Nhận thức của giáo viên Tiếng Anh Trung học phổ thông ở Thành phố Huế về việc dạy ngữ pháp Tiếng Anh theo hướng quốc tế hóa

NHẬN THỨC CỦA GIÁO VIÊN TIẾNG ANH TRUNG HỌC PHỔ<br /> THÔNG Ở THÀNH PHỐ HUẾ VỀ VIỆC DẠY NGỮ PHÁP TIẾNG ANH<br /> THEO HƯỚNG QUỐC TẾ HÓA<br /> TÔN NỮ NHÃ ĐIỂN<br /> Trường Đại học Sư phạm - Đại học Huế<br /> Tóm tắt: Trong những thập niên vừa qua, vấn đề “Tiếng Anh chuẩn của<br /> người bản ngữ” hay “Tiếng Anh như ngôn ngữ quốc tế” đã được đề cập đến<br /> trong việc dạy - học tiếng Anh trên thế giới. Liệu Việt Nam đã nhận định<br /> được điều này chưa và đã có biến chuyển gì trong việc dạy - học cũng như<br /> trong thái độ đối với “Tiếng Anh như ngôn ngữ quốc tế”. Bài báo này giới<br /> thiệu nhận thức của giáo viên (GV) tiếng Anh trung học phổ thông (THPT) ở<br /> thành phố Huế về việc dạy ngữ pháp tiếng Anh theo hướng quốc tế hóa.<br /> <br /> 1. ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Tiếng Anh không còn chỉ được sử dụng bởi người bản xứ ở Anh, Bắc Mỹ, Úc, New<br /> Zealand cũng như bởi những ai học tiếng Anh để giao tiếp nữa. Hiện nay tiếng Anh<br /> được sử dụng rộng rãi trên khắp thế giới như là ngôn ngữ quốc tế (English as an<br /> International Language - EIL) [4]. Với khuynh hướng toàn cầu hóa, tiếng Anh trở thành<br /> ngôn ngữ giao tiếp chính ở các nước Châu Á như Singapore, Malaysia, India, Trung<br /> Quốc và được xem như là ngôn ngữ thứ hai ở các nước này (English as a Second<br /> Language - ESL). Crystal [1] nhận định rằng tiếng Anh từ lâu đã không còn là sở hữu<br /> riêng của người Anh, Mỹ nữa. Vì ngay cả quốc gia nói tiếng Anh lớn nhất thế giới cũng<br /> chỉ chiếm khoảng 20% tổng số người sử dụng tiếng Anh trên toàn cầu.<br /> Thật vậy, để phân loại và liệt kê số lượng các đối tượng sử dụng tiếng Anh, Kachru [6]<br /> đề nghị một sơ đồ như sau:<br /> <br /> The Expanding Circle<br /> China, Egypt, Indonesia,<br /> Israel, Japan, Korea,<br /> Nepal, Saudi Arabia,<br /> Taiwan, Russia,<br /> Zimbabwe, South Africa,<br /> Caribbean Islands<br /> (EFL)<br /> <br /> The Outer Circle<br /> Bangladesh, India<br /> Ghana, Kenya, Nigeria,<br /> Malaysia, Pakistan,<br /> Philippines, Singapore,<br /> Sri Lanka, Tanzania,<br /> Zambia<br /> (ESL)<br /> <br /> The Inner Circle<br /> USA<br /> UK<br /> Canada<br /> Australia<br /> New Zealand<br /> <br /> Hình 1. Sơ đồ vòng tròn các quốc gia sử dụng tiếng Anh của Kachru<br /> Tạp chí Khoa học và Giáo dục, Trường Đại học Sư phạm Huế<br /> ISSN 1859-1612, Số 04(12)/2009: tr. 166-173<br /> <br /> NHẬN THỨC CỦA GIÁO VIÊN TIẾNG ANH THPT Ở TP HUẾ VỀ VIỆC DẠY NGỮ PHÁP...