YOMEDIA
ADSENSE
Những thương nhân Hà Lan đầu tiên đến Đàng Ngoài và Kẻ chợ năm 1637 (Tiếp theo và hết)
52
lượt xem 1
download
lượt xem 1
download
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
Tiếp nối phần trước, bài viết đánh giá nhận định cuốn nhật ký đã cung cấp các giá trị tư liệu góp phần làm sáng tỏ vấn đề lịch sử, thực trạng chính sách, thủ tục nhà nước phong kiến trong ngoại thương, ngoại giao, nền kinh tế hàng hóa của Việt Nam thế kỷ 17 cũng như một số tồn nghi về địa lý, lịch sử, nội tình chính trị ở Đàng ngoài.
AMBIENT/
Chủ đề:
Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!
Nội dung Text: Những thương nhân Hà Lan đầu tiên đến Đàng Ngoài và Kẻ chợ năm 1637 (Tiếp theo và hết)
NHUNC THl/dNC NHAN HA LAN DAU TIEN<br />
DEN DANG NGOAI VA KE CHd NAM 16^7<br />
(Tiep theo vd het)<br />
<br />
NGUYEN THlTA HY*<br />
(Dich va gidi thieu)<br />
<br />
<br />
- 23 thdng Tit. Vien quan vft vien cai ba 7. 25 can nu dinh hQdng<br />
tftu vfto trieu. Liic hai gid chidu, t i t ca moi<br />
8. Hai k h i u dai bftc ndng xoin, cftn nftng<br />
thuydn hftng da vd ddn sat kinh thftnh.<br />
2070 hvres moi chide b i n dan s i t nftng 12<br />
NgQdi ta mang 4 hdm vai da vfto trieu dinh.<br />
livres.<br />
Cac quan tridu t h i n yeu ciu 30 hdm bac,<br />
ddi lai hp se giao eho chung tdi td sau mpt 9. NhQng gift dd ndng ciia nhQng khiu<br />
thdi gian. Chung tdi phai ndi khd khftn va sung dd.<br />
cum cung dQa t i t ca 12 hdm. NhQng ngQdi 10. 30 vien dan<br />
Dang Ngoai da xQ sQ ddi vdi sd bac vft hftng<br />
11. Bay cfti schuiftangen (kpp nhd)<br />
hda dd mdt eftch rft't trftng trdn, nhQ the ddi<br />
vdi ciia ftn eftp vay. \1. Ba bao thude sung kruisballen<br />
Budi chidu, cftc dng Hartsinek, Vincent 13. Ba chide truy<br />
Romeyn, Nagtglas, nhQng trd 1^ vft nhQng 14. Mdt cai beursvaatje (thung nhd<br />
ngQdi phue vu, tft't ca gdm 17 ngQdi, da vfto<br />
thude sung).<br />
tridu dinh cung vdi dng quan vft vien cai ba<br />
tftu. NgQdi ta ra Ipnh cho hp trQdc khi di NhQng vien cai ba tftu bao chung tdi thi<br />
vfto, mpi ngQdi ddu phai thao bd gQdm. le bfti yet, dieu mft chung tdi lftm theo each<br />
NgQdi ta d i n hp vfto mdt phdng hanh lang ciia ngQdi Hft Lan, mftc du chung tdi vin<br />
dl lai nhQng tftng p h i m dfing len tridu khdng dQdc bidt ddi tQdng mft chung tdi<br />
dinh, gdm cd: chfto mQng 1ft ai, ca nhft vua lin cac quan<br />
dai t h i n khdng mpt ai ed mftt. Chung tdi<br />
1. MOt tft'm (24 aunes) da mftu dd<br />
ngdi xudng nhQng chide chidu, r i t nhidu<br />
2. Hai mQdi tft'm vai hoa sarasse ngQdi mang vu khi dQng chung quanh<br />
3. Hai mQdi t i m pareoUe (vai hdng min chung tdi. NhQng tftng phim ciia chung tdi<br />
BaTQ) dat trong phdng vdi rft't ft nghi le vft ft sQ<br />
4. Mpt t i m vai x6e mau den tdn trpng.<br />
5. Mdt chide gQdng ma vang NgQdi ta thdt dai chung tdi nhQng mdn<br />
6. Ba hpp sdn mai di^ng dd trang sQc ftn vft dd udng theo phong tue eua xQ sd.<br />
<br />
<br />
<br />
• PGS. TS. D?ii hpc Quoc gia Hft N^i<br />
5S Rghi&n curu Lich sit. s6 5.2009<br />
<br />
Chung tdi eiut eac vien trd ly Mathys ten dQdc giap mftt vdi nhft vua, mft chi nhin<br />
Broecke va Pieter Huysmans vfto phdng d l t h i y ngfti tren dQdng di, khi ngdi tren ki$u<br />
md nhQng hdm vft nhQng hftng hoa khac, cang. Cd tdi 3 den 4.000 Ifnh di theo ngfti<br />
de dQc hoang thQdng cd t h i ehpn iQa. vft ngfti trdng cd ve diing tudi. NgQdi ta ndi<br />
vdi chung tdi rftng ngfti cd tdi 83 ngQdi con<br />
Sau bQa ftn chidu, nhft vua cii hai vien<br />
ciia khoang 60 bft vd. Ngfty hdm sau, nhQng<br />
cai tftu tre tud'i den hdi chung tdi r i n g nQdc<br />
ngQdi Bd Dfto Nha lai dQdc ph6p vfto tridu,<br />
Hft Lan d dau, d phQdng Bftc hay phQdng<br />
nhftc lai ldi vu khong thQdng thSiy (25).<br />
Nam? Hft Lan cd nhQng loai hftng hda gi?<br />
Chung tdi dap: "d 52 vi dp Bftc, vft r i n g - 26 thdng Tii. Trong nhQng mdi lien h$<br />
nQdc Ha Lan cung eft'p hd phftch, da len, td vdi trieu dinh Dftng Ngofti, chiing tdi da<br />
vft vai lua, nhung, sa tanh, nhQng tham nhftn dQdc sQ giup dd Idn lao ciia mdt phu<br />
theu vftng bac vft nhieu thQ khac". nQ Nhftt Ban 1ft Ouru san, ddng thdi 1ft<br />
Chung tdi dQng day cao tQ va sau khi lai ngQdi phien dich cho chung tdi. Bft nhftn<br />
cui chao mdt l i n nQa, v i n khdng dQdc gftp trach nhipm bao vp chung tdi ben canh nhft<br />
nhft vua hay mdt vi dai t h i n nfto khfte, vua di ehdng lai nhQng ldi vu khdng ciia<br />
