Qui hoạch bãi chôn lấp chất thải rắn

Chia sẻ: Pham Minh Tuan | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:29

Thêm vào BST

Báo xấu

141
lượt xem 38
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Sự an toàn lâu dài của việc chôn lấp chất thải rắn là một yếu tố quan trọng trong quản lý tổ hợp chất thải rắn. Các chất thải tồn đọng là các thành phần rác không thể tái sinh, là những chất còn lại sau khi thu hồi vật chất, chuyển đổ sản phẩm hay thu hồi năng lượng.Trước đây chất thải rắn thường vứt trên bề mặt đất hay trên biển. Ngày nay, chôn lấp rác trong đất là giải pháp chính....

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Qui hoạch bãi chôn lấp chất thải rắn

QUI HOẠCH B·i ch«n lÊp chÊt th¶i r¾n Trung tâm Nghiên cứu Bảo vệ Môi trường -Đại học Đà Nẵng 1. Giíi thiÖu Sù an tßan l©u dµi cña viÖc ch«n Êp chÊt th¶i r¾n lµ mét yÕu tè quan träng trong qu¶n lý tæng hîp chÊt th¶i r¾n. C¸c chÊt th¶i tån ®äng lµ c¸c thµnh phÇn r¸c kh«ng thÓ t¸i sinh, lµ nh÷ng chÊt cßn l¹i sau khi thu håi vËt chÊt, chuyÓn ®æ s¶n phÈm hay thu håi n¨ng lîng. Tríc ®©y chÊt th¶i r¾n thêng vøt trªn mÆt ®Êt hay trªn biÓn. Ngµy nay, ch«n lÊp r¸c trong ®Êt lµ gi¶i ph¸p chÝnh. Qui ho¹ch, thiÕt kÕ vµ vËn hµnh b·i ch«n lÊp r¸c hiÖn ®¹i ®ßi hái vËn dông kiÕn thøc cña nhiÒu ngµnh khoa häc kh¸c nhau, bao gåm: - M« t¶ ph¬ng ph¸p ch«n lÊp chÊt th¶i r¾n bao gåm c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn m«i trêng vµ c¸c qui ph¹m. - D¹ng b·i ch«n lÊp r¸c vµ ph¬ng ph¸p ch«n lÊp - Qui ho¹ch b·i ch«n lÊp r¸c - Qu¶n lý khÝ r¸c - KiÓm sãat níc r¸c - C¸c ®Æc tÝnh vÒ cÊu tróc b·i ch«n lÊp r¸c - Quan tr¾c chÊt lîng m«i trêng - MÆt b»ng b·i ch«n lÊp r¸c - X©y dùng kÕ ho¹ch vËn hµnh b·i ch«n lÊp r¸c - §ãng b·i vµ quan tr¾c m«i trêng sau khi ®ãng b·i - TÝnh tãan thiÕt kÕ b·i ch«n lÊp r¸c Kinh nghiÖm cho thÊy ch«n lÊp r¸c lµ biÖn ph¸p kinh tÕ vµ Ýt g©y « nhiÔm m«i trêng nhÊt trong xö lý chÊt th¶i r¾n. MÆt dï cho tíi nay, chÊt th¶i r¾n ®îc gi¶m thiÓu nhê c¸c biÖn ph¸p t¸i sinh, t¸i chÕ, phôc håi vËt chÊt vµ n¨ng l¬ng nhng lîng r¸c cßn l¹i ph¶i ®îc ch«n lÊp vÉn lµ kh©u quan träng trong tßan bé chiÕn lîc qu¶n lý chÊt th¶i r¾n. Qu¶n lý b·i ch«n lÊp r¸c bao gåm qui ho¹ch, thiÕt kÕ, vËn hµnh, ®ãng b·i vµ kiÓm sãat sau khi ®ãng b·i. H×nh 1: a. Ho¹t ®éng ë b·i r¸c kü thuËt b. B·i r¸c hë Bíc ®Çu tiªn lµ chuÈn bÞ mÆt b»ng ®Ó x©y dùng b·i r¸c. N¬i ch«n lÊp r¸c cÇn tháa m·n nh÷ng tiªu chÝ qui ®Þnh cña Nhµ níc vÒ qui ho¹ch sö dông ®Êt, vÒ b¶o vÖ m«i trêng... Sau ®ã, nÕu khu vùc dù kiÕn x©y dùng b·i ch«n lÊp r¸c cã nguån níc 1
