Phát hành trái phiếu xanh để huy động nguồn vốn đầu tư cho các dự án môi trường: Một số vấn đề lý thuyết và thực tiễn triển khai của các quốc gia phát triển

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:10

Thêm vào BST

Báo xấu

3
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Sự gia tăng tác động của biến đổi khí hậu ở Việt Nam dự kiến gây thiệt hại lớn cho cho nền kinh tế Việt Nam. Chính phủ Việt Nam cần sử dụng các công cụ huy động vốn đầu tư “xanh”, như trái phiếu xanh, để xây dựng nền kinh tế xanh và thích ứng với khí hậu. Bài viết trình bày một số vấn đề lý thuyết trong việc phát hành trái phiếu xanh cùng với việc giới thiệu kinh nghiệm của Mỹ, Trung Quốc và Nhật Bản để từ đó đưa ra gợi ý cho Việt Nam cho việc phát triển thị trường tài chính nhiều tiềm năng này.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Phát hành trái phiếu xanh để huy động nguồn vốn đầu tư cho các dự án môi trường: Một số vấn đề lý thuyết và thực tiễn triển khai của các quốc gia phát triển

TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀCHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ TẠP CÔNG NGHỆ JOURNAL OF SCIENCESố 3 (2024): 39-48 Tập 36, AND TECHNOLOGY TRƯỜNG ĐẠI HỌC HÙNG VƯƠNG HUNG VUONG UNIVERSITY Tập 36, Số 3 (2024): 39 - 48 Vol. 36, No. 3 (2024): 39 - 48 Email: tapchikhoahoc@hvu.edu.vn Website: www.jst.hvu.edu.vn PHÁT HÀNH TRÁI PHIẾU XANH ĐỂ HUY ĐỘNG NGUỒN VỐN ĐẦU TƯ CHO CÁC DỰ ÁN MÔI TRƯỜNG: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ THUYẾT VÀ THỰC TIỄN TRIỂN KHAI CỦA CÁC QUỐC GIA PHÁT TRIỂN Trần Quang Phú1* 1 Vụ Quản lý đào tạo, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội Ngày nhận bài: 01/8/2024; Ngày chỉnh sửa: 15/8/2024; Ngày duyệt đăng: 22/8/2024 DOI: https://doi.org/10.59775/1859-3968.217 Tóm tắt S ự gia tăng tác động của biến đổi khí hậu ở Việt Nam dự kiến gây thiệt hại lớn cho cho nền kinh tế Việt Nam. Chính phủ Việt Nam cần sử dụng các công cụ huy động vốn đầu tư “xanh”, như trái phiếu xanh, để xây dựng nền kinh tế xanh và thích ứng với khí hậu. Bài báo trình bày một số vấn đề lý thuyết trong việc phát hành trái phiếu xanh cùng với việc giới thiệu kinh nghiệm của Mỹ, Trung Quốc và Nhật Bản để từ đó đưa ra gợi ý cho Việt Nam cho việc phát triển thị trường tài chính nhiều tiềm năng này. Từ khóa: Tài chính xanh, trái phiếu xanh, chính sách, ô nhiễm môi trường. 1. Đặt vấn đề tư nhân trên quy mô lớn cho việc thiết lập Sự gia tăng tần suất và chi phí của các tác một nền kinh tế xanh hơn và thích ứng với động do biến đổi khí hậu gây ra ở Việt Nam khí hậu. Việt Nam đứng thứ 6 trong các nước chịu ảnh hưởng nhất của biến đổi khí hậu, và được dự đoán là sẽ gây ra những thiệt hại đồng thời cũng là một nền kinh tế đang tăng lớn cho sản xuất nông nghiệp, cấp nước và trưởng nhanh với tốc độ tăng trưởng GDP đạt sức khỏe con người, nếu không được khắc 7% trong năm 2019 [1]. Để đạt được tốc độ phục kịp thời sẽ trở thành những vấn đề xã tăng trưởng kinh tế cao, xây dựng khả năng hội, kinh tế và an ninh quốc gia lớn. Đối mặt thích ứng và thực hiện các mục tiêu cam kết với những thách thức này đòi hỏi Việt Nam về biến đổi khí hậu (NDCs), Việt Nam đã phải tận dụng một loạt các công cụ huy động và đang thực hiện nhiều cải cách và chính vốn đầu tư “xanh” và nhiều nguồn vốn khác sách hỗ trợ việc phát hành trái phiếu doanh nhau để mang lại các kết quả tích cực về môi nghiệp, đặc biệt là phát triển các cơ chế hợp trường. Trái phiếu xanh là một công cụ có thể tác công tư để thu hút nguồn vốn đầu tư nước mang lại cho Việt Nam cơ hội tận dụng vốn ngoài trong những năm gần đây. Tuy nhiên *Email: tranquangphu.mr@gmail.com 39
