Những khó khăn, vướng mắc trong thực hiện cơ chế tự chủ tài chính đối với các đơn vị sự nghiệp công lập theo nghị định 60/2021/NĐ-CP

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

27
lượt xem 10
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết phân tích thực trạng và kiến nghị tháo gỡ một số vướng mắc nhằm triển khai Nghị định số 60/2021/NĐ-CP như một cơ hội để đổi mới cơ chế tự chủ tài chính, tái cơ cấu, sắp xếp lại các đơn vị sự nghiệp công lập theo hướng năng động, hiệu quả.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Những khó khăn, vướng mắc trong thực hiện cơ chế tự chủ tài chính đối với các đơn vị sự nghiệp công lập theo nghị định 60/2021/NĐ-CP

TẠP CHÍ KHOA HỌC TÀI CHÍNH KẾ TOÁN NHỮNG KHÓ KHĂN, VƯỚNG MẮC TRONG THỰC HIỆN CƠ CHẾ TỰ CHỦ TÀI CHÍNH ĐỐI VỚI CÁC ĐƠN VỊ SỰ NGHIỆP CÔNG LẬP THEO NGHỊ ĐỊNH 60/2021/NĐ-CP DIFFICULTIES AND PROBLEMS IN IMPLEMENTING THE FINANCIAL AUTONOMY MECHANISM OF PUBLIC NON-BUSINESS UNITS UNDER DECREE 60/2021/ND-CP Ngày nhận bài : 19.9.2022 Ngày nhận kết quả phản biện : 16.11.2022 ThS. Phạm Thị Minh Việt Ngày duyệt đăng : 10.12.2022 Trường Đại học Tài chính - Kế toán TÓM TẮT Ngày 21/6/2021, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 60/2021/NĐ-CP quy định cơ chế tự chủ tài chính của đơn vị sự nghiệp công lập nhằm khắc phục những hạn chế, những quy định không còn phù hợp thực tế của Nghị định số 16/2015/NĐ-CP ngày 14/02/2015 của Chính phủ. Song kể từ khi Nghị định 60/2021/NĐ-CP có hiệu lực đến nay, việc triển khai thực hiện cơ chế tự chủ tài chính của các đơn vị sự nghiệp công lập gặp không ít những khó khăn, vướng mắc. Bài viết phân tích thực trạng và kiến nghị tháo gỡ một số vướng mắc nhằm triển khai Nghị định số 60/2021/NĐ-CP như một cơ hội để đổi mới cơ chế tự chủ tài chính, tái cơ cấu, sắp xếp lại các đơn vị sự nghiệp công lập theo hướng năng động, hiệu quả. Từ khóa: Tự chủ tài chính, đơn vị sự nghiệp công lập ABSTRACT On June 21, 2021, the Government issued Decree No. 60/2021/ND-CP stipulating the financial autonomy mechanism of public non-business units in order to overcome limitations and inappropriate regulations reality of Decree No. 16/2015/ND-CP dated February 14, 2015 of the Government. However, since Decree 60/2021/ND-CP took effect until now, the implementation of the financial autonomy mechanism of established non-business units has encountered many difficulties and obstacles. The article analyzes the current situation and proposes to remove some obstacles in order to implement Decree No. 60/2021/ ND-CP as an opportunity to renew the financial autonomy mechanism and restructure and rearrange financial institutions’ public non-business units in the direction of dynamism and efficiency. Keywords: Financial autonomy, public non-business units 1. Đặt vấn đề Kể từ khi cơ chế tự chủ tài chính được áp dụng đối với đơn vị sự nghiệp có thu quy định tại Nghị định số 10/2002/NĐ-CP ngày 16/01/2002 của Chính phủ đến nay đã trải qua gần 20 năm, với nhiều lần sửa đổi, bổ sung và đã có những thay đổi tích cực, song để chủ trương này thực sự phát huy hiệu quả cần có những thay đổi về hành lang pháp lý nhằm khắc phục những tồn tại, hạn chế và đáp ứng yêu cầu thực tế về giao quyền tự chủ của đơn vị sự nghiệp công lập (SNCL), ngày 21/6/2021 Chính phủ đã ban hành Nghị định 60/2021/NĐ-CP về cơ chế tự chủ tài chính của đơn vị SNCL. Sự ra đời của Nghị định số 60/2021/NĐ-CP đã cụ thể hóa đường lối, chủ trương của Đảng và Nhà nước về đổi 14
