Phân cấp quản lý, khai thác công trình thủy lợi vùng đồng bằng sông Cửu Long: Một tiếp cận dựa trên nhận thức cấp cộng đồng

KHOA HỌC CÔNG NGHỆ<br /> <br /> PHÂN CẤP QUẢN LÝ, KHAI THÁC CÔNG TRÌNH THỦY LỢI VÙNG<br /> ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG: MỘT TI ẾP CẬN DỰA TRÊN NHẬN<br /> THỨC CẤP CỘNG ĐỒNG<br /> <br /> Nguyễn Đức Việt, Nguyễn Văn Tỉnh,<br /> Lê Văn Chính<br /> Tổng cục Thủy lợi, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn<br /> <br /> Tóm tắt: Phân cấp quản lý, khai thác công trình thủy lợi là cần thiết để xác định rõ vai trò, trách<br /> nhiệm giữa khu vực Nhà nước (các cấp) và khu vực Tư nhân; đây cũng là cơ sở thúc đẩy xã hội hóa<br /> công tác thủy lợi. Tuy nhiên, với các căn cứ phân cấp hiện có như loại hình công trình, quy mô công<br /> trình, mức độ phức tạp của công trình, địa giới hành chính hoặc diện tích tưới tiêu là khá cứng nhắc<br /> và chưa phù hợp để áp dụng cho những vùng đặc thù như đồng bằng sông Cửu Long, chủ yếu tưới,<br /> tiêu tự chảy trên hệ thống lớn và còn có tính mở. Bài báo giới thiệu một phương pháp tiếp cận mới,<br /> theo hướng “từ dưới lên”, dựa trên cơ sở là nhận thức cấp cộng đồng để phân cấp quản lý, khai thác<br /> và bảo vệ công trình thủy lợi. Nguyên tắc nhận thức cấp cộng đồng (được hiểu là khu vực Tư nhân)<br /> đến đâu thì Nhà nước rút dần vai trò đến đó, đây cũng phù hợp với cơ chế thị trường trong sản xuất<br /> nông nghiệp hàng hóa có sử dụng dịch vụ thủy lợi của vùng đồng bằng sông Cửu Long.<br /> Từ khóa: phân cấp công trình thủy lợi, quản lý vận hành, công trình thủy lợi, hệ thống tưới<br /> tiêu, nhận thức cấp cộng đồng.<br /> <br /> Summary: Decentralize the management and exploitation of irrigation works is necessary to<br /> clearly define the roles and responsibilities between the State sector and Private sector; which is<br /> also a basis for promoting socialization of irrigation works. However, with the existing types of<br /> decentralization such as type of works, size of works, complexity of works, administrative<br /> boundaries or irrigated area is quite rigid and inappropriate to apply to specific regions as the<br /> Mekong Delta, irrigation is mainly distributed by gravity over large-scale systems and without<br /> border. The paper introduce a new methodological approach, towards "bottom-up", based on<br /> the community-level awareness to implement decentralize the management and exploitation of<br /> irrigation works. Principle is community-level awareness (as the Private sector) to where, the<br /> roles of the State to get there, which is appropriate to the market mechanism in agriculture<br /> production used irrigation services in the Mekong Delta.<br /> Keywords: hydraulic works decentralization, operation and management, hydraulic works,<br /> irrigation systems, community-level awareness.<br /> <br /> *<br /> 1. ĐẶT VẤN ĐỀ cấp 3 và nội đồng (TCTL, 2013); đặc thù về<br /> hệ thống thủy lợi (HTTL) của vùng là các<br /> Toàn vùng đồng bằng sông Cửu Long<br /> công trình thủy lợi (CTTL) nằm xen kẽ trong<br /> (ĐBSCL) hiện có: 12 hồ chứa, 160 đập dâng<br /> mạng lư ới sông ngòi tự nhiên chằng chịt.