<br /> <br /> 167<br /> <br /> Theo sơ đồ trên, Expanding circle bao gồm các nước sử dụng tiếng Anh như ngoại ngữ<br /> (English as a Foreign Lauguage - EFL) gần Trung Quốc, Nhật Bản, Indonesia...; Outer<br /> circle là các nước sử dụng tiếng Anh như ngôn ngữ thứ hai, chính thức gồm có<br /> Singapore, Malaysia, Philippines... và cuối cùng là Inner circle - các nước sử dụng tiếng<br /> Anh như tiếng mẹ đẻ (Anh, Mỹ, Úc...). Theo Denham [2], sau công cuộc đổi mới kinh<br /> tế, Việt Nam đã có thể được đưa vào danh sách của Expanding circle. Và cũng theo<br /> Kachru [6] thì chính các nước sử dụng tiếng Anh như một ngoại ngữ (Expanding circle)<br /> là nơi tiếng Anh có tiềm năng truyền bá và phát triển nhanh nhất.<br /> Những thuật ngữ như Global English, World Englishes, International English và New<br /> Englishes (đều mang ý nghĩa tiếng Việt là tiếng Anh của toàn cầu, ngôn ngữ quốc tế)<br /> đang được sử dụng rộng rãi để phân biệt với tiếng Anh chuẩn của người bản ngữ<br /> (Standard English). Việc dạy tiếng Anh theo xu hướng quốc tế hóa đang là mối quan<br /> tâm hàng đầu của các nước trên thế giới. Tuy nhiên ở Việt Nam, vấn đề này vẫn chưa<br /> được quan tâm một cách thấu đáo. Thông qua nghiên cứu này, chúng tôi tìm hiểu mức<br /> độ hiểu biết và nhận thức của giáo viên tiếng Anh trung học phổ thông ở thành phố Huế<br /> về việc dạy ngữ pháp tiếng Anh theo xu hướng quốc tế hóa, từ đó xác định mong muốn<br /> của họ trong việc giảng dạy ngữ pháp tiếng Anh. Nghiên cứu được thực hiện với 45<br /> giáo viên dạy tiếng Anh ở 04 trường THPT gồm Quốc Học, Hai Bà Trưng, Nguyễn Huệ<br /> và Gia Hội. Phương pháp nghiên cứu giáo dục định tính chủ yếu là sử dụng phiếu điều<br /> tra và phỏng vấn trực tiếp.<br /> 2. KHÁI NIỆM WORLD ENGLISHES<br /> Ngôn ngữ quốc tế - World Englishes (WEs) - là thuật ngữ đang được biết đến và sử<br /> dụng rộng rãi trên toàn thế giới. Thuật ngữ World Englishes ra đời khi có sự xuất hiện<br /> của các biến thể tiếng Anh theo từng khu vực, đặc biệt là những biến thể xuất phát từ<br /> các quốc gia đã từng là thuộc địa của Anh, Mỹ; ví dụ như tiếng Anh Ấn Độ (Indian<br /> English), tiếng Anh Singapore (Singapore English), tiếng Anh Philippin (Philippine<br /> English)... Theo Jenkins [5], thuật ngữ này được dùng để mô tả sự giao tiếp giữa những<br /> người sử dụng tiếng Anh không phải là ngôn ngữ thứ nhất của họ. Còn theo Holmes [3],<br /> thuật ngữ này dùng để chỉ một ngôn ngữ như là một phương tiện giao tiếp thông thường<br /> giữa các nhóm ngôn ngữ khác nhau trong một cộng đồng đa ngôn ngữ.<br /> 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU<br /> 3.1. Thực trạng dạy ngữ pháp tiếng Anh ở các trường trung học phổ thông ở thành<br /> phố Huế<br /> 3.1.1. Đội ngũ giáo viên<br /> Được đào tạo chính quy ở các trường đại học uy tín trong nước và quốc tế, đội ngũ giáo<br /> viên tiếng Anh ở các trường THPT ở TP Huế có đủ năng lực để truyền đạt kiến thức cho<br /> học sinh của mình. Trong số 45 giáo viên được điều tra, có 03 giáo viên (7%) lấy bằng<br /> Thạc sĩ tiếng Anh ở nước ngoài, 13 giáo viên (28%) có bằng Thạc sĩ trong nước, số còn<br /> lại (29 giáo viên chiếm 65%) tốt nghiệp đại học ở các trường đại học danh tiếng của<br /> <br /> 168<br /> <br /> TÔN NỮ NHÃ ĐIỂN<br /> <br /> Việt Nam. Đa số giáo viên có kinh nghiệm giảng dạy trên 10 năm và đã tham gia nhiều<br /> khóa học về đổi mới phương pháp dạy học do giảng viên nước ngoài tổ chức.