M«i tr−êng nu«i cÊy cña Murashinge & Skoog NAA: A xÝt Napthalen Acetic PCR: Ph¶n øng trïng hîp chuçi DNA PIC: Hµm l−îng th«ng tin vÒ tÝnh ®a h×nh PVP: Polyvinyl Pyrroline QTL: C¸c locus tÝnh tr¹ng sè l−îng RAPD: §a h×nh ®o¹n DNA ®−îc nh©n b¶n ngÉu nhiªn RFLP: TÝnh ®a h×nh chiÒu dµi ph©n ®o¹n c¾t giíi h¹n
SHN§: ViÖn Sinh häc nhiÖt ®íi SHNN: ViÖn Sinh häc N«ng nghiÖp SHPT: Sinh häc ph©n tö SSR: C¸c tr×nh tù lÆp l¹i ®¬n gi¶n TGMS: TÝnh bÊt dôc nhiÖt ®é TGST: Thêi gian sinh tr−ëng TTKHSX: Trung t©m khoa häc s¶n xuÊt TTKNGCTT¦: Trung t©m kh¶o nghiÖm gièng c©y trång Trung −¬ng
Danh môc c¸c b¶ng B¶ng 1. §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng t¹o m« sÑo cña c¸c gièng lóa trªn m«i tr−êng C1 vµ C2 B¶ng 2. Tû lÖ phÇn tr¨m m« sèng sau 30 ngµy chiÕu x¹ gamma tõ nguån Co60 B¶ng 3. Tû lÖ (%) m« sÑo t¸i sinh c©y sau 60 ngµy chiÕu x¹ B¶ng 4. Sè c©y t¸i sinh thu ®−îc B¶ng 5. KÕt qu¶ gieo trång c¸c dßng t¸i sinh tõ m« sÑo xö lý tia gamma thÕ hÖ RM0 B¶ng 6. Mét sè ®Æc ®iÓm n«ng häc cña c¸c dßng t¸i sinh tõ m« sÑo xö lý tia gamma thÕ hÖ RM0 cña c¸c gièng lóa nghiªn cøu B¶ng 7. Mét sè ®Æc ®iÓm n«ng häc c¸c dßng lóa T¸m xoan vµ T¸m Êp BÑ quan t©m thu vô mïa 2003 - thÕ hÖ RM1 B¶ng 8. §Æc ®iÓm n«ng häc cña c¸c dßng kh«ng c¶m quang træ vô Xu©n 2004 – thÕ hÖ RM2 B¶ng 9. Mét sè ®Æc ®iÓm c¸c gièng trong tæ hîp lai ®Ó cÊy tói phÊn vµ tÕ bµo soma B¶ng 10. HÖ sè di truyÒn (H) vµ ph−¬ng sai (sg2) cña quÇn thÓ F2 cña mét sè tæ hîp lai B¶ng 11. C¸c th«ng sè di truyÒn trªn c¸c tÝnh tr¹ng AC, GC vµ GT trªn tæ hîp IR 64/ Jasmine 85 B¶ng 12. HÖ sè t−¬ng quan cña c¸c tÝnh tr¹ng víi AC víi GC vµ GT trªn hai quÇn thÓ F2 vµ BC2F2 cña IR 64/ Jasmine 85 B¶ng 13. HÖ sè t−¬ng quan kiÓu gen (rg), kiÓu h×nh (rp) vµ m«i tr−êng (re) trªn quÈn thÓ F3 cña IR 64 /Jasmine 85 B¶ng 14. KÕt qu¶ t¹o tÕ bµo soma trªn mét sè gièng B¶ng 15. ¶nh h−ëng chuyÓn tói phÊn tõ m«i tr−êng m« sÑo sang m«i tr−êng t¸i sinh B¶ng 16. Tû lÖ c©y t¸i sinh trªn vµi tæ hîp lai B¶ng 17. §¸nh gi¸ tû lÖ t¹o m« sÑo vµ ph¸t triÓn c©y t¸i sinh trªn tæ hîp gièng giµu vitamine B¶ng 18. Tû lÖ t¹o m« sÑo trªn c¸c m«i tr−êng B¶ng 19. Kh¶ n¨ng t¸i sinh c©y xanh trªn c¸c m«i tr−êng B¶ng 20. So s¸nh kÕt qu¶ mét sè dßng tõ nu«i cÊy tói phÊn vô HÌ thu n¨m 2003 B¶ng 21. Ph©n tÝch phÈm chÊt cña mét sè gièng B¶ng 22. C¸c ®Æc tÝnh h×nh th¸i cña c¸c dßng nu«i cÊy tói phÊn tõ tæ hîp lai F1 B¶ng 23. C¸c thµnh phÇn n¨ng suÊt cña c¸c dßng nu«i cÊy tói phÊn tõ tæ hîp lai F1 B¶ng 24. Ph©n tÝch phÈm chÊt cña 4 dßng trªn ®−îc ghi nhËn trªn b¶ng 24 B¶ng 25. N¨ng suÊt vµ thµnh phÇn n¨ng suÊt cña c¸c gièng lóa tõ tói phÊn vµ tÕ bµo soma §«ng xu©n 2003 B¶ng 26. PhÈm chÊt g¹o cña c¸c gièng lóa tõ soma vµ tói phÊn B¶ng 27. N¨ng suÊt vµ ®Þa ®iÓm cña c¸c gièng ®−a ®i kh¶o nghiÖm B¶ng 28. C¸c tæ hîp lai nghiªn cøu chän t¹o gièng lóa chÊt l−îng kh¸ng ®¹o «n «n B¶ng 29. KÕt qu¶ t¹o m« sÑo vµ t¸i sinh c©y tõ nu«i cÊy bao phÊn B¶ng 30. Møc ®é biÕn ®éng mét sè chØ tiªu h×nh th¸i ë c¸c dßng lóa nu«i cÊy bao phÊn B¶ng 31. KÕt qu¶ ph©n tÝch sinh ho¸ mét sè dßng/gièng lóa thÝ nghiÖm B¶ng 32. Mét sè dßng lai vµ dßng ®¬n béi kÐp chän läc cho c¸c nghiªn cøu kh¶o nghiÖm B¶ng 33. KÕt qu¶ c¶i t¹o n©ng cao tû lÖ ph¶n øng t¹o cÊu tróc ph«i vµ t¸i sinh c©y B¶ng 34. Tû lÖ t¹o cÊu tróc ph«i vµ t¸i sinh c©y cña mét sè nguån vËt liÖu ®−îc chuyÒn tÝnh c¶m øng (vô Thu 2003)
