Nữ trí thức trong hoạt động khoa học và công nghệ

Nữ trí thức trong hoạt động khoa học và công nghệ<br /> NguyÔn ThÞ ViÖt Thanh(*),<br /> Bïi V¨n TuÊn(**)<br /> Tãm t¾t: Trong nh÷ng n¨m qua, nguån nh©n lùc n÷ trÝ thøc cã sù ph¸t triÓn kh«ng<br /> ngõng c¶ vÒ sè l−îng vµ chÊt l−îng, lu«n ®−îc coi lµ bé phËn quan träng cña nguån<br /> nh©n lùc chÊt l−îng cao, ®ãng vai trß ®¸ng kÓ vµo nÒn kinh tÕ tri thøc cña ®Êt n−íc.<br /> B»ng c¸ch tiÕp cËn x· héi häc, bµi viÕt cung cÊp mét sè kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ kh¶<br /> n¨ng vµ c¬ héi tham gia mét sè ho¹t ®éng khoa häc cña n÷ trÝ thøc d−íi t¸c ®éng<br /> cña c¸c nh©n tè ¶nh h−ëng nh»m lµm râ h¬n ®Æc tr−ng cña ®èi t−îng nµy trong<br /> ho¹t ®éng khoa häc vµ c«ng nghÖ(***).<br /> Tõ khãa: N÷ trÝ thøc, Nguån nh©n lùc, Nguån nh©n lùc n÷ trÝ thøc, Khoa häc vµ<br /> c«ng nghÖ, Dù ¸n<br /> 1.(*)Mét sè thµnh tùu c¬ b¶n cña n÷ trÝ thøc trong<br /> lÜnh vùc khoa häc c«ng nghÖ (**)<br /> <br /> ViÖt Nam hiÖn cã kho¶ng trªn<br /> 500.000 n÷ trÝ thøc, chiÕm 42% tæng sè<br /> trÝ thøc cña c¶ n−íc. Sù ph©n bè cña ®éi<br /> ngò n÷ trÝ thøc kh¸ ®a d¹ng, ë hÇu<br /> kh¾p c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng trong ®êi<br /> sèng x· héi. Tû lÖ n÷ trÝ thøc trong lÜnh<br /> vùc gi¸o dôc vµ ®µo t¹o chiÕm 64%,<br /> khoa häc x· héi vµ nh©n v¨n chiÕm<br /> 58%, khoa häc sù sèng chiÕm 55%, b¸o<br /> chÝ, th«ng tin vµ chÕ t¹o, chÕ biÕn chiÕm<br /> 46%... N÷ trÝ thøc Ýt tham gia trong c¸c<br /> lÜnh vùc nh− an ninh, quèc phßng<br /> (3,0%), vËn t¶i (10,4%), má vµ khai th¸c<br /> (10,6%), x©y dùng vµ kiÕn tróc (12%).<br /> (*)<br /> PGS. TS., ViÖn ViÖt Nam häc vµ Khoa häc<br /> ph¸t triÓn, §¹i häc Quèc gia Hµ Néi; email:<br /> thanhntv@vnu.edu.vn.<br /> (**)<br /> ThS., ViÖn ViÖt Nam häc vµ Khoa häc ph¸t<br /> triÓn, §¹i häc Quèc gia Hµ Néi; email:<br /> tuanivides@gmail.com.<br /> <br /> Sù kh¸c biÖt nµy ph¶n ¸nh quan niÖm<br /> cña x· héi vÒ lo¹i h×nh nghÒ nghiÖp phï<br /> hîp víi phô n÷, vÒ sù ph©n c«ng lao<br /> ®éng theo giíi trong x· héi (Hoµng B¸<br /> ThÞnh, 2010). (***)<br /> Bµi viÕt dùa trªn kÕt qu¶ nghiªn cøu cña §Ò<br /> tµi “Ph¸t huy nguån nh©n lùc n÷ trÝ thøc trong<br /> sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n−íc<br /> vµ héi nhËp quèc tÕ”, m· sè: KX.03.07/11-15 vµ<br /> mét sè t− liÖu kh¸c. §Ò tµi tiÕn hµnh kh¶o s¸t t¹i<br /> 5 tØnh/thµnh phè, víi dung l−îng mÉu lµ 4.020<br /> trÝ thøc: Hµ Néi (35,7%), Tp. Hå ChÝ Minh (29%),<br /> HuÕ (12,4%), §µ N½ng (12,6%) vµ CÇn Th¬<br /> (10,3%), trong ®ã nam (30%) vµ n÷ (70%) hiÖn<br /> ®ang lµm viÖc trong c¸c lÜnh vùc nh− gi¸o dôc vµ<br /> ®µo t¹o; khoa häc vµ c«ng nghÖ; y tÕ, ch¨m sãc<br /> søc kháe céng ®ång vµ dÞch vô x· héi; doanh<br /> nghiÖp vµ tµi chÝnh ng©n hµng. Víi c¬ cÊu häc<br /> hµm, häc vÞ: Gi¸o s− (0,1%), Phã gi¸o s− (0,6%),<br /> TiÕn sÜ (3%), Th¹c sÜ (21,5%), §¹i häc (74,9%). §é<br /> tuæi tõ 21 ®Õn 67. Ngoµi ra, §Ò tµi cßn tiÕn hµnh<br /> kh¶o s¸t ë mét sè lÜnh vùc kh¸c nh− v¨n hãa,<br /> nghÖ thuËt, an ninh, quèc phßng nh»m nghiªn<br /> cøu so s¸nh ®èi chøng nguån nh©n lùc n÷ trÝ<br /> thøc ho¹t ®éng trong c¸c lÜnh vùc ngµnh nghÒ.<br /> <br /> (***)<br /> <br /> 20<br /> Trong sè c¸c lÜnh vùc ®−îc coi lµ<br /> kh¸ phï hîp víi phô n÷, ph¶i kÓ ®Õn<br /> lÜnh vùc khoa häc vµ c«ng nghÖ. Sù phï<br /> hîp nµy tr−íc hÕt thÓ hiÖn vÒ mÆt sè<br /> l−îng. Ngoµi hai trung t©m nghiªn cøu<br /> lín nhÊt ViÖt Nam lµ ViÖn Hµn l©m<br /> KHXH ViÖt Nam vµ ViÖn Hµn l©m<br /> Khoa häc vµ C«ng nghÖ ViÖt Nam, cßn<br /> cã nhiÒu viÖn vµ trung t©m nghiªn cøu<br /> thuéc c¸c tr−êng ®¹i häc, c¸c bé ngµnh<br /> trung −¬ng, c¸c tæ chøc chÝnh phñ vµ<br /> phi chÝnh phñ tËp trung mét lùc l−îng<br /> ®«ng ®¶o trÝ thøc ®ang triÓn khai c¸c<br /> ho¹t ®éng nghiªn cøu thuéc lÜnh vùc<br /> khoa häc c¬ b¶n, khoa häc c«ng nghÖ vµ<br /> øng dông, trong ®ã c¸c nhµ khoa häc n÷<br /> chiÕm tû lÖ ngµy cµng lín trong tæng sè<br /> c¸c nhµ khoa häc lµm viÖc t¹i ®©y. Theo<br /> sè liÖu cña ViÖn Hµn l©m Khoa häc vµ<br /> C«ng nghÖ ViÖt Nam, n¨m 2005 c¸c nhµ<br /> khoa häc n÷ chiÕm 27,2% th× ®Õn n¨m<br /> 2014 ®· t¨ng lªn 36,73% (ViÖn Hµn l©m<br /> Khoa häc vµ C«ng nghÖ ViÖt Nam,<br /> 2005). §èi víi ViÖn Hµn l©m KHXH<br /> ViÖt Nam, nÕu nh− n¨m 2000 tû lÖ c¸c<br /> nhµ khoa häc n÷ chiÕm 49,44%, n¨m<br /> 2005 lµ 51,78%, n¨m 2008 lµ 53,62% th×<br /> hiÖn nay (th¸ng 6/2015) ®· t¨ng lªn<br /> 61,4%. C¸c ®¬n vÞ cã tû