Phát hiện mới về thành cổ Biên Hòa

PHAÁT HIÏåN MÚÁI VÏÌ THAÂNH CÖÍ BIÏN HOÂA<br /> . Phaåm Àûác Maånh*<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> TOÁM TÙÆT<br /> Thaáng 2/2012, theo yïu cêìu cuãa UBND tónh Àöìng Nai, caác nhaâ khoa hoåc thuöåc Böå<br /> mön Khaão cöí hoåc, Khoa Lõch sûã (Trûúâng ÀHKHXH&NV-ÀHQG-HCM) àaä phöëi húåp vúái<br /> Súã Vùn hoáa - Thöng tin - Du lõch Àöìng Nai tiïën haânh khaão saát hiïån trûúâng vaâ àaâo 14 höë<br /> thaám saát vúái töíng diïån tñch hún 60m². Àoaân khaão saát àaä phaát hiïån, nùçm dûúái nïìn moáng toâa<br /> thaânh laâ caã trêìm tñch vùn hoáa nguyïn thuãy coá àöå daây 90-140cm ken daây dêëu tñch 3.054 tiïu<br /> baãn thuöåc 3 khöëi nguöìn liïåu liïn quan trûåc tiïëp àïën àúâi söëng cû dên cöí chñnh "trïn maãnh<br /> àêët naây" trong trûúâng kyâ lõch sûã. Àoá laâ caác maãnh ngoái moác mang hònh Phêåt, hoãa loâ "kiïíu<br /> caâ raâng", cuâng caác loaåi göëm mõn trùæng thuöåc thúâi phaát triïín cuãa truyïìn thöëng vùn hoáa OÁc<br /> Eo (thïë kyã 6-7 AD). Caác sûu têåp gaåch, àêët nung vaâ àöì gia duång nhû göëm traáng men, àöì<br /> saânh vaâ göëm hoa lam tûâ nhiïìu nguöìn loâ khaác nhau (Biïn Hoâa, Laái Thiïu, Saâi Goân, Goâ<br /> Saânh, Champa, Khmer; Thaái Lan, Nam Trung Quöëc); voâng trang sûác àeo tay bùçng àöìng<br /> vaâ àaá cûáng v.v… chûáng thûåc quaá trònh tuå cû cuãa cû dên baãn àõa thúâi Trung àaåi àïën têån<br /> ngaây nay (tûâ thïë kyã 14-15 àïën thïë kyã 19-20 AD).<br /> Thu hoaåch khaão cöí múái vïì laâng cöí nùçm trong caác àõa têìng sêu nhêët cuãa Thaânh Biïn<br /> Hoâa cung ûáng nhûäng taâi liïåu quyá cho viïåc nghiïn cûáu lõch sûã cuãa Àöìng Nai noái riïng vaâ caã<br /> Nam böå noái chung.<br /> <br /> <br /> <br /> Thaânh cöí Biïn Hoâa, vúái nhiïìu danh xûng thaânh Vauban gêìn vuöng thúâi Phaáp thuöåc tñnh<br /> qua caác thúâi àoaån lõch sûã (Thaânh Cûåu, Thaânh tûâ nùm 1861; quy mö toâa thaânh hiïån nay (khoaãng<br /> Keân, Thaânh Soldat...) vaâ caác kiïën truác dûúng gêìn 1,1 hecta = 10.816,5m²) chó coân khoaãng 1/<br /> phêìn hiïån töìn nhû tûúâng bao, lö cöët, dinh thûå... 7-1/8 cöng trònh cöí thaânh thúâi Nguyïîn. Theo<br /> hiïån toåa laåc taåi söë 129 Phan Chu Trinh, phûúâng nhiïìu nguöìn taâi liïåu, cöí thaânh àúâi Minh Maång<br /> Quang Vinh, thaânh phöë Biïn Hoâa, tónh Àöìng vöën coá 1 kyâ àaâi, 4 cûãa vaâ cêìu àaá qua haâo nûúác,<br /> Nai; nùçm caách söng Àöìng Nai khoaãng 500m vïì chu vi túái 388 trûúång (diïån tñch hún 18 hecta),<br /> hûúáng têy nam vaâ caách sên bay Biïn Hoâa khoaãng lúán nhêët trong caác thaânh tónh Nam böå cuâng thúâi,<br /> 1km vïì phña àöng bùæc. Thaânh cöí Biïn Hoâa hiïån chó sau Gia Àõnh Thaânh. “Tónh thaânh naây úã àõa<br /> laâ toâa thaânh duy nhêët coân àûúåc baão töìn úã Nam phêån thön Tên Lên, huyïån Phûúác Chaánh. Khi<br /> böå, vêîn coân möåt phêìn mang daáng dêëp cêëu truác àêìu baãn triïìu dûång àùåt úã thön Phûúác Lû, nùm<br /> <br /> *<br /> PGS.TS. ngaânh Khaão cöí hoåc, Khoa Lõch sûã, Trûúâng ÀHKHXH&NV-ÀHQG-TP.HCM.<br /> <br /> <br /> <br /> K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N ♦47<br />  x 428,24m = 183.389,4976m²) vaâ àêy cuäng laâ toâa<br /> thaânh lúán nhêët trong hïå thöëng thaânh tónh Nam böå<br /> cuâng thúâi, chó sau Gia Àõnh Thaânh (chu vi daâi 429<br /> trûúång) [8, 12].