B¶ng 35. KÕt qu¶ thÝ nghiÖm nu«i cÊy bao phÊn (Vô Xu©n 2004) B¶ng 36. §Æc ®iÓm cña mét sè tæ hîp lai triÓn väng B¶ng 37. KÕt qu¶ kh¶o nghiÖm mét sè gièng trong s¶n suÊt (Thu §«ng 2003) B¶ng 38. Danh s¸ch tËp ®oµn gièng lóa sö dông trong nghiªn cøu B¶ng 39. Danh s¸ch 35 gièng l¹c cã ph¶n øng kh¸c nhau víi bÖnh hÐo xanh vi khuÈn B¶ng 40. Gi¸ trÞ PIC cña tËp ®oµn 35 gièng l¹c kh¸ng bÖnh hÐo xanh vi khuÈn B¶ng 41. Gi¸ trÞ t−¬ng quan kiÓu h×nh theo 3 ph−¬ng ph¸p tÝnh hÖ sè di truyÒn gièng nhau víi 4 kiÓu ph©n nhãm B¶ng 42. Nguån gèc vµ møc ®é kh¸ng bÖnh rØ s¾t cña 33 gièng l¹c B¶ng 43. Tr×nh tù c¸c ®o¹n måit sö dông trong nghiªn cøu B¶ng 44. Nguån gèc sinh th¸i vµ ®iÓm kh¸ng bÖnh cña 42 gièng l¹c B¶ng 45. Tr×nh tù 23 cÆp måi SSR thiÕt kÕ B¶ng 46. Sè ph©n ®o¹n ADN nh©n b¶n vµ gi¸ trÞ PIC cña tËp ®oµn 42 gièng l¹c kh¸ng bÖnh rØ s¾t B¶ng 47. C¸c allen cã liªn quan ®Õn tÝnh kh¸ng bÖnh rØ s¾t ë l¹c B¶ng 48. Tr×nh tù nucleotide cña c¸c cÆp måi SSR liªn quan ®Õn tÝnh kh¸ng bÖnh rØ s¾t B¶ng 49. Tæng hîp kÕt qu¶ sµng läc ph©n tö cña c¸c dßng l¹c F3 víi bèn cÆp måi kiÓm so¸t tÝnh kh¸ng bÖnh rØ s¾t ë l¹c B¶ng 50. ChØ thÞ SSR liªn quan ®Õn tÝnh chÞu h¹n ë ®Ëu t−¬ng B¶ng 51. ChØ thÞ SSR dïng ®Ó ®¸nh gi¸ ®a d¹ng tËp ®oµn gièng ®Ëu t−¬ng B¶ng 52. KÕt qu¶ ph©n tÝch sù ®a d¹ng mét sè gièng ®Ëu t−¬ng víi c¸c chØ thÞ SSR B¶ng 53. Thêi gian sinh tr−ëng cña c¸c dßng thö nghiÖm, vô xu©n 2004 t¹i Thanh Hµ, Hoµ B×nh B¶ng 54. N¨ng suÊt vµ c¸c yÕu tè t¹o thµnh n¨ng suÊt cña c¸c dßng thö nghiÖm, vô xu©n 2004 t¹i Thanh Hµ, Hoµ B×nh. B¶ng 55. Tr×nh tù c¸c chØ thÞ STS liªn quan ®Õn tÝnh kh¸ng ®¹o «n vµ chÊt l−îng lóa g¹o: B¶ng 56. Tr×nh tù c¸c nucleotide cña hai chØ thÞ SSR liªn quan ®Õn tÝnh kh¸ng bÖnh kh« v»n ë ng« B¶ng 57. Sè vô kh¶o nghiÖm vµ diÖn tÝch s¶n xuÊt thö cña c¸c dßng c©y trång t¹o ®−îc B¶ng 58. Thèng kª mét sè ®Æc ®iÓm n«ng häc cña c¸c dßng lóa kh¶o nghiÖm B¶ng 59. Thèng kª mét sè ®Æc ®iÓm n«ng häc cña c¸c dßng ng« kh¶o nghiÖm B¶ng 60. Thèng kª diÖn tÝch s¶n xuÊt gièng lóa DR3 trong 10 vô s¶n xuÊt thö (Vô D«ng Xu©n 1998-1999, Vô Mïa 1999, Vô §«ng Xu©n 1999-2000, Vô Mïa 2000, Vô §«ng Xu©n 2000-2001, Vô Mïa 2001, Vô §«ng Xu©n 2001-2002, Vô Mïa 2002, Vô §«ng Xu©n 2002-2003 vµ Vô Mïa 2003)
Danh môc c¸c H×nh H×nh 1. Chåi B¹ch ®µn lai U29E1 vµ U29C3 H×nh 2. Chåi b¹ch ®µn cÊy ®øng vµ cÊy n»m H×nh 3. Chåi b¹ch ®µn lai ra rÔ H×nh 4. Chåi bÊt ®Þnh Keo lai sau qu¸ tr×nh khö trïng vµ chåi Keo kÐo dµi H×nh 5. Ra rÔ trùc tiÕp Keo lai b»ng thuèc TTG H×nh 6. Luèng c©y B¹ch ®µn lai vµ Keo lai nu«i cÊy m« trong v−ên −¬m H×nh 7. Chåi Ba kÝch s¬ cÊp t¸i sinh tõ l¸t c¾t ®èt th©n 4 tuÇn trªn m«i tr−êng MS + 0,5 mg/l Kin. H×nh 8. Côm chåi Ba kÝch t¸i sinh tõ ®èt th©n (hµng trªn) vµ tõ ngän chåi (hµng d−íi) 60 ngµy trong m«i tr−êng MS + 3,0 mg/l BAP H×nh 9. Côm chåi Ba kÝch t¸i sinh tõ ngän chåi, ®èt th©n vµ phÇn gèc trong m«i tr−êng MS + 3,0 mg/l BAP (60 ngµy sau khi cÊy) H×nh 10. T¹o rÔ in vitro chåi Ba kÝch nu«i cÊy trong 1/4MS kh«ng bæ sung auxin H×nh 11. C©y Ba kÝch ra rÔ in vitro vµ sinh tr−ëng trong bÇu (sau 90 ngµy) H×nh 12. Mét sè gièng §Þa lan hiÖn ®ang l−u gi÷ H×nh 13. T¹o c©y hoµn chØnh trªn m«i tr−êng cã bæ sung NAA vµ c©y gièng §Þa lan cÊy m« ®¹t tiªu chuÈn (> 1 g) H×nh 14. ¶nh h−ëng cña gi¸ thÓ ®Õn kh¶ n¨ng sinh tr−ëng cña §Þa lan cÊy m« sau 8 tuÇn H×nh 15. §Þa lan cÊy m« ngoµi v−ên −¬m t¹i Sapa H×nh 16. §Þa lan cÊy m« ngoµi v−ên s¶n xuÊt (v−ên −¬m cÊp II) H×nh 17. Nh©n nhanh in vitro hai dßng lóa bÊt dôc H×nh 18. H¹t ®iÒu lµm nguyªn liÖu nu«i cÊy vµ c©y mÇm H×nh 19. Chåi t¹o ra tõ nu«i cÊy líp máng ®èt th©n, t¹o rÔ hoµn chØnh H×nh 20. C©y in vitro gièng BO1 ngµy thø 60, c©y ra bÇu ®Êt ngµy thø 7 H×nh 21. (A) M« sÑo gièng T¸m xoan sau 3 tuÇn trªn m«i tr−êng C1; (B) M« sÑo gièng Dù th¬m bÞ chÕt sau 30 ngµy chiÕu x¹ ë liÒu 13 Krad; (C) C©y t¸i sinh sau 60 ngµy chiÕu x¹ ë liÒu 9 Krad trªn m« tr−êng R; (D) C©y m¹ nu«i trªn m«i tr−êng t¹o rÔ; (E) T¸m xoan ®èi chøng cao 142 cm (tr¸i) vµ T¸m xoan ®ét biÕn cao 1,05 cm (ph¶i) ë thÕ hÖ MR0 (liÒu chiÕu x¹ 9 Krad) H×nh 22. B: Dßng lóa TXL7-01-01 kh«ng c¶m quang; A: T¸m Xoan ®èi chøng - kh«ng træ b«ng H×nh 23. H×nh d¹ng vµ mµu s¾c h¹t lóa vµ g¹o cña dßng TXL7-01-01 H×nh 24. Hµm l−îng amylose cña F2 vµ BC2F2 cña tæ hîp lai IR64/Jasmine 85 H×nh 25. Khai th¸c biÕn dÞ soma cña c¸c gièng lóa ®Æc s¶n vµ c©y lóa chuyÓn sang m«i tr−êng t¸i sinh H×nh 26. ¶nh h−ëng cña m«i tr−êng nu«i cÊy lªn kh¶ n¨ng t¹o m« sÑo tõ h¹t phÊn H×nh 27. M« sÑo h×nh thµnh trªn m«i tr−êng CaI vµ CaII H×nh 28. Tû lÖ t¸i sinh cña mét sè tæ hîp lai H×nh 29. C©y t¸i sinh tõ m« sÑo H×nh 30. Gièng Nµng th¬m Chî §µo -5 trång t¹i Sãc Tr¨ng vµ h¹t gièng OM 5797 H×nh 31. M« sÑo t¹o tõ h¹t phÊn cÆp lai Moroberekan vµ WAB56-125 trªn m«i tr−êng th¹ch vµ c©y lóa t¸i sinh tõ m« sÑo nu«i cÊy bao phÊn c©y F1 cÆp lai Moroberekan vµ WAB56-125 H×nh 32. C©y lóa ®¬n béi kÐp HPMD4 nhËn ®−îc tõ nu«i cÊy bao phÊn c©y F1 cÆp lai Morroberekan vµ WAB56-12 H×nh 33. Dßng lóa ®¬n béi kÐp HPKW1 nhËn ®−îc tõ tæ hîp lai KDML105 vµ WAB56-125 H×nh 34. Dßng lóa F6 BW12 trång vô xu©n 2004 (tr¸i) vµ dßng lóa KW1tõ cÆp lai KDML105 vµ WAB56- 125 trång vô xu©n 2004 H×nh 35. T¸i sinh c©y ng« ®¬n béi kÐp H×nh 36. C©y t¸i sinh tõ nguån vËt liÖu ®−îc truyÒn tÝnh c¶m øng t¹o cÊu tróc ph«i vµ t¸i sinh c©y (C164xC172) H×nh 37. C©y ng« ®¬n béi kÐp ®−îc ra ng«i trªn nÒn ®Êt H×nh 38. Nguån dßng C177 kh¸ng kh« v»n H×nh 39. Nguån dßng C305 kh¸ng kh« v»n H×nh 40. Nguån ®èi chøng nhiÔm bÖnh kh« v»n H×nh 41. C©y ng−u tÊt in vitro nh©n tõ ®èt th©n sau 20 ngµy nu«i cÊy vµ c©y ng−u tÊt in vitro ngoµi v−ên −¬m 75 ngµy tuæi
H×nh 42. M« sÑo ng−u tÊt tõ hypocotyl trong m«i tr−êng MS + 1 mg/l IBA sau 20 ngµy nu«i cÊy H×nh 43. KÕt qu¶ ®iÖn di s¶n phÈm RAPD cña 36 gièng lóa cã møc ®é kh¸ng kh¸c nhau víi bÖnh b¹c l¸ vi khuÈn víi måi RA36 H×nh 44. S¬ ®å h×nh c©y cña 36 gièng lóa cã tÝnh kh¸ng kh¸c nhau víi bÖnh b¹c l¸ vi khuÈn theo hÖ sè di truyÒn gièng nhau cña Jaccard vµ kiÓu ph©n nhãm UPGMA H×nh 45. Ph©n tÝch theo to¹ ®é chÝnh (PCA) cña tËp ®oµn 36 gièng lóa víi tæng sè cña hÖ sè sai kh¸c di truyÒn lµ 60,2 % H×nh 46. §¸nh gi¸ bÖnh rØ s¾t b»ng ph−¬ng ph¸p l¸ t¸ch H×nh 47. Chän läc dßng kh¸ng bÖnh rØ s¾t H×nh 48. §¸nh gi¸ bÖnh hÐo xanh b»ng ph−¬ng ph¸p nhiÔm h¹t H×nh 49. §iÖn di kiÓm tra s¶n phÈm PCR-RAPD víi c¸c hµm l−îng ADN kh¸c nhau. H×nh 50. §iÖn di s¶n phÈm PCR víi cÆp måi L45 vµ L50 trªn gel polyacrylamide 0,6% H×nh 51. S¬ ®å h×nh c©y biÓu diÔn mèi quan hÖ gi÷a 35 gièng l¹c tËp ®oµn kh¸ng bÖnh hÐo xanh H×nh 52. KÕt qu¶ ®iÖn di s¶n phÈm PCR-RAPD cña 33 gièng l¹c víi måi RA40 H×nh 53. H×nh c©y thÓ hiÖn mèi quan hÖ di truyÒn cña 33 gièng l¹c nghiªn cøu H×nh 54. §iÖn di s¶n phÈm PCR cña 42 gièng l¹c kh¸ng bÖnh rØ s¾t víi cÆp måi L25 trªn gel polyarylamÝt H×nh 55. BiÓu ®å ®a chiÒu (MDS) cña 42 gièng l¹c kh¸ng bÖnh rØ s¾t H×nh 56. BiÓu ®å h×nh c©y cña 42 gièng l¹c kh¸ng/mÉn c¶m víi bÖnh rØ s¾t theo hÖ sè cña Jaccard vµ ph−¬ng ph¸p ph©n nhãm UPGMA. H×nh 57. KÕt qu¶ ®iÖn di s¶n phÈm PCR cña gièng ICG950166 vµ L12 víi mét sè cÆp måi kiÓm so¸t tÝnh kh¸ng bÖnh rØ s¾t ë l¹c H×nh 58. 