lÖ n÷ cao trªn<br /> 65% lµ ViÖn Th«ng tin KHXH, Nhµ xuÊt<br /> b¶n KHXH, ViÖn Nghiªn cøu Trung<br /> Quèc vµ Ban hîp t¸c quèc tÕ. Bªn c¹nh<br /> ®ã, cßn cã c¸c ®¬n vÞ cã sè l−îng c¸n bé<br /> n÷ chiÕm tû lÖ rÊt cao nh− ViÖn Gia<br /> ®×nh vµ Giíi chiÕm (86,67%), ViÖn T©m<br /> lý häc (72,72%) (ViÖn Hµn l©m KHXH<br /> ViÖt Nam, 2014).<br /> Kh«ng chØ vÒ mÆt sè l−îng, vai trß<br /> cña nguån lùc n÷ trÝ thøc cßn thÓ hiÖn ë<br /> chÊt l−îng ho¹t ®éng nghiªn cøu nh−<br /> viÖc n÷ trÝ thøc tham gia vµo vÞ trÝ chñ<br /> tr× c¸c ch−¬ng tr×nh, ®Ò tµi khoa häc lín.<br /> Trong 3 n¨m (2007-2009), c¸c nhµ khoa<br /> <br /> Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 10.2015<br /> <br /> häc n÷ ®· chñ tr× thµnh c«ng 42 ®Ò tµi<br /> thuéc c¸c ch−¬ng tr×nh khoa häc c«ng<br /> nghÖ cÊp nhµ n−íc, 25 ®Ò tµi ®éc lËp cÊp<br /> nhµ n−íc vµ 18 ®Ò tµi, dù ¸n hîp t¸c<br /> quèc tÕ theo NghÞ ®Þnh th− (chiÕm<br /> kho¶ng 12,1%) (Vò Minh Giang, 2010).<br /> §Õn n¨m 2014, theo sè liÖu cña Bé Khoa<br /> häc vµ C«ng nghÖ, tû lÖ c¸c nhµ khoa<br /> häc n÷ chñ tr× c¸c ®Ò tµi cÊp nhµ n−íc<br /> ®· t¨ng lªn 24,80% (Bé Khoa häc vµ<br /> C«ng nghÖ, 2015).<br /> XÐt trong t−¬ng quan chung, tû lÖ<br /> trªn vÉn hÕt søc khiªm tèn, song ®©y lµ<br /> b−íc tiÕn quan träng so víi kho¶ng 10 15 n¨m tr−íc. T¹i B¸o c¸o cña Ban v× sù<br /> tiÕn bé phô n÷, §¹i häc Quèc gia Hµ Néi,<br /> 10 n¨m tr−íc c¸c nhµ khoa häc n÷ phÇn<br /> lín chØ chñ tr× ®Ò tµi nghiªn cøu khoa<br /> häc cÊp c¬ së, mét sè Ýt chñ tr× cÊp §¹i<br /> häc Quèc gia Hµ Néi (t−¬ng ®−¬ng cÊp<br /> Bé), th× t¹i n¨m 2014 cã 1/3 ®Ò tµi träng<br /> ®iÓm cña §¹i häc Quèc gia Hµ Néi do<br /> phô n÷ chñ tr×, trong ®ã 7 ng−êi chñ tr×<br /> ®Ò tµi cÊp nhµ n−íc (§¹i häc Quèc gia Hµ<br /> Néi, 2014). Sè l−îng c¸c c«ng tr×nh ®−îc<br /> c«ng bè trong vµ ngoµi n−íc lµ tiªu chÝ<br /> quan träng ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ vµ chÊt<br /> l−îng cña c¸c ho¹t ®éng nghiªn cøu<br /> khoa häc. Theo sè liÖu cña ViÖn Hµn<br /> l©m KHXH ViÖt Nam, trong sè c¸c bµi<br /> b¸o ®¨ng trªn c¸c t¹p chÝ khoa häc<br /> trong n−íc, t¸c gi¶ n÷ chiÕm 37,4%; trªn<br /> c¸c t¹p chÝ quèc tÕ chØ cã 3,1%. Trong<br /> tæng sè s¸ch chuyªn kh¶o ®· ®−îc c«ng<br /> bè, 14,1% lµ cña c¸c nhµ khoa häc n÷<br /> (ViÖn Khoa häc x· héi ViÖt Nam, 2008).