<br /> Với kiến thức phong phú và kinh nghiệm lâu năm, trong suốt quá trình trả lời phiếu điều<br /> tra và phỏng vấn, các giáo viên đã bày tỏ quan điểm riêng trong việc dạy tiếng Anh của<br /> mình.<br /> 3.1.2. Tầm quan trọng của việc dạy ngữ pháp tiếng Anh<br /> Bảng 3.1. Thái độ của giáo viên đối với việc dạy ngữ pháp tiếng Anh<br /> Câu hỏi<br /> Dạy ngữ pháp tiếng<br /> Anh cho học sinh là<br /> rất quan trọng<br /> <br /> Quan điểm của GV<br /> Hoàn toàn đồng ý<br /> Đồng ý<br /> Trung lập<br /> Không đồng ý<br /> Hoàn toàn không đồng ý<br /> <br /> Số lượng GV<br /> (N = 45)<br /> 5<br /> 40<br /> 0<br /> 0<br /> 0<br /> <br /> Tỉ lệ %<br /> (N = 100)<br /> 11<br /> 89<br /> 0<br /> 0<br /> 0<br /> <br /> Từ bảng 3.1, chúng ta có thể thấy tất cả các giáo viên ở các trường THPT ở Huế đều<br /> hoàn toàn đồng ý và đồng ý với ý kiến rằng dạy ngữ pháp cho học sinh phổ thông là rất<br /> quan trọng. Giải thích về tầm quan trọng của việc dạy ngữ pháp, một giáo viên khi được<br /> phỏng vấn cho rằng ngữ pháp là nền tảng của sự phát triển các kỹ năng khác. Nếu học<br /> sinh không nắm vững ngữ pháp, họ sẽ không thể nghe, nói, đọc, viết tốt được. Khi học<br /> sinh có một kiến thức ngữ pháp giỏi, họ sẽ cảm thấy tự tin trong luyện tập tất cả các kỹ<br /> năng nói trên và do đó, việc học sẽ tiến bộ rất nhanh.<br /> Bảng 3.2. Thái độ của giáo viên về việc tăng thêm giờ cho việc dạy ngữ pháp tiếng Anh trong<br /> chương trình học<br /> Câu hỏi<br /> Chương trình học<br /> tiếng Anh cần tăng<br /> thêm giờ dạy ngữ<br /> pháp<br /> <br /> Quan điểm của GV<br /> Hoàn toàn đồng ý<br /> Đồng ý<br /> Trung lập<br /> Không đồng ý<br /> Hoàn toàn không đồng ý<br /> <br /> Số lượng GV<br /> (N = 45)<br /> 3<br /> 6<br /> 18<br /> 18<br /> 0<br /> <br /> Tỉ lệ %<br /> (N = 100)<br /> 7<br /> 13<br /> 40<br /> 40<br /> 0<br /> <br /> Tuy nhiên, dù nhận thức rõ tầm quan trọng của ngữ pháp trong quá trình dạy và học<br /> tiếng Anh, rất ít giáo viên quan tâm đến việc tăng thêm giờ dạy ngữ pháp cho chương<br /> trình học tiếng Anh hiện nay. Bảng 3.2 cho thấy, chỉ có 9 giáo viên (20%) đồng ý tăng<br /> thêm giờ dạy ngữ pháp trong khi phần lớn (36 giáo viên, 80%) giữ ý kiến trung lập hoặc<br /> không đồng ý.<br /> Theo sách giáo khoa tiếng Anh do Bộ Giáo dục và Đào tạo biên soạn, mỗi bài học trong<br /> sách đều tập trung vào nhóm 04 kỹ năng giao tiếp: nghe, nói, đọc, viết. Thời gian dành<br /> cho dạy ngữ pháp được lồng ghép vào quá trình giảng dạy mà không có bất kỳ một<br /> hướng dẫn chi tiết nào cả. Cho dù như vậy, đa số giáo viên vẫn không muốn tăng thêm<br /> giờ dạy ngữ pháp với lý do rằng ngữ pháp thật sự quan trọng nhưng học sinh có thể tự<br /> <br /> NHẬN THỨC CỦA GIÁO VIÊN TIẾNG ANH THPT Ở TP HUẾ VỀ VIỆC DẠY NGỮ PHÁP...