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ Trần Quang Phú các quy định pháp luật phức tạp, kèm theo doanh nghiệp nhằm huy động vốn cho các các vướng mắc trong cơ chế chia sẻ rủi ro dự án mang lại lợi ích cho môi trường. Các giữa khu vực công tư còn là những rào cản dự án này có thể bao gồm phát triển năng đối với sự tham gia của các nhà đầu tư. lượng tái tạo, xây dựng công trình tiết kiệm năng lượng, xử lý ô nhiễm môi trường, bảo vệ rừng, và nhiều hơn nữa. Số tiền thu được 2. Cơ sở lý thuyết về phát hành trái từ việc phát hành trái phiếu xanh sẽ được sử phiếu xanh nhằm huy động vốn dụng để tài trợ cho các dự án xanh đã được đầu tư cho các dự án bảo vệ môi chọn lọc và đánh giá kỹ lưỡng. Việc đầu tư trường vào trái phiếu xanh là một cách để các nhà đầu tư đóng góp vào việc bảo vệ môi trường 2.1. Định nghĩa và phân loại trái phiếu xanh và phát triển bền vững, đồng thời nhận được Trái phiếu xanh là trái phiếu thông thường lợi nhuận từ khoản đầu tư của họ [4]. với hai đặc điểm phân biệt: nguồn vốn thu Các loại trái phiếu xanh thường được được từ phát hành trái phiếu được phân bổ phân loại dựa trên các tiêu chí cụ thể như: riêng cho các dự án có lợi ích về môi trường - Theo loại dự án: Trái phiếu xanh bao (được hiểu về bản chất là gắn liền với lợi ích gồm trái phiếu xanh năng lượng tái tạo, trái xã hội và cung cấp sự minh bạch và công phiếu xanh hiệu quả năng lượng, trái phiếu khai rõ ràng về việc quản lý nguồn vốn thu xanh bảo vệ nước, trái phiếu xanh bảo vệ được từ phát hành trái phiếu). Nói cách không khí. khác, về mặt cấu trúc, trái phiếu xanh giống - Theo tiêu chuẩn chứng nhận: Trái phiếu như trái phiếu thông thường, có đặc điểm xanh được cấp chứng nhận bởi các tổ chức rủi ro/lợi ích tương đương và tuân theo các chứng nhận độc lập như Climate Bonds thủ tục phát hành giống nhau, nhưng nguồn Initiative (CBI) hoặc Green Bond Principles vốn thu được từ phát hành trái phiếu được (GBP) và trái phiếu xanh không chứng nhận dùng cho nhiều loại dự án khí hậu và môi (các trái phiếu xanh được phát hành mà trường khác [2]. không có chứng nhận chính thức nhưng vẫn Theo Khoản 1, Điều 150 Luật Bảo vệ cam kết sử dụng vốn cho các dự án xanh) môi trường năm 2020, “Trái phiếu xanh là [5-6]. trái phiếu do Chính phủ, chính quyền địa - Theo loại phát hành: Trái phiếu xanh của phương, doanh nghiệp phát hành theo quy chính phủ, trái phiếu xanh của doanh nghiệp định của pháp luật về trái phiếu để huy động và trái phiếu xanh của tổ chức tài chính. vốn cho hoạt động bảo vệ môi trường, dự án - Theo cấu trúc tài chính: Trái phiếu xanh đầu tư mang lại lợi ích về môi trường” [3]. cố định lãi suất và trái phiếu xanh lãi suất Trái phiếu xanh là bất kỳ loại công cụ trái thả nổi. phiếu nào trong đó nguồn vốn thu được từ phát hành Trái phiếu xanh sẽ chỉ được sử 2.2. Vai trò của trái phiếu xanh trong huy dụng để tài trợ hoặc tái cấp vốn, một phần động vốn đầu tư cho các dự án môi trường hoặc toàn bộ, cho các Dự án Xanh mới và/ Trái phiếu xanh đóng vai trò quan trọng hoặc có sẵn đủ điều kiện về tiêu chí xanh. trong việc huy động vốn đầu tư cho các dự Trái phiếu xanh (Green Bond Principles - án bảo vệ môi trường. Chúng không chỉ cung GBP) là một loại trái phiếu được phát hành cấp nguồn tài chính cần thiết mà còn khuyến bởi Chính phủ, chính quyền địa phương hoặc khích đầu tư bền vững, giảm chi phí vốn, 40
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ Tập 36, Số 3 (2024): 39-48 thúc đẩy chính sách, nâng cao nhận thức và Thứ năm, nâng cao nhận thức và trách tạo cơ hội hợp tác mới. nhiệm xã hội. Việc phát hành và đầu tư vào Thứ nhất, tăng cường nguồn vốn cho các trái phiếu xanh giúp nâng cao nhận thức cộng dự án xanh. Trái phiếu xanh cung cấp một đồng về các vấn đề môi trường và thúc đẩy nguồn tài chính dồi dào cho các dự án bảo vệ trách nhiệm xã hội của các doanh nghiệp và môi trường, bao gồm các dự án năng lượng tổ chức. Trái phiếu xanh khuyến khích các tái tạo, quản lý chất thải, bảo tồn nước, và doanh nghiệp cải thiện hoạt động quản lý xây dựng hạ tầng bền vững. Các chính phủ, môi trường và đầu tư vào các sáng kiến bền tổ chức phi chính phủ và doanh nghiệp có thể vững, từ đó tạo ra tác động tích cực lâu dài phát hành trái phiếu xanh để thu hút các nhà đối với môi trường. đầu tư quan tâm đến các giải pháp bền vững Thứ sáu, tạo ra các cơ hội hợp tác và đối và thân thiện với môi trường . tác mới. Các dự án được tài trợ bởi trái phiếu Thứ hai, khuyến khích đầu tư bền vững. xanh thường liên quan đến hợp tác giữa các Trái phiếu xanh thu hút các nhà đầu tư tìm khu vực công và tư nhân, tạo ra cơ hội hợp kiếm lợi nhuận tài chính kèm theo lợi ích tác mới giữa các bên liên quan. Các đối tác môi trường. Điều này giúp thay đổi hướng có thể bao gồm các chính phủ, tổ chức tài dòng vốn từ các dự án truyền thống sang chính, công ty công nghệ và các tổ chức phi các dự án bền vững hơn. Các nhà đầu tư chính phủ, cùng làm việc để đạt được các tổ chức, như quỹ hưu trí và quỹ bảo hiểm, mục tiêu bền vững. ngày càng quan tâm đến trái phiếu xanh để đáp ứng các tiêu chuẩn môi trường, xã hội 2.3. Các yếu tố tác động tới hoạt động phát và quản trị (ESG). hành trái phiếu xanh nhằm huy động vốn cho các dự án môi trường Thứ ba, giảm chi phí vốn cho các dự án môi trường. Trái phiếu xanh thường có lãi Việc phát hành trái phiếu xanh để huy suất thấp hơn so với các công cụ tài chính động vốn cho các dự án môi trường có thể bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố khác nhau: khác, nhờ vào sự hỗ trợ từ các chính sách và khuyến khích của chính phủ, cũng như sự Thứ nhất, Yếu tố thị trường bao gồm quan tâm ngày càng tăng của các nhà đầu tư. (i) nhu cầu đầu tư và (ii) tình hình kinh tế. Điều này làm giảm chi phí vốn cho các nhà Nhu cầu đầu tư hay sự quan tâm của các nhà phát triển dự án, giúp các dự án bảo vệ môi đầu tư đối với trái phiếu xanh có thể ảnh trường trở nên khả thi và hấp dẫn hơn về mặt hưởng đến khả năng huy động vốn. Khi nhu tài chính. cầu cao, các tổ chức phát hành có thể dễ dàng hơn trong việc huy động vốn. Mặt khác tình Thứ tư, thúc đẩy phát triển chính sách và hình kinh tế chung, lãi suất thị trường, và các khung pháp lý. Sự phát triển của thị trường trái phiếu xanh thúc đẩy các chính phủ và tổ yếu tố kinh tế vĩ mô khác cũng có thể ảnh chức phát triển khung pháp lý và chính sách hưởng đến chi phí phát hành và lợi suất của hỗ trợ. Điều này bao gồm việc xác định tiêu trái phiếu xanh. chuẩn cho các dự án đủ điều kiện để được Thứ hai, Chính sách và quy định. Các cấp vốn từ trái phiếu xanh. Các tiêu chuẩn chính sách hỗ trợ và khuyến khích của chính này giúp tăng cường tính minh bạch và độ phủ về bảo vệ môi trường và phát triển bền tin cậy của trái phiếu xanh, tạo niềm tin cho vững có thể tạo điều kiện thuận lợi cho việc các nhà đầu tư. phát hành trái phiếu xanh. Bên cạnh đó các 41
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ Trần Quang Phú quy định về phát hành trái phiếu xanh và yêu quốc tế và các tổ chức chứng nhận để đảm cầu minh bạch cũng có thể ảnh hưởng đến bảo rằng vốn huy động từ trái phiếu được sử quy trình phát hành và chi phí liên quan. dụng cho các dự án và hoạt động thực sự có Thứ ba, Tiêu chuẩn và chứng nhận. Việc lợi cho môi trường. Một số nguyên tắc cơ tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế như Green bản bao gồm: Bond Principles (GBP) hoặc tiêu chuẩn của Thứ nhất, có mục đích xanh rõ ràng. Trái Climate Bonds Initiative (CBI) có thể ảnh phiếu xanh phải được phát hành với mục hưởng đến mức độ tin cậy và giá trị của trái đích rõ ràng nhằm tài trợ cho các dự án hoặc phiếu xanh. Bên cạnh đó, được chứng nhận hoạt động có lợi cho môi trường. Các dự án bởi các tổ chức độc lập có thể làm tăng uy tín này có thể liên quan đến năng lượng tái tạo, và hấp dẫn của trái phiếu xanh [5]. tiết kiệm năng lượng, bảo vệ nước, quản lý Thứ tư, Yếu tố môi trường và xã hội. chất thải, và các hoạt động bảo vệ môi trường Các vấn đề môi trường cụ thể mà trái phiếu khác. xanh hướng đến có thể ảnh hưởng đến sự Thứ hai, đảm bảo tính minh bạch và công hấp dẫn của trái phiếu. Các dự án có tác bố thông tin. Các tổ chức phát hành trái phiếu động rõ ràng và tích cực sẽ thu hút sự quan xanh cần công bố thông tin chi tiết về các tâm của nhà đầu tư. Các dự án môi trường dự án hoặc hoạt động mà vốn từ trái phiếu cũng có thể có tác động xã hội tích cực, sẽ được sử dụng. Điều này bao gồm mô tả