Phân loại hiện trạng xói lở mái hạ lưu đập đất khu vực Nam Trung Bộ

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:3

Thêm vào BST

Báo xấu

17
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết Phân loại hiện trạng xói lở mái hạ lưu đập đất khu vực Nam Trung Bộ tập trung đánh giá hiện trạng và phân loại các hình thức xói lở mái hạ lưu đập dựa trên phương pháp khảo sát, điều tra thực địa và phương pháp phân tích, thống kê kết quả khảo sát từ 138 hồ đập đất khu vực Nam Trung Bộ.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Phân loại hiện trạng xói lở mái hạ lưu đập đất khu vực Nam Trung Bộ

Tuyển tập Hội nghị Khoa học thường niên năm 2023. ISBN: 978-604-82-7522-8 PHÂN LOẠI HIỆN TRẠNG XÓI LỞ MÁI HẠ LƯU ĐẬP ĐẤT KHU VỰC NAM TRUNG BỘ Trần Văn Vững, Hồ Sỹ Tâm, Trần Duy Quân Trường Đại học Thủy lợi, email: tranvungdl@gmail.com 1. GIỚI THIỆU CHUNG 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Đập, hồ chứa là công trình được xây dựng 2.1. Lựa chọn danh mục hồ, đập khảo sát cho mục đích quản lý, khai thác nguồn nước, Theo thống kê của Tổng cục Thủy lợi (nay góp phần đảm bảo an ninh nguồn nước cho là Cục Thủy lợi) năm 2020, khu vực Nam các khu vực và vùng lãnh thổ. Khu vực Nam Trung Bộ có 517 hồ đập thủy lợi đang được Trung Bộ, Việt Nam là khu vực chịu ảnh vận hành, khai thác. Trong đó thành phố Đà hưởng nặng của biến đổi khí hậu, hạn hán, Nẵng có 19 hồ chứa nước, tỉnh Quảng Nam thiếu nước có xu hướng gia tăng, đặc biệt là có 73 hồ chứa nước, tỉnh Quảng Ngãi có 118 tại hai tỉnh Ninh Thuận và Bình Thuận. Sự hồ chứa nước, tỉnh Bình Định có 160 hồ chứa làm việc an toàn và cấp nước thường xuyên, nước, tỉnh Phú Yên có 50 hồ chứa nước, tỉnh ổn định của các hồ đập này sẽ góp phần giảm Khánh Hòa có 28 hồ chứa nước, tỉnh Ninh thiểu tác động của hạn hán đến sản xuất nông Thuận có 21 hồ chứa nước, tỉnh Bình Thuận nghiệp cũng như các hoạt động dân sinh, có 48 hồ chứa nước [1]. Trong nghiên cứu kinh tế. Mặc dù vậy, các báo cáo đánh giá, này, nhóm tác giả đã lựa chọn và tiến hành kiểm tra an toàn hồ đập trước và sau mùa hành khảo sát 138 hồ đập được phân bố trên mưa bão hàng năm của khu vực này lại cho địa bàn 8 tỉnh Nam Trung Bộ để đánh giá thấy có rất nhiều hồ đập bị xói lở mái hạ lưu mức độ xói lở mái hạ lưu đập. Các hồ đập nghiêm trọng, mức độ gia tăng hàng năm và được lựa chọn sao cho: - Về mặt vị trí địa lý: Mỗi huyện có đập có nguy cơ ảnh hưởng đến an toàn đập. Ngay phải có tối thiểu 1 đập được khảo sát, đảm cả với những đập được duy tu, bảo dưỡng, bảo các đập sẽ được phân bố trên toàn bộ 8 sửa chữa thường xuyên nhưng hiện tượng xói tỉnh Nam Trung Bộ; lở mái hạ lưu đập vẫn xuất hiện trong và sau - Về thời gian xây dựng: Các đập được lựa mỗi mùa mưa. chọn sao cho có cả những đập mới xây dựng; Bài báo này tác giả tập trung đánh giá những đập đã xây dựng từ lâu không được du hiện trạng và phân loại các hình thức xói lở tu, bảo dưỡng, sửa chữa; những đập mới mái hạ lưu đập dựa trên phương pháp khảo được sửa chữa, nâng cấp; sát, điều