<br /> Tûâ àêìu nùm 2012, nhêån lúâi múâi cuãa UBND<br /> vaâ Súã Vùn hoáa, Thïí thao & Du lõch Àöìng Nai,<br /> Böå mön Khaão cöí hoåc, Khoa Lõch sûã (Trûúâng<br /> ÀHKHXH&NV-ÀHQG-TP.HCM) àaä phöëi húåp<br /> vúái Ban Quaãn lyá Di tñch - Danh thùæng Àöìng Nai<br /> tiïën haânh khaão saát hiïån trûúâng dûå aán xêy dûång<br /> khu chung cû cao têìng cuãa Töíng Cöng ty Phaát<br /> triïín khu cöng nghiïåp (Sonapart) nùçm kïë bïn<br /> Thaânh cöí (toåa àöå: 10 056’57.2’’ vô àöå Bùæc;<br /> 106049’13.6’’ kinh àöå Àöng) nhùçm nghiïn cûáu<br /> Kiïën truác dinh thûå Phaáp hiïån coân trong Thaânh cöí Biïn Hoâa cung cêëp caác dûä liïåu vïì khaão cöí goáp phêìn xaác<br /> àõnh phaåm vi dêëu tñch cuãa Thaânh Biïn Hoâa xûa<br /> Gia Long 15 (1816) dúâi qua chöî naây. Nùm Minh vúái nhûäng di saãn vùn hoáa coân tiïìm êín trong loâng<br /> Maång 15 (1834), àùæp thaânh àêët, nùm 18 (1837) àêët, qua àoá àïì ra nhûäng yïu cêìu cuå thïí vïì baão vïå<br /> xêy laåi bùçng àaá ong” (Quöëc sûã quaán, Àaåi Nam vaâ phaát huy giaá trõ di tñch, phuåc vuå cho cöng taác<br /> Nhêët Thöëng Chñ, tónh Biïn Hoâa, Luåc tónh Nam trûng baây, giaáo duåc, àaâo taåo, nghiïn cûáu cuãa giúái<br /> Kyâ) [1;3, 12-14]. nghiïn cûáu, caác nhaâ quaãn lyá di saãn vùn hoáa, sinh<br /> Khi àùæp thaânh bùçng àêët, quan khêm sai Àoaân viïn, hoåc sinh àöëi vúái kiïën truác quên sûå àûúåc<br /> Vùn Phuá choån 1.000 dên trong haåt àùæp vaâo thaáng nhiïìu thïë hïå ngûúâi Nam böå yïu quyá nhû möåt<br /> 6/1834, vúái böën mùåt thaânh àïìu daâi 70 trûúång, cao 4 quêìn thïí “Voä Miïëu” ven búâ Àöìng Nai khöng<br /> thûúác, 3 têëc, daây 1 trûúång; múã böën cûãa, coá haâo röång quaá xa “Vùn Miïëu” Trêën Biïn1.<br /> 2 trûúång, sêu 6 thûúác. Luác xêy bùçng àaá ong, Vïå uáy Àoaân thùm doâ khaão cöí àaä múã 14 höë thaám saát<br /> Vïå taã baão nhi Nguyïîn Vùn Cuãa vaâ Thû phoá Vïå uáy vúái töíng diïån tñch hún 60m2 (10 höë trong khu<br /> Tiïìn Doanh Long Voä Phan Vùn Lùng, Vïå uáy Taã vûåc dûå aán Sonapart, quy mö möîi höë röång 2mx2m<br /> thuãy Gia Àõnh Lï Vùn Tû, Vïå uáy Bònh Thuêån Tön = 4m2, theo àuáng hûúáng àöng têy nam bùæc vaâ 4<br /> Thêët Mêåu chó àaåo 4.000 binh dên àùæp vaâo thaáng höë trong nöåi thaânh múã theo võ trñ chaåy song song<br /> Giïng nùm 1838, chu vi daâi 388 trûúång, cao 8 thûúác, vúái kiïën truác thaânh cöí). Cao àöå “0” lêëy laâm chuêín<br /> 5 têëc, daây 1 trûúång, haâo röång 4 trûúång, sêu 6 thûúác, cho àöå cao mùåt bùçng taåi caác höë àaâo thaám saát<br /> coá 1 Kyâ àaâi, 4 cûãa vaâ cêìu àaá qua haâo). Theo caách àûúåc xaác lêåp tûâ àiïím toåa àöå àûúâng truyïìn cêëp II<br /> quy àöíi hïå meát cuãa nhaâ nghiïn cûáu Nguyïîn Àònh (ÀT II) cuãa Böå Taâi nguyïn Möi trûúâng thiïët lêåp<br /> Àêìu (1 trûúång = 4,24m; 1 thûúác = 0,424m), thaânh taåi khu vûåc caách tûúâng bao phña bùæc 5m. Mùåt<br /> cöí Biïn Hoâa àúâi Minh Maång chu vi túái 1.645,12m, bùçng khai quêåt cao dêìn tûâ phña ngoaâi (phña àûúâng<br /> tûúâng thaânh cao 3,604m, daây túái 4,24m, haâo röång Phan Chêu Trinh) vaâo trong theo truåc àöng bùæc<br /> 16,96m, sêu 2,544m, vúái diïån tñch khuön viïn böën - têy nam, chïnh lïåch àöå cao àûúåc xaác àõnh<br /> tûúâng bao túái gêìn 17 hecta (411,28m x 411,28m = khoaãng 25cm.<br /> 169.151,2384m²) vaâ diïån tñch thaânh Biïn Hoâa tñnh Têët caã caác höë thaám saát seä múã phaãi àaåt àöå sêu<br /> caã haâo nûúác xung quanh túái hún 18 hecta (428,24m ±2m (àöå sêu àõa têìng àaãm baão phaát giaác àêìy àuã<br /> <br /> 1. Àoaân cöng taác göìm coá: PGS.TS. Phaåm Àûác Maånh (Trûúãng Böå mön Khaão cöí hoåc, Khoa Lõch sûã, Trûúâng<br /> ÀHKHXH&NV-ÀHQG-HCM) - Trûúãng àoaân; ThS. Nguyïîn Höìng Ên (Súã VH-TT & DL Àöìng Nai); Nguyïîn Chiïën<br /> Thùæng (Trung têm Baão töìn Di tñch TP. HCM); Phan Thõ Thõnh, Àöî Àùng Thùæng, Lï Thõ Loan (Ban Quaãn lyá Di tñch -<br /> Danh thùæng Àöìng Nai). Trong quaá trònh khai quêåt, nhiïìu nhaâ khoa hoåc àïën thùm hiïån trûúâng nhû ThS. Trêìn Quang<br /> Toaåi, Lï Trñ Duäng (Súã VH-TT & DL Àöìng Nai); ThS. Àöî Ngoåc Chiïën, Quaãng Vùn Sún (Trûúâng ÀHKHXH&NV-ÀHQG-<br /> HCM); TS. Trêìn Vùn Baão, Lï Xuên Hûng (Àaåi hoåc Àaâ Laåt); TS. Lï Thõ Liïn, ThS. Nguyïîn Thõ Mai Hûúng (Viïån Khaão<br /> cöí hoåc, Haâ Nöåi) .v.v...