Phát triển kỹ năng giao tiếp cho sinh viên khoa Văn hóa – Du lịch

TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐỒNG THÁP KHOA VĂN HÓA - DU LỊCH<br /> <br /> <br /> PHÁT TRIỂN KỸ NĂNG GIAO TIẾP CHO SINH VIÊN<br /> KHOA VĂN HÓA – DU LỊCH<br /> SV: Giang Ngọc Quyền, Lớp: ĐHQLVH17<br /> GVHD: ThS. Lương Thị Huỳnh Như<br /> <br /> Tóm tắt<br /> Giao tiếp có ý nghĩa quan trọng trong cuộc sống và sự phát triển của mỗi cá nhân. Bài<br /> viết nêu lên những bất cập trong giao tiếp của sinh viên Khoa Văn hóa – Du lịch. Trên cơ sở<br /> đó, đề xuất một số biện pháp phát triển kỹ năng giao tiếp cho sinh viên, tạo môi trường học<br /> đường thân thiện, năng động, sáng tạo.<br /> Từ khóa: Kỹ năng giao tiếp, kỹ năng mềm, văn hóa giao tiếp, giao tiếp sinh viên<br /> 1. Đặt vấn đề<br /> Giao tiếp có vai trò đặc biệt quan trọng trong quá trình phát triển của xã hội loài người,<br /> cũng như quá trình hình thành và phát triển nhân cách của từng cá nhân. Có thể nói rằng, giao<br /> tiếp là điều kiện để con người tồn tại, thông qua giao tiếp con người gia nhập vào các mối quan<br /> hệ xã hội, tiếp thu nền văn hóa, đạo đức, chuẩn mực xã hội biến nó trở thành cái riêng của mình,<br /> đồng thời góp phần vào sự phát triển nền văn hóa của nhân loại. Xã hội phát triển, khoa học -<br /> kỹ thuật càng hiện đại càng ảnh hưởng đến hành vi, sự suy nghĩ và cuộc sống con người nên<br /> mối quan hệ giữa con người với con người càng được quan tâm. Với xu thế hội nhập quốc tế<br /> như hiện nay, giao tiếp là phương tiện để con người hợp tác cùng nhau, hướng tới những mục<br /> đích chung.<br /> Giao tiếp không chỉ quan trọng trong đời sống của con người nói chung mà còn đối với việc<br /> hình thành nhân cách nghề nghiệp. Giao tiếp tốt không những chỉ hình thành và phát triển tâm<br /> lí, ý thức, nhân cách mà còn giúp con người làm việc đạt được năng suất, chất lượng, hiệu quả<br /> trong mọi lĩnh vực. Ông cha ta cũng đã từng nói: “Sự ăn cho ta cái lực, sự ở cho ta cái trí và sự<br /> bang giao cho ta cái nghiệp”. Vì vậy, một trong ba điều kiện tuyển dụng hàng đầu của các cơ<br /> quan, doanh nghiệp là ứng cử viên phải có khả năng giao tiếp tốt.<br /> Hiện nay, Sinh viên (SV) các trường đại học thường quá chú trọng vào chuyên môn nên tính<br /> năng động trong môi trường giao tiếp còn hạn chế, rất nhiều SV không biết cách bắt đầu một<br /> câu chuyện, ngại ngần phát biểu trước đám đông, lẩn tránh tiếp xúc với người lạ... Tuy nhiên,<br /> dù tốt nghiệp ở bất cứ ngành học nào, với những trở ngại này SV sẽ không biết cách thể hiện<br /> thế mạnh của mình trước nhà tuyển dụng và có thể dẫn đến mất cơ hội khi xin việc làm. Do đó,<br /> việc xây dựng văn hóa trường học trước hết là phải xây dựng văn hóa giao tiếp giữa giảng viên<br /> (GV) với GV, SV với GV, SV với SV đó là cơ sở nền tảng để rèn luyện kỹ năng giao tiếp, hoàn<br /> thiện nhân cách của SV. Từ năm học 2013 – 2014 đến nay, Khoa Văn hóa – Du lịch (VHDL)<br /> được nhà trường giao nhiệm vụ đào tạo SV các ngành: Ngành Việt Nam học, ngành quản lý<br /> văn hóa, ngành thư viện thông tin và ngành công tác xã hội. Đây là những ngành đào tạo nguồn<br /> nhân lực nhằm cung cấp các dịch vụ cho xã hội, cộng đồng. Bên cạnh đó, những công việc đòi<br /> hỏi SV phải thường xuyên gặp gỡ, tiếp xúc và giao tiếp với nhiều người. Vì thế đòi hỏi mỗi SV<br /> cần hình thành được phong cách giao tiếp chuẩn mực và có khả năng giao tiếp tốt sau khi tốt<br /> nghiệp ra trường đáp ứng được yêu cầu nghề nghiệp. Vì vậy, đối với SV Khoa VHDL thì việc<br /> rèn luyện kỹ năng giao tiếp cho SV càng trở nên cần thiết hơn trong bối cảnh hội nhập quốc tế.<br /> 2. Các khái niệm cơ bản<br /> 2.1. Khái niệm Kỹ năng<br /> Theo Từ điển Tiếng Việt 2000, Nhà Xuất bản Thanh Niên, Viện Ngôn ngữ học Việt Nam<br /> thì Kỹ năng là năng lực làm việc khéo léo.<br /> Tác giả Trần Trọng Thủy cho rằng: Kỹ năng là mặt kỹ thuật của hoạt động, con người nắm<br /> được cách hành động tức là có kỹ thuật hành động, có kỹ năng.<br /> Tác giả Nguyễn Quang Uẩn, Nguyễn Ánh Tuyết, Ngô Công Hoàn, Trần Quốc Thành quan<br /> niệm: Kỹ năng là năng lực của con người khi thực hiện một công việc có kết quả trong những<br /> điều kiện nhất định, trong một khoản thời gian tương ứng.<br /> Trang 175<br /> KỶ YẾU HỘI NGHỊ SINH VIÊN NGHIÊN CỨU KHOA HỌC NĂM 2019<br /> <br /> Như vậy, Kỹ năng là một biểu hiện năng lực con người chứ không phải đơn thuần là mặt<br /> kỹ thuật của hành động. Coi kỹ năng là năng lực thực hiện một công việc kết quả với chất lượng<br /> cần thiết trong một thời gian nhất định.<br /> 2.2. Kỹ năng giao tiếp<br /> Kỹ năng giao tiếp (KNGT): Là hệ thống những thao tác, cử chỉ, điệu bộ, hành vi được con<br /> người phối hợp hài hòa, hợp lý nhằm đảm bảo kết quả cao trong hoạt động có sự tiếp xúc giữa<br /> con người với con người.<br /> Trong KNGT bao gồm cả tri thức và logic các thao tác, hành động và hướng tới thực hiện<br /> mục đích của hoạt động giao tiếp. Khi thực hiện KNGT, con người phải sử dụng các phương<br /> tiện giao tiếp (ngôn ngữ và phi ngôn ngữ) phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh giao tiếp.<br /> Như vậy, KNGT là sự thực hiện có hiệu quả một hành động trong đó hoạt động giao tiếp<br /> bằng cách sử dụng các phương tiện ngôn ngữ và phi ngôn ngữ để tác động đến đối tượng, điều<br /> khiển bản thân, tổ chức quá trình giao tiếp nhằm đạt được mục đích đề ra.<br /> 3. Thực trạng kỹ năng giao tiếp của sinh viên Khoa Văn hóa – Du lịch<br /> Trong quá trình giao tiếp chúng ta phải thường xuyên sử dụng những phương tiện giao<br /> tiếp, phương tiện này được phân chia thành giao tiếp bằng ngôn ngữ (ngôn ngữ nói hoặc viết)<br /> và giao tiếp phi ngôn ngữ. Ngoài ra, đánh giá kỹ năng giao tiếp của SV còn đánh giá đến đối<br /> tượng giao tiếp, nhu cầu giao tiếp, nội dung giao tiếp và môi trường giao tiếp…Bài viết này sẽ<br /> đề cập đến các vấn đề: giao tiếp bằng ngôn ngữ nói (trên lớp, ngoài lớp…), ngôn ngữ viết, trang<br /> phục và cách ăn mặc của SV Khoa VHDL trong giai đoạn hiện nay.