tra thực địa và phương pháp phân - Về quy mô, hình thức đập hồ đập: Các tích, thống kê kết quả khảo sát từ 138 hồ đập đập được chọn khảo sát có đa dạng về quy đất khu vực Nam Trung Bộ. Kết quả của bài mô, chiều cao đập, kết cấu, hình thức bảo vệ báo có thể là cơ sở cho những nghiên cứu mái đập; sâu hơn về nguyên nhân và giải pháp khắc - Ngoài ra, các đập phải lựa chọn sao cho phục tình trạng xói lở mái hạ lưu đập của phản ánh được những điều kiện làm việc (chủ khu vực. yếu là điều kiện khí tượng, thủy văn), điều 212
Tuyển tập Hội nghị Khoa học thường niên năm 2023. ISBN: 978-604-82-7522-8 kiện địa chất, vật liệu đắp đập khác nhau. Sơ lượng dòng chảy trên mặt đủ lớn. Hiện tượng đồ phân bố của các hồ đập đã khảo sát được này xuất hiện nhiều và nghiêm trọng nhất ở các thể hiện ở sơ hồ Hình 1. đập tỉnh Ninh Thuận và Bình Thuận. Một số hồ đập có mái hạ lưu đập bị xói lở thành các rãnh sâu như Thạch Bàn (Bình Định), Sông Dinh 3 (Bình Thuận), Ba Bàu (Bình Thuận)… Hình 1. Sơ đồ phân bố hồ đập khảo sát Hình 3. Xói lở thành rãnh sâu ở hồ Ba Bàu (Bình Thuận) 2.2. Nhận diện, phân loại các hình thức xói lở mái hạ lưu đập - Xói thành các hố sụt trên mái: Có thể xuất hiện các hố sụt ở bất cứ vị trí nào trên bề Trên cơ sở dữ liệu khảo sát 138 hồ đập, mặt mái hạ lưu đập, ngay cả sát trên định đập nhóm nghiên cứu tiến hành phân loại hình như các hồ Sông Sắt, Sông Trâu... ở tỉnh thức xói lở mái hạ lưu đập theo những hình Ninh Thuận; Sông Móng - tỉnh Bình Thuận; thức sau: Hoa Sơn - tỉnh Khánh Hòa... Hiện tượng này - Không xói: Mái hạ lưu đập cỏ mọc đều, xuất hiện ngay ở cả những đập có mái đập bề mặt phẳng, nhẵn, không có dấu hiệu của được gia cố chống xói rất bài bản như Lanh các biến dạng, sạt lở; Ra - Ninh Thuận (mái đập gia cố bằng neoweb, có hệ thống tưới cỏ phun mưa trên bề mặt); Hoa Sơn và Đá Bàn - tỉnh Khánh Hòa (mái đập được gia cố bằng các tấm bê tông lục lăng, có đục lỗ để trồng cỏ. Hình 2. Xói lở thành bậc ở hồ Suối Đuốc (Bình Định) - Xói thành các bậc thang, hàm ếch: Thường gặp với các đập không có rãnh thoát nước mặt, trải qua thời gian dài không được nâng cấp, cỏ trên mái mọc không đều hoặc do chăn thả gia xúc trên mặt đập hoặc có thể do khi thi công Hình 4. Xói lở hố sụt sâu ở hồ Sông Sắt lớp đất trên mặt mái hạ lưu chưa được đầm đến (Ninh Thuận) độ chặt yêu cầu... Hình thức này xuất hiện và 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU tương đối nặng ở một số đập như Suối Đuốc (Bình Định), Suối Vực (Phú Yên), Hòn Khói Kết quả phân loại mức độ xói lở mái hạ (Khánh Hòa), Sông Biêu (Ninh Thuận), Ba lưu đập dựa trên quá trình khảo sát và tổng Bàu và Sông Khán (Bình Thuận)… hợp được nhóm nghiêm cứu thực hiện trong - Xói thành các rãnh theo phương dòng thời gian từ tháng 5 đến tháng 6, năm 2023 chảy: Thường xảy ra ở nửa dưới của đập khi thể hiện ở Bảng 1 và Hình 5. 213