ĐẠI HỌC TÀI CHÍNH - KẾ TOÁN mới cơ chế quản lý tài chính đối với đơn vị SNCL; đảm bảo tính thống nhất đồng bộ với hệ thống pháp luật hiện hành về ngân sách nhà nước (NSNN), đầu tư công, quản lý tài sản công; đặc biệt là đã khắc phục được những tồn tại hạn chế trong triển khai Nghị định số 16/2015/NĐ-CP trong thời gian qua. Tuy nhiên, Nghị định 60/2021/NĐ-CP có hiệu lực từ ngày 15/8/2021, nhưng đến nay việc giao quyền tự chủ tài chính cho các đơn vị SNCL ở các địa phương xảy ra những tồn tại như nhiều đơn vị SNCL vẫn chưa được cơ quan quản lý cấp trên giao phương án tự chủ tài chính theo đúng thời hạn quy định, kho bạc nhà nước (KBNN) không thanh toán chi mua sắm, sửa chữa tài sản thường xuyên cho các đơn vị từ nguồn kinh phí chi thường xuyên giao tự chủ,... Điều này dẫn đến nhiều đơn vị SNCL không đủ kinh phí để thực hiện các hoạt động chi thường xuyên. Trên cơ sở phân tích đánh giá những khó khăn, tồn tại trong quá trình triển khai thực hiện Nghị định 60/2021/NĐ-CP trong thời gian qua, bài viết đưa ra những đề xuất, kiến nghị nhằm khắc phục những vướng mắc, tồn tại để việc trao quyền tự chủ tài chủ tài chính cho các đơn vị SNCL thực sự phát huy hiệu quả. 2. Thực trạng việc giao quyền tự chủ tài chính theo Nghị định 60/2021/NĐ-CP Thực hiện chủ trương của Đảng về đổi mới cơ chế quản lý, cơ chế hoạt động của đơn vị SNCL, trọng tâm là cơ chế tự chủ tài chính theo tinh thần của Nghị quyết 19/NQ-TW ngày 25/10/2017 về tiếp tục đổi mới hệ thống tổ chức và quản lý, nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động đơn vị sự nghiệp công; Nghị quyết 27/NQ-TW ngày 21/5/2018 về cải cách tiền lương đối với cán bộ, công chức, lực lượng vũ trang và người lao động trong doanh nghiệp của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII; đồng thời đảm bảo tính thống nhất đồng bộ với các văn bản pháp luật hiện hành liên quan đến việc thực hiện cơ chế tự chủ của đơn vị SNCL, như Luật Đầu tư công; Luật Quản lý, sử dụng tài sản công; Luật NSNN; Luật Phí và lệ phí,... Ngày 21/6/2021, Chính phủ đã ban hành Nghị định 60/2021/ NĐ-CP về cơ chế tự chủ tài chính của đơn vị sự nghiệp công lập. So với các quy định về giao quyền tự chủ tài chính trước đây như Nghị định 43/2006/NĐ-CP ngày 25/4/2006 về quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm về thực hiện nhiệm vụ, tổ chức bộ máy, biên chế và tài chính đối với đơn vị sự nghiệp công, Nghị định 16/2015/NĐ-CP ngày 14/02/2015 quy định cơ chế tự chủ của các đơn vị SNCL, Nghị định số 54/2016/NĐ-CP ngày 14/6/2016 của Chính phủ quy định cơ chế tự chủ của tổ chức khoa học và công nghệ công lập; Nghị định số 141/2016/NĐ-CP ngày 10/10/2016 của Chính phủ quy định cơ chế tự chủ của đơn vị SNCL trong lĩnh vực sự nghiệp kinh tế và sự nghiệp khác; Nghị định 60/2021/NĐ-CP đã được sửa đổi, bổ sung và tạo hành lang pháp lý, gỡ khó cho các đơn vị SNCL thực hiện cơ chế tự chủ tài chính, giúp cho các đơn vị SNCL đổi mới và phát triển. Cụ thể như sau: Thứ nhất, Nghị định đã cụ thể hóa chủ trương, định hướng về cải cách tiền lương theo Nghị quyết số 19-NQ/TW và Nghị quyết số 27-NQ/TW về cải cách chính sách tiền lương đối với cán bộ, công chức, viên chức, lực