Khi nhân viên chứng
khoán “làm xiếc”
Nhà đầu tư nên có phương pháp tự kiểm soát tài khoản của
mình và lưu giữ những bằng chứng giao dịch
Đã có trường hợp nhân viên công ty chứng khoán “mượn
tạm” chứng khoán, tiền trong tài khoản, thậm chí là mượn cả
tài khoản của nhà đầu tư phục vụ ý đồ riêng của mình.
Nghiệp vụ “làm xiếc” này nhiều khi được phối hợp giữa nhân viên
môi giới, kế toán và nhân viên công nghệ thông tin của chính
công ty chứng khoán.
Khi phát hiện tài sản và niềm tin của mình bị lợi dụng, một số nhà
đầu tư có thể “tặc lưỡi cho qua”, trong khi nhiều người khác đã
quyết định nhờ đến luật sư và cơ quan pháp luật để giải quyết.
“Thoắt đến thoắt đi”
Nhà đầu tư tên Thắng cho biết, cách đây 3 tháng, anh đã rất ngạc
nhiên khi phát hiện một số tiền lớn “từ trên trời rơi xuống” tài
khoản chứng khoán của mình. Thế nhưng, chưa kịp thắc mắc về
sự bất thường này thì anh đã phải tiếp một nhân viên của công ty
chứng khoán nơi anh mở tài khoản đến để thương lượng xin lại
số tiền đó.
Ngược lại với câu chuyện trên, chị Loan, một khách hàng VIP của
một công ty chứng khoán đã từng “làm um chuyện” khi phát hiện
số tiền hơn trăm triệu đồng trong tài khoản của mình bỗng dưng
biến mất.
Hiện nay, giao dịch giữa khách hàng và công ty chứng khoán
được thực hiện thông qua hệ thống đặt lệnh với ba hình thức phổ
biến là trực tiếp bằng phiếu lệnh, qua điện thoại và qua Internet.
Với việc đặt lệnh trực tiếp, công ty chứng khoán và khách hàng
cùng lưu lại hóa đơn với đầy đủ chữ ký. Việc ghi âm các cuộc đặt
lệnh qua điện thoại là cách thức phổ biến để công ty chứng
khoán làm chứng cớ cho những lệnh giao dịch của khách hàng.
Trong khi đó, với hình thức đặt lệnh qua Internet, hệ thống bảo
mật sẽ giúp tăng cường an ninh tài khoản cho các nhà đầu tư.
Tuy nhiên, khi nhân viên môi giới, kế toán và cả nhân viên công
nghệ thông tin cùng vào cuộc thì việc hóa phép một giao dịch là
điều không phải là “bất khả thi”.
“Tôi đặt lệnh ATO, đến gần cuối phiên, có một anh tự xưng là
nhân viên công nghệ thông tin của công ty chứng khoán gọi điện
và báo với tôi là lệnh của tôi đang bị treo do bị lỗi phần mềm và
khuyên tôi nên hủy lệnh. Tôi yêu cầu phải thực hiện theo đúng
quy tắc giao dịch. Ngày hôm sau, lệnh của tôi được báo đã khớp.
Điều này khiến tôi nghi ngờ, liệu có sự phối hợp gian lận khi có
một khách hàng khác mong muốn chèn lệnh bán của tôi vì đầu
phiên có thể khớp giá cao hơn hẳn cuối phiên”, một nhà đầu tư
khác ở Hà Nội xin giấu tên vẫn còn bức xúc kể lại câu chuyện
vừa gặp cách đây chưa đầy một tháng.
Qua tìm hiểu của chúng tôi, những việc “bỗng đến bỗng đi” như
vậy không phải là quá hiếm trên thị trường hiện nay. Trao đổi về
vấn đề này, luật sư Hoàng Huy Được, Phó chủ nhiệm Đoàn luật
sư thành phố Hà Nội, cho biết: “Đã có rất nhiều nhà đầu tư tìm
đến tôi nhờ tư vấn, thậm chí nhờ dịch vụ để bảo vệ quyền lợi cho
họ”.
Câu hỏi trách nhiệm
Ông Nguyễn Đình Phong, Giám đốc khối dịch vụ đầu tư của
Công ty Chứng khoán VNDirect, nhận định: “Việc khách hàng bị
mất tiền, mất chứng khoán thậm chí mất cả tài khoản là hoàn
toàn có thể xảy ra. Tình huống nhẹ hơn là mượn tiền trong tài
khoản của nhà đầu tư, mượn chứng khoán trong vài ngày hoặc
có thể giao dịch trên tài khoản của nhà đầu tư và khớp lệnh lại
trong tài khoản của họ.”
Phần quy định trách nhiệm trong hợp đồng của nhà đầu tư đối
với công ty chứng khoán thường có câu: “Tôi hoàn toàn ý thức
được những rủi ro có thể phát sinh từ việc giao dịch qua các hình
thức giao dịch qua điện thoại, qua Internet, và đồng ý chịu mọi rủi
ro phát sinh từ các hình thức trên”. Như vậy, một tiện ích trong
giao dịch chứng khoán lại đi kèm với một số rủi ro nhất định mà
không phải nhà đầu tư nào cũng lưu ý.
Về vấn đề này, ông Phong nhận xét, nếu công ty chứng khoán có
khả năng kiểm soát tốt thì họ sẽ hoàn toàn chịu trách nhiệm về tất
cả những sai sót, lỗi giao dịch xảy ra, nhưng hiện nay hệ thống
kiểm soát của các công ty chứng khoán là rất lỏng lẻo.
Trong khi cơ hội phạm lỗi là khá nhiều thì việc phát hiện lỗi chủ
yếu chỉ dựa vào hệ thống kiểm soát của công ty chứng khoán và
thông thường, nhà đầu tư hoặc chính công ty chứng khoán phát
hiện ra lỗi. Việc lợi dụng tài khoản của nhà đầu tư có thể dừng ở
mức độ “dùng tạm” hoặc có thể “leo thang” và cũng có thể nhiều
nhân viên công ty chứng khoán chưa biết cách gian lận sẽ tìm
cách gian lận.
Để hạn chế cơ hội vi phạm lỗi của nhân viên, nhiều công ty
chứng khoán đã tách biệt trách nhiệm giám sát giữa các bộ phận
chức năng khác nhau, mỗi bộ phận có một trưởng phòng riêng và
trách nhiệm độc lập với nhau. Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp,
một người rất tài năng có thể lừa được cả hệ thống để thực hiện
hành vi phạm pháp của mình.
Vì thế, bên cạnh việc nâng cao đạo đức nghề nghiệp của nhân
viên công ty chứng khoán, theo luật sư Huy Được, rất cần những
quy định kiểm soát và xử lý chặt chẽ thông qua phần mềm quản
lý các nhà đầu tư, cơ chế giám sát lẫn nhau giữa nhóm giao dịch,
nhóm công nghệ thông tin, vì nếu các nhóm này câu kết với nhau
thì việc gian lận là hoàn toàn có thể xảy ra.
Lời khuyên của các chuyên gia đối với nhà đầu tư hiện nay là
“nên có phương pháp tự kiểm soát tài khoản của mình và lưu giữ
những bằng chứng giao dịch”.