chung tdi ra di, ft bfti long vd sQ ddn tidp vft ngQdi Bd Dfto Nha. Qua bft, chiing tdi dQpe<br />
eung eftch tiep nhftn nhQng mdn quft bieu bidt hp khdng coi 1ft quan trong lftm nhQng<br />
ciia chung tdi. Ddn chieu tdi, dQc hoftng thdng tin cua ngQdi Bd Dfto Nha vft d trieu<br />
thQdng eho giii tra lai nhQng kipn hftng hda dinh Dftng Ngofti, ngQdi ta khdng tin 1ft<br />
cdn lai (mft ngfti khdng cin dung) tdi cho ngQdi Hft Lan ddn xQ sd hp vdi nhQng f dd<br />
chung tdi tru ngu, tftng them chung tdi xft'u.<br />
50.000 ddng tidn ddng, mdt vai hu diy eft Chiing tdi da tftng mpt mdn quft cho<br />
(khd) mui ndng nftc vft mdt vfti hu rQpu. ngQdi dftn bft Nhftt Ban gdm mdt bp q u i n<br />
Dem hdm ft'y, t i t ca mpi chung tdi ddu ngvi ao Nhftt vft mdt cataber (thanh kidm<br />
d dQdi thuydn. Nhftt?).<br />
- 24 thdng TU. Chiing tdi cit dd b^c vft<br />
NhQng tin tQc vd each thQc ngQdi Bd<br />
hftng hda, trQ ddng va s i t thi di lai dQdi<br />
Dfto Nha lftm ftn budn ban trong xQ sd nfty<br />
thuydn. Chung tdi nhan dQdc ciia con trai<br />
Ift khdng thuftn Ipi. Chide thuydn mftnh Bd<br />
nha vua, Tua-caw, mdn qua tftng 1ft 10.000<br />
Dfto Nha ddn Dftng Ngofti nftm ngoai dft<br />
ddng tien ddng, 2 eon be vft 4 vd rQdu (arac).<br />
mang theo 24 hdm bac vft 80 dinh vftng,<br />
Ong ta yeu e i u eho dng ta mQdn 5 hdm bac.<br />
moi dinh cftn nftng 10 lang. Ngofti ra, chide<br />
Chiing tdi tra ldi rftng chiing tdi khdng t h i<br />
thuydn dd cdn dem ban nhQng mdn hftng<br />
dap Qng dQdc yeu c i u dd, vi vua cha cua dng<br />
"Tafachelasses" (lua ke spe vung<br />
da chiem dung hdn mdt niia sd von mft<br />
Coronamdel - An Dp), vai len damas, vai<br />
chiing tdi mang theo, vft cd t h i nhft vua se<br />
nhung vft da. Nhft vua da ra l$nh eho dem<br />
khdng tQ choi con minh dp 3, 4 hdm. Vien<br />
t i t ca nhiJng thQ dd vfto trong trieu vft md<br />
cai ba nfti ni hdi chiing tdi 1ft chung tdi lipu<br />
nhQng hdm dd cd ngfti chQng kien. Nhft vua<br />
cd y dinh trao ddi quft tftng vdi hoftng tii<br />
da giQ lai cho minh vftng vft nhieu hftng<br />
khdng. Chung tdi dap: "ngay sau khi ngQdi<br />
hda khac trong khi chi tra 9 midng bac loai<br />
Hft Lan dQdc nhftn vfto yet kidn nhft vua".<br />
niia lang cho mpt lang vftng. Ddi vdi hftng<br />
- 25 thdng Tii. NhQng ngQdi Hft Lan hda khac, ngfti da tra nhQng mdn tiln khft<br />
dQdc mdi den trieu dinh, nhQng v i n khdng it 01.<br />
RhOmg thuong nh&n I)a Lan d£u H^n... 59<br />
<br />
Khi ngQdi Bd Dfto Nha vftng mat, nhidu - 27 thdng Tii. Chung tdi dQa len bd mdt<br />
hdm da dQdc md vft nhidu do vkt hi Ift'y di p h i n ldn sdbae cdn lai ciia chung tdi.<br />
nhQ 80 tft'm nhung va da kim tuyen. NgQdi<br />
- 28 thdng Tit. Chung tdi nhftn dQdc tin<br />
ta cdn phai chiu nhQng thipt hai dang ke ve<br />
r i n g chide thuydn mftnh Trung Qude mft<br />
hftng hda. Nhieu lp mQt da hi dftp vd vdi<br />
chung tdi dl m i t da tdi dfty trong ddng<br />
mvic dich d l tim xem trong dd ed giiu vftng<br />
sdng Possin vdi 9 ngQdi Hft Lan vft vfti<br />
khdng. Chide thuydn mftnh ra di chd 340 ta<br />
ngQdi Trung Qude. Vien quan dft chidm giQ<br />
td sdng. Td loai mdt dQdc mua vdi gift 22:23,<br />
t i t ca nhiing siing ldn, vu khi va thidt bi<br />
td loai hai vdi gift 27:28 "fakaer" [sdlin gft'p<br />
cua thuydn. Chide thuydn nay, sau 10 hdm,<br />
ciia trpng lQ(?ng td so vdi bae]. Chide thuydn<br />
lai da bd di, d l lai vien hoa tieu va 2 ngQdi<br />
budm galiote Bd Dfto Nha da mang den<br />
Ha Lan khfte trong nhft ngue ciia vien<br />
Dang Ngofti 12 hdm bae vft mdt sd hftng<br />
quan, nhQng ngQdi Trung Qude tren<br />
hda dQdc chd tao trj gift 3000 lang vft ngQdi<br />
thuydn mftnh da trdn thoftt. Vien hoa tieu<br />
ta eung giai quydt dpc doftn nhQ ddi vdi sd<br />
cho bidt r i n g ngQdi ta da nhin thft'y mdt<br />
hftng ciia chide thuydn mftnh.<br />
chide tftu Hft Lan d gin dd.<br />
NgQdi ta da ldi di^ng viec nhQng ngQdi Chiing tdi giii mdt 1ft ddn len nhft vua<br />
Hft Lan den d l i n dinh gift ca re hdn nhidu xin tha nhQng ngQdi Hft Lan hi b i t giQ, vft<br />
so vdi nhQng nftm trQdc. Chide thuydn xin dQdc hoftn lai nhQng sung ldn vft trang<br />
galiote mang theo sd hftng iQdt vd 1ft 350 ta thidt hi. Chiing tdi xin chiu mpi khoan phf<br />
td sdng vft 10 ta qud ehi... Con tau mang tdn bao dQdng eho nhQng ngQdi ciia chiing<br />
tdn Navet do eac cha cd d dao Hai Nam cii tdi, trong trQdng hdp mft ngQdi ta phai chi<br />
