Phân tích nguyên nhân, mức độ thiệt hại do thiên tai ở huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị và đề xuất giải pháp giảm thiểu

TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, TRƯỜNG ðH KHOA HỌC HUẾ<br /> <br /> TẬP 1, SỐ 1 (2014)<br /> <br /> PHÂN TÍCH NGUYÊN NHÂN, MỨC ðỘ THIỆT HẠI DO THIÊN TAI<br /> Ở HUYỆN HƯỚNG HÓA, TỈNH QUẢNG TRỊ VÀ ðỀ XUẤT<br /> GIẢI PHÁP GIẢM THIỂU<br /> Hà Văn Hành*, Trương ðình Trọng**, Nguyễn Văn Linh<br /> Khoa ðịa lý – ðịa chất, Trường ðại học Khoa học Huế<br /> * Email: hanhdiahue@yahoo.com<br /> ** Email: trong.hueuni@gmail.com<br /> TÓM TẮT<br /> Thiên tai nói chung và lũ quét, trượt lở ñất nói riêng là những hiện tượng tự nhiên ñã gây<br /> nhiều thiệt hại về con người, tài sản và các hoạt ñộng sản xuất. Huyện Hướng Hóa, tỉnh<br /> Quảng Trị là ñịa bàn miền núi, thường xuyên chịu ảnh hưởng của nhiều loại thiên tai như<br /> lũ, lũ quét, trượt lở ñất… Kết quả nghiên cứu và phân tích cho thấy mức ñộ thiệt hại do<br /> thiên tai gây ra ở ñây là khá lớn và nguy cơ xảy ra các loại thiên tai vẫn là một vấn ñề<br /> bức thiết cần ñược giải quyết. Kết quả nghiên cứu sẽ giúp cho các nhà quản lý có những<br /> biện pháp tích cực trong việc phòng chống, giảm thiểu thiệt hại do tác ñộng của thiên tai<br /> gây ra, nâng cao nhận thức và ổn ñịnh cuộc sống cho người dân, góp phần phát triển bền<br /> vững kinh tế - xã hội.<br /> Từ khóa: thiên tai, lũ quét, trượt lở ñất, mức ñộ thiệt hại, huyện Hướng Hóa.<br /> <br /> 1. ðẶT VẤN ðỀ<br /> Trên thế giới, hàng năm các loại thiên tai như: bão, lũ lụt, sạt lở, ñộng ñất, sóng<br /> thần... ñã gây tổn thất lớn cho nhiều quốc gia. Trong các loại thiên tai nêu trên thì lũ<br /> quét và trượt lở ñất thường có tần suất lặp lại lớn nhất và gây tổn thất rất nặng nề về<br /> người và tài sản ở các khu vực miền núi.<br /> Hướng Hoá là một huyện miền núi của tỉnh Quảng Trị, là khu vực có ñịa hình bị<br /> chia cắt mạnh bởi hệ thống sông suối chằng chịt dọc theo hai sườn ðông và Tây dãy<br /> Trường Sơn, là ñiều kiện thuận lợi cho việc hình thành các loại thiên tai như lũ lụt, lũ<br /> quét, trượt lở ñất,… ðây là nơi sinh sống chủ yếu của ñồng bào các dân tộc: Pa Cô - Tà<br /> Ôi, Bru - Vân Kiều; người dân có trình ñộ dân trí thấp, ñời sống còn nghèo nàn và lạc<br /> hậu, khả năng ứng phó và phòng tránh thiên tai còn rất thấp. Vì vậy mỗi khi thiên tai<br /> xảy ra thì mức ñộ ảnh hưởng ñến tính mạng, tài sản và sản xuất của người dân ở ñây là<br /> vô cùng to lớn.<br /> Việc phân tích nguyên nhân và mức ñộ thiệt hại do thiên tai gây ra ở huyện<br /> Hướng Hóa là vấn ñề rất cấp thiết, góp phần quan trọng cho việc giảm thiểu thiệt hại do<br /> thiên tai gây ra, ñồng thời ổn ñịnh cuộc sống và sản xuất cho người dân trong khu vực.<br /> <br /> 71<br /> <br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, TRƯỜNG ðH KHOA HỌC HUẾ<br /> <br /> TẬP 1, SỐ 1 (2014)<br /> <br /> 2. THỰC TRẠNG MỘT SỐ THIÊN TAI PHỔ BIẾN<br /> Ở KHU VỰC NGHIÊN CỨU<br /> 2.1. Lũ quét<br /> Trong những năm gần ñây với sự gia tăng của lũ lụt, lũ quét trên ñịa bàn tỉnh<br /> Quảng Trị xảy ra với quy mô, cường ñộ và phạm vi ngày càng lớn.