Những điểm mới trong bộ Luật Tố tụng hình sự năm 2015 về biện pháp bắt người phạm tội quả tang, bắt người đang bị truy nã và một số vấn đề cần trao đổi

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:4

Thêm vào BST

Báo xấu

56
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết đề cập những điểm mới của nội dung trên và một số đề xuất nhằm hoàn thiện các quy định về biện pháp bắt người phạm tội quả tang và bắt người đang bị truy nã.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Những điểm mới trong bộ Luật Tố tụng hình sự năm 2015 về biện pháp bắt người phạm tội quả tang, bắt người đang bị truy nã và một số vấn đề cần trao đổi

HOÏC VIEÄN TÖ PHAÙP NHỮNG ĐIỂM MỚI TRONG BỘ LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ NĂM 2015 VỀ BIỆN PHÁP BẮT NGƯỜI PHẠM TỘI QUẢ TANG, BẮT NGƯỜI ĐANG BỊ TRUY NÃ VÀ MỘT SỐ VẤN ĐỀ CẦN TRAO ĐỔI Ngô Văn Vịnh 1 Tóm tắt: Trong Bộ luật Tố tụng hình sự (BLTTHS) năm 2003, biện pháp bắt người phạm tội quả tang và biện pháp bắt người đang bị truy nã được quy định chung trong Điều 82. Tuy nhiên xét về bản chất thì đây là hai biện pháp ngăn chặn khác nhau, với căn cứ áp dụng khác nhau, do đó để đảm bảo tính rõ ràng, BLTTHS năm 2015 đã tách riêng hai biện pháp này để quy định trong hai điều luật: Điều 111 (quy định về biện pháp bắt người phạm tội quả tang) và Điều 112 (quy định về biện pháp bắt người đang bị truy nã). Bài viết đề cập những điểm mới của nội dung trên và một số đề xuất nhằm hoàn thiện các quy định về biện pháp bắt người phạm tội quả tang và bắt người đang bị truy nã. Từ khóa: Bộ luật Tố tụng hình sự, Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát Nhận bài: 0410/2016; Hoàn thành biên tập: 25/11/2016; Duyệt đăng: 20/12/2016 New issues in the Criminal Procedure Code 2015 on arresting red handed offenders, wanted criminals and some discussions Abstract: In the Criminal Procedure Code (CrPC) 2003, measures arresting red-handed offenders, and wanted criminals are regulated in the general provisions Article 82. However, in terms of nature, the two measures are different in purposes and grounds of the application. Aiming at ensuring transparency, the Criminal Procedure Code in 2015 has separated the two measures to the provisions of the two laws: Article 111 (provisions on measures to arrest red- handed offenses) and Article 112 (provisions on measures to arrest people wanted criminals). The paper mentions the new changes of the content on and some suggestions for improvement of the regulations on measures to catch red-handed offenders and wanted criminals. Keywords: Criminal Procedure Code, The Investigating Bodies, The Procuracy Received: Oct 04th, 2016; Editingcompleted: Nov 25th, 2016; Accepted for publication: Dec 20 th, 2016. Trên cơ sở kế thừa nội dung Điều 82 của nơi gần nhất. Các cơ quan này phải lập biên BLTTHS năm 2003, BLTTHS năm 2015 đã có bản và giải ngay người bị bắt đến Cơ quan những sửa đổi, bổ sung nhất định về hai biện điều tra có thẩm quyền.” Với quy định này thì pháp này. cơ quan Công an, Viện kiểm sát hoặc Ủy ban 1. Những điểm mới trong Bộ luật Tố nhân dân nơi gần nhất có trách nhiệm lập biên tụng hình sự năm 2015 về biện pháp bắt bản về việc bắt người và giải ngay người bị bắt người phạm tội quả tang và bắt người đang đến Cơ quan điều tra có thẩm quyền. Tuy bị truy nã nhiên, trên thực