ddn Dang Ngoai mang theo 75 ta td sdng tieu cho hp.<br />
lftm hftng iQqIt trd vd, nhQ vfty tft't ca tdng<br />
Chung tdi dft nhftn dQcjc thQ tra ldi<br />
eOng sd td len tdi 965 ta. Sd bac mang theo<br />
khdng dii d l mua td. NhQng d Ke Chd, da thuan ldi, vft mudn chuyin vd Quinam<br />
cd 3 t h i y tu dao Thien ehua boat ddng nhQ nhQng tin tQc v*mpi didu dft xay ra den vdi<br />
nhQng nhftn vien Ddng Ten ciia Ma Cao. hp, nhQng nii 1ft khdng tim dQde cd hpi nfto<br />
Hp da giQ lai trong nhQng chuydn tftu ddn dd de lam vipe dd.<br />
trQdc 12 hdm bae vft hp da dung sd bae nfty - 29 Thdng TU. Sd bac cdn lai dQdc dem<br />
vfto nhQng vu vipe budn ban bft't thQdng. len bd. Chung tdi dem vai midng bac ra thii<br />
NhQng hftng hda dem den ban 1ft d l bu vfto chiet xuit, kdt qua la ed 82% chit bac rdng.<br />
sQ thft't thoat d Dftng Ngofti, ndi ngQdi ta Chung tdi dem cftn ddng vft sftt trong trieu<br />
dem hftng ddn chi 1ft mdt phQdng tipn de dinh vdi sQ ed mftt cua cac vien cai ba tftu<br />
che giiu sdbae. Ldi lai 1ft d nhQng hftng hda va nhQng trd ly Huibrecht Eems vft Mathys<br />
dem theo luc iQdt vd. ten Broecke. NhQng cai ba tftu nay thQdng<br />
r i t gia tra va khdng t h i tin hp dQdc, ddn<br />
NgQdi ta nhftn dQ{?c tin mpt thuydn noi cac trql ly thinh thoang lai phai cftn lai<br />
mftnh Trung Quoc da ddn mdt con sdng nfto vft ra khdi trieu dinh ndi hp tidn hftnh cftn.<br />
dd ciia dao Hai tftc (26) (Roovers eiland),<br />
mang theo 20 hdm bac tQ Nagasaki d l mua Luc dd nhQng ngQdi Nhftt Ban d Dftng<br />
td. NgQdi ta ndi rftng thuydn mftnh nfty 1ft Ngofti xin dQng lftm trung gian. Vien<br />
do cftc vien thdng doc (ngQdi Nhftt Ban) trQdng cai ba tftu chft'p nhftn dieu nfty<br />
Pheso^-douno vft Miyazakiedouno cii ddn. nhQng chung tdi tQ chdi. Kinh nghipm ciia<br />
60 R g h i ^ curu Lich sit. s6 5.2009<br />
<br />
chung tdi d Quinam cho biet r i n g trong ciia chung tdi den Ke Chd bi giii tra lai mft<br />
mdt trQdng hdp tQdng tQ nhQ vfty thi ngQdi khdng cd sQ ddng y ciia chiing tdi.<br />
ta khdng t h i trdng ddi nhiJng dieu tdt dep<br />
- 4 thdng Ndm. Sd ddng vft sftt cdn lai<br />
tQ mdt each thQc nhQ thd.<br />
dQdc giao hftng. ^^ cftn sai, nen thieu m i t<br />
Ngfty hdm dd, nhft vua da cho md hdi vdi eiia chiing tdi 15 ta vft 70 can ddng vft 11 ta<br />
nhieu vien cai ba tau (27) vft ldi dung dip 50 can sftt.<br />
nfty de mudn bidt y kidn cua hp ve nhQng<br />
- 5 thdng Ndm. Chung tdi dQdc vien<br />
ngQdi Ha Lan. Cau tra ldi ciia hp 1ft thuftn<br />
trQdng cai ba tftu trieu ddn. Chung tdi tdi<br />
ldi. Ho ddu nhft't tri tra ldi rftng ngQdi ta cd<br />
nha dng ta, mang theo qua tftng gdm:<br />
t h i tin tQdng nhidu d ngQdi Hft Lan hdn 1ft<br />
nhQng ngQdi Trung Qude vft Bd Dfto Nha, - Ba aunes vai da dd t h I m<br />
hoftc nhQng ngQdi ngoai qude khae da ddn - Ba aunes vai da mftu tia<br />
xQ nfty. Ban than nhiing vien cai ba tftu - Mdt chide gQdng soi<br />
eung ndi nhQng ldi tdt dep dd vdi ngQdi Hft<br />
- Hai cfti jaequan ldn<br />
Lan 1ft nhiJng ngQdi bie't dQdc nhiing cfiu<br />
- Hai cai jaequan nhd (Km dun nQdc<br />
ndi dd cd gift tri nhQ thd nfto. Nghia la nd<br />
Nhftt Ban)<br />
dQdc coi nhQ mdt phQdng tipn true ldi tranh<br />
thii long tdt ciia hp d l ban td eho hp vdi gift - Bd'n ft'm dun trft kim loai nhd<br />
that dat, trong khi ngan can hp dQng budn Chung tdi ftn udng no say. Chung tdi<br />
ban vdi cac tQ thQdng. phan nan ve nhieu khd khftn mft ngQdi ta<br />
da gfty ra cho chiing tdi moi khi chung tdi<br />
- 30 thdng Tii. Vien trQdng cai ba tau cho<br />
mudn budn ban vdi cae tQ thQdng, mftc du<br />
chung tdi bidt r i n g chie'e xudng ma chung<br />
da cd Ipnh cua nhft vua cho phdp chung tdi<br />
tdi mudn cii di tQ day den con tau ciia chung<br />
dQdc tQ do budn ban. Chung tdi nhftn dQdc<br />
tdi se khdng t h i di dQdc ndu khdng ed Ipnh<br />
nhieu ldi hQa bpn dpp de cua dng ta. Chung<br />
dac bipt cua nha vua. Ddn buoi chieu, gia'y<br />
tdi nfti xin d l ngQdi ta tra lai tQ do cho 3<br />
phdp khdi hftnh dQdc trao eft'p, chung tdi vidt<br />
ngQdi Hft Lan ciia chide thuydn mftnh vft<br />
mdt la thQ cho vien chii tftu vft cii mdt ngQdi<br />
hoftn lai eho chiing tdi eo sung ldn cQng dan<br />
hoa tieu ban xQ xudng xudng.<br />
dQdc. NgQdi ta tra ldi rftng dieu dd se dQ(?c<br />
- 1 thdng Ndm. Ddng vft s i t dft dQdc giao lftm vft rftng nhQng ngQdi ciia chiing tdi sg<br />
hftng. Chide thuydn galiote ciia ngQdi Bd dQdc giii len tren tftu.<br />