<br /> tạm; 1.414 trạm bơm vừa, lớn và hàng nghìn<br /> Các CTTL trên đảm bảo diện tích tưới thực<br /> trạm bơm nhỏ; 14.322 km kênh trục cấp 1,<br /> tế đạt 1.9 triệu lượt ha, chiếm hơn 70% diện<br /> 28.175 km kênh cấp 2 và 24.686 km kênh<br /> tích đất nông nghiệp toàn vùng.<br /> Ngày nhận bài: 31/12/2015<br /> Ngày thông qua phản biện: 19/2/2016<br /> Ngày duyệt đăng: 20/4/2016<br /> <br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ THỦY LỢI SỐ 32 - 2016 1<br />  KHOA HỌC CÔNG NGHỆ<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 1.1. Bản đồ hệ thống thủy lợi vùng đồng bằng sông Cửu Long<br /> Nguồn: NĐ.Việt (TCTL) và TN.Thắng (IWE), 2016<br /> Trải qua 70 năm đầu tư và phát triển HTTL Benchmaking1) do Tổng cục Thủy lợi, Bộ<br /> cho các vùng trên cả nước, hiệu quả quản lý Nông nghiệp và PTNT thực hiện năm 2014,<br /> khai thác (QLKT) CTTL hiện vẫn còn thấp, thể hiện tại hình 1.2.<br /> mức tưới ước đạt 65%; riêng vùng ĐBSCL là Kết quả cho thấy tại ĐBSCL (hoặc vùng Tây<br /> khoảng 55% (TCTL 2014). Đối với vùng Nam Bộ): 01 cán bộ thủy lợi phụ trách tưới<br /> ĐBSCL, nguyên nhân do trong quá trình xây<br /> cho hơn 4.600 ha đất SXNN, thậm chí có tỉnh<br /> dựng các Tổ chức quản lý thủy lợi chưa nghiên hơn 10.000 ha như Vĩnh Long. Những con số<br /> cứu sâu, chưa tính đến các điều kiện đặc thù này phản ánh một thực tế là công tác<br /> HTTL của vùng dẫn đến các tổ chức hoạt động QLKTCTTL của vùng ĐBSCL hiện còn bỏ<br /> kém hiệu quả, bền vững. ngỏ do thiếu sự quan tâm trong xây dựng tổ<br /> Các HTTL, CTTL vùng ĐBSCL hiện được chức QLKTCTTL của các cấp chính quyền<br /> quản lý bởi 08 đơn vị QLKTCTTL thuộc khu hoặc nếu có tổ chức thì cũng thiếu nguồn<br /> vực Nhà nước với tổng số 1.400 cán bộ, công nhân lực quản lý (tại các công ty, trạm,<br /> nhân; ít hơn 10 lần so với vùng ĐBSH (14.779 huyện, xã).<br /> người), trong khi diện tích được tưới bởi Tại vùng ĐBSCL, nguyên nhân làm cho hiệu<br /> CTTL lớn gấp 2,7 lần vùng ĐBSH (0,7 triệu quả thấp ở các CTTL là do yếu tố thể chế hơn<br /> hecta). Trong đó, số cán bộ tại Chi cục thủy lợi là yếu tố kỹ thuật (VAWR 2010), lý do là<br /> là 400 người; số cán bộ, công nhân tại đơn vị<br /> nguồn lự c của Nhà nước còn có hạn, các Tổ<br /> QLKTCTTL là 1.000 người.<br /> chức quản lý thủy lợi của Nhà nước mới chỉ<br /> Theo đánh giá hiệu quả hoạt động của các<br /> CTTL trên cả nước (thông qua bộ chỉ số 1<br /> Quy ết định số 3511/QĐ-BNN-TCTL ngày 31/8/2015<br /> <br /> <br /> 2 TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ THỦY LỢI SỐ 32 - 2016<br />  KHOA HỌC CÔNG NGHỆ<br /> <br /> quản lý được một số CTTL đầu mối (trạm bơm, công tác quản lý, đặc biệt là hệ thống kênh,<br /> cống, bọng ngăn mặn…); từ đầu mối đến mặt mương nội đồng; rất khó để xác định được chủ<br /> ruộng hiện vẫn tồn tại một khoảng trống trong thể quản lý, vận hành và bảo vệ công trình.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 1.2. Biểu đồ thống kê diện tích tưới bình quân do một lao động của<br /> Tổ chức quản lý thủy lợi phụ trách.