Những khó khăn và giải pháp khắc phục nhằm giảm nghèo cho người dân ở khu vực miền núi tỉnh Thái Nguyên

NHỮNG KHÓ KHĂN VÀ GIẢI PHÁP KHẮC PHỤC NHẰM GIẢM NGHÈO CHO<br /> NGƯỜI DÂN Ở KHU VỰC MIỀN NÚI TỈNH THÁI NGUYÊN<br /> Nguyễn Anh Tú* - Đại học Thái Nguyên<br /> Đề tài nghiên cứu giải quyết những khó khăn nhằm cải thiện điều kiện sống của các hộ dân nghèo<br /> khu vực miền núi tỉnh Thái Nguyên thông qua việc tìm ra các khó khăn đối với các nguồn lực<br /> khan hiếm cho sự phát triển kinh tế của hộ. Nghiên cứu phát hiện ra một số nguyên nhân chủ yếu<br /> dẫn đến tình trạng đói nghèo của các hộ dân đang sinh sống ở khu vực miền núi tỉnh Thái Nguyên<br /> nhƣ: Thiếu đất sản xuất nông nghiệp, thiếu các phƣơng thức phát triển kinh tế, thiếu các thông tin<br /> khuyến nông, thiếu vốn sản xuất nông nghiệp. Ngoài ra, các lao động tại địa phƣơng không có các<br /> nguồn thu nhập khác ngoài nông nghiệp, do đó gặp rất nhiều khó khăn trong việc cải thiện thu<br /> nhập, nâng cao mức sống cả về vật chất, văn hoá, xã hội. Vì vậy, chúng tôi tiến hành nghiên cứu<br /> đề tài nhằm tìm ra những khó khăn của nhóm hộ nghèo, từ đó đƣa ra các giải pháp nhằm giảm<br /> nghèo, tăng thu nhập cho hộ nghèo.<br /> Từ khoá: Giải pháp, kinh tế, lao động, nông nghiệp, sản xuất<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Thái Nguyên là một tỉnh trung du miền núi<br /> phía Bắc. Trong những năm qua tình hình<br /> kinh tế - xã hội đã có nhiều tiến bộ đáng kể.<br /> Tuy nhiên, ở khu vực miền núi cao của tỉnh,<br /> đời sống của ngƣời dân vẫn còn nhiều khó<br /> khăn, thu nhập thấp... Do vậy, xoá đói giảm<br /> nghèo vẫn là một công tác đòi hỏi Tỉnh Thái<br /> Nguyên phải tiến hành thƣờng xuyên, liên<br /> tục. Hiện nay, đời sống của ngƣời dân khu<br /> vực miền núi còn gặp nhiều khó khăn, sản<br /> xuất phát triển chậm, số hộ nghèo đói còn khá<br /> cao so với toàn tỉnh. Xuất phát từ những lý<br /> do trên chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài<br /> “Những khó khăn và giải pháp khắc phục<br /> nhằm giảm nghèo cho người dân ở khu vực<br /> miền núi tỉnh Thái Nguyên”.<br /> MỤC ĐÍCH, NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG<br /> PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Mục đích của nghiên cứu: Nhằm tìm ra các<br /> khó khăn chính trong phát triển kinh tế mà<br /> ngƣời dân sống tại khu vực miền núi tỉnh<br /> Thái Nguyên gặp phải.<br /> Nội dung chính của nghiên cứu: Tổng hợp<br /> phân tích sự khác biệt về nguồn lực giữa hai<br /> nhóm hộ nghèo - nhóm hộ không nghèo và các<br /> khó khăn gặp phải trong sản xuất nông nghiệp.<br /> Phương pháp thu thập số liệu sơ cấp: Số liệu<br /> sơ cấp đƣợc thu thập từ phỏng vấn các chủ<br /> <br /> <br /> Tel: 0923.05.1368; Email: anhtukhtc@gmail.com<br /> <br /> hộ. Mẫu điều tra đƣợc chọn theo phƣơng pháp<br /> ngẫu nhiên với 200 hộ (xã Điềm Mặc và xã<br /> Cúc Đƣờng thuộc huyện Định Hoá, xã Quy<br /> Kỳ và xã Dân Tiến thuộc huyện Võ Nhai;<br /> Mỗi xã chọn ra 50 hộ để điều tra ,trong đó có<br /> 35 hộ nghèo và 15 hộ không nghèo.