<br /> Con sè nµy tuy ch−a cao nh−ng ®· ph¶n<br /> ¸nh sù nç lùc to lín cña c¸c n÷ trÝ thøc<br /> trong lÜnh vùc nghiªn cøu khoa häc.<br /> NhiÒu n÷ trÝ thøc ®· ®−îc §¶ng vµ Nhµ<br /> n−íc trao tÆng nh÷ng gi¶i th−ëng cao<br /> quý v× gi¸ trÞ khoa häc vµ thùc tiÔn cña<br /> c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu. Kh«ng Ýt nhµ<br /> <br /> N÷ trÝ thøc trong ho¹t ®éng…<br /> <br /> khoa häc n÷ ®−îc cÊp b»ng lao ®éng<br /> s¸ng t¹o.<br /> Theo sè liÖu cña Héi ®ång chøc danh<br /> Gi¸o s− nhµ n−íc, tû lÖ n÷ trÝ thøc trong<br /> sè nh÷ng nhµ khoa häc ®−îc nhËn chøc<br /> danh phã gi¸o s− trong h¬n 20 n¨m qua<br /> ®· t¨ng ®¸ng kÓ, tõ 3,5% n¨m 1984 lªn<br /> ®Õn 25,47% n¨m 2014 (Héi ®ång chøc<br /> danh Gi¸o s− nhµ n−íc, 2014). §©y lµ<br /> mét trong nh÷ng minh chøng thuyÕt<br /> phôc vÒ sù ph¸t triÓn kh«ng chØ vÒ sè<br /> l−îng mµ cßn vÒ chÊt l−îng cña n÷ trÝ<br /> thøc víi t− c¸ch lµ mét nguån lùc khoa<br /> häc vµ c«ng nghÖ.<br /> MÆc dï nh÷ng thµnh tùu cña ®éi<br /> ngò n÷ trÝ thøc víi t− c¸ch lµ mét nguån<br /> lùc khoa häc vµ c«ng nghÖ lµ kh«ng thÓ<br /> phñ nhËn, song vÉn cßn mét sè h¹n chÕ<br /> bÞ quy ®Þnh bëi ®Æc ®iÓm vÒ giíi. C¬ cÊu<br /> ®éi ngò cßn ch−a ®Òu ë c¸c ngµnh nghÒ;<br /> bé phËn n÷ trÝ thøc ë vÞ trÝ chuyªn gia<br /> ®Çu ngµnh cßn rÊt h¹n chÕ; cµng ë bËc<br /> ®µo t¹o cao tû lÖ phô n÷ cµng thÊp; tû lÖ<br /> s¶n phÈm khoa häc, ®Æc biÖt ë bËc cao,<br /> do n÷ trÝ thøc ®¶m nhiÖm cßn khiªm tèn<br /> nhiÒu so víi n¨ng lùc thùc tÕ.<br /> 2. N÷ trÝ thøc víi c¬ héi tham gia c¸c ®Ò tµi<br /> nghiªn cøu khoa häc vµ dù ¸n triÓn khai<br /> <br /> KÕt qu¶ kh¶o s¸t cña nhãm nghiªn<br /> cøu cho thÊy, 57,3% n÷ trÝ thøc thuéc<br /> ph¹m vi nghiªn cøu ®· hoÆc ®ang tham<br /> gia c¸c ®Ò tµi nghiªn cøu khoa häc hoÆc<br /> dù ¸n triÓn khai, 42,7% ch−a tõng tham<br /> gia. C¸c n÷ trÝ thøc tham gia ph©n bè<br /> kh«ng ®Òu theo ph¹m vi nghÒ nghiÖp,<br /> trong ®ã nhiÒu nhÊt thuéc lÜnh vùc gi¸o<br /> dôc vµ ®µo t¹o (38,4%), tiÕp ®ã thuéc c¸c<br /> c¬ së nghiªn cøu (32,7%), 26,1% cßn l¹i<br /> ph©n bè cho c¸c lÜnh vùc kh¸c. ViÖc tham<br /> gia c¸c ®Ò tµi/dù ¸n ph©n bè theo hai t−<br /> c¸ch chñ yÕu lµ chñ tr× vµ thµnh viªn<br /> tham gia c¸c ®Ò tµi/dù ¸n thuéc c¸c cÊp<br /> qu¶n lý kh¸c nhau.