<br /> <br /> Hậu quả, nhiều CTTL tại ĐBSCL không có trình thủy lợi (sau đây gọi tắt là Tổ chức quản<br /> chủ thể quản lý gây lãng phí đầu tư, thất thoát lý thủy lợi) liên tỉnh trong vùng như Quản Lộ-<br /> nghiêm trọng nguồn nước tưới. Yêu cầu xây Phụng Hiệp, Ô M ôn- Xà No, Bắc Vàm Nao...<br /> dựng và kiện toàn các tổ chức quản lý thủy lợi, ngày càng trở lên cấp thiết.<br /> đặc biệt là các Tổ chức quản lý, khai thác công<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 1.3. Cống điều tiết nước bị bỏ hoang tại Hình 1.4. Kênh mương thủy lợi nội đồng tại<br /> tỉnh Sóc Trăng tỉnh Cà Mau<br /> <br /> <br /> Tuy nhiên, vấn đề khó khăn gặp phải khi xây động và phân cấp quản lý, khai thác công trình<br /> dựng hoặc kiện toàn một Tổ chức quản lý thủy thủy lợi” có đưa ra một số căn cứ để phân cấp<br /> lợi vùng ĐBSCL là việc thực hiện phân cấp là diện tích tưới và quy mô công trình. Nhưng<br /> QLKTCTTL. M ặc dù tại Thông tư số trên thực tế, nếu chỉ sử dụng các căn cứ phân<br /> 65/2009/TT-BNN về “Hướng dẫn tổ chức hoạt cấp trên để áp dụng cho nhưng nơi có các<br /> <br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ THỦY LỢI SỐ 32 - 2016 3<br />  KHOA HỌC CÔNG NGHỆ<br /> <br /> HTTL đặc thù như vùng ĐBSCL là khá cứng có thể thuộc khu vực Nhà nước hoặc khu vực<br /> nhắc và chưa phù hợp, cụ thể là: (i) chưa phù Tư nhân- có mối quan hệ vừa độc lập, vừa phụ<br /> hợp với đặc thù của các HTTL vùng ĐBSCL; thuộc được chuyên môn hóa, được phân cấp<br /> (ii) chưa tính đến các yếu tố thị trường; (iii) quản lý, quyền hạn, quyền lợi nhất định; được<br /> chưa khuyến khích, thúc đẩy xã hội hóa công bố trí theo từng cấp để cùng thực hiện tốt<br /> tác thủy lợi (VIWARDA 2013). nhiệm vụ QLKT, vận hành CTTL một cách<br /> khoa học và hợp lý (ĐN.Hạnh 2015).<br /> Do vậy, ngành khoa học thủy lợi cần có một<br /> nghiên cứu chuyên sâu nhằm tìm kiếm thêm Khái niệm phân cấp QLKTCTTL: là cơ sở để<br /> cơ sở phân cấp QLKTCTTL, làm cơ sở để xây chuyển giao các CTTL được xây dựng bằng<br /> dựng Tổ chức quản lý thủy lợi vùng ĐBSCL ngân sách Nhà nước cho tổ chức hoặc cá nhân<br /> đáp ứng được các tiêu chí hoạt động: (i) hiệu quản lý, khai thác và bảo vệ, đồng thời quy<br /> quả; (ii) bền vững; (iii) linh hoạt. định cụ thể về trách nhiệm, quyền hạn của các<br /> cấp, các ngành trong quản lý thủy lợi. Phân<br /> 2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU<br /> cấp QLKTCTTL đảm bảo sự đồng bộ khép kín<br /> - Xác định vấn đề còn tồn tại trong quá trình về công tác quản lý, làm tốt chức năng cầu nối<br /> thực hiện phân cấp QLKTCTTL chưa được giữa khu vực Nhà nước với các khu vực Tư<br /> giải quyết, cần tiếp tục nghiên cứu. nhân về các dịch vụ cung ứng nước tưới liên<br /> - Xây dựng phương pháp luận để thực hiện quan, giúp người dùng nước sử dụng nước<br /> phân cấp QLKTCTTL theo quan điểm nhận hiệu quả (TC. Trung 2009).