<br /> Phương pháp xử lý thông tin: Phần mềm<br /> thống kê SPSS 15 đƣợc sử dụng để phân tích<br /> sự tƣơng quan giữa các chỉ tiêu và kiểm định<br /> kết quả nghiên cứu.<br /> NHỮNG KHÓ KHĂN TRONG QUÁ TRÌNH<br /> PHÁT TRIỂN KINH TẾ HỘ<br /> Với nhóm thông tin tìm hiểu thực trạng hộ<br /> đang gặp những khó khăn gì trong phát triển<br /> kinh tế, chúng tôi đƣa ra 05 nhân tố chính bao<br /> gồm: Vốn, đất đai, khuyến nông, lao động và<br /> nguồn nƣớc tƣới tiêu để phỏng vấn các hộ<br /> điều tra. Tóm lƣợc chung các khó khăn của cả<br /> hai nhóm hộ điều tra đƣợc tác giả trình bày<br /> thông qua bảng 1.<br /> Đối với tiêu chí đất trồng lúa, có sự khác biệt<br /> có ý nghĩa thống kê theo kiểm định Pearson<br /> Chi-Square ở mức xác suất 95%. Cụ thể<br /> nhóm hộ nghèo có đến 55% số hộ khi đƣợc<br /> hỏi đã trả lời họ gặp nhiều khó khăn về đất<br /> trồng lúa và mong muốn có thêm đất hơn nữa<br /> để canh tác. Trong khi với cùng câu hỏi đó<br /> chỉ có 40% số hộ thuộc nhóm hộ không<br /> nghèo có chung quan điểm trên.<br /> Không có sự khác biệt về nhu cầu cần thêm<br /> lao động giữa hai nhóm hộ theo kiểm định<br /> Pearson Chi-Square ở mức xác suất 95%.<br /> <br /> [Type the company name] | Error! No text of specified style in document. 120<br /> <br /> Nguyễn Anh Tú<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> Bảng 1. Các khó khăn trong phát triển kinh tế hộ<br /> <br /> Tiêu chí<br /> <br /> Vốn<br /> Đất trồng<br /> lúa<br /> Khoa học<br /> kỹ thuật<br /> Lao động<br /> Nguồn<br /> nƣớc<br /> <br /> Tỷ lệ % số hộ gặp<br /> khó khăn<br /> Nhóm<br /> Nhóm hộ<br /> hộ<br /> không<br /> nghèo<br /> nghèo<br /> 80,71<br /> 76,67<br /> <br /> Kiểm<br /> định<br /> Pearson<br /> ChiSquare<br /> -<br /> <br /> 55,0<br /> <br /> 40,0<br /> <br /> *<br /> <br /> 30,71<br /> <br /> 30,0<br /> <br /> -<br /> <br /> 20,71<br /> <br /> 31,67<br /> <br /> -<br /> <br /> 48,57<br /> <br /> 48,33<br /> <br /> -<br /> <br /> Nguồn: Số liệu điều tra của tác giả năm 2009<br /> Ghi chú: *, **: Khác biệt theo kiểm định Pearson<br /> Chi-Square có ý nghĩa thống kê tại các mức xác<br /> suất 95%, 99%.<br /> <br /> Các yếu tố khác nhƣ: Nhu cầu vay thêm vốn,<br /> thông tin khoa học kỹ thuật để phục vụ cho<br /> sản xuất, nguồn nƣớc tƣới tiêu cho cây lúa<br /> không thấy có sự khác biệt giữa hai nhóm hộ<br /> đang nghiên cứu. Tuy vậy, thông qua bảng số<br /> liệu trên chúng ta nhận thấy nhu cầu vay vốn<br /> để phát triển sản xuất kinh doanh của cả hai<br /> nhóm hộ đều ở mức rất cao. Có đến 80,71%<br /> số hộ thuộc nhóm hộ nghèo và 76,67%<br /> thuộc nhóm hộ không nghèo có nhu cầu vay<br /> vốn chủ yếu để phát triển chăn nuôi. Cách<br /> sắp xếp số liệu về các nhu cầu để phát triển<br /> kinh tế của nhóm hộ nghèo theo thứ tự giảm<br /> dần để thấy đƣợc đâu là yếu tố mà hộ đang<br /> gặp khó khăn nhất.