<br /> <br /> <br /> <br /> 48♦K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N<br /> têìng vùn hoáa nguyïn thuãy nhêët úã Biïn Hoâa nïëu vûäa cuâng caác vêåt liïåu xêy dûång nhû ngoái lêîn<br /> coá; búãi theo kinh nghiïåm àiïìn daä haâng chuåc nùm göëm, saânh. Dûúái lúáp àêët maâu nêu xaám laâ lúáp àêët<br /> cuãa chuáng töi úã Àöìng Nai, caác trêìm tñch xûa coá maâu nêu àoã, coá àöå daây 20cm túái 45cm sêu<br /> nhêët hiïån biïët úã Biïn Hoâa vaâ vuâng ven chó phaát dêìn vïì phña àöng; lúáp àêët naây thaânh phêìn chuã<br /> löå úã àöå sêu trung bònh tûâ 50-160cm; vñ nhû vuâng yïëu laâ seát coá pha tröån möåt ñt caát, hiïån vêåt tòm<br /> chên àöìi Bònh Àa = 140-160cm, Goâ Me = 50- àûúåc chuã yïëu laâ maãnh göëm vaâ saânh, möåt maãnh<br /> 60cm úã Biïn Hoâa, Caái Vaån = 50-60cm, Goâ Dûa ngoái hònh Phêåt ngöìi àûúåc tòm thêëy trong lúáp naây.<br /> = 80-90cm, Bûng Baåc = 90-100cm úã vuâng ngêåp Dûúái lúáp àêët nêu xaám laâ lúáp àêët coá maâu nêu<br /> mùån vaâ caã úã Cêìu Sùæt = 70-75cm hay Àöìi Mñt = àen, àöå daây cuãa lúáp naây laâ 30cm, tñnh chêët cuãa<br /> 120 = 140cm úã vuâng àêët àoã bazan...) [10-1991]. àêët chuã yïëu laâ seát lêîn nhiïìu than vaâ göëm, möåt ñt<br /> 1. Trêìm tñch vùn hoáa cöí göëm àoã, àöì saânh ñt thêëy trong lúáp naây, taåi lúáp<br /> Kïët quaã àaâo thaám saát qua 14 höë taåi khu vûåc naây phaát hiïån chiïëc voâng àöìng. Dûúái lúáp àêët<br /> Thaânh Biïn Hoâa ghi nhêån taåi höë H3, H5, H7, H12 nêu xaám laâ lúáp àêët coá maâu xaám xanh, àöå daây<br /> diïîn biïën têìng vùn hoáa tûúng àöëi roä vúái mêåt àöå àïìu 30cm, àêët taåi lúáp naây coá haâm lûúång seát nhiïìu,<br /> hiïån vêåt göëm daây àùåc. Caác höë H2, H4, H6, H8, H11, hiïån vêåt chuã yïëu laâ göëm coá maâu àoã, than, khöng<br /> H13 têìng vùn hoáa khöng roä vaâ bõ xaáo tröån nhiïìu, coá àöì saânh. Dûúái cuâng laâ sinh thöí coá maâu nêu<br /> xuêët hiïån göëm vaâ möåt söë nïìn moáng kiïën truác xaám xanh, deão.<br /> liïn quan túái Thaânh Biïn Hoâa. Taåi höë H14 laâ nïìn 1.2. Nïìn moáng kiïën truác<br /> sên cuãa kiïën truác Thaânh Biïn Hoâa. Caác nïìn moáng kiïën truác àûúåc phaát löå coá liïn<br /> 1.1. Têìng vùn hoáa Khaão cöí hoåc quan trûåc tiïëp túái di tñch Thaânh Biïn Hoâa giai<br /> Diïîn biïën àõa têìng qua caác höë àaâo tûâ trïn àoaån Phaáp sûã duång. Caác höë coá vïët tñch cuãa nïìn<br /> xuöëng nhû sau: moáng naây göìm: höë H11, H12, H13, H14. Höë H11 vaâ<br /> Lúáp mùåt daây 40-50cm bao phuã toaân böå caác H12 phaát hiïån möåt söë phïë tñch cuãa Thaânh nhû moáng<br /> höë àaâo. Taåi lúáp àêët naây chuáng töi ghi nhêån coá gaåch àaá ong, gaåch theã, àaá, àûúâng öëng nûúác bùçng<br /> nhiïìu hiïån vêåt xêy dûång nhû gaåch theã, gaåch laát, sùæt. Höë H13 phaát löå khöëi höåc xêy hònh chûä nhêåt<br /> maãnh bï töng, vöi vûäa, àaá rùm nhoã, caát xêy dûång, (3,25x2,15m), àöå daây 25cm sêu 2,1m. Bïn trong<br /> maãnh cheán, baát coá men… Àêy laâ lúáp vùn hoáa àûúåc sûã duång laâm höë chön phïë thaãi, thu nhùåt àûúåc<br /> hiïån àaåi ngaây nay, göìm lúáp àêët mùåt (10cm), lúáp caác hiïån vêåt trong höë göìm, maãnh lu saânh, cheán<br /> nïìn cuãa caác kiïën truác hiïån àaåi xêy dûång lïn àôa coá traáng men, gaåch, àaá ong, àaá, dêy keäm gai,<br /> (20cm), röìi túái lúáp àêët cûáng chûáa nhiïìu ö xñt sùæt àaån suáng vaâ voã àaån... Höë H14 phaát löå àûúâng sên<br /> - àaá ong hoáa (10cm) àûúåc àöí àïí gia cöë nïìn àêët, cuãa kiïën truác àûúåc laát bùçng gaåch vöì.<br /> dûúái lúáp naây laåi àûúåc gia cöë thïm möåt lúáp 10cm 2. Hiïån vêåt khaão cöí hoåc<br /> vúái nhiïìu àaá rùm vuån. Hiïån nay, toaân böå di töìn vùn hoáa cöí thu thêåp<br /> Lúáp vùn hoáa ghi nhêån àûúåc úã àêy coá àöå daây àûúåc qua caác höë àaâo thaám saát úã cûúng vûåc Thaânh<br /> tûâ 0,9m túái 1,4m, loaåi àêët trong lúáp vùn hoáa naây cöí Biïn Hoâa vaâ vuâng ven àang àûúåc chuáng töi<br /> chuã yïëu laâ àêët seát chùæc haâm lûúång caát ñt, coá maâu chónh lyá vaâ phên tñch chi tiïët. Trûúác mùæt coá thïí<br /> nêu àoã vúái àöå êím tûúng àöëi cao. Trong lúáp naây ghi nhêån rùçng: Àoaân cöng taác àaä khaám phaá