như tạo việc làm và cải thiện chất lượng về dự án, mục tiêu môi trường, và cách thức sống, điều này cũng có thể ảnh hưởng đến thực hiện. Đồng thời phải cung cấp báo cáo sự hấp dẫn của trái phiếu. định kỳ về việc sử dụng vốn và tác động môi Thứ năm, Tính minh bạch và hiệu quả trường của các dự án được tài trợ. quản lý dự án. Hiệu quả của việc thực hiện Thứ ba, nguyên tắc quản lý và giám sát. và quản lý các dự án môi trường cũng ảnh Nguyên tắc này đảm bảo rằng vốn huy động hưởng đến khả năng huy động vốn. Dự án từ trái phiếu được sử dụng đúng mục đích phải có kế hoạch rõ ràng và khả năng thực và theo kế hoạch đã đề ra. Bên cạnh đó cũng hiện tốt để thu hút đầu tư. Thêm vào đó tính cần có các cơ chế kiểm toán và đánh giá độc minh bạch thể hiện qua việc cung cấp báo lập để xác minh rằng vốn được sử dụng đúng cáo định kỳ về việc sử dụng vốn và tác động mục đích và đạt được các kết quả môi trường môi trường giúp tăng cường sự tin tưởng của mong muốn. nhà đầu tư. Thứ tư, tuân thủ các tiêu chuẩn. Nhiều Thứ sáu, Yếu tố cạnh tranh. Sự cạnh tranh trái phiếu xanh tuân thủ theo các tiêu chuẩn từ các sản phẩm tài chính khác, chẳng hạn quốc tế như Green Bond Principles (GBP) như trái phiếu thông thường hoặc các hình thức đầu tư bền vững khác, có thể ảnh hưởng do International Capital Market Association đến quyết định của nhà đầu tư. (ICMA) phát hành hoặc các tiêu chuẩn của Climate Bonds Initiative (CBI) [5]. 2.4. Các nguyên tắc phát hành trái phiếu Thứ năm, nguyên tắc đánh giá và xác xanh nhằm huy động vốn cho các dự án nhận. Các tổ chức phát hành thường yêu cầu môi trường đánh giá và xác nhận độc lập từ các bên thứ Nguyên tắc phát hành trái phiếu xanh ba để chứng nhận rằng trái phiếu đáp ứng các thường được hướng dẫn bởi các chuẩn mực tiêu chuẩn xanh và mục tiêu môi trường. 42
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ Tập 36, Số 3 (2024): 39-48 2. Kết quả nghiên cứu và thảo luận toàn thế giới [6]. Trong đó, một phần đáng kể của nguồn vốn này được sử dụng cho các 3.1. Kinh nghiệm của một số quốc gia trên dự án phát triển nông nghiệp bền vững và thế giới cải thiện môi trường. 3.1.1. Kinh nghiệm của Mỹ trong việc Tại Mỹ, California là một trong những phát hành trái phiếu xanh để huy động vốn tiểu bang tiên phong trong việc phát hành cho các dự án môi trường trong lĩnh vực trái phiếu xanh để tài trợ cho các dự án nông nông nghiệp nghiệp bền vững. Đến năm 2017, California Đến năm 2020, 1.000 tỷ USD đã được đã phát hành hơn 4 tỷ USD trái phiếu xanh để huy động thông qua phát hành trái phiếu tài trợ cho các dự án như nước sạch, trường xanh. Trong đó Mỹ đứng đầu các quốc gia học xanh, giao thông công cộng, bảo tồn đất phát hành trái phiếu xanh nhiều nhất với đai và nhà ở xanh [7]. Trong đó có một số dự 211,7 tỷ USD tương đương với 21,17% án điển hình tài trợ cho các dự án phục vụ tổng giá trị trái phiếu xanh đang lưu hành phát triển nông nghiệp bền vững: Bảng 1. Các dự án phục vụ phát triển nông nghiệp bền vững có nguồn vốn từ phát hành trái phiếu xanh của tiểu bang California - Mỹ giai đoạn 2016-2020 Đơn vị tính: USD Thời gian Dự án Số tiền huy động 2017 Xây dựng cơ sở tái chế rơm rạ 228.165.000 Xây dựng cơ sở xử lý thực phẩm/ chất thải rắn cũng như chuyển đổi chất 2019 117.200.000 rắn sinh học thành năng lượng tái tạo và phân bón 2019 Xây dựng và trang bị cơ sở xử lý rơm rạ thải 73.685.000 Xây dựng và trang bị cơ sở sản xuất điện sinh khối sử dụng chất thải rắn, 2019 15.120.000 gỗ, phế phẩm lâm nghiệp quy mô cộng đồng 2020 Xây dựng và trang bị cơ sở xử lý rơm rạ thải 42.000.000 (Nguồn: California State Treasurer (2020)) Các công ty công nghệ lớn của Mỹ cũng xanh không chỉ mang lại lợi ích về tài chính tham gia vào việc phát hành trái phiếu xanh mà còn góp phần nâng cao uy tín và hình ảnh để hỗ trợ các sáng kiến về môi trường, bao của các doanh nghiệp trong mắt công chúng gồm nông nghiệp bền vững. Vào năm 2016, và nhà đầu tư. Hơn nữa, trái phiếu xanh giúp Apple đã phát hành trái phiếu xanh trị giá tạo ra một cơ chế