Dfto Nha ehft't d i y hftng xudi ddng sdng, d l<br />
lai d Ke Chd mdt chie'e thuydn manh cu, - 6 thdng Ndm. Cac vien cai ba tftu da cd<br />
dem bftn cho ngQdi Nhftt Ban. gftng nhQng khdng kdt qua di chung tdi cd<br />
t h i dQdc yet kien nhft vua, dftng chung tdi<br />
- 2 thdng Ndm. Chung tdi dQdc tin mdt cd t h i ndi ehuypn vdi ngfti vd nhQng Iqli fch<br />
chide thuydn mftnh cua ngQdi Trung Qude trong cdng viec budn bftn vdi ngQdi Hft Lan.<br />
mang nhidu hftng ngQde sdng tdi kinh Chung tdi viet thQ cho dng chii tftu ciia<br />
thftnh, Vi hoftng tii tre tudi Ift'y mdt vfti mdn chiing tdi Piter Feunisz d l cd dQ(?c 2 hdm<br />
hftng hda. bae v i n cdn d l lai cho dng ta.<br />
- 3 thdng Ndm. NgQdi ta cho chung tdi - 7 thdng Ndm. Chung tdi chi nhftn dQ(?c<br />
dQdc quydn tidn hftnh budn bftn d xQ nfty. nhQng ldi hQa hpn ciia cac vien cai b^ tftu,<br />
MQdi chie'e thuydn mftnh mang hftng hda mft muc dich khdng cd gi khac hdn 1ft ngftn<br />
RhOmg Hiuong nhdn I^a Lan d&u H^n. 61<br />
<br />
<br />
can dfin chung budn ban trQc tidp vdi minh dng Hartsinek ddn trQdc mftt hoftng<br />
ehiing tdi vft tQ do mang td ra chd ban. thQdng. Ong nfty sau khi thi le da phai ngdi<br />
NhQng cai ba tftu nfty mudn dp budc chiing each nhft vua 13 bd (khoang 4m). Nhft vua<br />
tdi phai Iiy td ciia hp vdi gift cao hdn vft cho nhftn xdt ve viec dng ddn, yeu ciu dng<br />
tQdng rftng da nftm dQdc chung tdi nhQ dftn giai thich vd tfnh eftch eiia dfin tdc Hft Lan,<br />
chupt n i m trong biy. quyen iQc ciia dng hoftng Hft Lan vft nhft<br />
vua Tay Ban Nha. 6 n g tra ldi theo thudng<br />
Tft't ca nhQng cd gftng cua chung tdi de<br />
le, nhft vua td ra bfti long. Sau dd nhft vua<br />
dQdc nhft vua tidp kidn da khdng mang lai<br />
hdi Hartsinek r i n g cd thQc 1ft Cdng ty da<br />
kdt qua nfto. Chung tdi dQde tin cho bidt<br />
tftng dng hoftng d Quinam (tQc ehua<br />
ring nhft vua vft cac quan cai ba da thda<br />
Nguyen) 150 hat ngpc trai dl ddi lai Ift'y dao<br />
thuan vdi nhau d l ban cho chung tdi chinh<br />
Champello [Cu Lao Cham] khdng? (28).<br />
nhQng hftng hda eiia hp vdi gift cao n h i t .<br />
Hartsinek phu nhftn tin ddn vft cho dd 1ft do<br />
- 8 thdng Ndm. NhQng ed gftng vd vpng ngQdi Bd Dfto Nha dftt dieu, ndi them r i n g<br />
eiia Hartsinek vft Mathys ten Broecke de ed mdt hftnh ddng nhQ vfty se 1ft di ngQde lai<br />
t h i cung vdi Ouru San ydt kien nhft vua. vdi nhQng nguyen tftc vft menh lenh ciia<br />
Chung tdi budc phai chiu dQng mpi sQ ddi cdng ty. Cdng ty khdng tim eftch gia tftng<br />
xii tdi tp dd, dftnh ngftm bd hdn lftm ngot lanh thd, ma chi mudn md rdng cdng vipe<br />
[nguyen van: ftn chung nhQ fin dQdng] vft budn bftn, nd khdng thidt Iftp cd sd bftng<br />
danh cQde sQ kien n h i n ciia chung tdi, mpi each tren nhiing dilm dQpe xac dinh.<br />
- 9 thdng Ndm. Chung tdi giii tdi tridu Luc dd cudc ndi ehuypn dft mang tfnh ehft't<br />
dinh mpt thQ thinh nguyen trong dd chung tbftn mftt hdn, vft ngQdi ta da ndi ddn kha<br />
tdi k h i n e i u cho chiing tdi dQ^e tQ do budn nftng vd mdt eude dung dp eiia eac tftu Hft<br />
bfin vdi dfin chung vft thdng bao rftng ching Lan vft Bd Dfto Nha tren nhQng con sdng<br />
bao Iftu da ddn lue con tftu ciia chung tdi ciia dd qude. Vi vQdng chii ndi rftng se<br />
phai ra di. Vfto luc 4 gid chidu, chung tdi khdng khoan nhQdng ndu mpt trftn chien cd<br />
dQdc chft'p nhftn cho vfto ydt kie'n nhft vua, t h i xay ra trong gidi ban ciia nQdc ngfti, mftt<br />
chung tdi thft'y d dfiy ed nhidu binh Ifnh khfte tft't ca nhQng gi xay ra d ngofti xQ sd,<br />
trang hi vu khf. Chung tdi chfto dQc hoang tren biln khdi, thi ngai khdng quan tfim.<br />
thQdng, ngfti ngdi xa cho chiing tdi dQdi Hartsinek hofin toan tfin thfinh nguyen tftc<br />
mdt phdng hftnh lang. NgQdi ta d l chung dd. Sau dd Hartsinek lai n h i n manh den<br />
tdi ngdi tren chidu, trong mdt cho mft chung dieu mong mudn d\l(}c tQ do budn ban vdi<br />
tdi khdng t h i nhin thft'y nhft vua dQde. dftn chiing vft cfiu tra ldi ciia nhft vua da lftm<br />
NgQdi ta thdt t r i u chung tdi vft mdi chiing dng hfti Idng. Cudi ciing nhft vua ndi vdi<br />
tdi dung mdn. Nftm, sftu ngQdi chdi nbac Hartsinek r i n g trong vdng 6 ngay tdi, vdi sQ<br />
cv, theo kilu each trong xQ, mpt ngQdi khac bao trd Qu ai nhit, ngQdi ta cd t h i thu xdp<br />
mua vui cho chung tdi b i n g mdt trd nhfto giai quydt nhQng cdng vipe trpng dai. Ngai<br />