<br /> Để giải quyết các khó khăn trong phát triển<br /> kinh tế, thông qua điều tra tác giả thu thập<br /> đƣợc các phƣơng án giải quyết các khó<br /> khăn thực tế của hai nhóm hộ trong phần<br /> phân tích sau đây:<br /> Đối với tiêu chí đất trồng lúa<br /> Tổng hợp số liệu điều tra thực địa cho thấy có<br /> 55% sộ hộ thuộc nhóm hộ nghèo và 40% số<br /> hộ thuộc nhóm hộ không nghèo trong mẫu<br /> nghiên cứu trả lời rằng họ nhận thấy đất sản<br /> xuất nông nghiệp của gia đình nhà mình là rất<br /> ít. Họ mong muốn có thêm ruộng đất để canh<br /> tác. Diện tích đất sản xuất lúa trung bình của<br /> nhóm hộ nghèo là 4,24 sào/hộ và 4,68 sào/hộ<br /> đối với nhóm hộ không nghèo. Để giải quyết<br /> vấn đề trên, các hộ đƣợc hỏi đã đƣa ra rất<br /> nhiều các ý kiến khác nhau. Tổng hợp các ý<br /> kiến chính của cả hai nhóm hộ nhƣ sau:<br /> <br /> 73(11): 120 - 126<br /> <br /> Đối với những hộ đang gặp khó khăn về đất<br /> trồng lúa ở cả hai nhóm hộ, tỷ lệ lớn các hộ<br /> chọn phƣơng án giải quyết đó là không có<br /> nhiều đất trồng lúa thì sẽ đi làm thuê cho<br /> ngƣời khác hoặc làm thuê ở nơi khác. Tỷ lệ số<br /> hộ có ý định mua thêm đất chiếm từ 3% đến<br /> 4% cho thấy không dễ dàng để có thể mua<br /> thêm đất vì quỹ đất trồng lúa vốn đã rất hạn<br /> chế và không ai muốn bán nếu không có lý do<br /> đặc biệt. Chỉ có thể mua lại đƣợc đất khi có<br /> hộ nào có ý định đi xây dựng kinh tế ở nơi<br /> khác muốn bán nhà cửa, ruộng vƣờn. Có<br /> 6,7% số hộ thuộc nhóm hộ nghèo và 8,7% số<br /> hộ thuộc nhóm hộ không nghèo đƣa ra<br /> phƣơng án thuê lại ruộng đất của ngƣời khác.<br /> Lý do có thể thuê đƣợc đó là một số hộ không<br /> có lao động hoặc lao động của hộ đó lại chủ<br /> yếu đi làm việc ở các khu đô thị nên ở nhà chỉ<br /> toàn ngƣời già và trẻ em không thể tham gia<br /> các công việc đồng áng và giải pháp cho thuê<br /> đất là tối ƣu. Tỷ lệ 16% số hộ thuộc nhóm<br /> hộ nghèo và 26,1% số hộ thuộc nhóm hộ<br /> không nghèo không đƣa ra đƣợc ý kiến gì<br /> cho thấy sự bế tắc đối với tiêu chí đất trồng<br /> lúa. Nhƣ vậy, chúng ta có thể kết luận tiêu<br /> chí đất trồng lúa hầu nhƣ không thể đƣợc<br /> đáp ứng yêu cầu của các hộ.<br /> Đối với tiêu chí về lao động<br /> Nhƣ đã phân tích ở phần trên, số lƣợng lao động<br /> tham gia các hoạt động sản xuất nông nghiệp<br /> thuộc nhóm hộ nghèo là 86% và ở nhóm hộ<br /> không nghèo là 82%. Chỉ có 11,4% số lƣợng<br /> lao động thuộc nhóm hộ nghèo và 19% số<br /> lƣợng lao động thuộc nhóm hộ không nghèo có<br /> thêm nghề phụ nhƣ: Thợ xây, thợ mộc, hàn xì,<br /> lắp đặt điện nƣớc... Số còn lại đều trả lời sẽ thất<br /> nghiệp ngay sau khi kết thúc các công việc<br /> đồng ruộng. Có đến 89% số ý kiến cho rằng họ<br /> cần tìm thêm các công việc khác để kiếm thêm<br /> thu nhập khi nông nhàn. Tuy vậy, khi vào lúc<br /> chính vụ, tình trạng thiếu lao động để thu hái<br /> hay chuẩn bị đồng ruộng cho vụ sản xuất mới<br /> vẫn xuất hiện. Qua số liệu điều tra cho thấy: có<br /> 20,71% sộ hộ thuộc nhóm hộ nghèo và 31,67%<br /> số hộ thuộc nhóm hộ không nghèo có nhu cầu<br /> về lao động lúc chính vụ:<br /> Đối với nhóm hộ nghèo, khả năng hợp tác<br /> trong sản xuất nông nghiệp rất cao đƣợc thể<br /> <br /> [Type the company name] | Error! No text of specified style in document. 