<br /> thức cấp cộng đồng. Để một Tổ chức quản lý thủy lợi hoạt động<br /> hiệu quả, bền vững cần được xây dựng dựa<br /> 3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> trên 03 yếu tố chính là: (i) nhiệm vụ- trách<br /> - Phương pháp kế thừa tài liệu: tìm kiếm các nhiệm; (ii) nhân lực; (iii) tài chính. Trong đó,<br /> tài liệu dựa trên các từ khóa có liên quan đến thực hiện phân cấp QLKTCTTL hợp lý sẽ xác<br /> chủ đề nghiên cứu. định được nhiệm vụ- trách nhiệm phù hợp cho<br /> - Phân tích tài liệu thu thập được: xem xét từng cá nhân/ đơn vị/ bộ phận một cách rõ<br /> phạm vi, nội dung của các vấn đề mà nghiên ràng, cụ thể trước khi bắt đầu xây dựng một tổ<br /> cứu đề cập, kết hợp trích dẫn bằng phần mềm chức (ISOS 2010). Tiếp theo, căn cứ trên các<br /> M endeley. nhiệm vụ đó sẽ xác định được nguồn nhân lực,<br /> kèm theo là nguồn tài chính cần thiết và đủ để<br /> - Phương pháp tư duy logic, tư duy trừu tượng thực hiện nhiệm vụ đó.<br /> và duy vật biện chứng: được sử dụng trong các<br /> Điểm chung ở cả tổ chức công ích và tổ chức<br /> phân tích và đánh giá để đưa ra những nhận<br /> sản xuất đó là đều mong muốn đạt được hiệu<br /> định và đề xuất ban đầu.<br /> quả lợi ích hoạt động và lợi nhuận sản xuất là<br /> - Phương pháp chuyên gia: tham vấn những cao nhất; như ng với chi phí đầu tư về nhân lực<br /> chuyên gia đầu ngành thuộc lĩnh vực thủy lợi, và tài chính là thấp nhất. Do vậy, để đạt kết<br /> KH-XH& NV, triết học, tổ chức nhà nước… quả mong muốn này việc thực hiện phân công<br /> 4. TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU trách nhiệm phù hợp với năng lực của từng<br /> đơn vị/ bộ phận/ cá nhân trong Tổ chức quản<br /> Tại sao cần phân cấp quản lý khai thác công lý thủy lợi đó là hết sức cần thiết (WB 2008).<br /> trình thủy lợi?<br /> M ột số ưu điểm đã được thực tiễn chứng minh<br /> Khái niệm Tổ chức quản lý thủy lợi: là một sau khi phân cấp QLKTCTTL để làm cơ sở<br /> khối thống nhất, bao gồm các đơn vị, bộ phận- thực hiện chuyển giao tưới cho các Tổ chức<br /> <br /> 4 TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ THỦY LỢI SỐ 32 - 2016<br />  KHOA HỌC CÔNG NGHỆ<br /> <br /> quản lý thủy lợi ở các nước trên thế giới là: bản pháp luật ngành thủy lợi, bao gồm: Pháp<br /> lệnh Khai thác và bảo vệ CTTL (2001), Nghị<br /> - Tổ chức quản lý thủy lợi hoạt động hiệu quả<br /> định số 143/2003/NĐ-CP ngày 28/11/2003 của<br /> và bền vững hơn.<br /> Chính phủ và Thông tư số 65/2009/TT-<br /> - Quản lý nước tưới hiệu quả, bền vững và NNPTNT ngày12/10/2009 của Bộ NN&PTNT<br /> công bằng hơn. (TT65). Nhằm giảm gánh nặng cho N gân sách<br /> - Nâng cao trách nhiệm và hiệu quả quản lý nhà nước và nâng cao hiệu quả công trình tại<br /> CTTL ở địa phương. TT65 đã hướng dẫn thực hiện phân cấp<br /> QLKTCTTL cho các chủ thể là TCHTDN, hộ<br /> - Tự chủ cao hơn, giảm gánh nặng tài chính gia đình, cá nhân theo các tiêu chí như sau: (i)<br /> đối với Chính phủ. Hồ chứa (≤ 01 triệu m3 hoặc chiều cao đập ≤<br /> - Tạo cạnh tranh giữa khu vực Nhà nước và 12m); (ii) Đập dâng (chiều cao đập ≤ 10m);<br /> khu vực Tư nhân để đáp ứng cho nhu cầu của (iii) Trạm bơm điện (từ 100- 500ha); (iv) Kênh<br /> địa phương. mương (diện tích phục vụ ≤ 500ha); (v) Cống<br /> đầu kênh (từ 50- 400ha). Căn cứ phân cấp theo<br /> Chính vì vậy, từ thập niên 1980 đến giữa thập<br /> quy mô công trình, diện tích cũng được áp<br /> niên 1990, thống kê có đến 63 nước phát triển<br /> dụng tại một số nước có nền nông nghiệp<br /> và đang phát triển đã bắt tay vào thực hiện<br /> truyền thống khác trong khu vực Châu Á như<br /> phân cấp QLKTCTTL (Agrawal và Ribot<br /> Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan, Thái Lan,<br /> 1999). Tại Việt Nam, cũng đã có 42/63 tỉnh,<br /> Philippine, Indonexia.