Nghiên cứu ứng dụng nong lỗ thông các xoang cạnh mũi bằng bộ nong có bóng trong điều trị viêm mũi xoang mạn

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> NGHIÊN CỨU ỨNG DỤNG NONG LỖ THÔNG<br /> CÁC XOANG CẠNH MŨI BẰNG BỘ NONG CÓ BÓNG<br /> TRONG ĐIỀU TRỊ VIÊM MŨI XOANG MẠN<br /> Trần Thị Mai Phương *<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Nghiên cứu nong lỗ thông xoang hàm, trán, bướm bị tắc bằng bộ nong có bóng trong điều trị<br /> viêm mũi xoang mạn.<br /> Phương pháp nghiên cứu: Tiến cứu nong 112 lỗ thông xoang bằng bộ nong có bóng Rielieva của công ty<br /> Acclarent® C.A USA, tại bệnh viện Cấp Cứu Trưng Vương thành phố Hồ Chí Minh từ 5/2010 đến 11/2013.<br /> Kết quả:Nong thành công 112 lỗ thông xoang (52 hàm, 36 trán, 24 bướm) ở 33 bênh nhân bằng bộ nong có<br /> bóng. Tất cả các trường hợp nong mở lỗ thông xoang không có biến chứng ổ mắt hay nội sọ. Sau nong bệnh nhân<br /> hài lòng và triệu chứng viêm mũi xoang giảm nhiều.<br /> Kết luận: Nong Lỗ thông xoang là PTNSMXCN cải tiến, bảo tồn niêm mạc mũi xoang, mở lỗ thông xoang<br /> bị tắc an toàn, khả thi và hiệu quả.<br /> Từ khóa: Nong mở lỗ thông xoang bằng bộ nong có bóng.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> STUDY Of APPLICATIONBALLOON CATHETER SINUSOTOMY<br /> IN THE TREATMENT CHRONIC RHINOSINUSITIS<br /> Tran Thi Mai Phuong * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 18 - Supplement of No 1 - 2014: 39 - 43<br /> Objective: To study sinusotomy of maxillary, frontal and sphenoid obstruction for treatment chronic<br /> rhinosinusitis.<br /> Method: A prospective evaluation of sinusotomy 112 obstructed sinus Ostia using balloon catheter devices<br /> (Rielieva, Acclarent® C.A USA), at Trung Vuong Emergency Hospital from 5/2010 to 11/2013.<br /> Results: Successful canulation 109 obstructed sinus Ostia (52 maxillary, 36 frontal, 24 sphenoid) in 33<br /> patients. All of cases have not complication to orbital cavity or intracranial. These patients were pleased and<br /> significant level of symptomatic rhinosinusitis improvement.<br /> Conclusion: Balloon sinusplaty is FESS innovation, to preserve of the actions rhino sinus mucosa,<br /> sinusotomy safe-feasibility and effective.<br /> Key words: Balloon catheter sinusotomy.<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Viêm mũi xoang là bệnh thường gặp trong<br /> bệnh tai mũi họng. Trong đó viêm mũi xoang<br /> mạn thường gây tắc hẹp lỗ thông và đường dẫn<br /> lưu mũi xoang. Điều trị nội tích cực không đáp<br /> ứng, chỉ định phẫu thuật nội soi mũi xoang chức<br /> năng mở lỗ thông xoang và làm thông thoáng<br /> <br /> đường dẫn lưu mũi xoang(4).