tế do nhiều nguyên nhân khác Thứ nhất, khoản 1 Điều 82 BLTTHS năm nhau như khoảng cách địa lý xa xôi mà việc 2003 quy định: “Đối với người đang thực hiện bắt đối tượng lại diễn ra trong đêm, phương tội phạm hoặc ngay sau khi thực hiện tội phạm tiện đi lại không có, điều kiện thời tiết xấu… thì bị phát hiện hoặc bị đuổi bắt, cũng như nên nhiều trường hợp các cơ quan này không người đang bị truy nã thì bất kỳ người nào thể giải ngay đối tượng đến Cơ quan điều tra có cũng có quyền bắt và giải ngay đến cơ quan thẩm quyền được. Vì vậy để khắc phục được Công an, Viện kiểm sát hoặc Uỷ ban nhân dân bất cập này, khoản 1 Điều 111 và khoản 1 Điều 1 Thạc sỹ, giảng viên Bộ môn Pháp luật và Nghiệp vụ Công an, Học viện Chính trị Công an nhân dân. 46
Soá thaùng 1/2017 - Naêm thöù Möôøi Hai 112 BLTTHS năm 2015 đã quy định: “Các cơ Thứ tư, khoản 2 Điều 83 BLTTHS năm quan này phải lập biên bản tiếp nhận và giải 2003 quy định: “…Trong trường hợp xét thấy ngay người bị bắt hoặc báo ngay cho Cơ quan cơ quan đã ra quyết định truy nã không thể đến điều tra có thẩm quyền”. Như vậy với quy định nhận ngay người bị bắt thì sau khi lấy lời khai, Cơ quan điều tra nhận người bị bắt phải ra này thì các cơ quan nói trên có thể giải ngay ngay quyết định tạm giữ và thông báo ngay cho người bị bắt hoặc báo ngay cho Cơ quan điều cơ quan đã ra quyết định truy nã biết…”. Tuy tra có thẩm quyền. nhiên, thực tiễn đấu tranh phòng chống tội Thứ hai, Điều 111 và Điều 112 BLTTHS phạm cho thấy, nhiều trường hợp do những lý năm 2015 cũng đã bổ sung trách nhiệm của Công do khác nhau mà khi hết thời hạn tạm giữ (thời an xã, phường, thị trấn, Đồn Công an trong việc hạn tạm giữ tối đa là 03 ngày), cơ quan đã ra phát hiện bắt giữ, tiếp nhận người phạm tội quả quyết định truy nã vẫn chưa thể đến nhận tang, người đang bị truy nã để tạo cơ sở pháp lý người bị bắt. Do đó, để tháo gỡ vướng mắc cho lực lượng này thực hiện nhiệm vụ, đáp ứng này, BLTTHS năm 2015 đã bổ sung quy định yêu cầu của thực tiễn2 , cụ thể: cho phép Cơ quan điều tra nhận người bị bắt Khoản 3 Điều 111 BLTTHS năm 2015 quy được gia hạn tạm giữ, cụ thể: “…nếu đã hết định: “Trường hợp Công an xã, phường, thị thời hạn tạm giữ mà cơ quan ra quyết định truy trấn, Đồn Công an phát hiện bắt giữ, tiếp nhận nã vẫn chưa đến nhận thì Cơ quan điều tra người phạm tội quả tang thì thu giữ, tạm giữ vũ nhận người bị bắt gia hạn tạm giữ và gửi ngay khí, hung khí và bảo quản tài liệu, đồ vật có quyết định gia hạn tạm giữ kèm theo tài liệu liên quan, lập biên bản bắt giữ người, lấy lời liên quan cho Viện kiểm sát cùng cấp để xét khai ban đầu, bảo vệ hiện trường theo quy định phê chuẩn…” (khoản 2 Điều 114). của pháp luật; giải ngay người bị bắt hoặc báo Thứ năm, trên thực tế người bị bắt có thể có ngay cho Cơ quan điều tra có thẩm quyền”; nhiều quyết định truy nã của các cơ quan khác Khoản 3 Điều 112 BLTTHS năm 2015 quy nhau, tuy nhiên BLTTHS năm 2003 chỉ quy định: “Trường hợp Công an xã, phường, thị định: Cơ quan điều tra nhận người bị bắt phải trấn, Đồn Công an phát hiện bắt giữ, tiếp nhận thông báo ngay cho cơ quan đã ra quyết định người đang bị truy nã thì thu giữ, tạm giữ vũ truy nã để đến nhận người bị bắt. Với quy định khí, hung khí và bảo quản tài liệu, đồ vật có này thì Cơ quan điều tra nhận người bị bắt có thể liên quan, lập biên bản bắt giữ người, lấy lời thông