121<br /> <br /> Nguyễn Anh Tú<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> hiện ở hoạt động “đổi công” khi chính vụ.<br /> Với tỷ lệ 86% số hộ đƣợc hỏi trả lời họ đổi<br /> công với hàng xóm bởi những khó khăn về<br /> kinh tế không cho phép họ bỏ chi phí ra để<br /> thuê ngƣời làm. Tỷ lệ 68% số hộ thuộc nhóm<br /> hộ không nghèo cũng có cùng phƣơng án nhƣ<br /> trên đã thể hiện sự hợp tác về lao động tại các<br /> khu vực nông thôn là rất tốt. Tuy nhiên, lý do<br /> cốt yếu vẫn là do khả năng thanh toán đối<br /> với các khoản chi phí trong sản xuất. Tỷ lệ<br /> nhóm hộ không nghèo sẵn sàng thuê ngƣời<br /> khác làm là 32% so với tỷ lệ 14% ở nhóm<br /> hộ nghèo đã giải thích đƣợc nhận định trên<br /> của tác giả.<br /> Đối với tiêu chí về nguồn vốn<br /> Vốn để phát triển sản xuất, chăn nuôi là yếu<br /> tố rất quan trọng đối với nông hộ. Qua thực tế<br /> điều tra cho thấy có đến 80,71% số hộ thuộc<br /> nhóm hộ nghèo và 76,67% số hộ thuộc nhóm<br /> hộ không nghèo đang thiếu vốn để phát triển<br /> sản xuất, đặc biệt là cho chăn nuôi gia súc.<br /> Tiến hành tìm hiểu các ngồn vốn mà hộ có thể<br /> vay tại địa phƣơng thông qua phỏng vấn,<br /> chúng tôi đã có những ghi nhận, tổng hợp các<br /> ý kiến đó nhƣ sau:<br /> Có sự khác biệt rất lớn đối với cách ứng xử<br /> của hai nhóm hộ đối với tiêu chí vốn. 64,3% số<br /> hộ trong nhóm hộ nghèo cho biết họ có thể tiếp<br /> cận đƣợc với nguồn vốn vay để phát triển sản<br /> xuất, chăn nuôi từ các tổ chức tín dụng nông<br /> thôn trong khi đó tỷ lệ này ở nhóm hộ không<br /> nghèo chiếm tới 80%. Tuy nhiên, nhƣ đã phân<br /> tích ở phần trƣớc chỉ có 38,6% số hộ nghèo và<br /> 51,7% số hộ trong nhóm hộ không nghèo đã<br /> vay vốn trong năm 2009. Nhƣ vậy, tỷ lệ số hộ<br /> thuộc nhóm hộ nghèo mạnh dạn đứng ra vay<br /> vốn để phát triển sản xuất chiếm tỷ lệ không<br /> nhiều và thấp hơn khá nhiều so với nhóm hộ<br /> không nghèo.<br /> Ngoài ra, đối với nhóm hộ nghèo, tỷ lệ vay từ<br /> họ hàng chiếm tỷ lệ 21,4%. Các trƣờng hợp<br /> này đƣợc ghi nhận chủ yếu là ngƣời trong<br /> cùng gia đình, dòng tộc cho nhau vay ngắn<br /> hạn và ngƣời vay không phải trả tiền lãi. Tuy<br /> nhiên, số lƣợng vốn vay lại không đƣợc nhiều<br /> và không đáp ứng đƣợc nhu cầu vay vốn của<br /> <br /> 73(11): 120 - 126<br /> <br /> hộ. Chỉ có 10% số hộ thuộc nhóm hộ không<br /> nghèo vay của họ hàng. Hộ vay ngắn hạn để<br /> thanh toán các chi phi nhƣ: thức ăn cho chăn<br /> nuôi, trả lãi ngân hàng,... và sẽ trả lại ngay<br /> sau khi xuất bán.