àûúåc<br /> caác hiïån vêåt àa söë thu àûúåc laâ àöì göëm vaâ saânh 3 khöëi nguöìn liïåu liïn quan trûåc tiïëp àïën àúâi<br /> dên duång, möåt söë hiïån vêåt khaác nhû maãnh ngoái, söëng cû dên cöí chñnh “trïn maãnh àêët naây”, daân<br /> voâng àöìng… cuäng àûúåc tòm thêëy. traãi trong khung niïn biïíu khaá lúán ñt nhêët tûâ thúâi<br /> Nhû vêåy, tûâ höë H3, H5, H7 trong khu àêët thuöåc kyâ truyïìn thöëng vùn hoáa OÁc Eo úã Biïn Hoâa vaâ<br /> dûå aán Sonapart keáo vaâo túái höë H12 phña trong di Àöng Nam böå hiïån hûäu thõnh àaåt nhêët (thïë kyã<br /> tñch Thaânh Biïn Hoâa nùçm trong maåch phên böë VI-VII AD) cho àïën caác thúâi kyâ hêåu OÁc Eo,<br /> göëm daây àùåc. Trung vaâ Cêån àaåi.<br /> Taåi höë H7 chuáng töi ghi nhêån diïîn biïën àõa Töíng söë 3.054 tiïu baãn coá giaá trõ nghiïn cûáu<br /> têìng trong lúáp naây maâu sùæc coá sûå khaác nhau. thu thêåp àûúåc têåp trung nhiïìu nhêët trong caác höë<br /> Möåt phêìn vaách phña bùæc cuãa höë cho thêëy: dûúái àaâo kyá hiïåu: 12TBH-H5 (942 tiïu baãn = 30,8%);<br /> lúáp mùåt 50cm laâ lúáp àêët coá maâu nêu xaám vúái àöå 12TBH-H7 (379 tiïu baãn = 12,4%); 12TBH-H13<br /> daây 40cm, thaânh phêìn àêët úã àêy chûáa caát, soãi (1.043 tiïu baãn = 34,1%); caác höë àaâo coân laåi ñt<br /> <br /> <br /> K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N ♦49<br /> thêëy hún; Vñ nhû caác höë kyá hiïåu: 12TBH-H2 (40 Trong nhoám àöì gia duång, göëm thúâi Cöí sûã coá<br /> tiïu baãn = 1,3%); 12TBH-H3 (352 tiïu baãn = túái 1.324 tiïu baãn = 43,3% töíng söë hiïån vêåt.<br /> 11,5%); 12TBH-H11 (93 tiïu baãn = 3,1%) vaâ Chuáng bao göìm: 267 maãnh miïång, 1.037 maãnh<br /> 12TBH-H12 (205 tiïu baãn = 6,7%). (Xem Baãng 1) thên trún vaâ ñt maãnh coá hoa vùn, 11 maãnh àaáy -<br /> <br /> <br /> Höë àaâo H2 H3 H5 H7 H11 H12 H13 Cöång (%)<br /> Hiïån vêåt khaão cöí<br /> A.Àöì Göëm Miïång 3 56 138 44 3 23 267 1324=<br /> gia thúâi Thên 10 164 539 128 28 168 1.037 43,3%<br /> duång Cöí sûã Àaáy-àïë 5 2 3 1 11<br /> Nuám-nùæp 4 4<br /> Hoãa loâ 2 2<br /> Baân xoa? 1 1<br /> Göëm tröí 1 1<br /> löî<br /> Ngoái moác<br /> hònh Phêåt 1 1<br /> Àöì Huä-voâ- 2 2 4 321=1<br /> saânh & niïu 0,5%<br /> göëm nguyïn<br /> traáng Miïång 9 10 2 10 31<br /> men Thên 9 24 112 75 29 249<br /> Trung-<br /> Àaáy-àïë 6 10 9 3 4 32<br /> Cêån<br /> àaåi Nùæp-voâi 2 1 2 5<br /> êëm<br /> Àöì Caác loaåi 11 78 117 112 24 8 >1000 >1350 1350<br /> sûá hònh & =44,2%<br /> Trung- vùn hoáa<br /> Cêån àaåi khaác<br /> nhau<br /> <br /> B. Àöì trang Voâng àöìng 1 1 2<br /> sûác Trung - Cêån Maãnh =0,06%<br /> àaåi voâng àaá? 1 1<br /> Àaá caát coá 2 2 57<br /> C. Vêåt duång vïët gheâ =1,9%<br /> Trung - Hiïån<br /> àaåi khaác Àêët nung 7 4 5 16<br /> Moáng àaá 2 2<br /> ong<br /> Àöì sùæt 1 1 11 13<br /> caác loaåi<br /> Voã àaån,àaån 1 1 3 5 12 22<br /> Xûúng thuá 2 2<br /> Cöång 40 352 942 379 93 205 1043 3.054<br /> Tyã lïå (%) 1,3 11,5 30,8 12,4 3,1 6,7 34,1 100%<br /> <br /> Baãng 1: Thöëng kï di tñch & di vêåt khaão cöí hoåc<br /> <br /> <br /> 50♦K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N<br /> àïë, 4 maãnh nuám - nùæp, 2 maãnh hoãa loâ kiïíu “caâ cöí Tên Lên dûúái chên thaânh Biïn Hoâa” thûúã êëy.<br /> raâng” (1 maãnh giöëng àêìu chim), 1 maãnh giöëng 2.2. Nhêån thûác ban àêìu<br /> baân xoa (?), 1 göëm tröí löî troân, 1 maãnh ngoái moác Àúåt Cöng taác khaão cûáu vaâ àaâo thaám saát Thaânh<br /> mang hònh Phêåt àùåc trûng thúâi kyâ vùn hoáa OÁc cöí Biïn Hoâa vaâ vuâng ven àaä hoaân thaânh àuáng<br /> Eo úã Nam böå. tiïën àöå àïì ra trïn hiïån trûúâng trong thaáng 2/2012<br /> Àöì saânh vaâ göëm traáng men thúâi Trung - Cêån vaâ àaä àaåt àûúåc yïu cêìu khoa hoåc quan troång<br /> àaåi coá 321 tiïu baãn = 10,5%, trong àoá coá 4 àöì nhêët: thu thêåp toaân böå dûä liïåu khaão cöí hoåc quan<br /> nguyïn daång hoùåc gêìn nguyïn (huä - voâ - niïu), troång liïn hïå àïën di tñch lõch sûã - vùn hoáa - kiïën<br /> 31 maãnh miïång, 249 maãnh thên, 32 maãnh àaáy - truác quên sûå naây, phuåc vuå cho cöng taác trûng<br /> àïë, 5 nùæp àêåy vaâ voâi êëm, vúái möåt söë göëm traáng baây, giaáo duåc, àaâo taåo, nghiïn cûáu cuãa giúái<br /> men vaâ mang dêëu vùn khùæc vaåch. nghiïn cûáu, caác nhaâ quaãn lyá di saãn vùn hoáa, sinh<br /> Àöì sûá thúâi Trung - Cêån àaåi coá túái 1.350 tiïu viïn, hoåc sinh vaâ nhên dên.