khuyến khích sự chuyển 1,5 tỷ USD và tiếp tục phát hành thêm 2,2 tỷ đổi sang các thực hành nông nghiệp bền USD vào năm 2020 [9]. Năm 2019, Google vững và thân thiện với môi trường [11]. Một yếu tố quan trọng khác trong kinh nghiệm đã phát hành trái phiếu xanh trị giá 5,75 tỷ của Mỹ là việc thiết lập các tiêu chuẩn và USD [10]. Các công ty dành một phần các khung pháp lý cho trái phiếu xanh. Hội đồng nguồn trái phiếu xanh phục vụ phát triển Tài chính Phát triển Bền vững Mỹ (US SIF) nông nghiệp bền vững tại Mỹ. đã đóng vai trò quan trọng trong việc thúc Theo nghiên cứu của Harvard Business đẩy sự minh bạch và chuẩn mực trong việc School (2021), việc phát hành trái phiếu phát hành và báo cáo sử dụng vốn từ trái 43
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ Trần Quang Phú phiếu xanh. Điều này giúp đảm bảo rằng các (PBOC) cùng với các cơ quan khác như Ủy khoản đầu tư thực sự được sử dụng cho các ban Quản lý Ngân hàng và Bảo hiểm Trung mục đích môi trường và mang lại hiệu quả Quốc (CBIRC) và Ủy ban Chứng khoán bền vững. Tuy nhiên, một số thách thức vẫn Trung Quốc (CSRC) thiết lập các tiêu chuẩn tồn tại, bao gồm việc đánh giá và xác minh và hướng dẫn rõ ràng cho thị trường này. tính hiệu quả của các dự án được tài trợ bởi Các tiêu chuẩn này không chỉ tuân theo các trái phiếu xanh. Một báo cáo từ Brookings nguyên tắc quốc tế mà còn được điều chỉnh Institution (2019) chỉ ra rằng cần có các cơ để phù hợp với tình hình cụ thể của Trung chế giám sát và đánh giá độc lập để đảm bảo Quốc. Hội đồng Quốc gia về Phát triển và rằng các dự án nông nghiệp được tài trợ thực Cải cách Trung Quốc (NDRC) báo cáo rằng, sự đạt được các mục tiêu môi trường đề ra trái phiếu xanh ở Trung Quốc được phân [12]. Tóm lại, kinh nghiệm của Mỹ trong bổ cho các dự án liên quan đến kiểm soát việc phát hành trái phiếu xanh để huy động ô nhiễm không khí (40%), nước (30%), đất vốn cho các dự án môi trường trong lĩnh vực (20%), phát triển năng lượng tái tạo (20%), nông nghiệp đã cho thấy nhiều kết quả tích và cải thiện hiệu quả năng lượng (30%) [14]. cực. Việc này không chỉ mang lại lợi ích kinh Trái phiếu xanh ở Trung Quốc có thể tế mà còn thúc đẩy sự phát triển bền vững được sử dụng để tài trợ cho các dự án liên trong nông nghiệp. Tuy nhiên, để tối ưu hóa quan đến kiểm soát ô nhiễm không khí, nước hiệu quả, cần tiếp tục cải thiện khung pháp lý và đất, phát triển năng lượng tái tạo, và cải và cơ chế giám sát. thiện hiệu quả năng lượng. Một trong những 3.1.2. Kinh nghiệm của Trung Quốc trong điểm nổi bật của kinh nghiệm Trung Quốc việc phát hành trái phiếu xanh để huy động là việc tập trung vào các tỉnh có mức độ ô vốn cho các dự án môi trường tại các tỉnh nhiễm cao như Hà Bắc, Sơn Đông và Liêu đang bị ô nhiễm môi trường Ninh. Các tỉnh này đã nhận được sự hỗ trợ Kinh nghiệm của Trung Quốc trong việc đặc biệt từ chính phủ trung ương cũng như phát hành trái phiếu xanh để huy động vốn từ các chương trình tài trợ quốc tế thông qua cho các dự án môi trường tại các tỉnh đang việc phát hành trái phiếu xanh. Theo Bộ Sinh bị ô nhiễm môi trường nặng là một ví dụ thái và Môi trường Trung Quốc các tỉnh này điển hình cho thấy sự cam kết mạnh mẽ của đã nhận được sự hỗ trợ đặc biệt từ chính phủ quốc gia này trong việc giải quyết các vấn trung ương và các chương trình tài trợ quốc đề môi trường. Trái phiếu xanh, được thiết tế thông qua việc phát hành trái phiếu xanh, kế đặc biệt để tài trợ cho các dự án có lợi với tổng số vốn đầu tư khoảng 300 triệu nhân cho môi trường, đã trở thành một công cụ tài dân tệ (46 triệu USD) cho các dự án như xây chính quan trọng giúp Trung Quốc huy động dựng nhà máy xử lý nước thải, cải tạo các nguồn vốn lớn từ cả trong nước và quốc tế. khu công nghiệp cũ và phát triển năng lượng Tính đến năm 2021, Trung Quốc đã vươn lên tái tạo [15]. Các dự án điển hình bao gồm trở thành quốc gia có giá trị phát hành trái việc xây dựng các nhà máy xử lý nước thải, phiếu xanh lớn nhất thế giới với 302 tỷ USD cải tạo các khu công nghiệp cũ, và phát triển chiếm 38% tổng giá trị trái phiếu xanh được các nguồn năng lượng sạch như năng lượng phát hành trên thế giới [13]. Trung Quốc bắt gió và mặt trời. đầu phát hành trái phiếu xanh vào năm 2015, Sự tham gia của các ngân hàng lớn và các khi Ngân hàng Trung ương Trung Quốc tổ chức tài chính quốc tế cũng là yếu tố quan 44