lOn vft nhQng ddng tac t h i liinh. NgQdi phu i n dinh ngay hpn gap d l mdi Hartsinek ddn<br />
nQ Nhftt Ban Ouru-San (mft chung tdi da cho ngfti, mudn nhftn ngfti nhQ chinh con cfti<br />
bidu mdt chide ao dfti td Nhftt Ban, hai eiia ngfti vft vdi tQ ngQ dd, ngfti cving se i n<br />
chide Jaequan ldn vft hai chide sieu dun dinh gift ca mft ngQdi ta se nhQdng lai td<br />
bing kim loai) di lai vft cudi cung d i n mpt eho ngQdi Hft Lan.<br />
62 Rghito curu Lich sJr. s6 5.2009<br />
<br />
Sau khi chfto tQ biet, chung tdi di thdng Chide thuydn galiote ciia ngQdi Bd Dfto<br />
bao ket qua ciia cudc ndi chuydn dd eho eac Nha da ra tdi bien hdm nay, chide thuydn<br />
quan chQc cai tau bidt. NhQng cd gftng ciia mftnh vft con tau Navet nhd thi da d dd tQ 9<br />
ngQdi Bd Dao Nha d l lftm cho nhft vua nghi ngfty nay.<br />
ky ngQdi Hft Lan khdng td ra da hoftn toan<br />
- 12 den 14 thdng Ndm. Chung tdi<br />
1ft khdng cd tftc dung, vi chiing tdi eho rftng<br />
khdng ed vipe gi d l lftm. NgQdi ta cd t h i<br />
chfnh nhQng didu dd da Iftm cho nhft vua<br />
mua td loai mdt vdi gift quy ddi 1 lang bac<br />
ehi nhftn tidp gftp Hartsinek mdt minh vft<br />
ftn 16 lang td.<br />
khdng ed vu khi, eung nhQ khidn eho ngQdi<br />
ta chftm t r i cho phdp chiing tdi dQde yet - 15 thdng Ndm. Cac dng Hartsinek<br />
kidn nha vua. Vincent Romeyn vft Mathys ten Broecke<br />
vfto trieu, cd ngQdi phu nQ Nhftt Ban Ouru<br />
- 10 thdng Ndm. Theo dung ldi hQa liic<br />
San di kem theo lftm phien dich. Sau khi<br />
trQdc, budi chidu chung tdi giii den ngQdi<br />
chiing tdi bai chfto, ngQdi ta ben dQa chiing<br />
con trai trQdng cua nha vua nhQng mdn<br />
tdi den mdt cftn phdng d i n ra cac ngdi mp<br />
qua tang sau:<br />
eiia cha vft ngQdi bft ciia vi hoftng thQdng.<br />
1. 1/2 aunes da den De khdi lftm phftt y nhQng ngQdi dQng xem,<br />
chiing tdi bd mu vft vai chfto cftc ngdi mp.<br />
2. Hai t i m salempore (loai vai vung<br />
Luc dd ed 8, 9 ngQdi phu nQ mftc q u i n dfti,<br />
Calcutta - An Dp)<br />
mua mdt dipu mua theo eung eftch ciia hp<br />
3. Hai cai gQdng g i n nhQng ngdi mp. Khi hp mua xong,<br />
4. Hai gdi ddng midng chung tdi trd ve cho vua d, nhQng ehi cd dng<br />
Hartsinek dQde vdi den yet kidn vua.<br />
5. Hai gdi s i t midng Hoftng thQdng hdi r i n g dng ta mudn ^ , dng<br />
6. Hai chide sieu kim loai tra ldi: "Vi r i n g nhQng mpnh Ipnh do hoftng<br />
thQpng ban bd ve vipe budn ban td khdng<br />
7. Hai ft'm pha ehd kim loai dQdc thi hftnh, vft vi le dd, dng kinh cin xin<br />
8. Hai chide binh dun nQdc kim loai hoftng thQpng vui long &n dinh cho mftt<br />
hftng td mdt gift phai chftng, d l cd t h i tien<br />
9. Hai tft'm sarasse (vai hoa mftu vung<br />
hftnh dQdc cdng viec mua ban. Vi con tftu<br />
Coromandel - An Dp)<br />
ddn dfiy ehi vdi sd vdn bftng bae ft di, nen<br />
Chung tdi dQde tidp ddn tii te va dQdc dng mudn dQdc di ddn Dfti Loan eftng sdm<br />
thiet dai theo each thQdng 1§ eftng tdt d l cd t h i trd lai day vdi d i y cac<br />
bftng hda".<br />
- 11 thdng Ndm. Chung tdi nhftn dQdc<br />
mdt la thQ eiia dng ehu tftu, trong dd dng ta<br />
Qua trung gian eiia vien trQdng cai ba<br />
than phidn r i n g dng ta chi nhftn dQde mdt<br />
tau, hoang thQdng tra ldi rftng ngfti s i cho<br />
each rft't khd khftn nhiJng vftt p h i m c i n<br />
ban td loai mpt vdi ty gift trpng iQ^ng 1ft<br />
thiet eho nhu e i u hftng ngfty ciia con tftu vft<br />
15/1 so vdi bae rdng. Ngfti hQa vdi chung tdi<br />
eiia doftn thuy thii. NgQdi eon ciia nhft vua<br />
la tQ ngay mai, ngfti se cho dan chung bidt<br />
giii tftng chung tdi mdt con be vft 12 vd<br />
1ft nhQng ngQdi Hft Lan cd t h i budn ban tQ<br />
rQdu.<br />
do hftng hda vdi hp.<br />
RhGmg thuong nhdn I)d Lan d^u tiin... 63<br />
<br />
<br />
Ngay tQ khi chiing tdi cam dn nhft vua, trong dfin chung, nhQ ngQdi Nhftt Ban dft<br />
ngfti da nhftn dng Hartsinek lftm nghia tii. dQ^c lftm. Hoftng thQdng qua ldi trung gian<br />
Nhiing quan cai ba tftu dftt ten cho dng 1ft cua Ouru San, da ndi vdi chiing tdi bftng<br />
Heyng-tuongh (HQng TQdng?), cd nghia dipp khuc cu: "Khdng bao gid ngQdi ta ngftn<br />
trong tidng Dftng Ngofti 1ft nhfin hftu. Nhft c i m dfin chung ban td, vft ngQdi ta cung<br />
vua da ra I§nh tftng cho dng Hartsinek mdt khdng hd i n dinh gift td cho dan chung vft<br />
1ft cd Dftng Ngofti, d l l i n sau trd lai, dng cd cftc quan cai ba tftu phai bftn. Ngfti ndi ring<br />