13 dßng l¹c F3 cÆp lai ICG950166 x L12 mang chØ thÞ SSR liªn quan tÝnh kh¸ng bÖnh rØ s¾t ph©n tÝch víi måi L38 vµ L54 H×nh 59. Phæ ®iÖn di s¶n phÈm PCR sö dông c¸c cÆp måi SSR liªn quan ®Õn tÝnh ®a d¹ng cña c¸c gièng ®Ëu t−¬ng: 1- Cóc Vµng; 2- §T80; 3- §T12; 4- V74; 5- VX91; 6- §T2000; 7- CM60 H×nh 60. Sù ®a d¹ng cña c¸c gièng ®Ëu t−¬ng ®−îc chän lµm nguyªn liÖu khëi ®Çu. H×nh 61. S¬ ®å h×nh c©y vÒ ®é t−¬ng ®ång di truyÒn gi÷a c¸c gièng ®Ëu t−¬ng H×nh 62. Phæ ®iÖn di s¶n phÈm PCR sö dông c¸c cÆp måi SSR cña c¸c gièng ®Ëu t−¬ng. Cóc Vµng(1), §T2000(8), vµ c¸c dßng lai F3: 2- §C4; 3-§C5; 4-§C6; 5-§C7; 6-§C8; 7-§C10 H×nh 63. Kho¶ng c¸ch di truyÒn cña c¸c dßng ®Ëu t−¬ng F3 so víi bè mÑ H×nh 64. Kho¶ng c¸ch di truyÒn cña c¸c dßng ®Ëu t−¬ng F3 so víi bè mÑ. H×nh 65. Phæ ®iÖn di SSR cña c¸c gièng ®Ëu t−¬ng víi kh¶ n¨ng kh¸ng bÖnh rØ s¾t kh¸c nhau H×nh 66. §a d¹ng di truyÒn cña mét sè gièng ®Ëu t−¬ng kh¸ng bÖnh rØ s¾t H×nh 67. C©y lai vµ bè mÑ §T2000 x Cóc vµng vµ §T2000 x §T12 H×nh 68. Dßng §T213.4.347 (§T26) vô ®«ng 2003 vµ Dßng §T213.4.347 vô ®«ng 2003 H×nh 69. §iÖn di s¶n phÈm PCR cña ADN mét sè dßng lóa tõ nu«i cÊy bao phÊn c©y F1 cÆp lai Moroberekan vµ WAB56 - 125 víi cÆp måi RG64 H×nh 70. §iÖn di ®å s¶n phÈm PCR cña ADN mét sè c©y lóa lai víi måi RG28. H×nh 71 : §¸nh gi¸ ®a h×nh víi chØ thÞ Wx víi 15 gièng lóa mïa vµ 9 gièng lóa cao s¶n. H×nh 72. KÕt qu¶ ph©n tÝch víi chØ thÞ RG28 víi mét sè dßng BCF2 cña cÆp lai IR 64 x DS 20 H×nh 73. Ph¶ hÖ cña 80 dßng ng« thuÇn ph©n tÝch víi chØ thÞ SSR H×nh 74. Ph©n tÝch tÝnh kh¸ng bÖnh kh« v»n cña thÕ hÖ S4 víi chØ thÞ phi065
B¸o c¸o tæng kÕt khoa häc vµ kü thuËt §Ò tµi KC.04.08 ______________________________________________________________________ Danh s¸nh c¸c c¬ quan phèi hîp nghiªn cøu vµ nh÷ng ng−êi thùc hiÖn 1. Mét sè th«ng tin chÝnh vÒ ®Ò tµi Tªn ®Ò tµi: Nghiªn cøu sö dông c«ng nghÖ tÕ bµo vµ kü thuËt chØ thÞ ph©n tö phôc vô chän t¹o gièng c©y trång M· sè: KC.04.08 Thuéc ch−¬ng tr×nh: Nghiªn cøu vµ Ph¸t triÓn C«ng nghÖ sinh häc Thêi gian thùc hiÖn: 10/2001 – 10/2004 Kinh phÝ th−c hiÖn: 3 000 000 000 ®ång (ba tØ ®ång) C¬ quan chñ tr×: ViÖn C«ng nghÖ sinh häc C¬ quan chñ qu¶n: ViÖn Khoa häc vµ C«ng nghÖ ViÖt Nam 2. Ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan phèi hîp tham gia thùc hiÖn ®Ò tµi TT Tªn tæ chøc §Þa chØ Néi dung vµ nhiÖm vô Ng−êi chñ tr× Ph©n bæ kinh phÝ (triÖu ®) 1 Phßng CÇu - X©y dùng ®Ò tµi vµ tæng kÕt ®Ò tµi. Lª ThÞ Muéi 1810 CNTBTV, GiÊy, - C¶i t¹o gièng lóa ®Æc s¶n b»ng Lª TrÇn B×nh Hµ Néi c«ng nghÖ sinh häc hiÖn ®¹i (chän §inh Thi Phßng ViÖn C«ng nghÖ Sinh dßng soma, nu«i cÊy bao phÊn, chØ TrÇn ThÞ Ph−¬ng häc thÞ ph©n tö,…). Liªn - S−u tËp, khai th¸c c¸c chØ thÞ ph©n tö ®èi víi ®Ëu t−¬ng vµ l¹c. - §¸nh gi¸ ®a d¹ng ADN tËp ®oµn ®Ëu t−¬ng, l¹c kh¸ng bÖnh rØ s¾t, chÞu h¹n. - Phèi hîp chän dßng ®Ëu t−¬ng vµ l¹c b»ng chØ thÞ ph©n tö. - X©y dùng quy tr×nh nh©n nhanh hai dßng lóa bÊt dôc NhÞ32A vµ BoA. - TriÓn khai më réng s¶n xuÊt dßng DR3 t¹o ®−îc b»ng chän dßng tÕ bµo trong giai ®o¹n tr−íc ®¹t quy m« khu vùc ho¸. 2 Phßng CÇu Chän t¹o c¸c dßng lóa chÊt l−îng NguyÔn §øc 150 DTTBTV, GiÊy, cao kh¸ng ®¹o «n b»ng lai truyÒn Thµnh ViÖn C«ng Hµ Néi thèng, nu«i cÊy bao phÊn vµ chØ thÞ nghÖ Sinh ph©n tö häc ___________________________________________________________________________________ 12/2004 1