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ Tập 36, Số 3 (2024): 39-48 trọng giúp Trung Quốc thành công trong Quốc (ICBC) và Ngân hàng Xây dựng Trung việc huy động vốn qua trái phiếu xanh. Ngân Quốc (CCB) đã phát hành trái phiếu xanh trị hàng Thế giới (World Bank) và Ngân hàng giá 80 tỷ nhân dân tệ để hỗ trợ các dự án tái Phát triển Châu Á (ADB) đã cung cấp không chế nước, năng lượng tái tạo, và quản lý chất chỉ vốn mà còn kinh nghiệm và kiến thức để thải [18]. giúp Trung Quốc thiết kế và triển khai các Tuy nhiên, việc phát hành trái phiếu xanh dự án xanh hiệu quả hơn. Năm 2016, Ngân tại Trung Quốc cũng đối mặt với một số hàng Thế giới đã đầu tư 500 triệu đô la Mỹ thách thức. Một trong những thách thức lớn cho Trung Quốc để hỗ trợ tài chính sáng tạo nhất là đảm bảo rằng các dự án được tài trợ cho việc kiểm soát ô nhiễm không khí ở khu thực sự mang lại lợi ích môi trường bền vững vực Jing-Jin-Ji. Hoạt động mới nhằm giảm và tránh “greenwashing” - hiện tượng các dự các chất gây ô nhiễm không khí và khí thải án được quảng bá là “xanh” nhưng thực chất carbon thông qua việc tăng hiệu quả năng không mang lại tác động tích cực đáng kể lượng và năng lượng sạch, tập trung vào cho môi trường. Để giải quyết vấn đề này, Jing-Jin-Ji và các khu vực lân cận, đặc biệt Trung Quốc đã tăng cường cơ chế giám sát là Bắc Kinh, Thiên Tân, Hà Bắc, Sơn Đông, và báo cáo, yêu cầu các tổ chức phát hành Sơn Tây, Nội Mông và Hà Nam [16]. Tính trái phiếu xanh phải công khai thông tin chi đến năm 2023, Ngân hàng Phát triển Châu Á tiết về việc sử dụng vốn và kết quả đạt được đã đầu tư một số dự án cho Trung Quốc để của các dự án. xử lý các vấn đề môi trường như: khoản vay 208,7 triệu USD để bảo vệ hệ sinh thái và 3.1.3. Kinh nghiệm của Nhật Bản trong phát triển trung hòa carbon xung quanh núi việc ban hành chính sách để phát triển thị Dabie; khoản vay 200 triệu USD để cải thiện trường trái phiếu xanh để huy động vốn cho điều kiện sống cho hơn 500.000 cư dân tại 5 các dự án năng lượng tái tạo thành phố của tỉnh Giang Tây, bao gồm các Nhật Bản đã có những bước tiến quan biện pháp nâng cấp cơ sở hạ tầng đô thị, cấp trọng trong việc ban hành chính sách để phát nước đô thị và quản lý nước thải; khoản vay triển thị trường trái phiếu xanh, nhằm huy trị giá 154 triệu USD để hỗ trợ kinh doanh động vốn cho các dự án năng lượng tái tạo. nông nghiệp hiện đại và áp dụng các nguyên Theo báo cáo của Climate Bonds Initiative, tắc môi trường, xã hội và quản trị tại Khu tự tính đến năm 2021, Nhật Bản đã phát hành trị dân tộc Choang Quảng Tây để mang lại được 13 tỷ USD trái phiếu xanh chiếm 2% lợi ích cho hơn 150.000 cư dân nông thôn; tổng giá trị trái phiếu xanh được phát hành khoản vay 205,4 triệu USD để giúp hiện đại trên thế giới [13]. hóa nông nghiệp và thúc đẩy phát triển xanh Để thúc đẩy thị trường này, Chính phủ nông thôn ở Nghi Xương; khoản vay trị giá Nhật Bản đã thực hiện nhiều chính sách hỗ 162,4 triệu USD để tăng cường năng lực của trợ và khuyến khích. Một trong những chính các tổ chức cấp tỉnh và địa phương ở tỉnh sách nổi bật là việc ban hành “Hướng dẫn về Sơn Tây, đồng thời hỗ trợ phát triển đô thị- Trái phiếu Xanh, Trái phiếu Xã hội và Trái nông thôn bền vững về môi trường và hòa phiếu Bền vững” vào năm 2017 bởi Cơ quan nhập xã hội [17]. Hơn nữa, trong những năm Dịch vụ Tài chính Nhật Bản (FSA). Hướng gần đây các ngân hàng thương mại trong dẫn này cung cấp các tiêu chuẩn và nguyên nước như Ngân hàng Công thương Trung tắc cho việc phát hành trái phiếu xanh, đồng 45