lượng vũ trang và người lao động trong doanh nghiệp; theo đó, sửa đổi về cơ chế tính toán, chi trả tiền lương; tạo động lực khuyến khích đơn vị SNCL khai thác nguồn thu, nâng cao mức độ tự chủ tài chính. Thực hiện định hướng đổi mới theo Nghị quyết số 19-NQ/TW, Nghị định số 60/2021/ NĐ-CP đã quy định, từ thời điểm thực hiện chế độ tiền lương mới theo Nghị quyết số 27-NQ/TW, đơn vị SNCL tự chủ ở mức cao (đơn vị tự bảo đảm chi đầu tư và chi thường xuyên, đơn vị tự bảo đảm chi thường xuyên) được trả lương theo kết quả hoạt động như doanh nghiệp và đơn vị cũng không phải trích lập Quỹ bổ sung thu nhập mà được thực hiện trích lập quỹ dự phòng để bổ sung vào quỹ tiền lương của năm sau. Mức dự phòng hằng năm do đơn vị quyết định nhưng không quá 17% quỹ tiền lương thực hiện. Thứ hai, quy định khung danh mục dịch vụ sự nghiệp công (DVSNC) sử dụng NSNN làm cơ sở cho các bộ, ngành, địa phương xây dựng danh mục dịch vụ sự nghiệp công sử dụng NSNN chi tiết. 15
TẠP CHÍ KHOA HỌC TÀI CHÍNH KẾ TOÁN Tại Khoản 2, Điều 4 Nghị định 60/2021/NĐ-CP quy định danh mục DVSNC sử dụng NSNN bao gồm: các dịch vụ công cơ bản, thiết yếu theo quy định của pháp luật chuyên ngành và pháp luật về ngân sách nhà nước; và các dịch vụ thuộc danh mục DVSNC sử dụng NSNN theo các lĩnh vực quy định tại Phụ lục I ban hành kèm theo Nghị định 60/2021/NĐ-CP. Ngoài ra, Nghị định còn bổ sung quy định thẩm quyền sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành chi tiết danh mục DVSNC sử dụng NSNN do địa phương quản lý phải trình Hội đồng nhân dân cấp tỉnh quyết định (theo Nghị định 16/2015/NĐ- CP quy định do UBND cấp tỉnh quyết định) Thứ ba, quy định về giá DVSNC và lộ trình tính giá DVSNC sử dụng NSNN làm cơ sở cho việc xây dựng giá DVSNC thực hiện đặt hàng theo Nghị định 32/2019/NĐ-CP ngày 10/4/2019. Tại Điều 5 Nghị định 60/2021/NĐ-CP quy định giá DVSNC sử dụng NSNN được xác định theo quy định của pháp luật về giá, định mức kinh tế-kỹ thuật, định mức chi phí do cơ quan có thẩm quyền ban hành và lộ trình tính giá DVSNC sử dụng NSNN. Trường hợp cơ quan có thẩm quyền chưa ban hành định mức kinh tế - kỹ thuật, định mức chi phí, giá DVSNC sử dụng NSNN được xác định theo quy định của pháp luật về giá hoặc mức bình quân chi phí hợp lý, hợp lệ thực hiện của 03 năm trước liền kề. Điều này mở ra cơ hội cho các đơn vị xây dựng giá DVSNC sử dụng NSNN khi chưa có định mức kinh tế - kỹ thuật, định mức chi phí do cơ quan có thẩm quyền ban hành. Để khắc phục hạn chế của Nghị định 16/2015/NĐ-CP, Nghị định 60/2021 quy định đến hết năm 2021 cơ bản hoàn thành lộ trình tính giá DVSNC tính đủ chi phí. Ngoài ra, Nghị định 60/2021 bổ sung thêm quy định cho trường hợp do khó khăn khách quan cần xây dựng lộ trình khác và trường hợp riêng đối với giá dịch vụ khám bệnh, chữa bệnh tại cơ sở khám bệnh, chữa bệnh công lập; giá dịch vụ giáo dục đào tạo và giáo dục nghề nghiệp tại cơ sở giáo dục đào tạo, giáo dục nghề nghiệp công lập không thực hiện được lộ trình. Thứ tư, cách phân loại mức tự chủ tài chính của đơn vị SNCL đã được quy định chi tiết hơn, cụ thể hơn, tiêu chí để xác định mức tự chủ về đầu tư cũng rõ ràng hơn, tùy mức độ tự chủ đơn vị sẽ được giao quyền tự chủ về tài chính trong chi thường xuyên để thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình, thể hiện rõ hướng tăng tự chủ và cơ chế để