<br /> <br /> 21<br /> N÷ trÝ thøc tham gia víi t− c¸ch chñ<br /> tr× c¸c ®Ò tµi/dù ¸n<br /> Trong sè 2.814 n÷ trÝ thøc ®−îc<br /> kh¶o s¸t, cã 57,7% ng−êi ch−a tõng ®¶m<br /> nhiÖm c−¬ng vÞ chñ tr× ®Ò tµi, 42,3% ®·<br /> tõng hoÆc ®ang ®¶m nhiÖm c−¬ng vÞ<br /> nµy. Tû lÖ ®èi víi c¸c cÊp ®Ò tµi kh«ng<br /> gièng nhau: 31,9% chñ tr× ®Ò tµi cÊp c¬<br /> së, 8,3% chñ tr× ®Ò tµi cÊp bé, 2,1% chñ<br /> tr× ®Ò tµi cÊp nhµ n−íc hoÆc t−¬ng<br /> ®−¬ng (mét kh¸ch thÓ chØ tÝnh ë cÊp ®Ò<br /> tµi cao nhÊt).<br /> §èi víi ®Ò tµi cÊp c¬ së: ®©y lµ cÊp<br /> ®Ò tµi mµ n÷ trÝ thøc ®−îc gi÷ c−¬ng vÞ<br /> chñ tr× nhiÒu nhÊt, vµ còng nhiÒu h¬n<br /> so víi nam giíi (theo sè liÖu kh¶o s¸t,<br /> lÇn l−ît lµ 71,5% vµ 28,5%). Tr×nh ®é tèi<br /> thiÓu khi hä ®¶m nhiÖm c−¬ng vÞ nµy lµ<br /> th¹c sÜ (chiÕm 65,1%) víi th©m niªn<br /> c«ng t¸c tõ 5 ®Õn 20 n¨m. T− liÖu kh¶o<br /> s¸t ghi nhËn 1,9% kh¸ch thÓ ë vÞ trÝ tËp<br /> sù còng ®−îc tham gia. 46,8% kh¸ch thÓ<br /> ®¶m ®−¬ng vÞ trÝ nµy cho biÕt hä ®ång<br /> thêi gi÷ c−¬ng vÞ qu¶n lý, l·nh ®¹o.<br /> LÜnh vùc c«ng t¸c cña nhãm kh¸ch thÓ<br /> nµy chñ yÕu tËp trung trong lÜnh vùc<br /> gi¸o dôc vµ ®µo t¹o (36,4%), khoa häc vµ<br /> c«ng nghÖ (32,7%). Hµ Néi vµ §µ N½ng<br /> lµ 2 thµnh phè dÉn ®Çu vÒ tû lÖ n÷ trÝ<br /> thøc tõng ®¶m nhËn vÞ trÝ chñ tr× ®Ò tµi<br /> cÊp c¬ së (37,5% vµ 25,6%).<br /> §èi víi ®Ò tµi cÊp bé, tû lÖ n÷ trÝ<br /> thøc lµm chñ tr× ®Ò tµi, dù ¸n cÊp bé<br /> còng cã xu h−íng cao h¬n so víi c¸c<br /> nam trÝ thøc (theo sè liÖu kh¶o s¸t, lÇn<br /> l−ît lµ 55,9% vµ 44,1%). Tuy nhiªn, ë<br /> cÊp nµy, tr×nh ®é c¬ b¶n hiÖn t¹i cña<br /> kh¸ch thÓ lµ tõ tiÕn sÜ trë lªn (36,1%,)<br /> víi th©m niªn c«ng t¸c tõ 10 n¨m trë<br /> lªn. Gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, khoa häc vµ<br /> c«ng nghÖ vÉn lµ 2 lÜnh vùc cã sè l−îng<br /> trÝ thøc tõng lµm chñ tr× ®Ò tµi cÊp bé<br /> <br /> 22<br /> nhiÒu nhÊt so víi c¸c lÜnh vùc kh¸c. Hµ<br /> Néi vµ §µ N½ng còng vÉn lµ 2 tØnh<br /> thµnh dÉn ®Çu vÒ tû lÖ n÷ trÝ thøc tõng<br /> tham gia vÞ trÝ chñ tr× ®Ò tµi cÊp bé.