<br /> Một số lƣợng nhỏ số hộ thuộc cả hai nhóm<br /> chọn phƣơng án mua chịu của ngƣời cung<br /> cấp. Tuy nhiên, họ sẽ phải trả thêm lãi suất và<br /> đƣợc cộng luôn vào giá đối với các khoản nợ<br /> đó. Có nghĩa là nếu hộ mua và thanh toán<br /> ngay sẽ đƣợc mua với mức giá thấp hơn so<br /> với thanh toán chậm. Do đó, số lƣợng hộ<br /> chọn phƣơng án này là không nhiều.<br /> Vay của tƣ nhân và phải trả lãi cao hơn rất<br /> nhiều so với ngân hàng tuy không phổ biến<br /> nhƣng vẫn có số liệu ghi nhận đƣợc. Cụ thể là<br /> có 2,9% số hộ thuộc nhóm hộ nghèo và 3,3%<br /> số hộ thuộc nhóm hộ không nghèo hiện đã<br /> vay của tƣ nhân. Lựa chọn này chỉ đƣợc các<br /> hộ lựa chọn khi không có thêm phƣơng án<br /> nào để huy động vốn cho các khoản phải<br /> thanh toán ngay lập tức. Nếu không có, hộ sẽ<br /> mất đi cơ hội kinh doanh.<br /> <br /> Đối với tiêu chí về thông tin khoa học<br /> kỹ thuật<br /> Theo số liệu điều tra, tổng hợp ở cả hai nhóm<br /> hộ ta thấy có trên 91% trả lời rằng họ chƣa hề<br /> đƣợc tham gia các lớp tập huấn khuyến nông<br /> tại địa phƣơng. Đa phần nguyện vọng của các<br /> hộ đƣợc phỏng vấn mong muốn họ đƣợc tham<br /> dự các lớp tập huấn khuyến nông thƣờng<br /> xuyên để có thêm các kỹ năng trong sản xuất<br /> và có đƣợc các thông tin hữu ích về các loại<br /> giống cây, con giống mới. Khi đƣợc hỏi hộ<br /> mong muốn lựa chọn tham gia hình thức<br /> khuyến nông nào, kết quả trả lời đƣợc chúng<br /> tôi tổng hợp đƣợc nhƣ sau: Khi đƣợc hỏi nếu<br /> thiếu thông tin khoa học kỹ thuật phục vụ cho<br /> sản xuất kinh doanh nông nghiệp của hộ, tỷ lệ<br /> hộ mong muốn đƣợc tham gia các lớp tập<br /> huấn khuyến nông, khuyến lâm đƣợc tổ chức<br /> tại địa phƣơng chiếm tỷ lệ cao nhất. Cụ thể<br /> trong nhóm hộ nghèo chiếm 60,6% và 50% tỷ<br /> lệ thuộc nhóm hộ không nghèo. Phƣơng pháp<br /> này dễ tổ chức, số lƣợng hộ tham gia tập huấn<br /> cũng đông hơn. Thông thƣờng, cán bộ khuyến<br /> nông cơ sở sẽ tập huấn cho bà con tại các nhà<br /> văn hoá thôn, bản theo sự phân công của<br /> Phòng Khuyến nông huyện.<br /> <br /> [Type the company name] | Error! No text of specified style in document. 122<br /> <br /> Nguyễn Anh Tú<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> Có đến 40% số lƣợng hộ thuộc nhóm hộ<br /> không nghèo muốn đƣợc đi tham quan các<br /> mô hình trình diễn trong trồng trọt và chăn<br /> nuôi để đƣợc tận mắt chứng kiến và học tập<br /> làm theo các mô hình đó. Tỷ lệ này ở nhóm<br /> hộ nghèo chỉ chiếm 25,6%. Điều đó cho thấy<br /> sự ham học hỏi về thực nghiệm đối với các<br /> mô hình sản xuất kinh doanh giỏi của nhóm<br /> hộ không nghèo cao hơn rất nhiều so với<br /> nhóm hộ nghèo trong mẫu nghiên cứu.<br /> Có rất ít số lƣợng hộ tham khảo thông tin<br /> khoa học kỹ thuật qua sách, báo vì các<br /> nguyên nhân nhƣ không có thói quen đọc<br /> sách, báo. Hơn nữa, cũng không dễ để có<br /> đƣợc các tài liệu đó tại các vùng nông thôn.