Tài liệu "Phục hồi chức năng cho bệnh Parkinson" cung cấp cho học viên những nội dung về đại cương, quy trình chẩn đoán, phục hồi chức năng và điều trị, theo dõi và tái khám cho bệnh nhân Parkinson. Mời các bạn cùng tham khảo!
AMBIENT/
Chủ đề:
Nội dung Text: Phục hồi chức năng cho bệnh Parkinson
- PHỤC HỒI CHỨC NĂNG CHO BỆNH PARKINSON
I. ĐẠI CƢƠNG
Bệnh đƣợc James Parkinson mô tả từ 1817 dƣới danh từ "liệt run", với các
triệu chứng chính: run lúc nghỉ, vô động, tăng trƣơng lực cơ. Bệnh do thoái hóa
tế bào thần kinh ở chất đen gây thiếu hụt chất dẫn truyền dopamine.
Bệnh khá phổ biến ở các nƣớc châu Âu, Bắc Mỹ chiếm tỷ lệ 0,6 - 1,1%.
Tuổi mắc bệnh thƣờng gặp từ 50-60 tuổi, 3/4 ngƣời bệnh là nam giới. Bệnh mãn
tính và tiến triển chậm theo thời gian.
II. CHẨN ĐOÁN
1. Công việc chẩn đoán
1.1. Hỏi bệnh
- Thời điểm khởi phát triệu chứng
- Các thuốc đang sử dụng (Phenothiazine, thioxanthene, reserpine)
- Tiền sử (chấn thƣơng sọ não, viêm não, tai biến mạch não, ngộ độc CO,
Mangan, gia đình)
- Tình trạng chức năng trƣớc đây
- Các khiếm khuyết chức năng hiện tại
1.2. Khám lâm sàng: Các triệu chứng sớm thƣờng nhẹ và tiến triển từ từ
- Run: thƣờng gặp, xuất hiện rõ khi nghỉ ngơi, giảm khi vận động chú ý
và xuất hiện lại khi chi duy trì một tƣ thế. Run thƣờng xuất hiện sớm ở một bên,
khởi đầu run có nhịp ở ngón cái và ngón trỏ kiểu vấn thuốc, tần số 4 – 7Hz, theo
thời gian có thể lan xuống chân, qua bên đối diện, trƣờng hợp nặng run cả môi,
lƣỡi, cằm.
- Cứng cơ: do tăng trƣơng lực cơ, cứng cơ trở nên rõ ràng khi ngƣời
khám cố gắng di chuyển các khớp thì có những cử cử động giật ngắn gọi là dấu
bánh xe răng cƣa, rõ ở cổ tay. Cứng cơ xảy ra ƣu thế ở cơ gấp thân và chi.
- Bất động: do vận động chậm (khởi đầu và tốc độ cử động chậm chạp)
và giảm vận động (động tác nghèo nàn, giảm biên độ). Thực hiện các công việc
sinh hoạt hàng ngày khó khăn, các động tác tinh tế ngón tay bị giới hạn, hai tay
không ve vẩy khi đi, vẻ mặt bất động, ít biểu lộ cảm xúc, cử động môi lƣỡi
chậm, ít nuốt. Chữ viết nhỏ dần rồi ngƣng lại. Giọng nói nhỏ, không âm điệu,
phát âm không rõ. dáng đi và thăng bằng bị rối loạn làm bệnh nhân dễ ngã.
305
- - Các biểu hiện khác: rối loạn lo âu, trầm cảm, rối loạn thần kinh thực
vật, đau nhức các cơ trục và chi, tăng tiết nƣớc bọt, viêm tuyến bả nhờn, cơn đỏ
bừng mặt, sa sút trí tuệ.
1.3. Chỉ định xét nghiệm cận lâm sàng
- Chụp cắt lớp vi tính (CT scan)
- Chụp cộng hƣởng từ (MRI) sọ não có giá trị chẩn đoán phân biệt.
2. Chẩn đoán xác định: dựa vào bốn yếu tố gồm
- Đặc điểm lâm sàng
- Khởi phát triệu chứng ƣu thế một bên rồi lan sang bên đối diện
- Diễn tiến chậm
- Đáp ứng điều trị với Levodopa.
3. Chẩn đoán phân biệt
- Run vô căn: tồn tại khi hoạt động, giảm khi nghỉ ngơi, tăng khi lo âu,
xúc cảm, có yếu tố gia đình.
- Hội chứng Parkinson do thuốc: khởi phát bán cấp, triệu chứng xuất hiện
hai bên, run xuất hiện sớm, có thể kèm theo múa giật, mủa vờn, loạn trƣơng lực
cơ.
- Hội chứng Parkinson do tổn thƣơng mạch máu: do nhồi máu não nhiều
lần ở nhân đuôi, nhân bèo, có thể kèm theo rối loạn cảm giác, sa sút trí tuệ, tăng
phản xạ.
- Hội chứng Parkinson do chấn thƣơng: thƣờng gặp ở ngƣời đánh môn
quyền anh với những chấn thƣơng đầu thƣờng xuyên.
4. Chẩn đoán nguyên nhân
Chƣa rõ, có vài giả thuyết do hiện diện gốc tự do, độc tố môi trƣờng làm
chết tế bào chất đen hay di truyền.