<br /> Hiện nay SV Khoa VHDL đã có những chuyển biến tích cực trong giao tiếp, SV đã có sự<br /> chủ động hơn trong việc rèn luyện các KNGT, có động cơ học tập nghiêm túc và tích lũy kiến<br /> thức để quá trình giao tiếp đạt hiệu quả cao.<br /> Tuy nhiên, thực tế hiện nay chỉ ra rằng, có một bộ phận không nhỏ SV còn e ngại trong<br /> giao tiếp, ngại thể hiện bản thân trước đám đông, thậm chí ngại tham gia phát biểu xây dựng<br /> bài và nêu quan điểm cá nhân trong giờ học. Khi thầy cô giảng bài đưa ra câu hỏi muốn SV trả<br /> lời để có sự tương tác hay biết được khả năng tiếp thu của SV đến đâu, đều đáng buồn là chỉ có<br /> một số bạn tích cực phát biểu còn lại im lặng. Qua trao đổi với các bạn SV thì không phải các<br /> bạn SV không biết giảng viên hỏi gì mà các bạn ngại trả lời “không biết trình bày như thế nào”,<br /> “không biết có đúng không”, “ngại phát biểu trước đám đông”. Có những bạn khi được gọi<br /> đứng lên phát biểu thì lắp bắp không bày tỏ được mạch lạc câu từ. Các vấn đề mà các bạn thắc<br /> mắc, không hiểu trong các môn học lại ngại trao đổi với giảng viên. Có những SV gặp gỡ mọi<br /> người xung quanh, thầy cô, bạn bè, thường không có thói quen chào hỏi và nếu có lại sử dụng<br /> câu thiếu chủ ngữ… Chúng ta có thể bắt gặp ở thư viện, văn phòng khoa, căn tin, thu ngân,<br /> không ít sinh viên nói gọn lọn “trả sách”, “tính tiền”, có khi cố vấn học tập hỏi lớp vấn đề lập<br /> kế hoạch, đăng kí học phần sinh viên chỉ trả lời “chưa”, “rồi” thiếu tự tin trong giao tiếp, không<br /> có thói quen phát biểu ý kiến, trình bày quan điểm của cá nhân, thụ động không có khả năng<br /> sáng tạo trong học tập. Điều này dần tạo ra một thói quen không tốt, làm hạn chế khả năng giao<br /> tiếp của bản thân, và xa hơn, có thể làm giảm khả năng tiếp cận thông tin, giảm hiệu quả công<br /> việc.<br /> Bên cạnh đó, vấn đề “viết” của SV cũng là điều đáng quan tâm. Thực tế một số SV Khoa<br /> VHDL không biết viết một lá đơn gởi về khoa, các bạn thường hỏi đơn này có mẫu sẵn không<br /> và khi viết đơn SV thường mắc phải các lỗi: viết sai chính tả, viết tắt, viết hoa lung tung, câu<br /> cú lủng củng. Như vậy, kỹ năng viết còn hạn chế, sau khi tốt nghiệp ra trường SV nộp hồ sơ<br /> xin việc, các nhà tuyển dụng yêu cầu viết lá đơn bằng tay, có thể SV không thể vượt qua vòng<br /> tuyển dụng. Điều này cho thấy kỹ năng viết là một phần không thể thiếu trong công việc và<br /> cuộc sống.<br /> Về trang phục và cách ăn mặc của SV vẫn còn một bộ phận SV thích thể hiện mình, không<br /> mặc đồng phục của lớp hay trang phục không đúng quy định của nhà trường. Vì vậy, SV cần<br /> phải rèn luyện cho mình cách ăn mặc phù hợp với từng hoàn cảnh cụ thể. Đây là điều các nhà<br /> tuyển dụng quan tâm, ngoài việc đánh giá về tố chất, kiến thức, kỹ năng chuyên môn còn để<br /> <br /> Trang 176<br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐỒNG THÁP KHOA VĂN HÓA - DU LỊCH<br /> <br /> tâm đến phong cách ăn mặc của bạn. Vì chính phong cách ăn mặc đôi khi lại thể hiện được con<br /> người, phong cách và lối sống của cá nhân.