<br /> Về mức ñộ ngập lụt thì những xã nằm ở khu vực có ñịa hình trũng, nằm cách xa<br /> ñường quốc lộ hầu như chịu ảnh hưởng nặng nề và ña số bị cô lập khi có lũ xảy ra. Một<br /> số xã chịu ảnh hưởng nặng nề nhất do ngập lụt như xã Tân Long các thôn ñều có mức<br /> ñộ ngập hơn 2 m và số hộ bị ảnh hưởng nặng lên ñến 297 trong tổng 1.477 hộ dân, các<br /> thôn A Ho, Thanh 1 (xã Thanh), Bản Giai, Piệc Húc (xã Thuận) cũng là những khu vực<br /> chịu ảnh hưởng nặng của ngập lụt.<br /> Ngoài ra huyện Hướng Hóa với ñịa hình dốc, ñộ dốc lòng sông lớn, ñó là một<br /> trong những yếu tố tạo ñiều kiện cho lũ quét phát triển ở ñây. Và ở khu vực tập trung<br /> các loại hình chính như lũ quét nghẽn dòng, lũ quét sườn và lũ bùn ñá, còn lũ quét hỗn<br /> hợp ít xuất hiện ở ñây.<br /> - Lũ quét nghẽn dòng: Thường xảy ra ở vùng trũng giữa núi như suối bản Chênh<br /> Vênh – xã Hướng Phùng, ngoài ra loại hình này còn xảy ra ở các xã Hướng Lập, Hướng<br /> Sơn gây thiệt hại ñáng kể.<br /> - Lũ quét sườn xảy ra tại thượng nguồn sông như ở xã Hướng Hiệp. Lũ xảy ra<br /> trong nhánh suối nhỏ dạng chữ V, ñất ñá và cây cối trên sườn ñổ xuống tạo vật cản ngăn<br /> chặn dòng suối nên khi ñộng năng dòng nước ñủ mạnh sẽ cuốn trôi vật cản tạo nên lũ<br /> quét.<br /> - Lũ bùn ñá: Dòng lũ bùn ñá ñược hình thành do dòng chảy lũ tạm thời phát sinh<br /> ñột ngột tại thung lũng ngắn, hẹp và dốc thuộc vùng ñồi hoặc ñồi trước núi có vận tốc<br /> lớn cuốn theo bùn ñá sau ñó tích tụ lại cửa sông suối hoặc nơi trũng thấp của các nón lũ<br /> tích; ñôi khi còn kèm theo hiện tượng ñá lăn, ñá ñổ với quy mô lớn. Loại hình này xảy<br /> ra rất ít chủ yếu tập trung ở khu vực ñá trầm tích hệ tầng Tân Lâm ở khu vực Tân<br /> Thành, Tân Hợp.<br /> Bảng 1. ðịa ñiểm xảy ra lũ và lũ quét ở huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị<br /> <br /> TT<br /> 1<br /> 2<br /> <br /> Phân loại lũ quét<br /> Lũ quét nghẽn dòng<br /> Lũ quét sườn dốc<br /> <br /> ðịa ñiểm xảy ra lũ quét<br /> - Hướng Phùng, Hướng Lập, Hướng Sơn<br /> - Tân Long (Hướng Hóa)<br /> <br /> (Nguồn: Số liệu ñiều tra, khảo sát năm 2012 - 2013)<br /> 2.2. Trượt lở ñất<br /> Trượt lở ñất chủ yếu xảy ra ở những nơi có ñộ dốc >150 . Hiện tượng trượt lở ở<br /> ñây liên quan ñến thành phần vật chất, cấu tạo của ñất ñá, ñịa hình và thường xảy ra chủ<br /> yếu vào mùa mưa.<br /> 72<br /> <br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, TRƯỜNG ðH KHOA HỌC HUẾ<br /> <br /> TẬP 1, SỐ 1 (2014)<br /> <br /> Trên ñịa bàn tỉnh Quảng Trị năm 2009 – 2010 có 177 ñiểm trượt lở. Trong số<br /> ñó, huyện Hướng Hóa có nhiều ñiểm trượt lở nhất với 81 ñiểm xảy ra ở thị trấn Khe<br /> Sanh, xã Ba Tầng, Tân Thành, Húc, Hướng Phùng, Hướng Linh, Hướng Lập và Hướng<br /> Sơn.<br /> Diện tích trượt lở ở huyện Hướng Hóa với 60.895,5 m2 chiếm 52,2% tổng diện<br /> tích trượt lở toàn khu vực ñồi núi tỉnh Quảng Trị.<br /> <br /> Hình 1. Số ñiểm xảy ra trượt lở vùng ñồi núi<br /> tỉnh Quảng Trị năm 2009 - 2010<br /> <br /> Hình 2. Diện tích các ñiểm trượt lở vùng ñồi<br /> núi tỉnh Quảng Trị năm 2009 – 2010<br /> <br /> ðối với huyện Hướng Hóa, các xã có mức ñộ trượt lở cao tập trung chủ yếu ở<br /> phía Bắc quốc lộ 9, nơi có ñịa hình núi cao, sườn dốc như: Hướng Sơn, Hướng Phùng,<br /> Hướng Linh, Hướng Việt, Hướng Lập.