<br /> baãn = 44,2% thuöåc nhiïìu hònh loaåi (huä, voâ, bònh, 1/ Caác di töìn vùn hoáa cöí thu thêåp àûúåc qua<br /> baát, tö, cheán, àôa, àeân...) vaâ caác loâ göëm khaác 6/14 höë àaâo khaão cöí minh àõnh khaá roä raâng vïì ñt<br /> nhau úã trong nûúác (chuã yïëu göëm Biïn Hoâa, Laái nhêët ba thúâi kyâ cû truá lúán úã cûúng vûåc Thaânh cöí<br /> Thiïu, Saâi Goân, coá caã göëm Goâ Saânh Bònh Àõnh, Biïn Hoâa vaâ vuâng ven àûúåc khaão saát. Xûa nhêët<br /> göëm Champa) vaâ ngoaåi quöëc (göëm Trung Hoa, úã àêy chñnh laâ caác dêëu vïët cû truá thúâi Cöí sûã<br /> göëm Khmer, göëm Thailand...). thuöåc truyïìn thöëng vùn hoáa OÁc Eo - hêåu OÁc Eo<br /> Àöì trang sûác chó tòm thêëy 1 voâng àöìng vaâ 1 vúái nhûäng maãnh ngoái moác mang hònh Phêåt, caác<br /> maãnh voâng giöëng àaá cûáng (?) vúái cuâng kiïíu gheáp maãnh hoãa loâ “kiïíu caâ raâng” vaâ caác sûu têåp göëm<br /> àöi baãn voâng. Ngoaâi ra, coân möåt söë vêåt duång thúâi mõn trùæng cuâng caác loaåi hònh göëm dên duång tiïu<br /> Trung - Cêån àaåi khaác nhû àaá caát coá vïët chïë taác, biïíu cuãa thúâi naây maâ bûúác àêìu theo nhêån àoaán<br /> caác thoãi - cuåc àêët nung chaáy; àùåc biïåt, coá 2 àûúâng cuãa chuáng töi thuöåc thúâi phaát triïín cuãa truyïìn<br /> moáng àaá ong vaâ caác vóa àaá ong, saân cement liïn thöëng vùn hoáa OÁc Eo (tûâ thïë kyã VI-VII AD trúã<br /> quan àïën cêëu truác Thaânh Biïn Hoâa xûa; cuâng caác ài) trïn àêët Biïn Hoâa xûa. Phaát hiïån naây cuãng<br /> vêåt duång khaác nhû xûúng thuá, voã àaån vaâ àêìu àaån cöë thïm vïì sûå hiïån diïån cuãa caác chûáng tñch vöën<br /> caác loaåi, àöì sùæt quên duång vaâ cöng cuå - duång cuå coá úã chñnh Thaânh cöí Biïn Hoâa vaâ vuâng ven tûâ<br /> sùæt (baãn lïì, moác cûãa, àinh caác loaåi, neåp sùæt, duäa, nhiïìu nùm trûúác.<br /> àuåc, coâng chûä U caác cúä, dao gêîy, keäm gai...) ghi Vñ nhû, úã khu vûåc chuâa Bûãu Sún kïë cêån, theo<br /> nhêån trong caác höë àaâo chuã yïëu trong nöåi ö thaânh Lûúng Vùn Lûåu àaä tûâng phaát giaác tûúång thêìn<br /> cöí Biïn Hoâa... (Xem: Baãng 1). Ganesha ngöìi trïn baân thaåch, 2 tay chó lïn trúâi,<br /> 2.1. Giaám àõnh khoa hoåc 2 tay chöëng vïë mang vïì thúâ úã chuâa Bûãu Thaânh<br /> Àoaân cöng taác àaä trûåc tiïëp múâi ThS. Nguyïîn vaâ 1 tûúång thêìn Ganesha khaác bùçng sa thaåch úã<br /> Thõ Mai Hûúng (Trung têm Nghiïn cûáu Con Tên Triïìu - Hoâa Hûng [5]. Nùm 1931, Höåi<br /> ngûúâi vaâ Möi trûúâng thuöåc Viïån Khaão cöí hoåc Nghiïn cûáu Àöng Dûúng àaä mua tûúång Nam<br /> Viïåt Nam) àïën hiïån trûúâng khai quêåt trûåc tiïëp thêìn bùçng àaá bõ gaäy àêìu vaâ tûá chi phaát hiïån thûãa<br /> lêëy hïå thöëng 10 mêîu thöî nhûúäng àïí giaám àõnh ruöång gêìn chuâa Bûãu Sún niïn àaåi khoaãng thïë kyã<br /> Baâo tûã vaâ Phêën hoa. Caác hïå thöëng mêîu thöí IX-XI AD (tûúång lûu úã Baão taâng Saâi Goân, kyá<br /> nhûúäng àûúåc kiïím chûáng maâu àêët àöëi saánh vúái hiïåu: MBB, N.2799) [6]. Caác cêëu kiïån kiïën truác<br /> Baãng chuêín Quöëc tïë [7]. àaâi àiïån Hindu giaáo hoùåc linh vêåt bùçng àaá phiïën<br /> Chuáng töi cuäng àaä gûãi àïën Phoâng Thñ nghiïåm xaám àen nhû Yoni hònh vuöng (1x1m) giûäa coá<br /> C14 thuöåc Trung têm Kyä thuêåt Haåt Nhên TP. Höì löî àuåc hònh chûä nhêåt; bïå thúâ hònh choáp cuåt, 2<br /> Chñ Minh möåt mêîu than tro àïí tiïën haânh giaám àõnh mùåt phùèng, xung quanh chaåm 8 voâng cung àïìu<br /> niïn àaåi tuyïåt àöëi úã di tñch laâng cöí vûâa phaát hiïån. nhû hònh böng sen, giûäa àuåc löî troân xuyïn thên,<br /> Kïët quaã giaám àõnh khoa hoåc seä goáp phêìn giaãi 3 têëm àan giöëng àaâ ngang hay bêåc tam cêëp kiïën<br /> maä caác vêën àïì khoa hoåc vïì caãnh quan möi trûúâng truác niïn àaåi khoaãng thïë kyã VII-VIII AD.