<br /> thành phố trực thuộc Trung ương xây dựng đề<br /> án phân cấp QLKTCTTL theo hướng dẫn tại M ột số tồn tại của các căn cứ phân cấp<br /> Thông tư số 65/2009/TT-BNNPTNT ngày QLKTCTTL hiện có:<br /> 12/10/2009 của Bộ Nông nghiệp và PTNT.<br /> Sau một thời gian, rà soát hiệu quả hoạt động<br /> Những căn cứ nào để phân cấp QLKTCTTL? của các Tổ chức quản lý thủy lợi ở trong và<br /> ngoài nước nhận thấy một số nhược điểm, nổi<br /> Các mô hình Tổ chức quản lý thủy lợi trên thế<br /> cộm là vấn đề xung đột nhiệm vụ, tài chính<br /> giới và Việt Nam thường sử dụng một trong<br /> giữa Nhà nước và các tổ chức quản lý tưới<br /> các cơ sở phân cấp QLKTCTTL như sau:<br /> thuộc khu vực Tư nhân (Garces-Restrepo et al.<br /> - Loại hình công trình (đầu mối, nội đồng...). 2007; TCTL 2014). Sự đổ vỡ cam kết này của<br /> - Quy mô công trình thủy lợi (dung tích, chiều các bên liên quan thường xuất hiện khi các<br /> cao...). CTTL bị xuống cấp, nguyên nhân là:<br /> <br /> - Mức độ phức tạp của CTTL (vận hành trạm - Thiếu cơ sở khoa học để thực hiện phân cấp<br /> bơm, kênh, cống...). QLKTCTTL; tại Việt Nam có đến 21/63 tỉnh<br /> chưa thực hiện được phân cấp theo TT65, tập<br /> - Địa giới hành chính (tỉnh, huyện, xã...). trung chủ yếu tại các tỉnh có CTTL nhỏ lẻ,<br /> 2<br /> - Đơn vị diện tích tưới (hecta, km …). manh mún như vùng Trung du MN phía Bắc<br /> Các căn cứ trên nhằm mục đích phân cấp quản và ĐBSCL.<br /> lý CTTL giữa khu vực Nhà nước và khu vực - Phân công trách nhiệm vận hành, duy tu, bảo<br /> Tư nhân; nói cách khác là để xác định rõ hơn dưỡng CTTL giữa các khu vực Nhà nước và<br /> ranh giới trách nhiệm giữa 02 khu vực này. khu vực Tư nhân còn thiếu rõ ràng, chưa đồng<br /> bộ, chồng chéo, chưa cụ thể và hợp lý; ví dụ<br /> Tại Việt Nam, nội dung về phân cấp<br /> tại Cà M au, Chi cục thủy lợi kiêm luôn chức<br /> QLKTCTTL đã được quy định trong các Văn<br /> năng QLKTCTTL dẫn đến không đủ nguồn<br /> <br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ THỦY LỢI SỐ 32 - 2016 5<br />  KHOA HỌC CÔNG NGHỆ<br /> <br /> lực để quản lý và hầu như không vận hành. của các CTTL hiện có (Guba và Lincoln 1989;<br /> Sagardoy 2007; Ghazouani, et al, 2009;<br /> - Việc phân cấp quản lý, khai thác CTTL được<br /> Chaponnière 2012).<br /> căn cứ theo địa giới hành chính gây khó khăn<br /> trong công tác vận hành, duy tu bảo dưỡng Ngay cả với những loại mô hình Tổ chức quản<br /> công trình, nhất là các tuyến kênh đi qua nhiều lý thủy lợi như “tư nhân hóa HTTL”, “đối tác<br /> đơn vị hành chính huyện, xã. công-tư (PPP)” và “quản lý có sự tham gia<br /> (PIM )” cũng phải hiểu là “không phải tất cả<br /> - Cộng đồng địa phương mặc dù đã được trao<br /> các công trình, các nhiệm vụ quản lý, vận hành<br /> quyền quản lý một số CTTL nhưng không phù<br /> và bảo dưỡng đều được chuyển giao cho cộng<br /> hợp với nhận thức và trình độ của họ.