B¸o c¸o tæng kÕt khoa häc vµ kü thuËt §Ò tµi KC.04.08 ______________________________________________________________________ 3 ViÖn Lóa ¤ T¹o dßng lóa míi b»ng kü thuËt NguyÔn ThÞ Lang 170 ®ång b»ng M«n, nu«i cÊy bao phÊn vµ chän dßng s«ng Cöu CÇn biÕn dÞ soma ®èi víi lóa xuÊt khÈu Long Th¬ vµ lóa ®Æc s¶n. 4 ViÖn nghiªnThÞ trÊn T¹o dßng thuÇn b»ng kü thuËt nu«i Bïi M¹nh C−êng 180 cøu ng« Phïng, cÊy bao phÊn vµ phèi hîp kü thuËt §an ph©n tö trong chän t¹o gièng chÞu Ph−îng, bÖnh kh« v»n vµ n¨ng suÊt cao. Hµ T©y 5 Trung t©m V¨n Phèi hîp sö dông c¸c chØ thÞ ph©n tö NguyÔn V¨n 170 Nghiªn cøu §iÓn, ®Ó chän t¹o c¸c gièng ®Ëu t−¬ng vµ Th¾ng vµ Thùc Hµ Néi gièng l¹c chÞu bÖnh rØ s¾t, hÐo xanh TrÇn ThÞ Tr−êng nghiÖm ®Ëu virus vµ chÞu h¹n. ®ç, ViÖn KHKTNN 6 Trung t©m §«ng Hoµn thiÖn c«ng nghÖ nh©n nhanh §oµn ThÞ Mai 140 Nghiªn cøu Ng¹c, gièng c©y trång rõng n¨ng suÊt cao gièng c©y Tõ b»ng c«ng nghÖ nu«i cÊy m« thùc trång rõng, Liªm, vËt cho mét sè dßng Keo Lai vµ ViÖn Khoa Hµ Néi. B¹ch §µn Lai. häc L©m nghiÖp 7 ViÖn D−îc 3B Sö dông c«ng nghÖ tÕ bµo thùc vËt Ph¹m V¨n HiÓn 120 liÖu, Bé Y Quang ®Ó phôc tr¸ng gièng Ng−u TÊt Trung, (Achyranthe bidentata Blume- tÕ Hµ Néi Amaranthaceae) vµ hoµn thiÖn quy tr×nh nh©n nhanh in vitro gièng Ba KÝch (Morinda officinalis Hoai- Rubiaceae). 8 ViÖn Sinh Tr©u X©y dùng quy tr×nh nh©n nhanh mét NguyÔn Quang 150 häc n«ng Qu×, Gia sè gièng hoa §Þa Lan quý (khu vùc Th¹ch nghiÖp, L©m, Hµ phÝa B¾c) b»ng c«ng nghÖ nu«i cÊy Tr−êng Néi. m« thùc vËt. §HNNI- HN. 9 ViÖn Sinh Thñ Nghiªn cøu nh©n nhanh mét sè dßng NguyÔn ThÞ 110 häc NhiÖt §øc, Hå ®iÒu (Anacardium occidentale L.) Quúnh ®íi ChÝ cao s¶n b»ng ph−¬ng ph¸p quang tù Minh d−ìng vµ nu«i cÊy líp máng. ___________________________________________________________________________________ 12/2004 2
B¸o c¸o tæng kÕt khoa häc vµ kü thuËt §Ò tµi KC.04.08 ______________________________________________________________________ 3. C¸c c¸n bé tham gia TT Hä tªn §¬n vÞ 1 PGS.TSKH. Lª ThÞ Muéi ViÖn C«ng nghÖ Sinh häc 2 PGS.TS. Lª TrÇn B×nh ViÖn C«ng nghÖ Sinh häc 3 TS. §inh ThÞ Phßng ViÖn C«ng nghÖ Sinh häc 4 NCS. Lª Xu©n §¾c ViÖn C«ng nghÖ Sinh häc 5 CN. Bïi V¨n Th¾ng ViÖn C«ng nghÖ Sinh häc 6 CN. Phan Träng Hoµng ViÖn C«ng nghÖ Sinh häc 7 KTV. NguyÔn ThÞ NhÞ ViÖn C«ng nghÖ Sinh häc 8 CN. Bïi Chi L¨ng ViÖn C«ng nghÖ Sinh häc 9 KTV. NguyÔn ThÞ Dùa ViÖn C«ng nghÖ Sinh häc 10 CN. Tr−¬ng Thu Thuû ViÖn C«ng nghÖ Sinh häc 11 CN. NguyÔn Minh Hïng ViÖn C«ng nghÖ Sinh häc 12 CN. NguyÔn Hång Ch©u ViÖn C«ng nghÖ Sinh häc 13 CN. Tõ Duy Th¾ng ViÖn C«ng nghÖ Sinh häc 14 CN. NguyÔn ThÞ YÕn An ViÖn C«ng nghÖ Sinh häc 15 TS. Nghiªm Nh− V©n ViÖn C«ng nghÖ Sinh häc 16 ThS. Cao ThÞ Lîi ViÖn C«ng nghÖ Sinh häc 17 KTV. Lª Xu©n S¸ch ViÖn C«ng nghÖ Sinh häc 18 CN. Ph¹m BÝch Ngäc ViÖn C«ng nghÖ Sinh häc 19 KS. §ç Xu©n §ång ViÖn C«ng nghÖ Sinh häc 20 KS. §ç TiÕn Ph¸t ViÖn C«ng nghÖ Sinh häc 21 SV. NguyÔn ThÞ H¶i Hµ ViÖn C«ng nghÖ Sinh häc 22 SV. Chu ThÞ Thu Thuû ViÖn C«ng nghÖ Sinh häc 23 SV. NguyÔn ThÞ Hµi ViÖn C«ng nghÖ Sinh häc 24 PGS. TS. NguyÔn §øc Thµnh ViÖn C«ng nghÖ Sinh häc 25 TS. Phan ThÞ B¶y ViÖn C«ng nghÖ Sinh häc 26 KS. NguyÔn Thuý H¹nh ViÖn C«ng nghÖ Sinh häc 27 ThS. Qu¸ch Thi Liªn ViÖn C«ng nghÖ Sinh häc 28 KTV. §µo ThÞ H¹nh ViÖn C«ng nghÖ Sinh häc 29 Ths. Lª ThÞ BÝch Thuû ViÖn C«ng nghÖ Sinh häc 30 TS. TrÇn ThÞ Ph−¬ng Liªn ViÖn C«ng nghÖ Sinh häc 31 ThS. Huúnh ThÞ Thu HuÖ ViÖn C«ng nghÖ Sinh häc 32 CN. L−¬ng ThÞ Thu H−êng ViÖn C«ng nghÖ Sinh häc 33 TS. TrÇn ThÞ Tr−êng Trung T©m thùc nghiÖm vµ nghiªn cøu c©y ®Ëu ®ç 34 ThS. NguyÔn V¨n Th¾ng Trung T©m thùc nghiÖm vµ nghiªn cøu c©y ®Ëu ®ç 35 VS. TSKH. TrÇn §×nh Long Trung T©m thùc nghiÖm vµ nghiªn cøu c©y ®Ëu ®ç ___________________________________________________________________________________ 12/2004 3
B¸o c¸o tæng kÕt khoa häc vµ kü thuËt §Ò tµi KC.04.08 ______________________________________________________________________ 36 TS. NguyÔn ThÞ B×nh Trung T©m thùc nghiÖm vµ nghiªn cøu c©y ®Ëu ®ç 37 KS. NguyÔn ThÞ Loan Trung T©m thùc nghiÖm vµ nghiªn cøu c©y ®Ëu ®ç 38 KS. NguyÔn ThÞ Mü H¹nh Trung T©m thùc nghiÖm vµ nghiªn cøu c©y ®Ëu ®ç 39 CN. NguyÔn V¨n D−¬ng Trung T©m thùc nghiÖm vµ nghiªn cøu c©y ®Ëu ®ç 40 ThS. NguyÔn ThÞ YÕn Trung T©m thùc nghiÖm vµ nghiªn cøu c©y ®Ëu ®ç 41 ThS. Phan Quèc Gia Trung T©m thùc nghiÖm vµ nghiªn cøu c©y ®Ëu ®ç 42 KS. NguyÔn Xu©n Thu Trung T©m thùc nghiÖm vµ nghiªn cøu c©y ®Ëu ®ç 43 TS. Bïi M¹nh C−êng ViÖn nghiªn cøu c©y Ng« 44 GS. TS. Ng« H÷u T×nh ViÖn nghiªn cøu c©y Ng« 45 KS. Ng« ThÞ Minh T©m ViÖn nghiªn cøu c©y Ng« 46 KS. Nguþ H−¬ng Lan ViÖn nghiªn cøu c©y Ng« 47 KS. §inh C«ng ChÝnh ViÖn nghiªn cøu c©y Ng« 48 KS. §oµn ThÞ BÝch Th¶o ViÖn nghiªn cøu c©y Ng« 49 CN. NguyÔn V¨n Tr−êng ViÖn nghiªn cøu c©y Ng« 50 CN. Huúnh H÷u §øc ViÖn sinh häc NhiÖt ®íi 51 TS. NguyÔn ThÞ Quúnh ViÖn Sinh häc NhiÖt ®íi 52 CN. NguyÔn §×nh Sü ViÖn Sinh häc NhiÖt ®íi 53 TS. Th¸i Xu©n Du ViÖn Sinh häc NhiÖt ®íi 54 CN. NguyÔn Minh TuÊn ViÖn Sinh häc NhiÖt ®íi 55 TS. Ph¹m V¨n HiÓn ViÖn D−îc liÖu 56 CN. Vò Hoµi S©m ViÖn D−îc liÖu 57 ThS. NguyÔn TrÇn Hy ViÖn D−îc liÖu 58 CN. T¹ Nh− Thôc Anh ViÖn D−îc liÖu 59 KS. TrÇn ThÞ Liªn ViÖn D−îc liÖu 60 TS. NguyÔn ThÞ Lang ViÖn Lóa ®ång b»ng s«ng Cöu Long 61 PGS. TS. Bïi ChÝ Böu ViÖn Lóa ®ång b»ng s«ng Cöu Long 62 CN. §Æng Minh T©m ViÖn Lóa ®ång b»ng s«ng Cöu Long 63 CN. Lª ThÞ Môi ViÖn Lóa ®ång b»ng s«ng Cöu Long 64 GS.TS. NguyÔn Quang Th¹ch ViÖn Sinh häc n«ng nghiÖp 65 TS. NguyÔn Lý Anh ViÖn Sinh häc n«ng nghiÖp 66 CN. Hoµng ThÞ Nga ViÖn Sinh häc n«ng nghiÖp 67 CN. Vò Ngäc Lan ViÖn Sinh häc n«ng nghiÖp 68 CN. NguyÔn Xu©n Tr−êng ViÖn Sinh häc n«ng nghiÖp 69 ThS. §oµn ThÞ Mai Trung t©m nghiªn cøu gièng c©y rõng 70 CN. Lª S¬n Trung t©m nghiªn cøu gièng c©y rõng 71 CN. L−¬ng ThÞ Hoan Trung t©m nghiªn cøu gièng c©y rõng ___________________________________________________________________________________ 12/2004 4
B¸o c¸o tæng kÕt khoa häc vµ kü thuËt §Ò tµi KC.04.08 ______________________________________________________________________ 4. C¸c ®¬n vÞ kh¸c tham gia - Trung t©m Kh¶o kiÓm nghiÖm gièng c©y trång Trung −¬ng - Së NN vµ PT n«ng th«n tØnh Tuyªn Quang - Së NN vµ PT n«ng th«n tØnh VÜnh Phóc - Së NN vµ PT n«ng th«n tØnh Trµ Vinh - Së NN vµ PT n«ng th«n tØnh Thõa thiªn HuÕ - Së NN vµ PT n«ng th«n tØnh Nam Hµ - Së NN vµ PT n«ng th«n tØnh H−ng Yªn - Së Khoa häc c«ng nghÖ m«i tr−êng tØnh Qu¶ng TrÞ - Së khoa häc c«ng nghÖ m«i tr−êng tØnh Hµ TÜnh - Trung t©m Gièng c©y trång tØnh BÕn Tre - Trung t©m Gièng c©y trång tØnh T©y Ninh - Trung t©m KhuyÕn n«ng tØnh Trµ Vinh - Trung t©m KhuyÕn n«ng tØnh Sãc Tr¨ng - Trung t©m Gièng c©y trång tØnh Sãc Tr¨ng - Trung t©m KhuyÕn n«ng vµ khuyÕn l©m Th¸i