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ Trần Quang Phú thời khuyến khích các doanh nghiệp và tổ đoàn Toyota đã phát hành trái phiếu xanh trị chức tài chính tham gia vào thị trường này giá 1,5 tỷ USD vào năm 2021 để phát triển [19]. Chính phủ Nhật Bản cũng đã thiết lập các công nghệ xe hơi chạy bằng năng lượng các cơ chế tài chính để hỗ trợ các nhà phát sạch, bao gồm xe điện và xe hybrid [24]. hành trái phiếu xanh. Tuy nhiên, mặc dù đã đạt được nhiều thành Ngân hàng Phát triển Nhật Bản (DBJ) và tựu, thị trường trái phiếu xanh của Nhật Bản Ngân hàng Đầu tư Nhật Bản (JBIC) đã cung vẫn còn đối mặt với một số thách thức. Việc cấp các khoản vay ưu đãi và bảo lãnh cho các thiếu các tiêu chuẩn đồng nhất và sự minh dự án phát hành trái phiếu xanh. Ngân hàng bạch trong việc báo cáo sử dụng vốn là một Đầu tư Nhật Bản năm 2021-2022 đã thực trong những vấn đề cần được giải quyết. Để hiện cấp một số khoản vay cho các dự án về khắc phục, Nhật Bản cần tiếp tục cải thiện tái tạo năng lượng như: khoản vay 36 triệu khung pháp lý và thúc đẩy sự minh bạch USD cho dự án phát triển điện năng lượng trong việc sử dụng vốn từ trái phiếu xanh. mặt trời ở bang Queensland - Australia; Kinh nghiệm của Nhật Bản trong việc phát khoản vay 15 triệu USD cho dự án xây dựng triển thị trường trái phiếu xanh là một minh và vận hành trạm Hydro ở bang Californi - chứng rõ ràng cho thấy vai trò quan trọng Mỹ; khoản vay 250 triệu USD hỗ trợ lượng của chính sách hỗ trợ và sự tham gia tích carbon hóa thấp trong lĩnh vực truyền tải và cực của các doanh nghiệp trong việc thúc phân phối điện ở Ả Rập Saudi [20]. Ngân đẩy tài chính bền vững. Điều này không chỉ hàng Phát triển Nhật Bản (DBJ) trong năm góp phần vào việc phát triển các dự án năng 2022 đã cung cấp các khoản vay tổng giá trị lượng tái tạo mà còn giúp Nhật Bản tiến tới lên đến 3,2 tỷ yên trong lĩnh vực chuyển đổi mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính và bảo năng lượng hóa thành sang năng lượng tái vệ môi trường. tạo [21]. 3.2. Bài học kinh nghiệm rút ra cho Việt Nam Ngoài ra, Nhật Bản cũng đã tham gia vào các sáng kiến quốc tế nhằm thúc đẩy phát Thứ nhất, Chính phủ cần thiết lập các tiêu triển thị trường trái phiếu xanh. Năm 2018, chuẩn và khung pháp lý cho việc phát hành Nhật Bản đã gia nhập Mạng lưới Ngân hàng trái phiếu xanh nhằm thúc đẩy sự minh bạch Trung ương và Giám sát viên về Xanh hóa và chuẩn mực trong việc phát hành và báo Hệ thống Tài chính (NGFS), một tổ chức cáo sử dụng vốn từ trái phiếu xanh. Điều này quốc tế nhằm thúc đẩy sự hợp tác và chia sẻ giúp đảm bảo rằng các khoản đầu tư thực sự kinh nghiệm giữa các quốc gia về các chính được sử dụng cho các mục đích môi trường sách tài chính xanh. Điều này không chỉ giúp và mang lại hiệu quả bền vững. Nhật Bản tiếp cận với các thông lệ tốt nhất Thứ hai, tập trung vào các tỉnh có mức độ trên thế giới mà còn củng cố vị thế của nước ô nhiễm cao, có chính sách hỗ trợ đặc biệt này trong việc thúc đẩy tài chính bền vững. từ Chính phủ và trung ương cũng như từ các Các doanh nghiệp Nhật Bản cũng đã tích cực chương trình tài trợ quốc tế thông qua việc tham gia vào việc phát hành trái phiếu xanh phát hành trái phiếu xanh. Bên cạnh đó tăng [22]. Tập đoàn Điện lực Tokyo (TEPCO) cường cơ chế giám sát và báo cáo, yêu cầu năm 2021 đã phát hành 10 tỷ JPY trái phiếu các tổ chức phát hành trái phiếu xanh phải xanh để tài trợ cho các dự án năng lượng tái công khai thông tin chi tiết về việc sử dụng tạo như năng lượng mặt trời và gió [23]. Tập vốn và kết quả đạt được của các dự án. 46