<br /> đồng địa phương” (Sneddon & Fox 2007;<br /> - Thực tiễn cho thấy phân cấp QLKTCTTL ở Rusten et al. 2007). Như vậy, nó cần dựa trên<br /> các tỉnh vùng ĐBSCL chủ yếu nhằm xác định kết quả nghiên cứu xã hội học nghiên cứu làm<br /> chủ đầu tư khi có dự án nạo vét, nâng cấp (có thế nào để người sử dụng nước (WUs)/<br /> nguồn gốc từ ngân sách Nhà nước) hơn là làm TCHTDN tham gia đến đâu là thực sự có hiệu<br /> cơ sở để các cấp chính quyền quan tâm xây quả trong công tác QLKTCTTL (C. Chou; N.<br /> dựng tổ chức quản lý vận hành khai thác hiệu Phirun; Isabelle W.; Phillip H. và Anna T.<br /> quả (ĐN Hạnh 2015). 2011).<br /> 5. QUAN ĐIỂM MỚI TRONG PHÂN CẤP Quan điểm mới sử dụng nhận thức CTTL cấp<br /> QLKTCTTL cộng đồng như là một căn cứ để thực hiện<br /> Khác với quan điểm sử dụng cơ sở phân cấp phân cấp có thể giúp chuyển đổi từ các giải<br /> như hiện có để xây dựng Tổ chức quản lý thủy pháp kỹ thuật cứng nhắc sang cách kết hợp cùng<br /> lợi. Các học giả về chính sách và hành chính các phương pháp xã hội linh hoạt hơn để phân<br /> công cho rằng: “Phân cấp quản lý có thể được định lại vai trò tham gia của WUs/ TCHTDN<br /> thiết lập dựa trên hành vi con người theo các trong công tác QLKTCTTL. Xác định được<br /> phương pháp tiếp cận khác nhau như nhận nhận thức CTTL cấp cộng đồng, tức là xác định<br /> thức, hành động”. Quan điểm sử dụng hành vi được mức độ cao nhất mà WUs/ TCHTDN có<br /> con người, cụ thể là nhận thức con người như thể tham gia trong chuỗi các hoạt động quản lý,<br /> là một cơ sở khoa học để thực hiện phân cấp khai thác và bảo vệ CTTL; giải quyết được<br /> QLKTCTTL là mới và chưa có bất kỳ nghiên những nhược điểm vốn có của các căn cứ phân<br /> cứu chuyên sâu nào ở trong và ngoài nước. cấp khác như tính phù hợp, linh hoạt và không<br /> yêu cầu tính hệ thống của các công trình từ đầu<br /> Tuy nhiên, nhận định các đối tượng sử dụng mối đến mặt ruộng. Đây có thể sẽ là lời giải cho<br /> nước như (WUs, TCHTDN…) là một phần bài toán thực hiện phân cấp QLKTCTTL còn<br /> không thể thiếu của một HTTL, chính họ hàng nhiều bất cập tại vùng ĐBSCL.<br /> ngày đang tác động trực tiếp đến HTTL thông<br /> qua các biện pháp canh tác nông nghiệp và 6. ĐỀ XUẤT THỰC HIỆN PHÂN CẤP<br /> thực tiễn thủy lợi của họ (Kielen 1996). Vì QLKTCTTL THEO QUAN Đ IỂM NHẬN<br /> vậy, nhận định rằng việc cung cấp, chia sẻ các THỨC CẤP CỘNG ĐỒNG<br /> kết quả đánh giá hiện trạng CTTL cho nông Qua khảo sát thực tế tại vùng ĐBSCL nhận<br /> dân và WUs/ TCHTDN về các kiến thức liên thấy: để thực hiện phân cấp QLKTCTTL theo<br /> quan đến quản lý, khai thác, vận hành và bảo quan điểm nhận thức chỉ thực sự có ý nghĩa<br /> dưỡng các CTTL để họ có thể cải thiện nhận khi chứng minh được vai trò nhận thức CTTL<br /> thức của họ kết hợp thêm những kiến thức bản cấp cộng đồng thực sự có tác động đến hiệu<br /> địa sẽ góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động quả QLKTCTTL.