t h i mau ehdng ddn gftp lftm viec vdi cftc nhQng ngQdi Ha Lan da thieu kien nhin,<br />
quan cai ba tftu vft d l cd t h i dung thuydn r i n g hp v i n cdn du thdi gian dl mua td, vft<br />
chdo ngQde ddng sdng. rftng hftng ngfty ngQdi ta v i n mang den<br />
nhQng khdi iQdng ldn nhiing td eua vu<br />
Chung tdi xin nhft vua cd t h i cho phdp<br />
hang mdi, vft rftng dp 5, 6 ngfty nQa, ngQdi<br />
xuit cang mdt hoftc hai chuydn hftng chd ta se ed tai eho mdt iQdng ldn td, dl chung<br />
gao, khi cdng ty mudn lftm vi^c dd. Nhft vua tdi cd t h i bftng Idng vft sau nfty khdng ehi<br />
tra ldi rftng khdng cd gi trd ngai trong v i n ndi lai den vu vipe dd nQa.<br />
dd dd ca.<br />
C i u ehua eho tinh hinh ciia chiing tdi<br />
16 thdng Ndm. Lue nfto cung phai thao dQdc khft hdn len! Moi ngfty chung tdi cQ<br />
luftn vdi cac quan cai ba tftu vd v i n de gift phai hi nhft vua eung nhiing vien quan cai<br />
mua td. NhQng ngQdi Hft Lan cdng khai ba tftu cho ftn nhQng ldi ddi trft vft nhQng<br />
chuin hi len dQdng vft ndi r i n g se d l lai ba,chuydn t i m phfto. Thdi gian cho chung tdi<br />
bdn ngQdi d l nhftn td ciia nhft vua. Chung bidt kdt qua se d i n ddn didu gi. Sau liic<br />
tdi ra l$nh cho dng chii tftu ciia chiing tdi mftt trdi lftn, ngQdi ta thftp ddn vft nhQng<br />
giii cho chung tdi mpt chide xudng cd vii ngQdi phu nQ lai mua hftt. Cudi cQng ddn 9<br />
trang hai k h i u sung. gid tdi, chung tdi cfio tQ vft trd vd cho d.<br />
Chiing tdi khdng hd nhftn dQ^c ^ kidn gi ve<br />
Vidn trQdng cai ba tftu eft'm vi$c ban cftc<br />
ehuypn mua td, vft dieu dd khidn chung tdi<br />
hftng hda do chung tdi mang ddn.<br />
tin r i n g se khdng cd mpt cdng vipe giao<br />
- 17 thdng Ndm. Chiing tdi dQdc Ipnh dich nfto se ed t h i dQde giai quydt ndu<br />
tri^u ddn cho nhft vua. Vfto budi trQa, chung tdi chQa lftm hfti long eac quan cai ba<br />
chung tdi di den dd cung vdi ngQdi phy nQ tftu. 'i^ dd ciia hp mudn budc chung tdi phai<br />
Nhftt Ban Ouru San. Chung tdi mang theo mua td cua hp vdi gift cao hdn nhidu dft dat<br />
20 hdm bac da dQ^c cftn, nhQng vipe cfin dft kdt qua thQc my man. Vft hp da nhieu lin,<br />
hi tidn hftnh kha gian ddi. Mdi mpt ... (29) thftm chf khdng up md ndi cho chung tdi<br />
... bae, hp da Iiy di tQ 1 ddn 2m (30) thQa bidt ve y dinh iy.<br />
ra. T i t ca nhQng didu chQng minh ciia -18 thdng Ndm. Khdng cd gi dang ehu y.<br />
chung tdi ddu khdng cd tac dyng. Chung tdi mua mpt vfti thQ hftng hda.<br />
- 19 thdng Ndm. Bac dQdc cftn d tridu<br />
Budi chidu, nhft vua den ngdi ngQ d dinh do cac vien cai ba tftu, vft do sQ b i t tin<br />
phdng hftnh lang. NgQdi ta phue vi? do ftn vft hftnh ddng gian ddi, trong 20 hdm bac<br />
udng vft d l giai tri thi cho cac dfto nQdng vft da hi bdt mft't di 80G Nhftt Ban.<br />
cung nQ mftc ao q u i n Ipng lly ddn mua hftt. Vien trQdng cai ba tftu, ndi chiing tdi iQu<br />
Chiing tdi thinh c i u hoftng thQ(?ng, theo tni, bft't chip mpi vipe, lai v i n cQ cim dfin<br />
ldi ngfti da hQa cho chung tdi dQqlc mua td chung bfin td cho chung tdi.<br />
64 Rghian curu Lich sit. s6 5.2009<br />
<br />
Trong budi chidu, ngQdi ta cfin 50 ta td, hdi r i n g phai chftng da tra 150 vien ngpc<br />
chia ra thftnh 100 bpe. trai vdi 17.000 lang bac?<br />
Chidu tdi, chung tdi da thanh cdng trong Trd ldi: Khdng, ti^t ca nhQng dieu dd deu<br />
vipe di tdi mdt thda thuftn vdi vien trQdng 1ft nhQng cfiu chuydn ddm dftt ciia ngQdi Bd<br />
cai ba tftu, theo dd d l ddi lai vdi 10 hdm Dfto Nha.<br />
bac, dng ta se cung eft'p eho chiing tdi...<br />
2. Cd phai la dng hoang xQ Quinam<br />
[Den day thieu m i t hai trang ban chdp (chiia Nguyin) da chiem li^y bac ciia chung<br />
tay k l ve nhQng vipe dft xay ra tQ 19 den 30 tdi khdng?<br />
thang Nftm].<br />
Trd ldi: Dung vfty, Nftm 1633, hp da Iiy<br />
- 30 thdng Ndm. Hien nay cdng vipe m i t nhQng eo sung ldn vft bac ciia con tftu<br />
budn ban dang d nhQng didu kien tdt n h i t . Kemphaan, hi d i m g i n dao Champello.<br />
Vien trQdng cai ba Taphay da ra lenh ddi Sau dd, hp lai cQdp di toan bd sd bae ma<br />
lai vdi 3 hdm bac, se eung eft'p cho chung tdi doftn thuy thu tftu Grootenbrock hi dim<br />
mftt bftng td vdi ty gia 1 an 19. Vdi sQ giiip ngofti q u i n dao Paracelses (Hoang Sa) (31)<br />
dd cua ba lao Basunano, chung tdi thQdng dft cQu dQdc vft dQa tdi xQ Dftng Trong.<br />
iQdng vd viec mua td loai hai. Chung tdi de 3. Lieu cdng ty cd cdn ddi lai sd bac dd<br />
nghi ty gift g i p 23, hp ddi gip 22, chung tdi khdng?<br />