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ Tập 36, Số 3 (2024): 39-48 Thứ ba, thiết lập các cơ chế tài chính để hỗ Tài liệu tham khảo trợ các nhà phát hành trái phiếu xanh, cung [1] SSC, IFC, SECO & CBI (2021). Phát hành trái cấp các khoản vay ưu đãi và bảo lãnh cho phiếu xanh, trái phiếu xã hội và trái phiếu bền các dự án phát hành trái phiếu xanh. Điều vững. Tổ chức sáng kiến trái phiếu khí hậu. này giúp giảm rủi ro cho các nhà đầu tư và [2] Bhutta U. S., Tariq A., Farrukh M., Raza A. & Iqbal M. K. (2022). Green bonds for tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp sustainable development: Review of literature huy động vốn. on development and impact of green bonds. Thứ tư, nâng cao nhận thức về thị trường Technological Forecasting and Social Change. xanh, tài chính xanh, vốn xanh trong xã hội. Vol 175, 121378. Cùng với việc hình thành và phát triển thể [3] Quốc hội (2020). Luật Bảo vệ môi trường. chế thực hiện thị trường xanh thì công tác [4] Green Bond Principles (2021). Voluntary Process Guidelines for Issuing Green Bonds. tuyên truyền nâng cao nhận thức cũng là hoạt ICMA. Paris, France. động ưu tiên. [5] Climate Bonds Initiative (2021). The Green Trên cơ sở kinh nghiệm của các nước tiên Bonds Market Summary. phong như Mỹ, Trung Quốc và Nhật bản, [6] Climate Bonds Initiative (2021). $1Trillion Mark Việt Nam cần tìm hướng đi phù hợp với nền Reached in Global Cumulative Green Issuance: kinh tế, văn hóa, xã hội và tận dụng kinh Climate Bonds Data Intelligence Reports: Latest Figures. Truy cập ngày 03/9/2024, từ . tế bền vững. [7] California State Treasurer (2018). California Becomes First State to Pledge to Use ‘Green’ Financing to Combat Climate Change. Truy 4. Kết luận cập ngày 03/9/2024, từ . hành các biện pháp chuyển đổi quan trọng [8] California State Treasurer (2020). CPCFA Green Bonds. Truy cập ngày 03/9/2024, từ . kêu gọi nguồn vốn huy động trên thị trường [9] Bussinesswire (2021). Apple’s $4.7 Billion tài chính với mục đích thúc đẩy những dự Green Bond Spend is Helping to Create 1.2 án xanh hướng đến phát triển bền vững, bảo Gigawatts of Clean Power. Truy cập ngày vệ môi trường. Trái phiếu xanh có những 03/9/2024, từ . để điều chỉnh một cách phù hợp. Do đó, cần [10] Finbold (2020). Google commits $5.75 billion for tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật, thiết sustainability bonds. Truy cập ngày 03/9/2024, lập các tiêu chuẩn và khung pháp lý trên cơ từ . sở học hỏi kinh nghiệm của các quốc gia phát [11] Shirley Lu (2021). The Green Bonding triển để tạo ra một hành lang pháp lý vững Hypothesis: How Do Green Bonds Enhance the chắc cho những quy định về trái phiếu xanh Credibility of Environmental Commitments?. nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững. Harvard Business School, U.S. 47
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ Trần Quang Phú [12] Brookings Institution (2019). Annual Report. cập ngày 03/9/2024, từ . [13] Climate Bonds Initiative (2021). Global State [19] Financial Services Agency (2017). Japan’s of the Market Report 2021. Truy cập ngày Green Bond Guidelines. 03/9/2024, từ . Trung Quốc (NDRC) (2022). Hướng dẫn về trái [21] DBJ (2022). Initiative and Intergity 2022. Truy phiếu xanh. cập ngày 03/9/2024, từ . [15] Bộ Sinh thái và Môi trường Trung Quốc. (2022). Báo cáo môi trường quốc gia năm 2022. [22] Network for Greening the Financial System (2018). NGFS Membership and Activities. [16] World Bank (2016). World Bank to Support China’s War on Air Pollution. Truy cập ngày [23] TEPCO (2021). TEPCO Renewable Power, Inc. issues 1st Green Bonds (3-year bonds). 03/9/2024, từ [17] ADB (2023). ADB’s Work in the PRC. Truy [24] Nikkei Asia (2021). Toyota to issue $1.5bn cập ngày 03/9/2024, từ . ngày 03/9/2024, từ . ISSUING GREEN BONDS TO MOBILIZE INVESTMENT CAPITAL FOR ENVIRONMENTAL PROJECTS: THEORETICAL AND PRACTICAL IMPLEMENTATION ISSUES IN DEVELOPED COUNTRIES Tran Quang Phu1 1 Department of Training Management, Ho Chi Minh National Academy of Politics, Hanoi Abstract T he escalating impact of climate change in Vietnam is anticipated to cause significant damage to the nation’s economy. To address this, the Vietnamese government must leverage “green” investment mobilization tools, such as green bonds, to foster a green, climate-resilient economy. This article examines key theoretical aspects of green bond issuance and presents the experiences of the United States, China, and Japan to offer actionable recommendations for Vietnam. Keywords: Green finance, green bonds, policy, environmental pollution. 48