<br /> Thu thập đƣợc các thông tin khoa học trực<br /> tiếp từ các cán bộ khuyên nông cơ sở chỉ<br /> chiếm một tỷ lệ rất nhỏ ở cả hai nhóm hộ. Bởi<br /> lẽ cán bộ khuyến nông không thể đi đến từng<br /> hộ để truyền đạt đƣợc mà phải thông qua các<br /> lớp tập huấn chung với sự tham gia của nhiều<br /> hộ dân.<br /> Đối với tiêu chí nguồn nước tưới cho<br /> cây trồng<br /> Qua tìm hiểu về nguồn nƣớc tƣới tiêu cho cây<br /> lúa tại địa bàn nghiên cứu, chung tôi nhận<br /> thấy có 48,57% sộ hộ thuộc nhóm hộ nghèo<br /> và 48,33% số hộ thuộc nhóm hộ không nghèo<br /> trả lời nguồn nƣớc chƣa đáp ứng đƣợc nhu<br /> cầu cho phát triển sản xuất cây lúa. Nguồn<br /> nƣớc vẫn còn phụ thuộc khá nhiều vào điều<br /> kiện tự nhiên. Do hệ thống thuỷ nông còn<br /> kém phát triển và chƣa đƣợc đầu tƣ thoả<br /> đáng, cộng thêm với điều kiện khó khăn về<br /> địa hình địa vật đã gây khó khăn ít nhiều đến<br /> công tác tƣới tiêu và làm ảnh hƣởng không<br /> nhỏ đến năng suất cũng nhƣ khả năng thâm<br /> canh của các hộ. Với đại đa số các hộ ở cả hai<br /> nhóm đều mong muốn Chính quyền làm các<br /> công trình thủy lợi để phục vụ nƣớc tƣới, tiêu<br /> cho các diện tích canh tác, đặc biệt là đối với<br /> cây lúa. Các giải pháp khác tuy có đƣợc đƣa<br /> ra nhƣng không có tính khả thi cao bởi có rất<br /> ít các ý kiến khác nhƣ: Bơm nƣớc từ sông<br /> suối, đợi trời mƣa có nƣớc thì cấy, khoan<br /> giếng cạnh ruộng đều rất khó thực hiện.<br /> Do địa hình cũng nhƣ sự phân tán của các khu<br /> vực canh tác nên việc đầu tƣ cho hệ thống<br /> thuỷ lợi luôn là vấn đề hết sức khó khăn bởi<br /> <br /> 73(11): 120 - 126<br /> <br /> chi phí xây dựng là rất cao và bản thân địa<br /> phƣơng cũng không có nguồn kinh phí này.<br /> Do vậy, đối với sự phụ thuộc vào nguồn nƣớc<br /> tại địa bàn nghiên cứu trƣớc mắt vẫn chƣa có<br /> biện pháp khắc phục hữu hiệu.<br /> Kết luận<br /> Thông qua nghiên cứu chúng tôi nhận thấy có<br /> một số nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tình<br /> trạng đói nghèo của các hộ dân đang sinh<br /> sống ở khu vực miền núi tỉnh Thái Nguyên<br /> nhƣ sau:<br /> Thiếu đất đai sản xuất nông nghiệp: Với sự<br /> hạn chế về quỹ đất dành cho thâm canh cây<br /> lúa bình quân/hộ nhƣ đã phân tích ở trên và<br /> do điều kiện địa hình đồi núi chia cắt nên việc<br /> phát triển sản xuất nông nghiệp từ cây lúa là<br /> không khả thi. Không thể gia tăng diện tích<br /> trồng lúa cây lúa từ việc chuyển đổi mục đích<br /> sử dụng đất. Cây lúa chỉ giúp giữ vững an<br /> ninh lƣơng thực cho hộ trong điều kiện thời<br /> tiết thuận lợi. Không thể tạo ra sản phẩm hàng<br /> hoá từ cây lúa vì sản phẩm làm ra chỉ đủ để<br /> đáp ứng nhu cầu lƣơng thực của hộ.<br /> Thiếu phương thức làm kinh tế: Qua tìm hiểu<br /> chúng tôi thấy hầu hết các hộ đều có nhu cầu<br /> vay vốn để phát triển sản xuất - chăn nuôi.<br /> Tuy số lƣợng vốn và nguồn vốn vay để cho<br /> các hộ có điều kiện tiếp cận là khá dồi dào.