<br /> sinh thaái vaâ caác “nêëc - mûác” (niveaux) niïn biïíu ÚÃ khu vûåc Cêy Chaâm, nhên dên àaâo àêët àùæp<br /> trong diïîn trònh tuå cû vaâ saáng taåo vùn hoáa cuãa nïìn nhaâ úã àöå sêu 1m phaát hiïån 4 bûác phuâ àiïu<br /> caác cöång àöìng töåc ngûúâi baãn àõa úã chñnh “laâng àûa vïì thúâ úã miïëu Baâ thuöåc phûúâng Quang Vinh.<br /> <br /> <br /> K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N ♦51<br />  H2. Thêìy troâ Trûúâng ÀHKHXH&NV- ÀHQG-HCM thaám saát nghiïn cûáu Thaânh cöí Biïn Hoâa<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Maãnh hoãa loâ àêët nung<br /> Voâng trang sûác àöìng thau<br /> <br /> H.3. Cöí vêåt àùåc saác thúâi Cöí - Trung àaåi<br /> Ngoái moác hònh Phêåt phaát hiïån dûúái nïìn moáng Thaânh cöí Biïn Hoâa<br /> <br /> <br /> Nùm 1994, Baão taâng Àöìng Nai àaä tiïëp quaãn tay, àûáng trïn bïå coá chöët cùæm, àêìu àöåi muä truå,<br /> trûng baây. 2 phuâ àiïu hònh tam giaác laâm tûâ àaá thên trêìn, mùåc sampot ngùæn mang phong caách<br /> keo chûáa nhiïìu soãi thaåch anh, caát lúán maâu àoã nghïå thuêåt Baphuon niïn àaåi khoaãng thïë kyã VII-<br /> höìng, àaáy bùçng, mùåt sau loäm, mùåt trûúác löìi neát VIII AD vaâ phong caách taåc tûúång thïë kyã XII-<br /> chaåm thö thïí hiïån hònh nhên baán thên àang cêìu XIII AD); tûúång thêìn Vishnu 4 tay àûáng trïn bïå<br /> nguyïån. 2 phuâ àiïu chaåm hònh truå àûáng úã giûäa coá chöët cùæm do Cú súã Chùn nuöi Duyïn Anh<br /> bao boåc trong hònh giöëng Omega, xung quanh Àaâo úã phûúâng Quyïët Thùæng phaát hiïån gêìn cêìu<br /> taåo viïìn giöëng tia lûãa, niïn àaåi ûúác khoaãng thïë Raåch Caát nùm 1974.<br /> kyã XIII-XIV AD [10-1994]. Ngoaâi ra, coân coá tûúång Phêåt taåc tûâ sa thaåch<br /> Tûúång thêìn Vishnu bùçng sa thaåch xanh àen mõn xaám àen ngöìi thiïìn trïn bïå vúái maái che 7<br /> cao 1,5 thûúác, röång 1 thûúác, daây 0,5 thûúác, nùång àêìu rùæn Naga niïn àaåi khoaãng thïë kyã XII AD<br /> 1 têën, 2 tay xuöi cêìm chuây, 2 tay giú ngang vai phaát hiïån gêìn cêìu Hoáa An nùm 1972 mang vïì<br /> cêìm öëc vaâ àôa, 2 chên xïëp bùçng, àêìu àöåi muä thúâ úã chuâa Linh Quang (40/60 Nguyïîn Khoaái,<br /> mukuta, thên trêìn, vai àeo dêy Baâ La Mön, mùåc P.2, Quêån 4, TP.HCM); tûúång thêìn Ganesha bùçng<br /> sampot ngùæn ngang bùæp vïë phaát hiïån trong göëc àöìng thau sûu têìm úã chuâa Hoác Öng Che niïn<br /> boång cêy Doâ Heo gêìn Bûãu Sún tûå tûâ 1863. Lûng àaåi khoaãng thïë kyã VI-VII AD [10-1994; 11] vaâ<br /> thêìn tûåa vaâo bïå hònh caánh sen àónh nhoån, mùåt caã chên tûúång nûä thêìn Lasmi mùåc saâ röng daâi<br /> sau khùæc minh vùn chûä Chùm xen caác ngûä tûâ àuác bùçng àöìng àûáng trïn bïå coá chöët cùæm trûúác<br /> Sanskrit cheáp vïì hoaâng tûã Nauk Glaun Vijaya, gùæn àêìu boâ thêìn Nandin niïn àaåi thïë kyã XIV-<br /> con trai vua Jaya Simhavarman àaä dûång tûúång XV AD; cuâng vúái khöng ñt dêëu tñch thêìn tûúång -<br /> naây bùçng chiïën lúåi phêím lêëy cuãa quên Khmer, phïë tñch kiïën truác àaâi àiïån Hindu vaâ Phêåt hoåc<br /> phuâ àiïu mang phong caách Thaáp Mêîm - Yang tûâng àûúåc khaão cöí hoåc khai quêåt vaâ phaát hiïån<br /> Mun niïn àaåi khoaãng thïë kyã XIV caka [2]. Caác quanh vuâng naây (Cêìu Hang, Bïën Göî, chuâa Hiïín<br /> tûúång thêìn Vishnu khaác bùçng sa thaåch àen hay Lêm, chuâa Àaåi Giaác, àònh Tên Laåi…), vaâ haâng<br /> xaám tûâng àûúåc Xñ nghiïåp Khai thaác caát Biïn ngaân cöí vêåt nhû baân nghiïìn kiïíu Pesani, chaây<br /> Hoâa truåc vúát dûúái loâng söng Àöìng Nai úã Biïn nghiïìn, ngoái choáp, bònh con tiïån, bònh coá voâi,<br /> Hoâa tûâ nhûäng nùm 1977-1998 (tûúång Thêìn 4 göëm