<br /> Cùng với cải tiến của các phương pháp phẫu<br /> thuật nội soi mũi xoang chức năng với nhiều<br /> phương tiện hiện đại giúp phẫu thuật ngày càng<br /> an toàn và phù hợp với các đặc điểm giải phẫu<br /> sinh lý, bộ nong có bóng là dụng cụ của phẫu<br /> thuật nội soi mũi xoang chức năng mở lỗ thông<br /> <br /> * Bộ môn Tai Mũi Họng Trường Đại Học Y Khoa Phạm Ngọc Thạch Tp. HCM<br /> Tác giả liên lạc: BS.CKII Trần Thị Mai Phương<br /> ĐT: 0908.165.009<br /> Email: drmaiphuong@gmail.com<br /> <br /> Chuyên Đề Tai Mũi Họng<br /> <br /> 39<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014<br /> <br /> xoang giảm biến chứng(10) đến các cơ quan lân<br /> cận, tránh sẹo dính gây hẹp sau mổ nhất là ở<br /> phễu sàng, ngách trán, ngách bướm sàng và<br /> tránh mở lỗ thông xoang quá lớn có thể viêm<br /> mũi xoang kéo dài.<br /> Là phẫu thuật nội soi mũi xoang chức năng<br /> nhưng nong lỗ thông xoang chủ yếu giải quyết<br /> tắc lỗ thông xoang, bảo tồn niêm mạc mũi xoang,<br /> ống nong có bóng đặt đúng vị trí nhờ dây dẫn<br /> truyền ánh sáng quan sát trực tiếp để xác định<br /> vào đúng lỗ thông xoang(2), khi bóng nong được<br /> bơm căng, gây vỡ xương rất nhỏ và nong rộng<br /> tại lỗ hoặc ống thông xoang. Sự liền sẹo hình<br /> thành dưới dạng tái cấu trúc trong hình dạng lỗ<br /> hoặc ống thông xoang mới(1).<br /> Để giảm thiểu các biến chứng và tăng cơ hội<br /> có kết quả phẫu thuật tốt. Nong bằng bóng kết<br /> hợp với phẫu thuật nội soi chức năng các trường<br /> hợp viêm mũi xoang mạn do biến đổi cấu trúc<br /> các tế bào quá phát gây tắc đường dẫn lưu xoang<br /> trán như:Tb trán kiểu 3, Agger Nasi, vách liên<br /> xoang trán(5) và xoang hàm nhỏ, hẹp phễu sàng,<br /> TB Haller quá phát gây tắc phễu hàm(3).<br /> Ngoài ra có thể nong qua gây tê các trường<br /> hợp khó(8) ở bệnh nhân đái tháo đường, tăng<br /> huyết áp, dễ chảy máu.<br /> Năm 2000 đến nay, nong lỗ thông xoang<br /> bằng bộ nong có bóng được các tác giả nước<br /> ngoài sử dụng có kết quả an toàn và hiệu quả, đã<br /> báo cáo ở các tạp chí y học quốc tế, tuy nhiên ở<br /> nước ta việc ứng dụng còn rất ít.<br /> Chính vì thế chúng tôi tiến hành nghiên cứu<br /> “Nong lỗ thông các xoang hàm, trán, bướm bằng<br /> bộ nong có bóng trong điều trị viêm mũi xoang<br /> mạn có tắc lỗ thông xoang” ở các bệnh nhân<br /> trưởng thành.<br /> <br /> TỔNG QUAN<br /> Tình hình nghiên cứu sử dụng bộ nong có<br /> bóng ở nước ngoài.<br /> 1990-2000: một số tác giả bắt đầu nghiên cứu<br /> ứng dụng bộ nong có bóng nong lỗ thông xoang<br /> <br /> 40<br /> <br /> từ các chuyên khoa tim mạch, phẫu thuật mạch<br /> máu, tiết niệu và đường mật.<br /> 4/2005: Cục Quản lý Thực phẩm và Dược<br /> phẩm Hoa Kỳ (FDA) cho phép bộ nong có bóng<br /> (Relieva, Acclarent, Menlo Park, CA) lưu hành<br /> trên thị trường.<br /> Bolger (2006): nong lỗ thông xoang trên 6 xác<br /> người.<br /> 2007: Hội TMH (AAO-HNS) và Hội Mũi<br /> Xoang Hoa Kỳ (ARS) khẳng định vai trò nong lỗ<br /> thông xoang trong điều trị viêm mũi xoang mạn<br /> và cấp mã số chung với phẫu thuật nội soi mũi<br /> xoang chức năng là S2344.<br /> Bolger (2007): Nghiên cứu đa trung tâm, 115<br /> bệnh nhân nong lỗ thông xoang bằng bộ nong có<br /> bóng, theo dõi 24 tuần, thành công 98%.