các đơn vị thực hiện mức độ tự chủ. Tại Điều 9 Nghị định số 60/2021/NĐ-CP quy định cụ thể tiêu chí phân loại mức tự chủ tài chính của 4 nhóm đơn vị sự nghiệp công. Đồng thời, Nghị định cũng quy định rõ điều kiện đáp ứng mức tự chủ tài chính của từng nhóm và đặc biệt đối với đơn vị nhóm 3 được phân loại thành 3 mức tự bảo đảm kinh phí chi thường xuyên. Đây là căn cứ quan trọng để làm cơ sở cho các cơ quan chức năng thực hiện phân loại đơn vị SNCL khi giao tự chủ cho các đơn vị SNCL. Việc phân định được mức độ tự chủ tài chính của các đơn vị sẽ quyết định đến quyền tự chủ trong các hoạt động tài chính khác nhau, những đơn vị tự bảo đảm chi thường xuyên và chi đầu tư, cho phép đơn vị xây dựng cơ chế đề xuất với cơ quan quản lý giao toàn bộ tài sản và thực hiện cơ chế quản lý, cơ chế hạch toán, cơ chế phân phối như đối với các doanh nghiệp. Thứ năm, nguồn tài chính của các đơn vị SNCL được quy định cụ thể theo hướng tách rõ các nguồn thu từ hoạt động thực hiện nhiệm vụ do Nhà nước giao và nguồn thu từ hoạt động kinh doanh dịch vụ của các đơn vị SNCL, làm cơ sở cho việc xác định mức độ tự chủ tài chính của đơn vị SNCL và mức hỗ trợ từ NSNN cho đơn vị SNCL. Việc tách rõ các nguồn thu từ hoạt động thực hiện nhiệm vụ do Nhà nước giao và nguồn thu từ hoạt động sự nghiệp (gồm thu từ hoạt động dịch vụ sự nghiệp công; thu từ hoạt động sản xuất – kinh doanh; hoạt động liên doanh, liên kết; thu từ cho thuê tài sản công), làm cơ sở cho việc xác định mức độ tự chủ tài chính của đơn vị SNCL và mức hỗ trợ từ NSNN cho đơn vị SNCL sau khi đơn vị đã sử dụng nguồn thu sự nghiệp. NSNN hỗ trợ đơn vị SNCL theo nguyên tắc: đối với đơn vị SNCL tự bảo đảm 16
ĐẠI HỌC TÀI CHÍNH - KẾ TOÁN một phần chi thường xuyên, NSNN hỗ trợ chi thường xuyên sau khi đơn vị đã sử dụng nguồn thu sự nghiệp để thực hiện nhiệm vụ, cung ứng DVSNC thuộc danh mục DVSNC sử dụng NSNN. Đối với đơn vị SNCL do NSNN bảo đảm chi thường xuyên, việc giao dự toán chi NSNN trên cơ sở nhiệm vụ được Nhà nước giao và thực hiện theo mục tiêu đề ra tại Nghị quyết số 19-NQ/TW ngày 25/10/2017. Thứ sáu, Ngoài những quy định chung về tự chủ tài chính cho các đơn vị SNCL, Nghị định 60/2021/ NĐ-CP đã quy định một chương riêng về tự chủ về tài chính của đơn vị SNCL trong lĩnh vực y tế - dân số; giáo dục và đào tạo; giáo dục nghề nghiệp; trong đó quy định một số nội dung đặc thù trong sử dụng nguồn tài chính và phân bổ, giao dự toán của các đơn vị SNCL thuộc hai lĩnh vực này. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng để đẩy mạnh việc thực hiện tự chủ tài chính cho các đơn vị SNCL thuộc lĩnh vực chiếm tỷ trọng lớn trong tổng số các đơn vị SNCL. Thứ bảy, Nghị định 60/2021/NĐ-CP bổ sung và thay đổi một số nội dung tự chủ trong sử dụng kinh phí NSNN, trích lập và sử dụng quỹ, trong giao dịch tài chính theo hướng tăng tính tự chủ cho các đơn vị tương ứng với mức tự bảo đảm chi thường xuyên so với các nghị định quy định về tự chủ tài chính trước đây như Nghị 16/2015/NĐ-CP và Nghị định 43/2006/NĐ-CP. Cụ thể: - Bổ sung các quy định tự chủ về chi tiền thưởng (điểm c khoản 1 Điều 16, điểm c khoản 1 Điều 20); chi thuê chuyên gia, nhà khoa học, người có tài năng đặc biệt thực hiện nhiệm vụ của cơ quan, tổ chức, đơn vị (khoản 2 Điều 16, khoản 2 Điều 20) trong chi thường xuyên giao tự chủ cho các đơn vị SNCL theo tinh