Tuyển tập Hội nghị Khoa học thường niên năm 2023. ISBN: 978-604-82-7522-8 Bảng 1. Kết quả phân loại xói lở mái Thuận và Bình Thuận, rất nhiều hồ đập có mái hạ lưu đập dựa trên khảo sát hạ lưu bị xói lở thành các rãnh sâu hoặc các hố Tổng Hình thức xói lở mái hạ lưu sụt lớn, dẫn đến nguy cơ mất an toàn đập rất số Tổng số cao. Ví dụ như ở Ninh Thuận, 9/21 đập được Tỉnh hồ đập Không Hố khảo sát xuất hiện các hố sụt sâu; Bình Thuận hồ Bậc Rãnh khảo sát xói sụt 10/22 hồ đập được khảo sát xuất hiện các rãnh đập Đà hoặc hố sụt sâu… Sự thay đổi về đặc tính cơ lý 19 6 6 0 0 0 cũng như thành vật hóa học, thành phần Nẵng Quảng khoáng vật của đất đắp đập tại mỗi vùng có thể 73 12 10 0 2 0 Nam là nguyên nhân dẫn đến sự khác biệt về hình Quảng thức và mức độ xói lở mái hạ lưu đập. 118 22 19 2 1 1 Ngãi - Hiện tượng xói lở mái đập hạ lưu xuất Bình hiện ở nhiều đập, ngay cả những đập được bảo 160 22 13 8 4 2 Định vệ mái bằng các kết cấu kiên cố, bài bản (Lan Phú 50 13 12 1 0 1 Ra - Ninh Thuận, Đá Bàn và Hoa Sơn - Khánh Yên Hòa) và cả ở những đập quá trình duy tu, bảo Khánh 28 20 10 3 2 2 dưỡng, sửa chữa được thực hiện nghiêm ngặt, Hòa thường xuyên, hàng năm nhưng các hố sụt vẫn Ninh xuất hiện (Lanh Ra, Sông Sắt - Ninh Thuận). 21 21 2 11 4 9 Thuận - Hiện tượng xói lở mái hạ lưu đập thường Bình xuất hiện và phát triển mạnh trong khoảng 48 22 7 11 10 4 Thuận thời gian mùa mưa. Đặc biệt hai tỉnh Ninh Tổng 517 138 79 36 23 19 Thuận và Bình Thuận, hiện tượng xói lở diễn ra mạnh mẽ do đặc điểm khí hậu khu vực này mùa khô ít mưa, đất đắp đập bị khô, nứt nẻ, đến mùa mưa, khi mưa có cường độ lớn, nước chảy thành dòng, đất đắp đặp chuyển nhanh từ trạng thái khô sang ướt cũng có thể là nguyên nhân dẫn đến hiện trạng xói lở tại hai tỉnh này nghiêm trọng hơn. Hình 5. Thống kê và phân loại hình thức 4. KẾT LUẬN xói lở mái hạ lưu đập theo số lượng Trong phạm vi bài báo, nhóm nghiên cứu tập trung phân loại hình thức xói lở mái hạ Từ kết quả khảo sát thực địa xói lở mái hạ lưu các đập khu vực Nam Trung Bộ, dựa trên lưu các hồ đập khu vực Nam Trung Bộ và kết quả khảo sát thực địa. Kết quả phân tích phân tích thống kê, nhóm nghiên cứu nhận thấy một số vấn đề sau: và thống kê cho thấy mức độ xói lở mái hạ - Kết quả thống kê ở Bảng 1 và Hình 5 cho lưu đập có sự thay đổi theo vị trí địa lý từ thấy hình thức và mức độ xói lở mái hạ lưu đập Bắc đến Nam của khu vực. Sự thay đổi về thay đổi theo từng tỉnh. Với những tỉnh phía đặc tính cơ lý, thành phần khoáng vật, thành bắc của khu vực như Đà Nẵng, Quảng Nam, phần hóa học của đất đắp đập và điều kiện Quảng Ngãi, mái hạ lưu đập thường là không khí hậu, kết cấu đập hoặc chất lượng thi công xói hoặc xói nhẹ theo cơ ở xói thành các bậc mái đập… là những nguyên nhân chính dẫn nhỏ do thời gian dài làm việc không được duy đến sự khác nhau về mức độ và hình thức xói tu, bảo dưỡng và hệ thống thoát nước mặt bị lở mái hạ lưu đập giữa các tỉnh. xuống cấp. Trong khi các tỉnh phía Nam khu 5. TÀI LIỆU THAM KHẢO vực từ Bình Định đến đến hiện tượng xói lở mái hạ lưu đập khá là nghiêm trọng. Khu vực [1] Tổng cục Thủy lợi (2020). Sổ tay tra cứu phía Nam, đặc biệt là ba tỉnh Khánh Hòa, Ninh thông tin đập, hồ chứa nước. 214