III. PHỤC HỒI CHỨC NĂNG VÀ ĐIỀU TRỊ
1. Nguyên tắc phục hồi chức năng và điều trị
Cần điều trị phối hợp giữa nội khoa, phục hồi chức năng và tâm lý trị liệu
nhằm ngăn ngừa sự tiến triển và rối loạn thứ phát do khiếm khuyết vận động.
2. Các phƣơng pháp và kỹ thuật phục hồi chức năng
2.1. Gia tăng chức năng hô hấp: tập thở phối hợp các bài tập kích thích
cảm thụ bản thể thần kinh cơ (PNF) với mẫu gấp dang xoay ngoài hai tay trong
vị thế ngồi.
306
- 2.2. Duy trì, gia tăng khả năng kiểm soát tƣ thế: tập các bài tập giúp
bệnh nhân thẳng cổ, duỗi lƣng trên bóng. Bệnh nhân nằm ngửa dựa lƣng trên
bóng kết hợp cử động gấp hai tay.
2.3. Giảm co cứng cơ: kéo dãn những nhóm cơ co cứng nhƣ cơ gấp
hông, gấp gối, ngực lớn, tròn lớn, lƣng rộng, duỗi hông, áp hông.
2.4. Duy trì tầm vận động các khớp (ROM): tập các bài tập chủ động
trợ giúp hết tầm.
2.5. Gia tăng điều hợp, linh hoạt tay, chân, kiểm soát thân: tập chƣơng
trình Frenkel, khởi động nhịp nhàng các mẫu PNF tay, chân trong các vị thế
khác nhau. Tập các bài tập kiểm soát thân với bóng, kỹ thuật PNF.
- Tƣ thế ngồi:
+ Một tay đƣa lên (mắt luôn nhìn theo tay) từ từ chéo qua mặt để đặt đầu
các ngón lên sau vai bên kia (tay còn lại để nghỉ). Đổi tay tập lại nhƣ trên (3-4
lần).
+ Đƣa hai tay về phía trƣớc, 2 bàn tay áp sát 2 bàn tay của kĩ thuật viên, kĩ
thuật viên chuyển áp lực qua từng tay, đồng thời làm động tác gập duỗi khuỷu.
- Tƣ thế bò: bò tiến, bò lùi, đƣa lên từng tay, từng chân, đƣa cùng 1 tay và
1 chân đối diện, đƣa 2 tay cùng lúc.
- Tƣ thế quỳ: đƣa 2 tay dang ngang, ra trƣớc, lên đầu.
- Tƣ thế đứng:
+ Một tay cầm hai trụ bằng nhựa nặng hay bằng cao su hoặc hai quả bóng
quần vợt, luân phiên tung lên và hứng từng quả một.
+ Nhồi bóng, nhảy chụp bóng, chạy tại chỗ, đi hay tay đung đƣa mạnh,
gối gập cao, nhịp nhàng,
+ Hai tay cầm một gậy làm động tác duỗi và xoay thân sang phải, trái.
- Dáng đi: Tập đi (dùng các dụng cụ giúp tăng dần trọng lƣợng chân và
tay…)
2.6. Gia tăng kiểm soát nhóm cơ vùng mặt: bài tập kiểm soát, xoa bóp
nhóm cơ mặt.
2.7. Hoạt động trị liệu: các bài tập khéo léo của bàn tay nhƣ dệt (khung
dệt tay), in bông trên vải hay trên giấy, nhồi và nặn hình đồ vật bằng các chất
dẻo, gắn, xếp hình.
2.8. Ngôn ngữ trị liệu: các bài tập cử động miệng, lƣỡi và tăng cƣờng
khả năng phát âm.
307
- 3. Điều trị thuốc
- Điều trị triệu chứng: khi bệnh còn ở giai đoạn bù, sử dụng những thuốc
kháng cholinergique (Trihexylphenidyl, Benztrophine); Amantadine; Levodopa
(Sinamet, Madopar); đồng vận dopamine (Pramipexole, cabergoline, ropinirole);
thuốc bảo vệ thần kinh (Selegiline, rasagiline); thuốc ức chế COMT
(Entacarpone, tolcarpone).
4. Các điều trị khác:
4.1. Tâm lý: giải thích, động viên khích lệ bệnh nhân thực hiện nếp sống
sinh hoạt, tránh mọi lo lắng, an tâm điều trị.
4.2. Dinh dƣỡng: chế độ ăn cân bằng đầy đủ dinh dƣỡng, chất xơ, canxi.
4.3.Điều trị phẩu thuật hay kích thích não sâu: ở đồi thị hay cầu nhạt,
đƣợc chỉ định khi điều trị nội khoa thất bại. Phẫu thuật đƣợc chỉ định và thực
hiện ở các trung tâm chuyên sâu.
IV. THEO DÕI VÀ TÁI KHÁM
1. Chƣơng trình về nhà: các bài tập về nhà với mục đích làm giảm co
cứng cơ, điều hợp và duy trì hoạt động thể chất cho BN.
2. Theo dõi và thời gian tái khám:
- BN còn đi lại, tự phục vụ: tái khám lại hàng tháng để điều chỉnh thuốc,
phát hiện giai đoạn bật tắt, kiểm tra sự tuân thủ và bổ sung chƣơng trình tập tại
nhà.
- BN không tự chăm sóc bản thân, nằm tại giƣờng: tái khám 3 - 6 tháng,
tập luyện và sinh hoạt cá nhân dựa hoàn toàn vào ngƣời nhà và chƣơng trình
phục hồi chức năng dựa vào cộng đồng tai địa phƣơng.
308
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