<br /> <br /> 6 TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ THỦY LỢI SỐ 32 - 2016<br />  KHOA HỌC CÔNG NGHỆ<br /> <br /> Như vậy, cần xác định mối tương quan giữa mới có khả năng tự chủ hơn về tài chính. Do<br /> hiệu quả CTTL cấp cộng đồng và hiệu quả vậy, căn cứ theo nhận thức CTTL cấp cộng<br /> QLKTCTTL. đồng đến đâu, Nhà nước sẽ xem xét giao trách<br /> nhiệm đến đó, nhằm phát huy tối đa năng lực<br /> Nghiên cứu mối tương quan trên sẽ giúp xác<br /> của khu vực Tư nhân.<br /> định chính xác những yếu tố nhận thức nào sẽ<br /> góp phần tạo nên hiệu quả QLKTCTTL nói Sau khi nghiên cứu, phân t ích hiện trạng<br /> riêng và tính bền vững của cả Tổ chức quản lý thự c t ế vùng Đ BSCL kết hợp phư ơng pháp<br /> thủy lợi nói chung. Trong bối cảnh tái cơ cấu thảo luận chuyên gia, đề xuất phư ơng<br /> nền kinh tế, Nhà nước đang khuyến khích các pháp t hực hiện phân cấp Q LKTCTTL theo<br /> đơn vị/ doanh nghiệp thuộc khu vực Nhà nước quan điểm nhận thứ c CTTL cấp cộng đồng<br /> chuyển đổi từ mô hình bao cấp sang mô hình như s au:<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 6.1. Phương pháp xác định phân cấp QLKTCTTL theo quan điểm nhận thức<br /> TTL cấp cộng đồng<br /> <br /> <br /> Đánh giá được nhận thức CTTL cấp cộng các chỉ số đánh giá hiệu quả QLKTCTTL nội<br /> đồng thông qua các chỉ số [Quy định các chỉ đồng [Quy định các chỉ số này là nhóm biến<br /> số này thuộc nhóm biến độc lập (NT)]. Bên phụ thuộc (HQ)] (Chi tiết Hình 6.1).<br /> cạnh đó, nghiên cứu song song để xây dựng Theo đó, sẽ có 02 nhóm chỉ số đánh giá, việc<br /> <br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ THỦY LỢI SỐ 32 - 2016 7<br />  KHOA HỌC CÔNG NGHỆ<br /> <br /> phân tích mối quan hệ tương quan giữa hai sẽ thu hẹp dần do: (i) phân công bớt nhiệm<br /> nhóm chỉ số “Nhận thức - Hiệu quả” để trả lời vụ QLKT s ang khu vực Tư nhân; (ii) nhiều<br /> câu hỏi: “Nhận thức về CTTL cấp cộng đồng Công ty thuộc khu vự c N hà nư ớc s ẵn sàng<br /> có thực sự góp phần vào hiệu quả chuyển s ang khu vực Tư nhân để hoạt động<br /> QLKTCTTL không?”. theo cơ chế đặt hàng, đấu thầu. Nếu vậy,<br /> đây sẽ là một hướng đi đúng để giảm gánh<br /> Cần có số liệu điều tra khảo sát, phỏng vấn tại<br /> nặng cho ngân s ách Nhà nư ớc cho lĩnh vự c<br /> vùng nghiên cứu.<br /> thủy lợi; các mục tiêu xã hội hóa công tác<br /> Bước tiếp theo, xử lý số liệu và bằng các thủy lợi theo định hướng thị trường và tái<br /> thuật toán trong phần mềm thống kê SP SS, cơ cấu ngành thủy lợi s ẽ nhanh chóng đạt<br /> sàng lọc được những nhân tố về nhận thức được mà vẫn đảm bảo được tính hiệu quả,<br /> CTTL cấp cộng đồng có quyết định rõ nét bền vững của các Tổ chức quản lý thủy lợi<br /> nhất tới hiệu quả sản xuất. Từ đó, xác định tại vùng ĐBSCL.<br /> các điểm nhận thức CTTL góp phần thực hiện<br /> 7. KẾT LUẬN<br /> cao nhất hiệu quả sản xuất (nếu nhận thức đó<br /> có hệ số kiểm định Cronbach's Alpha > 0.7); Xã hội hóa công tác thủy lợi với xu thế<br /> sau đây gọi tắt là điểm nhận thức hiệu quả. chuyển giao dần vai trò QLKTCTTL từ khu<br /> vực Nhà nước sang khu vực Tư nhân để thực<br /> Tại mỗi điểm nhận thức hiệu quả, đề xuất<br /> hiện nhiệm vụ cung ứng dịch vụ nước tưới đã<br /> phân công trách nhiệm đối với từng loại hình<br /> CTTL cho các đối tượng sử dụng nước đến và đang được Chính phủ nhiều nước trên thế<br /> đâu là phù hợp nhất; nhiều điểm nhận thức giới trong đó có Việt Nam khuyến khích thực<br /> hiệu quả gọi là “ranh giới trách nhiệm” giữa hiện, đặc biệt đối với những khu vực theo<br /> khu vực Nhà nước và khu vực Tư nhân. Đảm định hướng kinh tế thị trường như vùng<br /> bảo nguyên tắc xã hội hóa thủy lợi là: thực ĐBSCL.