<br /> Bảng 2. Vị trí phân bố một số ñiểm thiên tai ở huyện Hướng Hóa<br /> <br /> STT<br /> 1<br /> 2<br /> 3<br /> 4<br /> 5<br /> 6<br /> 7<br /> 8<br /> 9<br /> 10<br /> 11<br /> 12<br /> 13<br /> 14<br /> 15<br /> 16<br /> 17<br /> 18<br /> <br /> VĨ ðỘ<br /> 463256<br /> 464032<br /> 464448<br /> 463758<br /> 463794<br /> 454268<br /> 454426<br /> 454198<br /> 454206<br /> 477918<br /> 477918<br /> 477830<br /> 477918<br /> 469550<br /> 470025<br /> 469870<br /> 469547<br /> 471088<br /> <br /> KINH ðỘ<br /> 1829795<br /> 1833708<br /> 1834333<br /> 1834687<br /> 1834236<br /> 1837509<br /> 1837607<br /> 1834727<br /> 1837445<br /> 1825405<br /> 1823330<br /> 1824049<br /> 1823330<br /> 1837579<br /> 1837462<br /> 1836543<br /> 1836397<br /> 1837017<br /> <br /> LOẠI THIÊN TAI<br /> Ngập lụt<br /> Ngập lụt<br /> Ngập lụt<br /> Lũ quét<br /> Lũ quét<br /> Ngập lụt<br /> Ngập lụt, sạt lở<br /> Sạt lở<br /> Sạt lở<br /> Lũ quét, ngập lụt<br /> Lũ quét, ngập lụt<br /> Lũ quét<br /> Lũ quét<br /> Ngập lụt<br /> Ngập lụt<br /> Ngập lụt<br /> Ngập lụt<br /> Ngập lụt<br /> 73<br /> <br /> ðỊA ðIỂM<br /> Bản Giai - Xã Thuận<br /> Piệc Húc - Xã Thuận<br /> Bản 1 - Xã Thuận<br /> Bích La Trung - Tân Thành<br /> Bích La ðông - Tân Thành<br /> A Xóc - Hướng Lập<br /> Nt<br /> Nt<br /> Nt<br /> Bản 10 - Xã Thanh<br /> A Ho - Xã Thanh<br /> A Ho - Xã Thanh<br /> Bản 10 - Xã Thanh<br /> Duy Tân - Lao Bảo<br /> Cao Việt - Lao Bảo<br /> Tân Kim - Lao Bảo<br /> Ka Túp - Lao Bảo<br /> Xuân Phước - Lao Bảo<br /> <br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, TRƯỜNG ðH KHOA HỌC HUẾ<br /> <br /> 19<br /> 20<br /> 21<br /> <br /> 471389<br /> 463648<br /> 461995<br /> <br /> 1837024<br /> 1834881<br /> 1835492<br /> <br /> Ngập lụt<br /> Ngập lụt<br /> Ngập lụt, sạt lở<br /> <br /> TẬP 1, SỐ 1 (2014)<br /> <br /> Vĩnh Hoa - Lao Bảo<br /> Long Thành - Tân Long<br /> Long Thuận - Tân Long<br /> <br /> (Nguồn: Số liệu ñiều tra, khảo sát năm 2012 - 2013)<br /> Ngoài ra hiện tượng trượt lở ñất xảy ra trên các ñoạn ñường giao thông ñi qua<br /> huyện cũng khá phổ biến như ñường Hồ Chí Minh nhánh Tây (Khe Sanh – Chà Lỳ).<br /> Trên ñoạn ñường này tình trạng trượt lở ñặc biệt nghiêm trọng là ñoạn qua ñèo Sa Mù<br /> từ thung lũng Tà Rùng ñến bản Chênh Vênh thuộc xã Hướng Phùng kéo dài hơn 20 km.<br /> Trượt lở quy mô lớn xảy ra nhiều ở phần thấp và lưng chừng núi, nơi phát triển vỏ<br /> phong hóa và các tích tụ tàn tích, sườn tích rất dày, hỗn ñộn các tảng ñá cứng chắc giữa<br /> sét bột mềm bở. Tổng số ñiểm trượt lở ñã ghi nhận là 40 ñiểm, chiếm 59,7% tổng số<br /> ñiểm trượt lở trên ñoạn Khe Sanh – Chà Lỳ, trong ñoạn này có những ñiểm tiềm ẩn<br /> nguy cơ trượt lở có quy mô lớn.<br /> <br /> 74<br /> <br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, TRƯỜNG ðH KHOA HỌC HUẾ<br /> <br /> TẬP 1, SỐ 1 (2014)<br /> <br /> Hình 3. Sơ ñồ vị trí các ñiểm thiên tai ở huyện Hướng Hóa<br /> <br /> 75<br /> <br />