mõn vaâ göëm traáng men niïn biïíu tûâ thïë kyã<br /> <br /> <br /> 52♦K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N<br /> VII-XIII AD… [9]; xaác thûåc caã truyïìn thöëng cû àùåc, nguyïn liïåu ngoái lúåp, göëm - saânh - sûá cêån<br /> truá vaâ saáng taåo vùn hoáa cöí kñnh vaâ lêu àúâi úã àêët àaåi vaâ hiïån àaåi, caác vêåt duång sinh hoaåt caác thúâi<br /> Biïn Huâng trûúác caã thiïn kyã khi Nguyïîn Gia nhû àöì sûá trùæng cao cêëp chêu Êu, voã chai rûúåu<br /> Long vaâ Minh Maång àõnh thaânh trêën thuã. Têy, xûúng trêu boâ, than cuãi àun nêëu, caác àöì<br /> 2/ Khöëi di töìn vêåt thïí thûá hai chñnh laâ caác quên duång saãn xuêët tûâ Phaáp vaâ caã tûâ Myä, àêìu<br /> sûu têåp maãnh thuöåc àöì saânh caác loaåi; chuã yïëu laâ àaån caác loaåi, coá caã caác viïn àaån nguyïn chó dêîn<br /> àöì gia duång tûâ nhiïìu nguöìn loâ Viïåt vuâng Biïn võ trñ “hêìm chûáa àaån” trong nöåi ö Thaânh cöí…<br /> Hoâa vaâ caã úã miïìn Nam Trung böå (Viïåt Nam), 4/ Di tñch “laâng cöí Tên Lên dûúái chên Thaânh<br /> coá caã göëm Goâ Saânh vaâ göëm Champa, coá caã göëm Biïn Hoâa - Àöìng Nai” vûâa àûúåc khaám phaá, àaâo<br /> Khmer...; cuâng caác sûu têåp lúán hún cuãa nhiïìu thaám saát theo hïå thöëng lúán theo caác trêìm tñch cû<br /> àöì göëm traáng men tûâ àöì dên duång àïën àöì kiïíu, truá daây àùåc vaâ liïn tuåc nhiïìu thïë kyã chñnh laâ “Di<br /> chuã yïëu göëm hoa lam caác loâ göëm tónh úã miïìn chó khaão cöí hoåc Lõch sûã” coá khaã nùng cung ûáng<br /> Nam Trung Quöëc (khöëi lûúång maãnh lúán túái vaâi cho chuáng ta nhiïìu taâi liïåu “phuåc sûã” quyá baáu úã<br /> ngaân àöì sûá cêìn nhiïìu thúâi gian chónh lyá vaâ àöëi chñnh Biïn Hoâa noái riïng vaâ caã Nam Böå noái<br /> saánh hún). Nhûäng tû liïåu khaão cöí hoåc naây chûáng chung. Búãi vò, theo caách noái cuãa GS. NGND.<br /> thûåc quaá trònh tuå cû sinh söëng cuãa laâng xûa Tên Giaãi thûúãng Höì Chñ Minh Haâ Vùn Têën, “Khaão<br /> Lên thúâi Trung vaâ Cêån àaåi hiïín nhiïn cuäng tûâ cöí hoåc Lõch sûã phaãi lêëy viïåc khöi phuåc toaân diïån<br /> trûúác khi àõnh caã cûúng vûåc naây thaânh tónh. àúâi söëng cuãa cû dên trïn caác miïìn àêët nûúác<br /> 3/ Khöëi di töìn vêåt thïí thûá ba àûúåc chuáng töi trong lõch sûã laâm muåc tiïu. Àùåc biïåt phaãi chuá<br /> ghi nhêån liïn quan trûåc tiïëp àïën caác àûúâng moáng troång nhûäng mùåt maâ nguöìn sûã liïåu viïët khöng<br /> nhaâ bùçng àaá ong, caác saân bï töng vaâ cùn hêìm thïí giuáp chuáng ta àûúåc… Khöng thïí chó dûâng<br /> dûúái lö cöët cuãa Thaânh cöí Biïn Hoâa xuêët löå trong laåi úã viïåc nghiïn cûáu caác àònh chuâa àïìn thaáp<br /> caác höë àaâo úã nöåi àö thaânh hiïån taåi. Nhûäng nhêån trïn mùåt àêët hay dûúái àêët, cêìn khai quêåt phên<br /> thûác chên xaác hún vïì tuöíi cuãa caác moáng kiïën tñch caác loaåi hònh möå khaác nhau maâ chuáng ta<br /> truác naây vaâ cöng nùng cùn hêìm dûúái lö cöët Thaânh àïìu biïët rùçng thïë giúái ngûúâi chïët phaãn aánh thïë<br /> Biïn Hoâa cêìn kiïím chûáng thïm vïì sau úã caác giúái ngûúâi söëng. Nhûng quan troång hún - maâ<br /> chûúng trònh tön taåo di tñch Thaânh Biïn Hoâa. àiïìu naây tûâ trûúác chuáng ta chûa laâm àûúåc - laâ<br /> Trûúác mùæt, toaân böå hiïån vêåt úã caác phên lúáp àõa phaãi khai quêåt caác di chó cû truá thúâi kyâ lõch sûã.<br /> têìng trïn cuâng di tñch Thaânh Biïn Hoâa vaâ vuâng Chó coá khai quêåt caác di chó cû truá chuáng ta múái<br /> ven coá thïí liïn quan àïën cöng trònh phoâng thuã nhêån thûác àûúåc möåt caách toaân diïån àúâi söëng<br /> naây (gaåch kiïën truác bùçng àaá ong, gaåch àinh nung dên cû qua caác thúâi kyâ lõch sûã” [4].<br /> <br /> TAÂI LIÏåU THAM KHAÃO<br /> 1. Baão taâng Àöìng Nai (2008), Höì sú Di tñch Lõch sûã - kiïën truác Quên sûå thaânh Biïn Hoâa vaâ Biïn baãn quy àõnh<br /> khu vûåc baão vïå Di tñch Lõch sûã - kiïën truác Quên sûå Thaânh Biïn Hoâa, Phûúâng Quang Vinh, TP. Biïn Hoâa, tónh<br /> Àöìng Nai, Tû liïåu Baão taâng Àöìng Nai.