<br /> Quan hÖ cã ý nghÜa gi÷a c¬ héi lµm chñ<br /> tr× ®Ò tµi vµ chøc vô qu¶n lý, l·nh ®¹o<br /> ®−îc kh¼ng ®Þnh h¬n khi 75% ng−êi cho<br /> biÕt hä cã ®¶m nhiÖm chøc vô qu¶n lý,<br /> l·nh ®¹o khi thùc hiÖn ®Ò tµi.<br /> §èi víi ®Ò tµi cÊp nhµ n−íc, tû lÖ n÷<br /> trÝ thøc tõng tham gia ®Ò tµi cÊp nhµ<br /> n−íc hoÆc t−¬ng ®−¬ng chØ chiÕm 4,87%<br /> trong sè nh÷ng ng−êi ®· tõng chñ tr× ®Ò<br /> tµi. Trong sè c¸c kh¸ch thÓ thuéc nhãm<br /> nµy, chóng t«i nhËn thÊy sù v−ît tréi<br /> cña lÜnh vùc gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, khoa<br /> häc vµ c«ng nghÖ so víi c¸c lÜnh vùc<br /> kh¸c, tËp trung chñ yÕu ë nhãm ®èi<br /> t−îng cã th©m niªn c«ng t¸c tõ 25 n¨m<br /> trë lªn. Hµ Néi vµ Tp. Hå ChÝ Minh cã<br /> tû lÖ n÷ trÝ thøc lµm chñ tr× ®Ò tµi cÊp<br /> nhµ n−íc cao h¬n.<br /> §èi víi ®Ò tµi, dù ¸n n−íc ngoµi, sè<br /> liÖu nghiªn cøu cho thÊy nam trÝ thøc cã<br /> xu h−íng v−ît tréi trong vai trß chñ tr×<br /> ®Ò tµi c¸c dù ¸n/®Ò tµi hîp t¸c víi n−íc<br /> ngoµi theo tû lÖ 3:1 vµ chñ yÕu lùc l−îng<br /> kh¸ch thÓ cã tr×nh ®é tiÕn sÜ ë vÞ trÝ chñ<br /> tr× ®Ò tµi. §Æc biÖt, ®èi víi lo¹i ®Ò tµi<br /> nµy cã sù xuÊt hiÖn cña lÜnh vùc an<br /> ninh - quèc phßng bªn c¹nh lÜnh vùc<br /> gi¸o dôc vµ ®µo t¹o. Ph¶i ch¨ng do ®Æc<br /> thï cña lÜnh vùc nµy nªn tû lÖ nam trÝ<br /> thøc gi÷ vÞ trÝ chñ tr× ®Ò tµi cã xu h−íng<br /> cao h¬n so víi c¸c n÷ trÝ thøc.<br /> N÷ trÝ thøc tham gia víi t− c¸ch<br /> thµnh viªn c¸c ®Ò tµi/dù ¸n<br /> Sè liÖu kh¶o s¸t cho thÊy, tû lÖ n÷<br /> trÝ thøc tham gia víi t− c¸ch lµ thµnh<br /> viªn cña ®Ò tµi/dù ¸n cã xu h−íng gi¶m<br /> dÇn theo cÊp ®é cña ®Ò tµi/dù ¸n, cµng<br /> ®Ò tµi/dù ¸n thuéc cÊp qu¶n lý cao th× sè<br /> <br /> Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 10.2015<br /> <br /> l−îng n÷ trÝ thøc tham gia cµng Ýt. Cô<br /> thÓ: ®Ò tµi cÊp c¬ së lµ 59,2%, ®Ò tµi cÊp<br /> bé lµ 28,6% vµ chØ cßn 13,7% ®èi víi ®Ò<br /> tµi cÊp nhµ n−íc hoÆc t−¬ng ®−¬ng.<br /> Nghiªn cøu ghi nhËn, 23,7% c¸c ®èi<br /> t−îng trªn tõng tham gia ®Ò tµi c¸c cÊp<br /> víi t− c¸ch lµ thµnh viªn tõ 3 ®Õn 7 lÇn,<br /> thÊp h¬n so víi nam trÝ thøc trong cïng<br /> c¬ héi (34,2%). C¸c ®èi t−îng trªn ®Òu cã<br /> tr×nh ®é tõ tiÕn sÜ trë lªn víi th©m niªn<br /> c«ng t¸c trªn 10 n¨m, phÇn lín lµm viÖc<br /> t¹i Hµ Néi vµ §µ N½ng.