thần của Nghị quyết 27/NQ-TW về cải cách tiền lương; và các nội dung về chi thường xuyên không giao tự chủ và chi thực hiện nhiệm vụ khoa học và công nghệ (tại Điều 13, Điều 17, Điều 21). - Bổ sung một số nội dung về sử dụng các quỹ của các đơn vị thuộc nhóm 1, nhóm 2, nhóm 3 tại khoản 2 Điều 14 như bổ sung mua bản quyền tác giả, chương trình (đối với quỹ phát triển hoạt động sự nghiệp); bỏ quy định hệ số thu nhập tăng thêm của chức danh lãnh đạo tối đa không quá 2 lần hệ số thu nhập tăng thêm của người lao động (đối với quỹ bổ sung thu nhập); bổ sung chi thưởng cuối năm (đối với quỹ khen thưởng); bổ sung chi góp một phần vốn để đầu tư xây dựng các công trình phúc lợi chung trong ngành hoặc các đơn vị khác theo hợp đồng (đối với quỹ phúc lợi). Ngoài ra Nghị định còn bổ sung quy định các đơn vị được phép trích lập các quỹ khác theo pháp luật chuyên ngành. - Bổ sung quy định tạo điều kiện về tự chủ trong giao dịch tài chính đối với các khoản thu tại đơn vị: Tại Điều 23 Nghị định 60 quy định cho phép các đơn vị SNCL có mức tự chủ cao (đơn vị nhóm 1 và đơn vị nhóm 2) được mở tài khoản tại ngân hàng thương mại đối với các khoản thu từ hoạt động sự nghiệp, hoạt động kinh doanh, dịch vụ. Đối với đơn vị tự bảo đảm một phần chi thường xuyên (đơn vị nhóm 3), đơn vị do NSNN bảo đảm chi thường xuyên (đơn vị nhóm 4) mở tài khoản chuyên thu tại ngân hàng thương mại đối với các khoản thu dịch vụ khám bệnh, chữa bệnh, dịch vụ y tế dự phòng, học phí theo mức giá quy định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền; định kỳ nộp vào tài khoản tiền gửi của đơn vị mở tại KBNN để quản lý theo quy định. Điều này tạo điều kiện cho các đơn vị chủ động quản lý và sử dụng nguồn tài chính khi học phí và viện phí đã chuyển sang cơ chế giá theo quy định của Luật Giá, đồng thời, để phù hợp với mức độ tự chủ của từng loại đơn vị và bảo đảm không ảnh hưởng đến quản lý, điều hành ngân quỹ nhà nước. Nghị định cũng cho phép các đơn vị được mở tài khoản tại ngân hàng thương mại để quản lý các Quỹ được trích lập theo quy định tại Nghị định 60/2021/NĐ-CP. Thứ tám, đã bổ sung quy định về hoạt động liên doanh, liên kết của đơn vị SNCL và việc phân phối kết quả chênh lệch thu, chi từ hoạt động liên doanh, liên kết. Tạo cơ sở pháp lý cho các đơn vị SNCL đẩy mạnh hoạt động liên doanh, liên kết mở rộng và nâng cao chất lượng DVSNC. Các đơn vị SNCL được quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm liên doanh, liên kết với các tổ chức, cá 17
TẠP CHÍ KHOA HỌC TÀI CHÍNH KẾ TOÁN nhân để hoạt động dịch vụ đáp ứng nhu cầu của xã hội. Việc sử dụng tài sản công vào mục đích liên doanh, liên kết phải bảo đảm các yêu cầu quy định tại khoản 2 Điều 55 và thuộc các trường hợp quy định tại khoản 1 Điều 58 Luật Quản lý, sử dụng tài sản công. Việc phân chia kết quả của hoạt động liên doanh, liên kết thực hiện theo thỏa thuận trong hợp đồng liên doanh, liên kết và quy định cụ thể đối với hình thức liên doanh, liên kết không thành lập pháp nhân mới, hình thức liên doanh, liên kết thành lập pháp nhân mới. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng giúp cho các đơn vị SNCL đẩy mạnh hoạt động liên doanh, liên kết với các tổ chức, cá nhân để hoạt động dịch vụ đáp ứng nhu cầu xã hội. Thứ chín, thay đổi về thời hạn giao quyền tự chủ cho đơn vị sự nghiệp công. Nhằm tạo sự ổn định trong việc giao quyền tự chủ tài chính và khuyến khích các đơn vị nâng cao mức độ tự chủ tài chính giảm bớt sự phụ thuộc kinh phí từ NSNN thực hiện theo mục tiêu đề ra tại Nghị quyết số 19-NQ/TW. Nghị định 60/2021/NĐ-CP thay đổi thời gian giao quyền tự chủ cho các đơn vị SNCL trong giai đoạn ổn định 5 năm, phù hợp với giai đoạn phát triển kinh tế - xã hội do Chính phủ quy định (tại khoản 1 Điều 35) Thứ mười, bổ sung quy định cho phép các đơn vị SNCL trích lập các khoản dự phòng theo quy định đối với doanh nghiệp để xử lý rủi ro. Tại khoản 5 Điều 12 và khoản 5 Điều 16 quy định cho phép các đơn vị SNCL nhóm 1, đơn vị nhóm 2 và đơn vị nhóm 3 (đối với hoạt động các hoạt động sản xuất kinh doanh, liên doanh liên kết và dịch vụ khác) được trích lập các khoản dự phòng theo quy định đối với doanh nghiệp, trừ trường hợp pháp luật chuyên ngành có quy định thành lập các quỹ đặc thù để xử lý rủi ro (nếu có). Quy định trên cho phép các đơn vị tháo gỡ được những khó khăn trong việc xử lý rủi ro tại đơn vị trước kia. Vì thực tế nhiều đơn vị SNCL khi thực hiện hoạt động sản xuất kinh doanh, cung cấp dịch vụ cho khách hàng nhưng không thu hồi được nợ, công nợ bị treo qua nhiều đời thủ trưởng mà không xử lý được. Vì vậy việc trích lập dự phòng nợ phải thu khó đòi giúp đơn vị xử lý khoản nợ này. Khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện cơ chế tự chủ tài chính theo Nghị định 60/2021/ NĐ-CP. Những quy định của Nghị định 60/2021/NĐ-CP đã được sửa đổi, bổ sung và tạo hành lang pháp lý, gỡ khó cho các đơn vị SNCL thực hiện cơ chế tự chủ tài chính, giúp cho các đơn vị SNCL nâng cao mức độ tự chủ tài chính, nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động, tuy nhiên trong quá trình thực hiện cơ chế tự chủ tài chính theo Nghị định 60/2021/NĐ-CP nhiều đơn vị SNCL đã gặp những khó khăn, vướng mắc, cụ thể như sau: Thứ nhất, để Nghị định 60/2021/NĐ-CP đi vào thực tiễn, cần phải có đầy đủ các điều kiện cần thiết như quy định về danh mục chi tiết DVSNC sử dụng NSNN, định mức kinh tế - kỹ thuật làm cơ sở cho các đơn vị xây dựng giá DVSNC sử dụng NSNN, song thực tế đến nay nhiều địa phương vẫn chưa ban hành đầy đủ danh mục chi tiết DVSNC sử dụng NSNN, định mức kinh tế - kỹ thuật đối với từng loại hình DVSNC làm cơ sở để đơn vị SNCL xây dựng giá, thực hiện đặt hàng theo Nghị định 32/2019/NĐ-CP ngày 10/4/2019, cũng như chưa ban hành tiêu chí đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ và chất lượng dịch vụ của đơn vị SNCL theo ngành, lĩnh vực. Thứ hai, Nghị định số 60/2021/NĐ-CP đã có nhiều điểm tích cực và cụ thể hóa bằng các quy định giải quyết được những khó khăn, vướng mắc của các đơn vị SNCL, tuy nhiên, vẫn còn một số quy định chưa thực sự rõ ràng, một số quy định không thể thực hiện ngay mà phải chờ văn bản hướng dẫn, một số quy định chưa thực sự đồng bộ với những quy định trong các luật khác cần phải tiếp tục nghiên cứu, tháo gỡ, cụ thể: - Giá, phí DVSNC sử dụng NSNN được xác định theo quy định của pháp luật về giá, định mức kinh tế – kỹ thuật, định mức chi phí do cơ quan có thẩm quyền ban hành và lộ trình tính giá DVSNC 18