<br /> Nhƣng trong nhóm hộ nghèo có đến 61,4%<br /> tổng số hộ không dám vay vốn. Nguyên nhân<br /> do hộ không có phƣơng hƣớng kinh doanh<br /> cũng nhƣ không mạnh dạn vay vốn để phát<br /> triển chăn nuôi, trồng trọt... nên đã không vay<br /> vốn để làm kinh tế.<br /> Lao động không có nguồn thu nhập khác:<br /> Ngoài thời gian tham gia các hoạt động sản<br /> xuất nông nghiệp, lao động tại địa phƣơng đa<br /> phần là không có nghề phụ để tạo ra thu nhập.<br /> Nhƣ phân tích ta thấy chỉ có 11,4% số lao<br /> động trong nhóm hộ nghèo và 19% số lƣợng<br /> lao động trong nhóm hộ không nghèo ngoài<br /> tham gia các hoạt động sản xuất nông nghiệp<br /> trong thời điểm chính vụ còn có thêm một số<br /> nghề phụ để tạo ra thu nhập. Số lao động còn<br /> lại chiếm đại đa số và không có hoạt động gì<br /> khác để có thêm thu nhập.<br /> Thiếu thông tin khuyến nông: Có trên 90% số<br /> hộ nghèo và không nghèo đều thiếu các thông<br /> tin khuyến nông. Họ có rất ít các thông tin về<br /> <br /> [Type the company name] | Error! No text of specified style in document. 123<br /> <br /> Nguyễn Anh Tú<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> tiến bộ khoa học kỹ thuật phục vụ cho sản<br /> xuất nông nghiệp nhƣ: Giống mới, quy trình<br /> chăm sóc, bảo vệ... nên phân tích cho thấy các<br /> hộ thuộc nhóm hộ nghèo có thu nhập trung<br /> bình từ lúa thấp hơn nhiều so với nhóm hộ<br /> không nghèo. Các hộ thuộc nhóm hộ không<br /> nghèo đã áp dụng nhiều hơn các yếu tố nhƣ:<br /> giống mới, phân bón, thuốc BVTV nên đã thu<br /> đƣợc hiệu quả sản xuất cao hơn so với nhóm<br /> nhóm hộ nghèo trong mẫu nghiên cứu.<br /> MỘT SỐ KIẾN NGHỊ GIẢI PHÁP<br /> GIẢM NGHÈO<br /> * Thành lập cơ quan chuyên trách đối với<br /> mục tiêu xoá đói giảm nghèo và bảo vệ môi<br /> trường nông thôn<br /> Xây dựng các chƣơng trình thiết thực đối với<br /> nhóm hộ nghèo, coi đó là một giải pháp có<br /> tính bền vững góp phần xoá đói giảm nghèo,<br /> tỉnh Thái Nguyên cần thiết phải thành lập một<br /> cơ quan độc lập để xây dựng các chƣơng trình<br /> hỗ trợ để phát triển kinh tế - xã hội cho các<br /> khu vực nông thôn, miền núi, vùng sâu, vùng<br /> xa từ nguồn vốn ngân sách của tỉnh và kết<br /> hợp triển khai tốt các chƣơng trình mục tiêu<br /> quốc gia trong nhiệm vụ xoá đói giảm nghèo<br /> của Chính phủ.<br /> Tăng hiệu quả hoạt động của các trạm<br /> khuyến, nông khuyến lâm hiện nay. UBND<br /> tỉnh cần có các cuộc xúc tiến hợp tác với các<br /> tổ chức nƣớc ngoài nhƣ GTZ, tổ chức phi<br /> chính phủ nhƣ Plan, Care... để kêu gọi sự giúp<br /> đỡ về kinh nghiệm tổ chức, quản lý và đặc<br /> biệt là về tài chính và các phƣơng pháp tiếp<br /> cận. Đó là điều kiện rất thuận lợi để nâng cao<br /> mức sống của ngƣời dân khi tham gia dự án.<br /> Bảo vệ và gìn giữ môi trƣờng thông qua các<br /> dự án nhƣ trồng rừng, xây dựng hệ thống<br /> nƣớc sạch nông thôn, xoá nhà dột nát, xây<br /> dựng nhà vệ sinh bán tự hoại... Hiện nay, có<br /> rất nhiều các tổ chức phi Chính phủ đang hoạt<br /> động tại Việt Nam với các mục tiêu nhƣ: Bảo<br /> vệ và phát triển rừng bền vững, chăm sóc.