<br /> <br /> 169<br /> <br /> luyện tập bằng cách tự làm thêm nhiều bài tập ở nhà ngoài sách giáo khoa. Thời gian ở<br /> lớp nên dành để luyện các kỹ năng giao tiếp bởi vì muốn theo kịp và hội nhập với sự<br /> phát triển của thế giới thì mọi người phải giỏi các kỹ năng giao tiếp.<br /> 3.1.3. Khó khăn của giáo viên tiếng Anh trung học phổ thông ở thành phố Huế khi<br /> dạy ngữ pháp tiếng Anh chuẩn<br /> Bảng 3.3. Quan điểm của giáo viên về ngữ pháp tiếng Anh<br /> Câu hỏi<br /> <br /> Số lượng GV<br /> (N = 45)<br /> <br /> Tỉ lệ %<br /> (N = 100)<br /> <br /> Có<br /> <br /> 45<br /> <br /> 100<br /> <br /> Không<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> Quan điểm của GV<br /> <br /> Anh (chị) có cho<br /> rằng ngữ pháp tiếng<br /> Anh chuẩn là rất khó<br /> học?<br /> <br /> Bảng 3.4. Khó khăn của học sinh khi học ngữ pháp tiếng Anh<br /> Câu hỏi<br /> Học sinh của anh<br /> (chị) có gặp khó<br /> khăn khi học ngữ<br /> pháp tiếng Anh?<br /> <br /> Số lượng GV<br /> (N = 45)<br /> <br /> Tỉ lệ %<br /> (N = 100)<br /> <br /> Có<br /> <br /> 45<br /> <br /> 100<br /> <br /> Không<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> Câu trả lời của GV<br /> <br /> Một khó khăn mà giáo viên gặp phải khi dạy tiếng Anh là dạy ngữ pháp. Đối với người<br /> nói tiếng Anh như là một ngoại ngữ, một số điểm ngữ pháp trong tiếng Anh thật sự rất<br /> khó nắm bắt. Điều này cũng đúng với bất kỳ ngôn ngữ nào khác: ngữ pháp luôn luôn là<br /> một môn học khó. Nhiều người không thể phân biệt được sự khác nhau giữa các thì<br /> trong tiếng Anh, chỉ đơn giản vì những điểm khác nhau này hoàn toàn không có trong<br /> tiếng mẹ đẻ của họ. Bảng 3.3 và 3.4 cho thấy, tất cả các giáo viên đều đồng ý rằng ngữ<br /> pháp tiếng Anh chuẩn thật sự rất khó đối với học sinh của họ. Đa số học sinh cảm thấy<br /> khó nhớ hết các quy tắc phức tạp của ngữ pháp tiếng Anh.<br /> Bảng 3.5. Những điểm ngữ pháp tiếng Anh chuẩn khó nhất<br /> Câu hỏi<br /> Những điểm ngữ<br /> pháp tiếng Anh<br /> chuẩn khó nhất<br /> <br /> Quan điểm của GV<br /> Thì<br /> Chức năng trợ động từ<br /> Động từ tình thái<br /> Cách sử dụng thành ngữ<br /> Mạo từ<br /> <br /> Số lượng GV<br /> (N = 45)<br /> 45<br /> 30<br /> 36<br /> 45<br /> 38<br /> <br /> Tỉ lệ %<br /> (N = 100)<br /> 100<br /> 66<br /> 80<br /> 100<br /> 85<br /> <br /> Những điểm ngữ pháp mà học sinh cảm thấy khó học nhất được mô tả ở bảng 3.5. Đó là<br /> các thì và cách sử dụng thành ngữ (45 giáo viên, 100%), tiếp theo là các mạo từ (38 giáo<br /> viên, 85%), sau đó là các động từ tình thái (36 giáo viên, 80%) và cuối cùng là các chức<br /> năng của trợ động từ (30 giáo viên, 66%). Ngoài ra, trong cuộc phỏng vấn, các giáo viên<br /> <br /> 170<br /> <br /> TÔN NỮ NHÃ ĐIỂN<br /> <br /> còn liệt kê thêm một số điểm ngữ pháp mà học sinh hay phạm lỗi như trật tự các từ<br /> trong tiếng Anh, các loại mệnh đề (if, relative, conditional, reported...), các loại giới từ...