báo và chuyển giao người bị bắt cho bất kỳ khai ban đầu; giải ngay người bị bắt hoặc báo cơ quan nào đã ra quyết định truy nã đối tượng. ngay cho Cơ quan điều tra có thẩm quyền”. Tuy nhiên để tạo điều kiện về thời gian cho việc Thứ ba, BLTTHS năm 2015 cũng đã rút đến nhận người bị bắt, BLTTHS năm 2015 đã ngắn thời gian xem xét việc ra quyết định tạm bổ sung quy định thông báo và chuyển giao giữ hoặc trả tự do cho người bị bắt từ 24 giờ người bị bắt cho cơ quan đã ra quyết định truy nã xuống còn 12 giờ 3, cụ thể khoản 1 Điều 114 nơi gần nhất cụ thể: “Trường hợp người bị bắt có BLTTHS năm 2015 quy định: “Sau khi giữ nhiều quyết định truy nã thì Cơ quan điều tra người trong trường hợp khẩn cấp, bắt người nhận người bị bắt chuyển giao người bị bắt cho hoặc nhận người bị giữ, bị bắt, Cơ quan điều cơ quan đã ra quyết định truy nã nơi gần nhất” tra, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một (khoản 3 Điều 114). số hoạt động điều tra phải lấy lời khai ngay và 2. Một số vấn đề cần trao đổi để tiếp tục trong thời hạn 12 giờ phải ra quyết định tạm hoàn thiện quy định về biện pháp bắt người giữ hoặc trả tự do cho người bị bắt”. phạm tội quả tang và bắt người đang bị truy nã 2 GS.TS. Nguyễn Ngọc Anh, ThS. Ngô Đức Thắng, ThS Đào Anh Tới, Cn. Lê Hà Thắng, CN. Phan Dương Điệp, Tài liệu Tập huấn chuyên sâu Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015, Nxb. Thanh niên, Hà Nội, tr.106. 3 GS.TS. Nguyễn Ngọc Anh, ThS. Ngô Đức Thắng, ThS Đào Anh Tới, Cn. Lê Hà Thắng, CN. Phan Dương Điệp, Tài liệu Tập huấn chuyên sâu Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015, Nxb. Thanh niên, Hà Nội, tr.107. 47
HOÏC VIEÄN TÖ PHAÙP Như vậy, so với BLTTHS năm 2003, biện tra, căn cứ theo quyền hạn và tính chất của vụ pháp bắt người phạm tội quả tang và biện pháp án có thể khởi tố vụ án, tiến hành các hoạt động bắt người đang bị truy nã trong BLTTHS năm điều tra ban đầu và chuyển hồ sơ vụ án cho 2015 đã có nhiều sửa đổi, bổ sung theo hướng Cơ quan điều tra có thẩm quyền trong thời chặt chẽ, phù hợp hơn với thực tiễn. Tuy nhiên, hạn 07 ngày kể từ ngày ra quyết định khởi tố qua nghiên cứu, tác giả cho rằng cần phải tiếp vụ án hình sự hoặc khởi tố vụ án, khởi tố bị tục hoàn thiện, cụ thể hóa một số quy định về can, tiến hành điều tra và chuyển hồ sơ vụ án biện pháp bắt người phạm tội quả tang và biện cho Viện kiểm sát có thẩm quyền trong thời pháp bắt người đang bị truy nã, cụ thể như sau: hạn 01 tháng kể từ ngày ra quyết định khởi Một là, theo quy định tại Điều 111 tố vụ án hình sự. Như vậy, đối với những vụ BLTTHS năm 2015, cơ quan bắt người phạm án thuộc thẩm quyền mà các cơ quan này tội quả tang hoặc tiếp nhận người bị bắt phải phát hiện bắt giữ người phạm tội quả tang thì giải ngay người bị bắt hoặc báo ngay cho Cơ không phải giải ngay hoặc báo ngay cho Cơ quan điều tra có thẩm quyền, nhưng Điều 164 quan điều tra có thẩm quyền. Rõ ràng quy BLTTHS năm 2015 quy định: định này và quy định tại Điều 111 chưa đảm “1. Khi phát hiện hành vi có dấu hiệu tội bảo tính thống nhất. phạm trong lĩnh vực và địa bàn quản lý của Từ sự phân tích trên cho thấy, để đảm bảo mình thì các cơ quan của Bộ đội biên phòng, sự thống nhất, chặt chẽ trong các quy định hiện Hải quan, Kiểm lâm, lực lượng Cảnh sát biển, hành thì cần bổ sung thêm khoản 4 vào Điều Kiểm ngư được giao nhiệm vụ tiến hành