<br /> * Chính sách vốn<br /> - Tạo điều kiện thuận lợi cho các hộ nghèo<br /> vay vốn phát triển trồng trọt, chăn nuôi, phát<br /> triển các ngành nghề tự do nhƣ mộc, hàn xì...<br /> Nhu cầu vay vốn của nhóm hộ nghèo là rất<br /> cao nhƣ phân tích ở phần trƣớc. Tuy vậy số<br /> hộ nghèo đã tiếp cận đƣợc với nguồn vốn<br /> <br /> 73(11): 120 - 126<br /> <br /> vây từ ngân hàng rất thấp. Có nhiều ghi<br /> nhận rằng hộ không biết vay vốn để làm gì<br /> hoặc vay vốn về sợ làm ăn thua lỗ lại không<br /> trả đƣợc ngân hàng.<br /> - Ngoài việc ƣu tiên về số lƣợng vốn vay, ƣu<br /> đãi về lãi suất, cần có các bƣớc kiểm tra, tƣ<br /> vấn giúp đỡ để các hộ nghèo vay vốn sử dụng<br /> đúng mục đích của vốn vay và sử dụng hiệu<br /> quả nguồn vốn vay đó. Tránh tình trạng hộ<br /> nghèo vay vốn nhƣng làm ăn không hiệu quả<br /> hoặc không sử dụng đúng mục đích vay vốn<br /> dẫn đến tình trạng thua lỗ và thêm nợ nần.<br /> - Phối hợp với các tổ chức tại địa phƣơng nhƣ<br /> hội nông dân, hội phụ nữ để hƣớng dẫn quy<br /> trình vay vốn. Động thái này giúp cho các hội<br /> viên mạnh dạn đứng ra vay vốn để phát triển<br /> chăn nuôi...<br /> * Chính sách khuyến nông, khuyến lâm<br /> Để cho đại bộ phận ngƣời dân miền núi đƣợc<br /> tiếp cận với những tiến bộ khoa học kỹ thuật<br /> mới trong trồng trọt và chăn nuôi thì công tác<br /> khuyến nông cần phải đƣợc đặc biệt coi trọng.<br /> Chính vì vậy đòi hỏi tỉnh phải có ngân sách<br /> phân bổ cho việc tổ chức các khoá tập huấn<br /> đào tạo cho ngƣời dân thông qua việc mời các<br /> chuyên gia trong và ngoài nƣớc, kết hợp với<br /> các trƣờng Đại học trong tỉnh, các doanh<br /> nghiệp… đến để tập huấn cho ngƣời dân.<br /> Tổ chức cho các thành viên tiêu biểu đi thăm<br /> quan, học hỏi các cách làm ăn ở các địa<br /> phƣơng khác. Hỗ trợ kinh phí đi lại, ăn nghỉ<br /> cho các thành viên tham gia trong chuyến đi.<br /> Xây dựng các mô hình trình diễn để ngƣời<br /> dân đƣợc tận mắt chứng kiến để học tập làm<br /> theo. Các mô hình trình diễn bao gồm: Chăn<br /> nuôi lợn, chăn nuôi gia cầm, các mô hình<br /> canh tác lúa giống mới, mô hình trồng rau<br /> sạch, giết mổ gia súc gia cầm, trồng hoa tƣơi,<br /> kinh tế vƣờn - ao - chuồng, kinh tế vƣờn rừng... sẽ thật sự hữu ích để thay đổi nhận thức<br /> cũng nhƣ cung cách làm ăn cho ngƣời dân vốn<br /> chỉ làm quen với sản xuất tự cung tự cấp.<br /> * Nhóm giải pháp đối với các hộ gia đình<br /> Đối với các hộ gia đình, nhất là những hộ<br /> nghèo, để phát triển sản xuất nhằm cải thiện cơ<br /> hội việc làm, nâng cao thu nhập các hộ cần:<br /> - Thay đổi tƣ duy trong phát triển sản xuất, từ<br /> chỗ coi nông dân chỉ biết cấy lúa, trồng rau,<br /> <br /> [Type the company name] | Error! No text of specified style in document. 124<br /> <br />