<br /> 3/2008: FDA cấp phép bộ nong Relieva công<br /> ty Acclarent dùng nong lỗ thông xoang hàm,<br /> trán và bướm ở người trưởng thành và lỗ thông<br /> xoang hàm ở trẻ em.<br /> 6/2008: FDA cấp phép bộ nong có bóng<br /> FinESS (Entellus, Maple Grove, MN) nong Lỗ<br /> thông xoang hàm ở người trưởng thành.<br /> 2008: 3000 Bác sĩ phẫu thuật được huấn<br /> luyện sử dụng bộ nong và > 20.000 người bệnh<br /> được nong lỗ thông xoang ở các nước trên thế<br /> giới.<br /> Levine (2008): Nghiên cứu 27 cơ sở, 1036 BN,<br /> theo dõi 39 tuần và 2 năm, nong 3276 lỗ thông<br /> xoang (1438 hàm, 1284 trán và 554 bướm) thành<br /> công 95,5%, không tai biến.<br /> Stankiewicz (2009): Nghiên cứu nong 58 lỗ<br /> thông xoang hàm hoặc có kết hợp phẫu thuật nội<br /> soi mũi xoang chức năng mở xoang sàng trước<br /> qua gây tê, thành công 94,8%.<br /> Tomazic (2010) báo cáo 1 ca bị khe hở xươngmàng não khi nong ống mũi-trán bằng bộ nong,<br /> do định vị đặt ống dẫn sai.<br /> Heimgartner (2011)(6) NC 104 bệnh nhân<br /> người trưởng thành, 12% nong không thành<br /> công lỗ thông xoang trán do biến đổi cấu trúc<br /> <br /> Chuyên Đề Tai Mũi Họng<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> hoặc cốt hóa xương không qua được lỗ thông<br /> xoang.<br /> Plaza (2011): (9) NC nong 16 lỗ thông xoang<br /> trán kết hợp mở xoang sàng trước, sàng sau và<br /> xoang bướm. Không biến chứng.<br /> Akkari (2012): (1) NC nong 11 lỗ thông xoang<br /> trán tắc, nhận thấy các khó khăn gặp phải có vẻ<br /> không xuất phát từ kỹ thuật, do khó tìm thấy<br /> mốc giải phẫu.<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG-PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨU<br /> Đối tượng nghiên cứu<br /> Bệnh nhân viêm mũi xoang mạn từ 20 tuổi<br /> trở lên.<br /> <br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> Tiến cứu hàng loạt ca có can thiệp.<br /> <br /> Tiêu chuẩn chọn bệnh<br /> Bệnh nhân viêm mũi xoang mạn tắc lỗ thông<br /> xoang, điều trị nội tích cực không hiệu quả, có<br /> chỉ định phẫu thuật nội soi mũi xoang chức<br /> năng.<br /> <br /> Hình 1. Bộ nội soi Karlt storz<br /> <br /> Tiêu chuẩn loại trừ<br /> VMX có hủy xương.<br /> Đã PTMX mở rộng.<br /> Tam chứng Sampter.<br /> Có khối u mũi xoang.<br /> VMX vi nấm dị ứng.<br /> Chấn thương biến dạng xoang.<br /> <br /> Phương tiện nghiên cứu<br /> <br /> Hình 2. Các cỡ ống dẫn và ống nong có bóng.<br /> <br /> Bộ dụng cụ phẫu thuật nội soi Karlt storz<br /> Bộ nong của Acclarent ®:<br /> Ống dẫn: các kiểu thẳng, cong nhiều góc độ,<br /> để dẫn đường vào phễu sàng, ngách trán và<br /> ngách bướm sàng.<br /> Ống nong có bóng luồn vào trong ống dẫn,<br /> nong mở lỗ thông xoang 3,5 đến 7 mm, chiều dài<br /> bóng từ 12 đến 24 mm.<br /> Dây dẫn ánh sáng lạnh xuyên qua ống nong<br /> có bóng, dùng để kiểm tra bóng vào đúng lỗ<br /> thông xoang.