Nguyªn - Trung t©m KhuyÕn n«ng vµ khuyÕn l©m huyÖn Phï Yªn, S¬n La - Tr¹m KhuyÕn n«ng vµ khuyÕn l©m Sãc S¬n, Hµ Néi - Trung t©m Khoa häc S¶n xuÊt L©m nghiÖp §«ng Nam Bé - Trung t©m Gièng vµ kü thuËt l©m nghiÖp Phó Yªn - Trung t©m Gièng khu vùc I, S¬n La - Tr−êng Trung häc kinh tÕ kü thuËt Tuyªn Quang - Tr¹m chuyÓn giao gièng c©y trång míi §¹i Mç, Hµ Néi - HuyÖn §an Ph−îng, Hµ T©y - HuyÖn Mª Linh, Hµ Néi. - Hîp t¸c x· Phó DiÔn, Hµ Néi - Hîp t¸c x· HiÒn Quang, Phó Thä - Hîp t¸c x· CÈm Yªn vµ CÈm Giang, HuyÖn CÈm Thuû, Thanh Ho¸ - Hîp t¸c x· H−¬ng S¬n, Hµ TÜnh - Hîp t¸c x· §ång H−u, T©n Sái, B¾c Giang - Hîp t¸c x· Do Th−îng, VÜnh Phóc - Hîp t¸c x· Hîp ThÞnh, VÜnh Phóc - Hîp t¸c x· Xu©n Quang, H−ng Yªn ___________________________________________________________________________________ 12/2004 5
B¸o c¸o tæng kÕt khoa häc vµ kü thuËt §Ò tµi KC.04.08 ______________________________________________________________________ Bµi tãm t¾t §Ò tµi KC.04.08 do ViÖn CNSH chñ tr× giai ®o¹n 2001 - 2004 cã môc ®Ých lµ chän t¹o, nh©n nhanh gièng c©y trång míi cã n¨ng suÊt cao, phÈm chÊt tèt, chèng chÞu s©u bÖnh vµ ®iÒu kiÖn bÊt thuËn ë lóa, ng«, ®Ëu t−¬ng, l¹c vµ Ng−u tÊt b»ng CNTB vµ CTPT. §ång thêi víi ®ã lµ hoµn thiÖn quy tr×nh c«ng nghÖ nh©n gièng in vitro ë quy m« s¶n xuÊt ®èi víi mét sè c©y trång rõng, Ba kÝch vµ hoa §Þa lan, nh»m chuyÓn giao cho c¸c c¬ së s¶n xuÊt vµ nghiªn cøu quy tr×nh nh©n gièng quy m« phßng thÝ nghiÖm ®èi víi lóa bÊt dôc, ®iÒu cao s¶n. B»ng viÖc nu«i cÊy l¸t máng vµ c¸c mÇm chåi tõ c¸c c©y gièng gèc theo ph−¬ng ph¸p nu«i quang tù d−ìng (m«i tr−êng kh«ng cã kÝch thÝch sinh tr−ëng vµ ®−êng) vµ m«i tr−êng MS c¶i tiÕn, ®· t¨ng hÖ sè nh©n gièng ®èi víi c©y th©n gç. KÕt qu¶ lµ hoµn thiÖn 04 quy tr×nh c«ng nghÖ nh©n gièng in vitro quy m« 10000 c©y/n¨m ®èi víi 03 dßng Keo lai, 03 dßng B¹ch ®µn lai (®©y lµ c¸c dßng Keo lai vµ B¹ch ®µn lai míi chän t¹o ®−îc), c©y Ba kÝch vµ hoa §Þa lan (07 gièng th−¬ng m¹i vµ hai gièng b¶n ®Þa). Trong ®ã, quy tr×nh nh©n gièng ®èi víi c©y Keo Lai vµ B¹ch ®µn lai ®· ®−îc chuyÓn giao cho nhiÒu ®¬n vÞ nghiªn cøu vµ c¬ së s¶n xuÊt trong c¶ n−íc. Hoµn thiÖn quy tr×nh nh©n gièng quy m« phßng thÝ nghiÖm ®èi víi 02 dßng lóa bÊt dôc (NhÞ32A vµ BoA) vµ 02 dßng ®iÒu cao s¶n (PN1 vµ BO1). LÇn ®Çu tiªn ë ViÖt Nam, ®· øng dông kü thuËt SHPT vµo viÖc ph©n tÝch ®a d¹ng tËp ®oµn gièng c©y nh»m x¸c ®Þnh −u thÕ bè mÑ cña c¸c tæ hîp lai −u tó ®Ó t¹o ng« n¨ng suÊt vµ kh¸ng bÖnh kh« v»n, l¹c kh¸ng bÖnh rØ s¾t vµ hÐo xanh; ®Ëu t−¬ng chÞu h¹n, kh¸ng bÖnh rØ s¾t vµ ph©n tÝch c¸c dßng míi t¹o ®−îc b»ng c¸c chØ thÞ ph©n tö liªn quan ®Õn tÝnh tr¹ng quan t©m. §· x¸c ®Þnh ®−îc 22 chØ thÞ ph©n tö liªn quan ®Õn mét sè tÝnh tr¹ng cô thÓ lµ: 05 chØ thÞ liªn quan ®Õn chÊt l−îng lóa g¹o ë lóa, 02 chØ thÞ liªn quan ®Õn tÝnh kh¸ng bÖnh ®¹o «n lóa, 02 chØ thÞ liªn quan ®Õn bÖnh kh« v»n ë ng«, 08 chØ thÞ liªn quan ®Õn tÝnh kh¸ng bÖnh rØ s¾t ë l¹c, 3 chØ thÞ liªn quan ®Õn tÝnh chÞu h¹n vµ 2 chØ thÞ liªn quan ®Õn tÝnh kh¸ng bÖnh rØ s¾t ë ®Ëu t−¬ng. C¸c chØ thÞ nµy ®· ®−îc sö dông trong ph©n tÝch ph¸t hiÖn sím c¸c dßng míi t¹o ®−îc trong ®Ò tµi. ___________________________________________________________________________________ 12/2004 6