<br /> Vì vậy, có thể nói rằng, ngữ pháp tiếng Anh chuẩn là một môn học khó bởi vì nó có quá<br /> nhiều quy tắc cần phải học thuộc lòng nếu người sử dụng muốn giao tiếp tốt với người<br /> nước ngoài.<br /> 3.2. Kiến thức của giáo viên về tiếng Anh quốc tế (WEs) và thái độ về nó<br /> Sự đa dạng về văn hóa và ngôn ngữ trong xã hội của chúng ta buộc các giáo viên phải<br /> khám phá và cập nhật liên tục kiến thức. Khi chúng ta giao tiếp với người ở các đất<br /> nước khác, chúng ta nghe họ nói tiếng Anh rất trôi chảy nhưng thứ tiếng Anh đó lại<br /> khác xa với tiếng Anh chuẩn về tất cả các mặt như trọng âm, từ vựng, cách diễn đạt và<br /> cả ngữ pháp. Như vậy, theo Jenkins [4], đó là sự xuất hiện của World Englishes giữa<br /> các đất nước và chúng ta chấp nhận sự xuất hiện đó.<br /> Bảng 3.6. Kiến thức của giáo viên về World Englishes<br /> Câu hỏi<br /> <br /> Câu trả lời của GV<br /> <br /> Anh (chị) đã từng<br /> nghe nói về World<br /> <br /> Englishes chưa?<br /> <br /> Rồi<br /> Chưa<br /> Có, nhưng chỉ chút ít<br /> <br /> Số lượng GV<br /> (N = 45)<br /> 3<br /> 10<br /> 32<br /> <br /> Tỉ lệ %<br /> (N = 100)<br /> 7<br /> 22<br /> 71<br /> <br /> Mặc dù đã xuất hiện trên thế giới từ nhiều thập niên trước nhưng ở Việt Nam nói chung<br /> và ở Huế nói riêng, các giáo viên tiếng Anh vẫn biết rất ít về World Englishes. Bảng 3.6<br /> dưới đây cho thấy rõ điều đó, đa phần các giáo viên tiếng Anh chưa nghe nói (22%)<br /> hoặc chỉ biết rất ít (71%) về World Englishes. Có 03 giáo viên trả lời rằng họ đã biết<br /> WEs và kết quả điều tra cho thấy cả ba người này đều tốt nghiệp Thạc sĩ ở nước ngoài<br /> và đang giảng dạy tại trường Quốc Học, Huế.<br /> Bảng 3.7. Định nghĩa của giáo viên về World Englishes<br /> Câu hỏi<br /> <br /> Anh (chị) biết gì về<br /> <br /> World Englishes?<br /> <br /> Quan điểm của GV<br /> a. Đó là ngôn ngữ của thế giới<br /> b. Nó gồm một số các biến thể<br /> của tiếng Anh khác xa với hình<br /> thức và cách dùng hiện tại<br /> c. Đó là một phương tiện giao<br /> tiếp được sử dụng trên khắp<br /> thế giới<br /> d. Tất cả các định nghĩa trên<br /> <br /> Số lượng GV<br /> (N = 45)<br /> 5<br /> <br /> Tỉ lệ %<br /> (N = 100)<br /> 11<br /> <br /> 5<br /> <br /> 11<br /> <br /> 32<br /> <br /> 71<br /> <br /> 3<br /> <br /> 7<br /> <br /> Chính vì kiến thức về WEs của các giáo viên chưa được cập nhật nên họ cũng không thể<br /> đưa ra một định nghĩa đầy đủ về WEs. Theo bảng 3.7, 32 giáo viên (71%) chọn đáp án<br /> c, 5 giáo viên (11%) chọn đáp án b, cũng 5 giáo viên (11%) chọn đáp án a và chỉ có 3<br /> giáo viên (7%) chọn đáp án d. 03 giáo viên chọn đáp án d, một đáp án đầy đủ về ý nghĩa<br /> <br />