ĐẠI HỌC TÀI CHÍNH - KẾ TOÁN sử dụng NSNN theo quy định tại khoản 3 Điều 5 của Nghị định số 60/2021/NĐ-CP. Đến hết năm 2021, cơ bản hoàn thành lộ trình tính giá DVSNC (tính đủ chi phí tiền lương, chi phí trực tiếp, chi phí quản lý và khấu hao tài sản cố định, chi phí khác theo quy định của pháp luật). Tuy nhiên, trong thực tế đến hết năm 2021 việc xây dựng giá DVSNC sử dụng NSNN của nhiều lĩnh vực như giáo dục và đào tạo, y tế,... chưa thể thực hiện theo lộ trình tính giá của Nghị định 60/2021/NĐ-CP được, nguyên nhân đời sống người dân còn gặp nhiều khó khăn do dịch bệnh covid -19, nguồn lực NSNN của các địa phương còn hạn chế chưa thể thực hiện đặt hàng theo lộ trình tính giá. - Tại khoản 1, điều 10 quy định các khoản thu (ký hiệu A) dùng để tính trong công thức xác định Mức tự bảo đảm chi thường xuyên bao gồm khoản thu Kinh phí chi thường xuyên thực hiện các nhiệm vụ khoa học và công nghệ được cơ quan có thẩm quyền tuyển chọn hoặc giao trực tiếp theo quy định của pháp luật về khoa học và công nghệ (quy định tại điểm b khoản 1 Điều 11, điểm b khoản 1 Điều 15) nhưng trong nội dung B gồm các khoản chi tính các khoản chi thường xuyên giao tự chủ quy định tại Điều 12, Điều 16, Điều 20. Điều này chưa phù hợp khi xác định mức tự bảo đảm chi thường xuyên đối với các đơn vị SNCL không thuộc lĩnh vực khoa học và công nghệ, vì kinh phí chi thường xuyên từ nguồn NSNN thực hiện các nhiệm vụ khoa học và công nghệ được cơ quan có thẩm quyền tuyển chọn hoặc giao trực tiếp theo quy định của pháp luật về khoa học và công nghệ đối với các đơn vị SNCL không thuộc lĩnh vực khoa học công nghệ được xem là kinh phí chi thường xuyên không giao tự chủ, vì vậy nội dung kinh phí này chỉ được áp dụng cho các đơn vị sự nghiệp khoa học và công nghệ (nội dung này đã được hướng dẫn tại Thông tư 56/2022/TT-BTC ngày 16/9/2022 nhưng theo tác giả nội dung này cần sửa đổi ngay trong Nghị định 60/2021/NĐ-CP cho phù hợp với công thức xác định mức tự bảo đảm chi thường xuyên áp dụng chung cho các đơn vị SNCL). - Tại khoản 3 Điều 12, Điều 16, Điều 20 quy định: Đối với nội dung chi chuyên môn, chi quản lý cho phép các đơn vị SNCL căn cứ vào nhiệm vụ được giao và khả năng nguồn tài chính, đơn vị được quyết định mức chi hoạt động chuyên môn, chi quản lý, nhưng tối đa không vượt quá mức chi do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quy định; đối với các nội dung chi chưa được cơ quan nhà nước có thẩm quyền quy định, căn cứ tình hình thực tế, đơn vị sự nghiệp công được xây dựng mức chi cho phù hợp từ nguồn tài chính của đơn vị và quy định trong quy chế chi tiêu nội bộ của đơn vị. Thủ trưởng đơn vị sự nghiệp công phải chịu trách nhiệm về quyết định của mình (áp dụng cho đơn vị nhóm 1, nhóm 2 và nhóm 3 ), nhưng đối với đơn vị nhóm 4 không quy định nội dung này (mặc dù tại điểm đ, khoản 2 mục VII Thông tư 71/2006/TT-BTC ngày 09/8/2006 hướng dẫn Nghị định 43/2006/NĐ-CP đã quy định cho phép đơn vị SNCL được NSNN bảo đảm chi thường xuyên được phép thực hiện nội dung này). Vì vậy, việc xây dựng định mức chi và thực hiện đối với nội dung chi này đối với đơn vị SNCL nhóm 4 chưa được thống nhất ở các địa phương và không phù hợp với chủ trương giao quyền tự chủ tài chính trong chi hoạt động thường xuyên của các đơn vị SNCL. - Tại khoản 1 Điều 14 quy định mức trích lập Quỹ bổ sung thu nhập của đơn vị nhóm 2 tối đa không quá 02 lần quỹ tiền lương ngạch, bậc, chức vụ, các khoản đóng góp theo lương và các khoản phụ cấp lương do Nhà nước quy định (bằng với mức trích của đơn vị nhóm 3) điều này chưa phù hợp, chưa khuyến khích đơn vị nhóm 3 chuyển đổi mức tự chủ lên nhóm 2; đồng thời làm giảm mức chi trả bổ sung thu nhập cho người lao động của đơn vị đã thực hiện theo Nghị định 16/2015/NĐ-CP và Nghị định 141/2016/NĐ-CP trong năm 2021 trở về trước (mức trích tối đa không quá 03 lần). 