B¸o c¸o tæng kÕt khoa häc vµ kü thuËt §Ò tµi KC.04.08 ______________________________________________________________________ B»ng ph−¬ng ph¸p lai t¹o truyÒn thèng kÕt hîp víi CNSH hiÖn ®¹i (nu«i cÊy bao phÊn, chän dßng biÕn dÞ soma, truyÒn tÝnh c¶m øng nu«i cÊy bao phÊn), ®· t¹o ®−îc 414 dßng c©y ë bèn lo¹i c©y trång (lóa, ng«, l¹c vµ ®Ëu t−¬ng) n¨ng suÊt, chÊt l−îng kh¸, chèng chÞu ®−îc mét sè ®iÒu kiÖn bÊt thuËn cña m«i tr−êng vµ kh¸ng s©u bÖnh. Trong ®ã ®· ®−a ®i kh¶o nghiÖm 3 dßng lóa (Nµng th¬m chî §µo ®ét biÕn-5 (NTC§§B-5), OM 3566 vµ dßng HPKW1); 3 dßng ng« (CN4, CN5 vµ F145) vµ 1 dßng ®Ëu t−¬ng - §T213.4.347 (ký hiÖu kh¶o nghiÖm lµ §T26). Næi bËt lµ ®· triÓn khai s¶n xuÊt thö ®−îc 3673 ha dßng lóa NTC§§B-5 vµ trªn 100 ha dßng ng« F145. Dù kiÕn sÏ xin c«ng nhËn gièng tiÕn bé cho c¶ hai dßng nµy vµo ®Çu n¨m 2005. §· më réng s¶n xuÊt dßng lóa DR3 (t¹o ®−îc biÕn dÞ soma giai ®o¹n tr−íc) víi diÖn tÝch gÇn 3000 ha t¹i c¸c ch©n ruéng b¹c mµu khã kh¨n vÒ n−íc, n¨ng suÊt lu«n v−ît c¸c gièng ®ang trång nh− Khang D©n, Q5,… tõ 10 ®Õn 25%. Gièng lóa DR3 ®−îc Héi ®ång gièng cña Nhµ n−íc c«ng nhËn lµ gièng t¹m thêi ngµy 16/1/2004. ___________________________________________________________________________________ 12/2004 7
B¸o c¸o tæng kÕt khoa häc vµ kü thuËt §Ò tµi KC.04.08 ________________________________________________________________________ Më ®Çu C«ng nghÖ tÕ bµo thùc vËt ®· trë thµnh mét trong nh÷ng c«ng cô th«ng dông trong viÖc nh©n nhanh, duy tr×, phôc tr¸ng vµ t¹o gièng c©y trång míi ë nhiÒu viÖn nghiªn cøu nh− ViÖn C«ng nghÖ Sinh häc, ViÖn Di truyÒn N«ng nghiÖp, ViÖn Sinh häc NhiÖt ®íi,... NhiÒu quy tr×nh c«ng nghÖ nh©n nhanh trªn mét sè ®èi t−îng c©y trång nh− khoai t©y, døa sîi, khoai lang, chuèi, mÝa, cá ngät,… ®· ®−îc ¸p dông triÓn khai ë hÇu hÕt c¸c së Khoa häc vµ C«ng nghÖ trong c¶ n−íc (Së Khoa häc vµ C«ng nghÖ H¶i D−¬ng, Së Khoa häc vµ C«ng nghÖ Nam §Þnh, Së Khoa häc vµ C«ng nghÖ B¾c Giang, Së Khoa häc vµ C«ng nghÖ Hµ TÜnh...). §Æc biÖt, viÖc t¹o gièng c©y trång th«ng qua kü thuËt nu«i cÊy bao phÊn, chän dßng biÕn dÞ soma vµ truyÒn tÝnh c¶m øng nu«i cÊy bao phÊn còng rÊt thµnh c«ng ë lu¸ vµ ng« t¹i ViÖn C«ng nghÖ Sinh häc, ViÖn Lóa ®ång b»ng s«ng Cöu Long vµ ViÖn Nghiªn cøu c©y Ng«. GÇn ®©y, chän t¹o gièng víi sù trî gióp cña chØ thÞ ph©n tö ®ang ®−îc øng dông réng r·i ë c¸c ViÖn nghiªn cøu trªn thÕ giíi (Mü, Trung Quèc, IRRI, Ên §é,…). ChØ thÞ ph©n tö liªn kÕt chÆt chÏ víi c¸c gen sÏ ®−îc sö dông ®Ó chän läc c¸c c¸ thÓ ngay ë giai ®o¹n sím mµ kh«ng ph¶i phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn m«i tr−êng. Chän gièng d−íi sù hç trî cña chØ thÞ ph©n tö (Marker Asisited Selection = MAS) rÊt cã hiÖu qu¶ trong t¹o gièng lóa kh¸ng bÖnh b¹c l¸, cµ chua chÞu bÖnh nÊm s−¬ng, ®Ëu t−¬ng kh¸ng ®−îc s©u ®ôc qu¶,… Kü thuËt chØ thÞ ph©n tö ®¶m b¶o cho c¸c nhµ chän t¹o gièng nhËn diÖn chÝnh x¸c c¸c gen liªn quan ë giai ®o¹n sím mµ kh«ng bÞ chi phèi bëi ®iÒu kiÖn m«i tr−êng vµ thêi gian t¹o gièng rót ng¾n xuèng tõ 2 - 3 n¨m. XuÊt ph¸t tõ c¬ së trªn, ®Ò tµi: “Nghiªn cøu sö dông c«ng nghÖ tÕ bµo thùc vËt vµ kü thuËt chØ thÞ ph©n tö phôc vô chän t¹o gièng c©y trång” giai ®o¹n 2001 - 2004 do ViÖn CNSH chñ tr× vµ phèi hîp víi ViÖn Lóa §BSCL, ViÖn SHNN, ViÖn SHN§, ViÖn NCCN, Trung t©m NCCTR, Trung t©m NC vµ TN c©y ®Ëu ®ç vµ ViÖn D−îc liÖu ®· thùc hiÖn c¸c néi dung nghiªn cøu sau: X©y dùng vµ hoµn thiÖn quy tr×nh nh©n gièng in vitro quy m« phßng thÝ (i) nghiÖm ®èi víi 02 dßng lóa bÊt dôc (NhÞ32A vµ BoA) vµ 02 gièng ®iÒu (PN1 ______________________________________________________________________________ 12/2004 8