<br /> Qua sè liÖu kh¶o s¸t ®Ò tµi c¸c cÊp,<br /> chóng t«i nhËn thÊy n÷ trÝ thøc cã xu<br /> h−íng ®¶m nhËn vÞ trÝ th− ký nhiÒu h¬n<br /> so víi c¸c nam trÝ thøc (59,5% vµ 40,5%).<br /> Cã lÏ ®Æc ®iÓm giíi víi phÈm chÊt tØ mØ,<br /> kiªn nhÉn vµ chÞu khã khiÕn n÷ trÝ thøc<br /> ®−îc tÝn nhiÖm nhiÒu h¬n ë vÞ trÝ nµy.<br /> 3. N÷ trÝ thøc víi c¬ héi tham gia héi th¶o khoa<br /> häc, c¸c khãa nghiÖp vô chuyªn m«n<br /> <br /> Trong kho¶ng 10 n¨m trë l¹i ®©y,<br /> tham gia héi th¶o khoa häc vµ c¸c khãa<br /> nghiÖp vô lµ mét trong nh÷ng ho¹t ®éng<br /> quan träng, gióp c¸c trÝ thøc cã ®iÒu<br /> kiÖn tiÕp xóc, häc hái c¸c th«ng tin khoa<br /> häc míi, t¨ng c¬ héi tiÕp xóc, trao ®æi<br /> häc thuËt víi c¸c ®ång nghiÖp.<br /> C¬ héi tham gia héi th¶o khoa häc<br /> vµ c¸c khãa nghiÖp vô trong n−íc<br /> KÕt qu¶ ph©n tÝch sè liÖu vµ kiÓm<br /> ®Þnh khi b×nh ph−¬ng chØ ra kh«ng cã sù<br /> kh¸c biÖt cã ý nghÜa thèng kª gi÷a nam<br /> vµ n÷ vÒ sè lÇn tham dù c¸c ho¹t ®éng<br /> khoa häc nµy. Theo ®ã, n÷ vµ nam trÝ<br /> thøc t−¬ng ®èi b×nh ®¼ng nhau trong c¬<br /> héi tham gia héi th¶o khoa häc/khãa häc<br /> nghiÖp vô trong n−íc víi trung b×nh sè<br /> lÇn tham gia ë n÷ lµ 2,59 vµ nam lµ<br /> 2,43. Tuy vËy, ®èi víi nhãm cã sè lÇn<br /> tham gia lín (trªn 20 lÇn) l¹i ghi nhËn<br /> sù kh¸c biÖt nghiªng vÒ phÝa nam giíi<br /> (BiÓu ®å 1).<br /> <br /> 23<br /> <br /> N÷ trÝ thøc trong ho¹t ®éng…<br /> <br /> VÒ tr×nh ®é, nh÷ng kh¸ch thÓ tham<br /> dù c¸c héi th¶o khoa häc trong n−íc tõ 1<br /> ®Õn 4 lÇn chñ yÕu lµ nhãm cã tr×nh ®é<br /> ®¹i häc vµ th¹c sÜ (76,1% ®èi víi n÷ vµ<br /> 81,3% ®èi víi nam), cßn l¹i cã tr×nh ®é<br /> tiÕn sÜ. §èi víi nhãm tõng tham gia tõ 4<br /> ®Õn 20 lÇn, cã sù ph©n bè kh¸ ®ång ®Òu<br /> ë nhãm cã tr×nh ®é ®¹i häc (28,5%), th¹c<br /> sÜ (42,9%) vµ tiÕn sÜ/tiÕn sÜ khoa häc<br /> (28,6%). Cßn ®èi víi nhãm ®· tõng tham<br /> gia trªn 20 lÇn héi th¶o khoa häc, chñ<br /> yÕu tËp trung ë nh÷ng ng−êi cã tr×nh ®é<br /> tiÕn sÜ/ tiÕn sÜ khoa häc (trong ®ã nhiÒu<br /> ng−êi lµ gi¸o s−, phã gi¸o s−).