một 111 BLTTHS năm 2015 với nội dung cụ thể số hoạt động điều tra có nhiệm vụ, quyền hạn: như sau: a) Đối với tội phạm ít nghiêm trọng trong “4. Trường hợp cơ quan được giao nhiệm trường hợp phạm tội quả tang, chứng cứ và lý vụ tiến hành một số hoạt động điều tra phát lịch người phạm tội rõ ràng thì quyết định khởi hiện bắt giữ, tiếp nhận người phạm tội quả tố vụ án hình sự, khởi tố bị can, tiến hành điều tang thì thu giữ, tạm giữ vũ khí, hung khí và tra và chuyển hồ sơ vụ án cho Viện kiểm sát có bảo quản tài liệu, đồ vật có liên quan, lập biên thẩm quyền trong thời hạn 01 tháng kể từ ngày bản bắt giữ người, lấy lời khai ban đầu, bảo ra quyết định khởi tố vụ án hình sự; vệ hiện trường theo quy định của pháp luật; b) Đối với tội phạm nghiêm trọng, tội phạm giải ngay người bị bắt hoặc báo ngay cho Cơ rất nghiêm trọng, tội phạm đặc biệt nghiêm quan điều tra có thẩm quyền trừ trường hợp trọng hoặc tội phạm ít nghiêm trọng nhưng quy định tại Điều 164 của Bộ luật này”. phức tạp thì quyết định khởi tố vụ án hình sự, Hai là, đối với bắt người phạm tội quả tiến hành hoạt động điều tra ban đầu và tang, BLTTHS năm 2015 chỉ quy định việc giải chuyển hồ sơ vụ án cho Cơ quan điều tra có ngay người bị bắt hoặc báo ngay cho Cơ quan thẩm quyền trong thời hạn 07 ngày kể từ ngày điều tra có thẩm quyền nhưng không quy định ra quyết định khởi tố vụ án hình sự. thời hạn để Cơ quan điều tra có thẩm quyền 2. Trong Công an nhân dân, Quân đội nhân đến tiếp nhận người bị bắt là bao lâu (kể từ khi dân, ngoài các Cơ quan điều tra quy định tại Điều nhận được thông báo). Theo tác giả, việc quy 163 của Bộ luật này, các cơ quan khác được giao định thời hạn này là cần thiết bởi vì nó liên nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra quan đến việc quản lý người bị bắt trong thời trong khi làm nhiệm vụ của mình, nếu phát hiện sự gian chờ chuyển giao người bị bắt, đến việc kịp việc có dấu hiệu tội phạm thì có quyền khởi tố vụ thời thực hiện các quyền của người bị bắt như án hình sự, tiến hành hoạt động điều tra ban đầu quyền gặp thân nhân, quyền lựa chọn người và chuyển hồ sơ vụ án cho Cơ quan điều tra có bào chữa của người thân thích… Hơn nữa nếu thẩm quyền trong thời hạn 07 ngày kể từ ngày ra quy định thời hạn này sẽ thúc đẩy và buộc quyết định khởi tố vụ án hình sự”. trách nhiệm của Cơ quan điều tra phải nhanh Từ quy định này cho thấy, cơ quan được chóng tiếp nhận người bị bắt để kịp thời tiến giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều hành các biện pháp theo quy định của pháp 48
Soá thaùng 1/2017 - Naêm thöù Möôøi Hai luật. Thiết nghĩ, trong thời gian tới khi mà định truy nã đến nhận người bị bắt. Sau khi nhận BLTTHS năm 2015 có hiệu lực thi hành, cơ người bị bắt, cơ quan đã ra quyết định truy nã quan có thẩm quyền cần ban hành văn bản phải ra ngay quyết định đình nã. hướng dẫn cụ thể về thời hạn này. Trường hợp cơ quan đã ra quyết định truy Ba là, theo khoản 2 Điều 111 và khoản 2 nã không thể đến nhận ngay người bị bắt thì Điều 112 BLTTHS năm 2015, khi bắt người sau khi lấy lời khai, Cơ quan điều tra nhận phạm tội quả tang hoặc bắt người đang bị truy người bị bắt phải ra ngay quyết định tạm giữ nã thì “người nào cũng có quyền tước vũ khí, và thông báo ngay cho cơ quan đã ra quyết hung khí của người bị bắt”. Quy định này đã kế định truy nã biết; nếu đã hết thời hạn tạm giữ thừa nội dung khoản 2 Điều 82 BLTTHS năm mà cơ quan ra quyết định truy nã vẫn chưa đến 2003. Hiện nay, các đối tượng phạm tội quả tang nhận thì Cơ quan điều tra nhận người bị bắt và các đối tượng đang bị truy nã thường mang gia hạn tạm giữ và gửi ngay quyết định gia hạn theo vũ khí, hung khí, do đó việc pháp luật cho tạm giữ kèm theo tài liệu liên quan cho Viện phép người bắt giữ được quyền tước vũ khí, kiểm sát cùng cấp để xét phê chuẩn. hung khí của người bị bắt là cần thiết nhằm ngăn Trường hợp không thể đến nhận ngay chặn việc người bị bắt sử dụng vũ khí, hung khí người bị bắt thì cơ quan đã ra quyết định truy để chống trả người đuổi bắt. Tuy nhiên hiểu như nã có thẩm quyền bắt để tạm giam phải ra thế nào là tước vũ khí, hung khí của người bị ngay lệnh tạm giam và gửi lệnh tạm giam đã bắt. Về vấn đề này, kể từ khi BLTTHS năm được Viện kiểm sát cùng cấp phê chuẩn cho Cơ 2003 có hiệu lực cho đến nay cũng chưa có văn quan điều tra nhận người bị bắt. Sau khi nhận bản nào hướng dẫn cụ thể. được lệnh tạm giam, Cơ quan điều tra nhận Trước hết, cần nhận thức khi tước vũ khí, người bị bắt phải giải ngay người đó đến Trại hung khí của người bị bắt thì không được phép tạm giam nơi gần nhất. lục soát trên cơ thể người bị bắt để tìm kiếm. Vì 3. Trường hợp người bị bắt có nhiều quyết việc lục soát này chỉ được tiến hành khi áp định truy nã thì Cơ quan điều tra nhận người dụng biện pháp khám xét người theo tố tụng bị bắt chuyển giao người bị bắt cho cơ quan hình sự. Theo quan điểm của tác giả, tước vũ đã ra quyết định truy nã nơi gần nhất”. khí, hung khí của người bị bắt chỉ được tiến Rõ ràng khoản 2, 3 Điều 114 chỉ quy định hành khi vũ khí, hung khí đó lộ ra bên ngoài, về các thủ tục đối với Cơ quan điều tra nhận có thể vũ khí, hung khí đó đang được đối tượng người bị bắt mà không quy định các thủ tục đối sử dụng hoặc chưa được sử dụng. Còn nếu vũ với Cơ quan điều tra trực tiếp bắt người đang khí, hung khí đó được giấu kín trong người mà bị truy nã. Đây là sự thiếu sót trong quy định không biết vị trí thì không được lục soát, tìm hiện hành. kiếm để tước bỏ. Hiểu như vậy sẽ tránh được Vì vậy, theo tác giả cần thay thế cụm từ việc người khác lợi dụng việc bắt người phạm “Cơ quan điều tra nhận người bị bắt” trong tội quả tang, bắt người đang bị truy nã để xâm khoản 2, 3 Điều 114 bằng cụm từ “Cơ quan phạm đến danh dự, nhân phẩm của người bị điều tra bắt giữ hoặc nhận người bị bắt”./. bắt, đặc biệt là trong trường hợp người bắt và Tài liệu tham khảo: người bị bắt khác giới tính với nhau. Do đó, GS.TS. Nguyễn Ngọc Anh, ThS. Ngô Đức trong thời gian tới, các cơ quan có thẩm quyền Thắng, ThS Đào Anh Tới, Cn. Lê Hà Thắng, cũng cần phải có văn bản hướng dẫn cụ thể về CN. Phan Dương Điệp, Tài liệu Tập huấn phạm vi những trường hợp được tước vũ khí, chuyên sâu Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015, hung khí của người bị bắt. Nxb. Thanh niên, Hà Nội, tr.106. Bốn là, khoản 2, 3 Điều 114 BLTTHS năm GS.TS. Nguyễn Ngọc Anh, ThS. Ngô Đức 2015 quy định: Thắng, ThS Đào Anh Tới, Cn. Lê Hà Thắng, “2. Sau khi lấy lời khai người bị bắt theo quyết CN. Phan Dương Điệp, Tài liệu Tập huấn định truy nã thì Cơ quan điều tra nhận người bị chuyên sâu Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015, bắt phải thông báo ngay cho Cơ quan đã ra quyết Nxb. Thanh niên, Hà Nội, tr.107. 49