<br /> Từ thực trạng nêu trên, có nhiều nguyên nhân dẫn đến hạn chế trong quá trình giao tiếp<br /> của SV. Trước hết là do nhà trường chưa chú trọng vấn đề này trong đào tạo, bồi dưỡng và rèn<br /> luyện cho SV các kỹ năng mềm nói chung và KNGT nói riêng. Đoàn thanh niên chưa chú trọng<br /> đẩy mạnh sinh hoạt văn hóa, các chuyên đề về giao tiếp trong SV, chưa có môi trường giao tiếp<br /> đa dạng. Về phía nhà trường có một số thầy cô chưa thật sự gương mẫu, chuẩn mực trong giao<br /> tiếp làm cho SV có những ứng xử chưa phù hợp. Bên cạnh đó, môi trường giáo dục của gia<br /> đình rất quan trọng và bản thân SV…<br /> 4. Biện pháp phát triển kỹ năng giao tiếp cho sinh viên Khoa Văn hóa – du lịch<br /> 4.1. Về phía nhà trường, Khoa<br /> Nhà trường, khoa với chức năng dạy chữ, dạy người, không chỉ đào tạo ra những con<br /> người có năng lực mà phải có phẩm chất đạo đức của một công dân tốt, có trách nhiệm với xã<br /> hội. Vai trò và trách nhiệm ấy đòi hỏi nhà trường phải xây dựng môi trường văn hóa tiên tiến,<br /> trong đó, văn hóa giao tiếp đóng vai trò rất quan trọng.<br /> Sự giao tiếp của mọi thành viên trong nhà trường có ảnh hưởng trực tiếp SV. Trước hết,<br /> đó là đội ngũ cán bộ quản lí trong nhà trường với thái độ cởi mở chân thành, sự quan tâm sâu<br /> sắc đến tâm tư, tình cảm, nguyện vọng, tinh thần dân chủ, trung thực, thẳng thắn. Nhà trường<br /> chú trọng xây dựng văn hóa giao tiếp trong nhà trường tạo sự đồng thuận để mỗi thầy cô là những<br /> tấm gương, những chuẩn mực đạo đức mà SV cần noi theo. Xây dựng trong SV niềm tin vào<br /> tương lai, là động lực để SV phấn đấu, gắn bó với nhà trường, từ bỏ những thói quen xấu để tập<br /> trung tư tưởng học tập rèn luyện.<br /> Nhà trường tăng cường việc lồng ghép nội dung giáo dục KNGT vào các môn học và các<br /> hoạt động giáo dục khác, không chỉ ở giờ học trên lớp mà trong mọi hoạt động khác như lao<br /> động, vui chơi, sinh hoạt văn hóa, văn nghệ, thể thao…Tạo môi trường giao tiếp lành mạnh<br /> trong SV, từ đó, giúp cho SV có thái độ học tập đúng đắn, trung thực, tự tin mạnh dạng hơn<br /> trong giao tiếp.<br /> Khoa phối hợp với Đoàn thanh niên cần tích cực đẩy mạnh tuyên truyền, tổ chức nhiều<br /> buổi báo cáo chuyên đề về KNGT hoặc tổ chức các cuộc thi về thuyết trình và cho SV nghiên<br /> cứu, tìm hiểu những câu chuyện về nghệ thuật giao tiếp, qua đó SV có cơ hội tham gia các hoạt<br /> động giúp SV tự tin, bản lĩnh hơn trong giao tiếp.