tQ chdi. Chung tdi dQdc tin rftng trong xQ<br />
Trd ldi: Cd<br />
ngQdi ta da san x u i t dQde dp 3000 ta td<br />
sdng mdt nftm. 4. Lipu cdng ty cd di den cho mudn giiip<br />
dd nhft vua trong cudc chien vdi Quinam<br />
- 31 thdng Ndm. (Le Penteedte = tiet<br />
khdng?<br />
thanh linh giftng lftm). Chung tdi giii ddn<br />
tftu 4 thuydn ehft't hftng chiing tdi da mua. Trd ldi: Dd Ift mdt v i n de mft chi cd ngfti<br />
toftn quydn d Java mdi cd t h i quyet dinh<br />
- 1 thdng Sdu. Nhft vua ha Ipnh tra lai<br />
dQde.<br />
tQ do cho nhQng ngQdi Hft Lan bi giam giQ<br />
trong eon sdng Possin. 5. Lipu edng ty ed cdn giii yeu c i u ciia<br />
minh trong trQdng hdp Dftng Ngofti da<br />
NgQdi ta tra eho chung tdi 6 lang bac<br />
k h u i t phuc dQde Quinam hay khdng?<br />
mdt ta ddng vft hai lang bae mdt ta sftt.<br />
Trd ldi: V i n cdn<br />
NgQdi ta khdng ndi de'n viec hoftn tra lai<br />
eho chung tdi nhQng k h i u sung ldn va dan - 3 thdng Sdu. Ong hoftng ddi 3 hdm bac<br />
dQdc ciia chie'e thuydn manh. vdi ldi hQa se ddi lai b i n g td. 6 n g ta eung<br />
cip eho chiing tdi td loai xiu, ty gift 1 ftn<br />
- 2 thdng Sdu. Chiing tdi cii di nhQng<br />
16. Chiing tdi cho gift 1 ftn 24 d l lftm vui<br />
thuydn tren dd ed 14 ngQdi Hft Lan.<br />
Idng dng hoang vft ndi rftng vdi nhiing tQ<br />
Mdt vien cai ba tftu tre tudi, dQde cii ddn thQdng, chiing tdi cung khdng tra gift tdi 1<br />
nhan danh nhft vua de hdi dng Hartsinek ftn 30, ddi vdi loai td nhQ vfty. Khdng di tdi<br />
ve tin tQc. quyet dinh nfto.<br />
1. Vd vipe nhQdng lai cho cdng ty chung - 4 thdng Sdu. Chiee thuydn galiote ciia<br />
tdi hdn dao Champello (Cu Lao Chftm) vft ngQdi Bd Dfto Nha da rdi khdi Ke Ch^ ngfty<br />
RhOmg thuong nhto f\6 Lan d^u H^n. 65<br />
<br />
1 thang Nftm, hi d i m d Hai Nam. 350 ta td di tdi eho ddng y eho dng ta vay bac, vdi lai<br />
hi mit, doftn thiiy thii dQpe cQu thoat. TQ s u i t 2%/thftng, phai tra ca vdn lin lai khi<br />
dd, cftc giao si rdi di ddn Ma Cao. ddn nam sau chung tdi se trd lai Dang<br />
Ngoai. Chung tdi tfnh toan r i n g chiing tdi<br />
- 5 den 8 thdng Sdu. Cd nhidu chi tiet ve<br />
v i n cdn cd the kiem ldi khoang 50 de'n 60%<br />
cdng vi§e budn bftn.<br />
trong vu viec giao dich nay, khi sd tien cho<br />
- 9 thdng Sdu. Nhft vua tripu Hartsinek vay dQdc hoan tra lai bing td vdi ty gia 1<br />
ddn eho ngfti. Ngfti dftt nhQng cfiu hdi nhQ bac an 20 td cho mdi hdm bae. Tuy nhien,<br />
da ndi ben tren vft Hartsinek cung v i n tra chung tdi nghi ngd vd sQ trung thQc eiia<br />
ldi nhQ vfty. nhQng ngQdi Nhat.<br />
- 10 thdng Sdu. Ong hoftng tii lai tidn -12 thdng Sdu. Chiing tdi viet thQ eho dng<br />
hftnh nhQng eude thQdng iQdng mdi vd mftt chu tau giii cho chiing tdi 12.000 lang bac.<br />
hftng td, nhQng nhQng didu kidn 1ft khdng<br />
t h i chip nhftn dQpe. Chung tdi dQdc bidt - 1 3 thdng Sdu. NhQng y dd gian ddi cua<br />
ring dd 1ft mdt eon ngQdi ac dpc, khdng ngQdi Nhat phat Id. Hp da ed sQc lam mpi<br />
dang tin efty chut nfto. NgQdi ta cdn nghi vipe dl ed dQdc bac trong tay, rdi de cho dng<br />
ngd r i n g trQdc dfiy it Ifiu, dng ta da d i u dpc hoang vay rieng, dng nfty phai tra lai hp vdi<br />
ngQdi em thQ cua minh. Dfin chung r i t sql sd tQc la 10%. Hp da d l lai ganh nang eho<br />
hai dng. edng ty phai chiu riii ro cd the khdng hoan<br />
lai dQpe sdvdn.<br />
- 11 thdng Sdu. 6 n g hoftng da dung<br />
nhQng ngQdi Nhftt lftm trung gian di nhftn Chung tdi dft cd ging vd fch de tim each<br />
dQpe 3 hdm bac. Ong de dpa se tdng tft't ca gap gd dQde dng hoang hay cac cai ba tau.<br />
bpn hp vfto tQ ndu dng khdng thftnh cdng. Ong hoang dft cQ mdt vien cai ba tre tudi<br />
Dl lftm dng ta vQa long, hp tftp hdp gdp den gftp chung tdi. Chung tdi ddng y dQa<br />
chung lai mdt sd bac 1000 lang, nhQng cai cho ngQdi nfty hai hdm bac, se phai tra lai<br />
ba tftu cung ddng y them vfto mdt sd tien bftng td vdi ty gift 1 bac ftn 20 td. NgQdi ta<br />
bftng n g i n ft'y, vft hp xin dng Hartsinek hQa hpn nhQng didu tdt dpp eho tQdng lai.<br />
them vfto sd tien cdn thieu. Luc d i u chung NgQdi ta ndi vdi chung tdi r i n g nftm nay,<br />
tdi tQ chdi khi nhd lai nhQng tdn thft't mft ngQdi ta ehi cd t h i cung eft'p cho chung tdi<br />
chung tdi dfi phai gfinh chiu d dfiy. Nhft vua loai td xft'u, nhQng ddn sang nftm ehft't<br />
da chidm doat 20 hdm bac ciia tftu chung iQdng td se tdt hdn nhidu.<br />