<br /> XÐt trªn ph−¬ng diÖn tØnh/thµnh,<br /> kÕt qu¶ nghiªn cøu cho thÊy tû lÖ n÷ trÝ<br /> thøc kh¼ng ®Þnh tõng tham dù héi th¶o<br /> khoa häc trong n−íc tõ 1 ®Õn 3 lÇn ph©n<br /> bè kh«ng ®ång ®Òu gi÷a c¸c tØnh/thµnh,<br /> trong ®ã cao nhÊt lµ CÇn Th¬ vµ Ýt nhÊt<br /> lµ Hµ Néi. Tuy nhiªn, Hµ Néi l¹i lµ n¬i<br /> cã tû lÖ n÷ trÝ thøc tham dù tõ 4 ®Õn 20<br /> lÇn lín nhÊt (40,2%), trong khi tû lÖ ë<br /> CÇn Th¬ chØ chiÕm kho¶ng 1/2 so víi<br /> Hµ Néi.<br /> Sè liÖu kh¶o s¸t còng cho phÐp<br /> chóng t«i ®−a ra nhËn xÐt vÒ mèi liªn<br /> hÖ gi÷a lÜnh vùc nghÒ nghiÖp víi sè lÇn<br /> n÷ trÝ thøc tham dù c¸c héi th¶o khoa<br /> häc trong n−íc. Sè n÷ trÝ thøc lµm viÖc<br /> trong lÜnh vùc v¨n hãa nghÖ thuËt cã tõ<br /> 1 ®Õn 3 lÇn tham dù c¸c ho¹t ®éng nµy<br /> kh«ng kh¸c nhiÒu so víi c¸c lÜnh vùc<br /> kh¸c. Song hä l¹i cã tû lÖ thÊp nhÊt ®èi<br /> víi nhãm tõng tham gia tõ 4 lÇn trë lªn,<br /> kh¸c víi nhãm c«ng t¸c t¹i lÜnh vùc<br /> khoa häc vµ c«ng nghÖ, gi¸o dôc vµ ®µo<br /> t¹o, y tÕ.<br /> C¬ héi tham gia héi th¶o khoa häc<br /> vµ khãa nghiÖp vô ë n−íc ngoµi<br /> Bªn c¹nh ho¹t ®éng khoa häc trong<br /> n−íc, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, c¬ héi<br /> <br /> ®−îc ra n−íc ngoµi tham dù ho¹t ®éng<br /> khoa häc t¨ng lªn ®¸ng kÓ. 31,4% kh¸ch<br /> thÓ cho biÕt ®· tõng cã c¬ héi nµy. Sè<br /> liÖu kh¶o s¸t cho thÊy cã mèi liªn hÖ<br /> nhÊt ®Þnh gi÷a yÕu tè giíi tÝnh víi sè<br /> lÇn tham dù héi th¶o khoa häc ë n−íc<br /> ngoµi cña c¸c trÝ thøc. KiÓm ®Þnh khi<br /> b×nh ph−¬ng cho phÐp chóng t«i kh¼ng<br /> ®Þnh mèi t−¬ng quan cã ý nghÜa thèng<br /> kª gi÷a 2 biÕn sè nµy (X2(5) = 14.160, p =<br /> 0.015) (BiÓu ®å 2).<br /> Theo sè liÖu thu ®−îc, tû lÖ c¸c n÷ trÝ<br /> thøc tham dù héi th¶o quèc tÕ tõ 1 ®Õn 3<br /> lÇn cao h¬n nam trÝ thøc, lÇn l−ît lµ<br /> (84,7% vµ 73,3%), song tû lÖ nµy thay ®æi<br /> theo xu h−íng ng−îc l¹i khi sè lÇn tham<br /> dù tõ 4 lÇn trë lªn (nam lµ 22,5% vµ n÷<br /> lµ 15,3%). §Æc biÖt tõ 21 lÇn trë lªn th×<br /> sè liÖu thu ®−îc kh«ng ghi nhËn sù tham<br /> BiÓu ®å 1: Sè lÇn tham dù<br /> ho¹t ®éng khoa häc trong n−íc<br /> xÐt theo giíi tÝnh (%)<br /> <br /> BiÓu ®å 2: Sè lÇn tham dù<br /> ho¹t ®éng khoa häc ë n−íc ngoµi<br /> xÐt theo giíi tÝnh (%)<br /> <br />