<br /> 4.2. Về phía sinh viên<br /> Để đạt hiệu quả cao trong quá trình giao tiếp đòi hỏi mỗi SV phải nắm vững kiến thức<br /> chuyên môn và không ngừng luyện tập. Vì thế, việc bồi dưỡng, rèn luyện những kỹ năng văn<br /> hóa giao tiếp là việc làm cần thiết, quan trọng hàng đầu. Để đạt được điều đó mỗi SV cần phải:<br /> - Thường xuyên đọc nhiều tài liệu, sách, báo, tạp chí…(chuyên ngành và kỹ năng) để hình<br /> thành hệ thống kiến thức về giao tiếp, đồng thời tiếp xúc với những chuyên gia về giao tiếp,<br /> những thầy cô, bạn học có lối giao tiếp khéo léo. Từ đó, giúp cho kỹ năng nghe, nói và trình<br /> bày quan điểm của mình trước mọi người đạt kết quả cao.<br /> - Tích cực tham gia các hoạt động sinh hoạt tập thể (đoàn thanh niên, các câu lạc bộ, sinh<br /> hoạt nhóm...), đó chính là môi trường giáo dục thực tiễn lí tưởng, tạo đều kiện cho SV bồi<br /> dưỡng, rèn luyện KNGT, tạo nên sự tự tin, khả năng thuyết phục người khác qua một vấn đề<br /> nào đó và biết điều chỉnh những hành vi chưa phù hợp của bản thân.<br /> - Luôn tôn trọng đối tượng mình đang giao tiếp, thể hiện ở chỗ biết chăm chú lắng nghe<br /> một cách thân thiện, cởi mở, biết mỉm cười đúng lúc, đúng chỗ, bày tỏa sự tập trung chú ý,<br /> không nên ngắt lời người khác (trừ khi cần làm rõ vấn đề gì đó), không châm biếm, đả kích,<br /> miệt thị, bình tĩnh lắng nghe và giải quyết thấu đáo những tình uống xảy ra, tránh hiểu nhầm,<br /> hiểu không đúng trong qua trình giao tiếp.<br /> - Bên cạnh đó, SV cũng nên sử dụng trang phục lịch sự, phù hợp với tính chất và môi<br /> trường hoạt động, học tập; tránh ăn mặc phản cảm hay xuề xòa làm khó chịu người khác trong<br /> giao tiếp. Tham gia mạng xã hội (zalo, facebook,…) bằng sự văn minh với hình thức và ngôn<br /> ngữ dễ hiểu, trong sáng, phù hợp với lứa tuổi, thể hiện tính văn hóa của SV đại học.<br /> Trang 177<br /> KỶ YẾU HỘI NGHỊ SINH VIÊN NGHIÊN CỨU KHOA HỌC NĂM 2019<br /> <br /> 5. Kết luận<br /> Giao tiếp có ý nghĩa cực kì quan trọng trong cuộc sống. Xã hội ngày càng văn minh, hiện<br /> đại thì những quy tắc ứng xử, những phong cách giao tiếp lịch sự, văn minh càng cần được<br /> quan tâm. Vì vậy, SV muốn giao tiếp tốt phải luôn trau dồi kiến thức, rèn luyện tính cách, phong<br /> cách và cách diễn đạt ngôn từ của cá nhân... Đặc biệt đối với SV Khoa VHDL, nhiệm vụ rèn<br /> luyện KNGT càng được chú ý nhiều hơn. Thầy cô cần tích cực tạo nhiều cơ hội cho SV thảo<br /> luận, làm bài tập nhóm, trình bày quan điểm cá nhân. Để đạt hiệu quả cao trong giao tiếp, SV<br /> cần phải có sự chuẩn bị chu đáo, tập luyện kỹ lưỡng và quá trình này phải được thực hiện thường<br /> xuyên, ở mọi lúc mọi nơi./.<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> [1]. Chu Văn Đức (2005), Giáo trình kỹ năng giao tiếp, NXB Hà Nội, Hà Nội.<br /> [2]. Trần Thị Phụng Hà và Nguyễn Ngọc Lẹ (2015), Nhu cầu và kỹ năng giao tiếp cho sinh viên<br /> Trường Đại học Cần Thơ, Tạp chí khoa học Trường Đại học cần Thơ, số 41, 61-70.<br /> [3]. Nguyễn Thị Kim Ngân (2011), Văn hóa giao tiếp trong nhà trường, NXB Đại học sư phạm<br /> Thành phố Hồ Chí Minh.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Trang 178<br />