<br /> <br /> Chuyên Đề Tai Mũi Họng<br /> <br /> Hình 3. Dây dẫn sáng và bộ ống nong có bóng.<br /> <br /> 41<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Ống bơm có đồng hồ áp suất, rút 10 cc nước<br /> cất. Áp lực bơm căng bóng nong khoảng 10 atm.<br /> Ống rửa xoang sau nong.<br /> <br /> Hình 5. CT scan: coronal và sagittal: mờ phức hợp<br /> khe trước, mờ một phần xoang hàm và trán 2 bên.<br /> <br /> Hình 4. Ống bơm có đồng hồ áp suất và ống rửa<br /> xoang.<br /> <br /> Các bước tiến hành nghiên cứu<br /> Chọn bệnh nhân. Đánh giá mức độ viêm<br /> mũi xoang qua bảng câu hỏi, nội soi và CT scan.<br /> <br /> Hình 6. CT scan: mờ một phần xoang hàm 2 bên và<br /> hàm (T) kém phát triển.<br /> <br /> Khảo sát giải phẫu trên đường dẫn lưu các<br /> xoang qua CT scan 3 chiều với phần mềm<br /> ClearCanvas hoặc phần mềm nội soi ảo syngo<br /> fly through.<br /> Tiến hành nong lỗ thông xoang.<br /> Thu thập và phân tích số liệu và xử lý thống<br /> kê với phần mềm SPSS 16.0.<br /> <br /> Hình 7. CT scan: mờ toàn bộ xoang bướm (T).<br /> <br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU<br /> Tổng số bệnh nhân tham gia nghiên cứu là<br /> 33. Có 16 nam, 17 nữ.Tuổi trung bình 43,3 (2071).<br /> Vô cảm nong lỗ thông xoang: 21ca (63,6%)<br /> gây mê, 12ca (36,4%) gây tê (6ca cao huyết áp,<br /> 4ca cao HA kèm tiểu đường type 2 và 2ca rối<br /> loạn đông máu).<br /> Nong thành công 112 Lỗ thông xoang (52<br /> hàm, 36 trán và 24 bướm).<br /> Bảng 1. Lỗ thông xoang đã nong<br /> LTX (n=112)<br /> <br /> Hàm<br /> 52<br /> <br /> Trán<br /> 36<br /> <br /> Bướm<br /> 24<br /> <br /> Bảng 3. Phương pháp nong lỗ thông xoang<br /> Đơn thuần<br /> Đồng thờiPTNSCN xoang khác<br /> Kết hợp PTNSCN cùng 1 xoang<br /> <br /> 32 (28,6%)<br /> 53 (47,3%)<br /> 27 (24,1%)<br /> <br /> Hình 8. Nong bằng bộ nong có bóng, Lỗ thông xoang<br /> hàm, trán và bướm sau nong.<br /> <br /> 42<br /> <br /> Chuyên Đề Tai Mũi Họng<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014<br /> Nong đơn thuần 32 lỗ thông xoang (28,6%)<br /> bằng bộ nong có bóng, nong 53 lỗ thông xoang<br /> (47,3%) đồng thời phẫu thuật nội soi chức<br /> năng xoang khác và 27 lỗ thông xoang (24,1%)<br /> nong kết hợp với phẫu thuật nội soi chức năng<br /> cùng 1 xoang.<br /> Tất cả các trường hợp đều nong mở lỗ thông<br /> xoang không có biến chứng ổ mắt hay nội sọ,<br /> chảy máu rất ít.<br /> Sau nong Lỗ thông xoangbệnh nhân hài<br /> lòng, triệu chứng viêm mũi xoang giảm nhiều.<br /> <br /> Có thể giải quyết viêm mũi xoang mạn kèm các<br /> bệnh nội khoa hoặc biến đổi cấu trúc mũi xoang.<br /> Không biến chứng về não và mắt hoặc chảy<br /> máu nhiều.<br /> Phòng tránh và giảm thiểu viêm mũi xoang,<br /> cần chăm sóc và hướng dẫn bệnh nhân cải thiện<br /> bản thân, môi trường sống và làm việc, sau nong<br /> đầy đủ.<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1.