tdi vft tra lai cho chiing tdi b i n g loai td ehft't NgQdi ta cho chung tdi xem 1ft cd ldn vft<br />
iQpng thQdng vdi nhQng gift eftt cd. Hai vien chide i n eiia nha vua.<br />
quan cai ba tftu ma chiing tdi dft dQa cho 10<br />
hdm b^c eung lftm nhQ vfty. Trong sd 40 NgQdi ta phan nan vd sQ thieu trung<br />
hdm b^c chung tdi mang ddn, chiing tdi ehi thi^e ciia ngQdi Nhat, la nhQng ngQdi cin<br />
cdn lai khdng hdn 10 hdm d l budn bftn vdi thidt eho chiing tdi, vdi vi tri diing lam<br />
dfin chung. Ong hoftng v i n cdn nd chung trung gian trong vipe chung tdi mua hang<br />
tdi vft chung tdi it cd hy vpng dng ta s§ tra cua dfin chung. NgQdi ta di ddn kdt lufin<br />
I?! b^c cho chung tdi ndu khdng kdm theo r i n g nam tdi se phai dem theo nhQng<br />
nhQng didu ki$n thftt k h i c nghipt. Sau ngQdi phien dich eua chfnh thQdng diem<br />
nhQng eupe thQdng thao kdo dfti, chung tdi chung tdi d Quinam hoae d nhQng ndi khae.<br />
66 Rghi&i curu Lich si!r. s6 5.2009<br />
<br />
- 13 den 28 thdng Sdu. T i t ca nhQng t i n cdng dd vft r i n g nhiJng ten b i t iQdng 1ft<br />
hftng hda da ehft't len tftu. NgQdi ta cdn eho nhQng ke trong sd eac thupc ha cua dng ta.<br />
dng hoang mdt hdm bac nQa. Ong ta chdi minh khdng he biet nhQng ten<br />
kia vft hQa se giup dd de trQng phat nhQng<br />
- 29 thdng Sdu. Chiing tdi di tdi tridu<br />
ke tdi pham mdt khi hp b i t dQdc chung.<br />
dinh di chfto tQ bipt nhft vua.<br />
NgQdi ta khuyen chung tdi khdng nen<br />
Chung tdi nhftn dQdc nhQng la thQ cua<br />
giii ddn khidu nai len nhft vua, vi vipe dd cd<br />
nhft vua giii toftn quydn Ddng An vft vien<br />
the se chftng di den dau ngofti vi$c d i n den<br />
trQdng thQdng vu d Nhftt Ban. NgQdi ta eho<br />
bat budc phai tri hoan ngfty khdi hftnh eiia<br />
chung tdi la cd ldn vft chie'e i n ciia nha vua.<br />
chiing tdi.<br />
Nha vua de CElp lai nhQng yeu cau cua ngai<br />
vd sQ hdp tac eua Cdng ty trong cudc k h u i t - 1 thdng Bay. Chung tdi nhftn dQdc<br />
phuc Quinam. nhQng tang p h i m eua Toftn quyen vft vien<br />
trQdng thQdng vu d Nhftt Ban.<br />
NgQdi ta ndi vdi chung tdi nhQng ldi hQa<br />
hen tdt dep. - 2 thdng Bay. Ong Hartsinek rdi khdi<br />
kinh dd Dftng Ngofti.<br />
Mdt l i n nQa chung tdi k h i n c i u viec tra<br />
lai tQ do eho nhQng ngQdi Ha Lan trong dpi - 3 thdng Bay. Chung tdi xudi ddng sdng<br />
thiiy thii cua chide thuydn manh. Nha vua vft ddn tdi eho eon tftu cua chung tdi.<br />
tra ldi rftng ngfti dft ra Ipnh tha hp.<br />
- 6 thdng Bay. Vien ddc cdng phai md<br />
Vien ddc cdng vft mdt chide phao thuydn giai p h l u . Ong ta d trong tinh trang r i t<br />
hdm nay da hi mdt nhdm 30 ten bft't iQdng nguy hiem.<br />
ed vu trang tft'n edng vft hftnh hung. - 7 thdng Bay. Chung tdi giong budm vft<br />
- 30 thdng Sdu. Chung tdi phan nan vdi sau mdt eupe hftnh trinh 32 ngfty, da tdi<br />
vien cai ba tftu vd eude t i n cdng vfto nhQng dQdc vung dftu tftu d Hirado, Nhftt Ban<br />
ngQdi ciia chung tdi. NgQdi ta ke rftng ngfty 7 thdng Tdm ndm 1637.<br />
chfnh cdng ta da bf mftt ra Ipnh cho cudc Trong chuyen di khdng cd gi dang iQu y.<br />
<br />
<br />
CHU THICH<br />
(25). Trong cuon nh^t ky nfiy, nhQng CO d^o (27). Nhu vfty cCing c6 nhiing ngudi Nhfit Ban b<br />
Thien chiia ngudi Bo Dfio Nha tu do tifi'n hfinh Quinam, gin Dfi NSng.<br />
c6ng vi§c buon bfin. (28). Chfic chfin dfiy ifi dao Cham - cullao b<br />
(26). Vdi con song nfiy, eh^c hin chiing ta se ngang vdi tinh Quang Nam [tUc Cii Lao Chfim].<br />
nghe n6i den mpt trong v6 so nhiing song kenh da (29). Chii nfiy khong dpc A\l()c trong ban vilTt tay.<br />
ngfin each nhfing hon dao cua vinh Ha Long, mpt (30). Chiing toi khdng hilu nghia cua chii ms.<br />
npi hai dich thuc cua Dfing Ngofii vi nhd ring, Cd the do nghia Ifi mass, mpt trpng lupng diing vfio<br />
theo ong Maget, n6 khfi gfin npi hai ciia Nhftt Ban. thdi ky ciia cdng ty.<br />
Hdn nfla, thftm chf den ngfiy nay, nhiing tofin cU6p (31). Nhiing dao Paracelses t^o thfinh m$t<br />
biln d bd biln Trung Hoa vSn thUdng lui tdi cac qufin dao nho nfim d khoang 17° vi Bftc vfi 130°<br />
dao nfiy. kinh Ddng Greenwich [tile qufin dao Hofing Sa].<br />
Thêm tài liệu vào bộ sưu tập có sẵn:
Báo xấu
LAVA
AANETWORK
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Chịu trách nhiệm nội dung:
Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA
LIÊN HỆ
Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM
Hotline: 093 303 0098
Email: support@tailieu.vn