3. Đề xuất và kiến nghị Để khắc phục những tồn tại hạn chế trong triển khai thực hiện Nghị định số 60/2021/NĐ-CP thời gian qua; tạo tiền đề thúc đẩy quá trình đổi mới cơ chế tài chính của đơn vị SNCL, qua đó nâng cao mức độ tự chủ tài chính của đơn vị SNCL và tăng cường quản lý NSNN theo kết quả đầu ra thông 19
TẠP CHÍ KHOA HỌC TÀI CHÍNH KẾ TOÁN qua giao nhiệm vụ, đặt hàng hoặc đấu thầu cung cấp DVSNC sử dụng NSNN, cần thực hiện các nội dung sau: Thứ nhất, để Nghị định 60/2021/NĐ-CP thực sự đi vào thực tiễn, cơ quan nhà nước có thẩm quyền cần tập trung xây dựng ban hành định mức kinh tế - kỹ thuật đối với từng loại hình DVSNC sử dụng NSNN làm cơ sở cho việc xây dựng đơn giá, xây dựng tiêu chí đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ và chất lượng dịch vụ của đơn vị SNCL theo ngành, lĩnh vực. Thứ hai, trách nhiệm của các cơ quan quản lý nhà nước, trong đó, trách nhiệm của các bộ quản lý ngành, lĩnh vực trong việc ban hành đầy đủ danh mục DVSNC sử dụng NSNN, việc hỗ trợ từ NSNN sẽ gắn với số lượng, chất lượng sản phẩm DVSNC được cung cấp, giá cung cấp dịch vụ và nhu cầu sử dụng để bảo đảm hiệu quả đầu tư từ NSNN. Đồng thời, các bộ quản lý ngành, lĩnh vực cần có lộ trình cụ thể thực hiện cơ chế đấu thầu cung cấp DVSNC sử dụng NSNN để tạo điều kiện cho cơ sở ngoài công lập cùng tham gia cung cấp, giảm dần các sản phẩm DVSNC sử dụng NSNN thực hiện theo phương thức giao nhiệm vụ, giao kế hoạch. Thứ ba, Nghị định số 60/2021/NĐ-CP đã có nhiều điểm tích cực và cụ thể hóa bằng các quy định giải quyết được những khó khăn, vướng mắc của các đơn vị SNCL, tuy nhiên, vẫn còn một số quy định chưa thực sự phù hợp và đồng bộ với những quy định trong các văn bản hiện hành, vì vậy cần phải nghiên cứu bổ sung, chỉnh sửa tạo điều kiện thuận lợi cho các Bộ, ngành, địa phương triển khai thực hiện giao quyền tự chủ tài chính cho các đơn vị SNCL. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Bộ Chính trị (2017), Nghị quyết số 19/NQ-TW ngày 25/10/2017 về tiếp tục đổi mới hệ thống tổ chức và quản lý, nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động của đơn vị sự nghiệp công lập. 2. Ban Chấp hành Trung ương (2018), Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 21/5/2018 về cải cách chính sách tiền lương đối với cán bộ, công chức, viên chức, lực lượng vũ trang và người lao động trong doanh nghiệp. 3. Chính phủ (2015), Nghị định số 16/2015/NĐ-CP ngày 14/02/2015 của Chính phủ về cơ chế tự chủ của đơn vị sự nghiệp công lập. 4. Chính phủ (2021), Nghị định số 60/2021/NĐ-CP ngày 21/6/2021 quy định cơ chế tự chủ tài chính của đơn vị sự nghiệp công lập. 5. Nguyễn Lê Phương Anh, Nguyễn Thùy Linh, “Điểm mới về cơ chế tự chủ tài chính của đơn vị sự nghiệp công lập”, Tạp chí Tài chính kỳ 2 tháng 9/2021. 6. TS. Nguyễn Thu Thủy (2022), Tháo gỡ những vướng mắc trong đổi mới cơ chế tự chủ tài chính đơn vị sự nghiệp công lập, https://www.quanlynhanuoc.vn/2022/07/07/thao-go-nhung-vuong-mac-trong-doi- moi-co-che-tu-chu-tai-chinh-don-vi-su-nghiep-cong-lap/ 20