<br /> hiện phân công trách nhiệm theo năng lực cao Để xây dựng, kiện toàn, củng cố hệ thống Tổ<br /> nhất mà cấp cộng đồng có thể quản lý . chức quản lý thủy lợi vùng Đ BSCL một cách<br /> hiệu quả, bền vững theo định hướng xã hội<br /> Từ ranh giới trách nhiệm tiến đến đề xuất<br /> hóa, phù hợp xu hướng thị trường và mục tiêu<br /> phân cấp nhiệm vụ QLKTCTTL theo từng<br /> tái cơ cấu ngành thủy lợi cần phải có thêm<br /> loại hình CTTL cho cấp cộng đồng tự chủ<br /> một cơ sở để phân cấp QLKTCTTL bên cạnh<br /> quản lý, khai thác và bảo vệ. Những nhiệm vụ<br /> những căn cứ đã có như: (i) loại hình công<br /> ở trên mức nhận thức của cấp cộng đồng vẫn<br /> trình; (ii) quy mô công trình; (iii) mức độ<br /> sẽ do các đơn vị/ công ty khai thác CTTL<br /> phức tạp của công trình; (iv) địa giới hành<br /> thuộc khu vực Nhà nước thực hiện quản lý.<br /> chính; (v) đơn vị diện tích thì nhận thức<br /> Qua đó, sẽ có một giả thiết ở tương lai: khi CTTL cấp cộng đồng là cách tiếp cận mới để<br /> nhận thức của WUs/ TCHTDN đã cao hơn, thực hiện phân cấp, đây là một hướng đi mới<br /> khả năng sẵn sàng tiếp nhận quản lý CTTL cần tiếp tục nghiên cứu.<br /> của họ không chỉ dừng lại ở các CTTL nhỏ<br /> Đề xuất bước nghiên cứu tiếp theo là xây<br /> (nội đồng) mà có thể đến các CTTL lớn. Khi<br /> dựng các chỉ số cụ thể để đánh giá nhận thức<br /> đó, việc Chính phủ ban hành một số chính<br /> CTTL và hiệu quả QLKTCTTL cấp cộng<br /> sách để khuyến khích WUs/ TCHTDN có thể<br /> đồng, làm cơ sở xác định mối tương quan<br /> nhận thêm nhiệm vụ quản lý vận hành CTTL,<br /> giữa hai nhân tố này./.<br /> thì vai trò và quy mô của khu vực Nhà nước<br /> <br /> <br /> <br /> 8 TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ THỦY LỢI SỐ 32 - 2016<br />  CHUYỂN GIAO CÔNG NGHỆ<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> <br /> <br /> [1] Bộ Nông nghiệp và PTNT, Đề án nâng cao hiệu quả quản lý khai thác các hệ thống công<br /> trình thuỷ lợi hiện có, 2014.<br /> [2] Nguyễn Đức Việt. Kết quả khảo sát thực địa các tỉnh Cà M au, Bạc Liêu và Sóc Trăng,<br /> vùng ĐBSCL, 2014.<br /> [3] Trần Chí Trung. Đề tài: “Nghiên cứu cơ sở khoa học và đề xuất chính sách phân cấp quản<br /> lý khai thác công trình thuỷ lợi”, Trung tâm tư vấn PIM , 2009.<br /> [4] Đặng N gọc Hạnh. Đề tài: “Nghiên cứu đề xuất mô hình tổ chức và cơ chế chính sách phù<br /> hợp cho hoạt động quản lý khai thác hệ thống công trình thuỷ lợi vùng ĐBSCL”, Viện<br /> Kinh tế và quản lý thủy lợi, 2015.<br /> [5] Garces-Restrepo, M uñoz, Vermillion. Irrigation management transfer: worldwide efforts<br /> and results, pp.159–167, 2007.<br /> [6] CAHRS, C.U.. Self-awareness is key for high-performing, Ithaca, N Y: CAHRS Research<br /> Link No. 11, 2010.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ THỦY LỢI SỐ 32 - 2016 9<br />