<br /> <br /> BÀN LUẬN<br /> Trong nghiên cứu của chúng tôi 47,3% nong<br /> lỗ thông xoang đồng thời phẫu thuật nội soi<br /> chức năng thường là xoang sàng.<br /> 24,1% nong lỗ thông xoang kết hợp với phẫu<br /> thuật nội soi chức năng với trường hợp biến đổi<br /> cấu trúc, tránh mổ phối hợp đường ngoài da<br /> hoặc phẫu thuật Lothrop cải tiển qua nội soi.<br /> Nong lỗ thông xoang bảo tồn mỏm móc nên<br /> sau nong nội soi khó thấy lỗ thông xoang hàm,<br /> trán và bướm.<br /> <br /> 2.<br /> 3.<br /> <br /> 4.<br /> <br /> 5.<br /> <br /> 6.<br /> <br /> Trong những tuần đầu sau nong niêm mạc<br /> phù nề làm kích thước lỗ thông xoang nhỏ lại.<br /> sau 12 tuần, kích thước lỗ thông xoang ổn định<br /> và khoảng 75% lúc nong.<br /> <br /> 7.<br /> <br /> KẾT LUẬN<br /> <br /> 9.<br /> <br /> Nong lỗ thông xoang:<br /> Bảo tồn niêm mạc mũi xoang, tránh mở lỗ<br /> thông xoang quá lớn và mổ hở.<br /> Dễ thực hiện, an toàn và hiệu quả trong điều<br /> trị viêm mũi xoang mạn có tắc lỗ thông xoang 3.<br /> <br /> Chuyên Đề Tai Mũi Họng<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> 8.<br /> <br /> Akkari M. et al (2012), “Technique de dilatation ostiale par<br /> ballonnet («Balloon Sinuplasty») dans les obstructions du<br /> canal naso-frontal” Clermont Ferrand, Strasbourg. Rev<br /> Laryngol OTORHINOL; 133. 2: 8182.<br /> Friedman M et al (2009), “Illumination guided balloon<br /> sinuplasty”. Laryng;119(7): 1399 1402.<br /> Friedman M Schalch P. (2006), “Functional endoscopic<br /> dilatation of the sinuses (FEDS): patient selection and surgical<br /> technique”. Op Tech Otolaryngol Head Neck Surg; 17: 126 34.<br /> Gilain L Coste A. (1994), “Functional endoscopic sinus surgery<br /> for isolated sphenoid sinus disease”. Head Neck; 16 (5) 433<br /> 437.<br /> Heimgartner S Eckardt J, Simmen D, Briner HR, Leunig A,<br /> Caversaccio MD. (2011), “Limitations of ballon sinuplasty in<br /> frontal sinus surgery”. Eur Arch Otorhinolaryngol; 268 (10):<br /> 1463 1467.<br /> Khalil HS, Nunez DA. (2006). “Functional endoscopic sinus<br /> su-rgery for chronic rhinosinusitis”. CochraneDatabase Syst<br /> Rev, 3: CD 004458.<br /> Levine H, Rabago D (2011). “Balloon sinuplasty: “A<br /> minimally invasive option for patients with chronic<br /> rhinosinusitis”. Postgrad Med. 2011; 123(2): 112 118.<br /> Plaza G, Eisenberg G, Montojo J et al. (2011). “Ballon dilation<br /> of the frontal recess: a randomized clinical trial. Ann otol<br /> Rhinol Laryngol, 120: 511 8.<br /> Zeder JW, Dahya ZJ (2011) “An tral lavage using the Luma<br /> transilluminaton wire and vortex irrigator, a safe and effective<br /> advance in treating pediatric sinusitis”. INT J Pedia TR<br /> Otorhinolaryngol; 75 (4): 461 463.<br /> <br /> Ngày nhận bài báo:<br /> <br /> 21/11/2013<br /> <br /> Ngày phản biện nhận xét bài báo:<br /> <br /> 16/12/2013<br /> <br /> Ngày bài báo được đăng:<br /> <br /> 10/01/2014<br /> <br /> 43<br /> <br />