<br /> 2. Àöî Baá Nghiïåp (2003), Thaânh cöí Biïn Hoâa, Höåi thaão khoa hoåc vïì di tñch Thaânh Biïn Hoâa (Àöìng Nai).<br /> 3. Haå Giao (2012), Thùm doâ khaão cöí hoåc thaânh Biïn Hoâa: xuêët löå nhûäng dêëu vïët cû truá thúâi Nguyïîn, Baáo Àöìng<br /> Nai, Söë 2136, ngaây 14/2/2012.<br /> 4. Haâ Vùn Têën (1991), Àõnh hûúáng Khaão cöí hoåc Lõch sûã Viïåt Nam, Khaão cöí hoåc, Söë 1:1-6.<br /> 5. Lûúng Vùn Lûåu (1971), Biïn Hoâa sûã lûúåc, Toaân biïn, têåp I: Trêën Biïn cöí kñnh:111-112;<br /> 6. Malleret, L. (1963), L’Archeáologie du delta du Meákong, Tome IV, Paris.<br /> 7. Masatada Oyama - Hideo Takehara (1996), Revised Standard Soil Color Charts, Tokyo.<br /> 8. Nguyïîn Àònh Àêìu (1994), Nghiïn cûáu Àõa baå triïìu Nguyïîn, tónh Biïn Hoâa, Tp. Höì Chñ Minh; Tòm hiïíu di tñch<br /> thaânh Biïn Hoâa (2003), Höåi thaão khoa hoåc vïì di tñch Thaânh Biïn Hoâa (Àöìng Nai).<br /> 9. Nguyïîn Vùn Long (1995), Di tñch vùn hoáa OÁc Eo miïìn Àöng Nam böå, nhûäng khaám phaá múái úã Àöìng Nai, Luêån<br /> aán Tiïën sô, TP. Höì Chñ Minh.<br /> 10. Phaåm Àûác Maånh (1991), Àöìng Nai thúâi Tiïìn sûã vaâ Sú sûã, Àõa chñ Àöìng Nai, têåp 3. Lõch sûã; Möåt pho tûúång<br /> Ganeca bùçng àöìng thau àöåc àaáo múái sûu têìm úã Biïn Hoâa, Àöìng Nai (1994), Thöng tin Khoa hoåc Cöng nghïå vaâ<br /> Möi trûúâng, Söë 2/1994:21-22.<br /> <br /> <br /> <br /> K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N ♦53<br /> 11. Phaåm Àûác Maånh, Lûu Vùn Du, Nguyïîn Höìng Ên (1994), Möåt pho tûúång thêìn Ganesha bùçng àöìng múái sûu têìm<br /> úã Àöìng Nai, Nhûäng phaát hiïån múái vïì Khaão cöí hoåc nùm 1994: 426-427.<br /> 12. Phan Àònh Duäng (2003), Dêëu tñch Thaânh Biïn Hoâa, di tñch lõch sûã cêìn àûúåc giûä gòn, tön taåo, Höåi thaão khoa hoåc<br /> vïì di tñch Thaânh Biïn Hoâa (Àöìng Nai).<br /> 13. Quöëc Sûã Quaán triïìu Nguyïîn (1973), Àaåi Nam nhêët thöëng chñ, tónh Biïn Hoâa, Luåc tónh Nam Kyâ (Dõch giaã: Tu Trai<br /> Nguyïîn Taåo), Têåp thûúång, Nha Vùn hoáa, Saâi Goân.<br /> 14. Tónh UÃy, UBND tónh Àöìng Nai (2001), Àõa chñ Àöìng Nai (têåp 1, 3).<br /> <br /> SUMMARY<br /> <br /> New Discovery<br /> of the Bien Hoa Ancient Citadel<br /> . Associate Prof. Pham Duc Manh<br /> <br /> On February, 2012, in response to the request of People's Committee in Dong Nai, the<br /> scientists from the Archaeological Department ( Faculty of History - USSH-HCM<br /> City), collaborating with Dong Nai provincial Bureau for Culture-Tourism-Sport carried<br /> out 14 digging pits for archaeological investigation at Bien Hoa citadel of the total<br /> area of 60m². The result showed that 3054 artifacts were found in the 90-140cm-thick<br /> cultural stratums from 3 sources directly related to the ancient local inhabitants living<br /> in this area for a long time.<br /> Those were the tiles with Buddha decorating, earthen stoves with various kinds of<br /> white pottery from the developing period of Oc Eo cultural traditions (6th - 7th A.D).<br /> The collections of bricks, terra-cotta wares, and household items such as glazed<br /> ceramics, stone-ware and blue-and-white porcelain fragments originating from different<br /> sources (Bien Hoa, Lai Thieu, Sai Gon, Go Sanh, Champa, Khmer, Thailand, Southern<br /> China), bronze and hard stone bracelets etc. defined the existence of an original dwelling<br /> inhabitants from medieval to contemporary times (from 14th - 15th to 19th - 20th<br /> A.D.).<br /> New archaeological harvest about the Tan Lan ancient village in the lowest layers of<br /> Bien Hoa Citadel provides good materials for the historical study of Àong Nai in<br /> particular and the Southern region of Vietnam in general.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 54♦K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N<br />