(suèi...) th× cÇn ph¶i ®æi híng chóng. Sau ®ã tiÕn hµnh x©y dùng ®êng néi bé vµ rµo ch¾n. Bíc tiÕp theo lµ ®µo hè ch«n lÊp vµ chuÈn bÞ c¸c kü thuËt ®¸y b·i còng nh trªn bÒ mÆt. Nh÷ng b·i r¸c hiÖn ®¹i ®îc x©y dùng vµ ho¹t ®éng tõng phÇn. Do ®ã chØ mét bé phËn nhá cña bÒ mÆt b·i r¸c cÇn ®îc b¶o vÖ ®Ó tr¸nh t¸c ®éng cña ma giã B¶o vÖ vµ duy KiÓm sãat t u líp ®Êt phñ níc mÆt KiÓm sãat khÝ r¸c Líp phñ cuèi Sö dông khÝ r¸c M¬ng dÉn níc mÆt C¸c qu¸ tr×nh diÔn ra trong b·i r¸c Thu gom khÝ r¸c Líp chèng thÊm Xö lý Thu gom níc r¸c níc r¸c C©n §æ r¸c KiÓm sãat níc r¸c Quan tr¾c m«i trêng Ho¹t ®éng cña b·i r¸c H×nh 2: C¬ së h¹ tÇng cña b·i ch«n lÊp r¸c hîp vÖ sinh trong thêi gian ng¾n. èng thu gom Thªm vµo ®ã, viÖc ®µo hè níc r¸c r¸c ®îc tiÕn hµnh tõng ®ît, ch«n lÊp tíi ®©u, ®µo tíi ®ã. §Êt ®µo lªn ®îc ®æ ë khu vùc cha ®µo gÇn Chèng thÊm khu vùc ho¹t ®éng vµ ®îc dïng ®Ó che phñ c¸c èng thu gom líp r¸c nªn viÖc ®µo thªm khÝ r¸c ®Êt ®îc h¹n chÕ tèi ®a. §Ó h¹n chÕ gi¸ thµnh, ngêi ta u tiªn cho viÖc sö dông vËt liÖu che phñ b·i ngay t¹i chç. ViÖc Khoang chøa r¸c ®Çu tiªn lµ ®µo hè r¸c xuèng ®é s©u theo thiÕt kÕ Líp phñ cuèi Trång c©y b¶o vÖ Khoang chøa r¸c vµ gi÷ l¹i ®Êt ®îc ®µo ®Ó èng thu gom khÝ r¸c sö dông vÒ sau. HÖ thèng quan tr¾c níc ngÇm cÇn ®îc l¾p ®Æt tríc khi tiÕn hµnh c«ng t¸c chuÈn bÞ Chèng thÊm ®¸y b·i r¸c. D¹ng h×nh Thu gom häc cña ®¸y b·i r¸c ®îc Níc r¸c thiÕt kÕ sao cho cã thÓ tËp H×nh 3: MÆt c¾t ngang cña b·i ch«n lÊp r¸c hîp vÖ sinh trung níc r¸c ®Ó thu 2
gom. èng thu gom níc r¸c cã thÓ ®îc ®Æt trong hoÆc trªn mét líp c¸t thÊm lãt trªn ®¸y b·i. Líp c¸t thÊm nµy ®îc më réng ®Õn thµnh nghiªng cña b·i ch«n lÊp. C¸c ®êng èng thu håi khÝ r¸c n»m ngang cã thÓ ®Æt trong líp r¸c díi ®¸y b·i r¸c. Khi c¸c thµnh phÇn h÷u c¬ dÔ bay h¬i VOC tõ c¸c líp r¸c míi tho¸t ra nhiÒu ngêi ta ph¶i t¹o ra ®é ch©n kh«ng ®Ó hót chóng qua nh÷ng líp r¸c ®· Bíc 1: §æ r¸c hßan tÊt. KhÝ r¸c ®îc sö dông sau khi ®· khö VOCs. Tríc khi b¾t ®Çu ch«n lÊp r¸c, ngêi ta ph¶i ®¾p mét thµnh ng¨n giã ë cuèi b·i (theo chiÒu giã) ®Ó ng¨n chÆn sù khuÕch t¸n chÊt « Bíc 2: Ban r¸c thµnh líp máng nhiÔm trong khu vùc. §èi víi b·i r¸c d¹ng hè, ngêi ta tËn dông ®Êt ®µo lªn tõ hè r¸c ®Ó ®¾p thµnh ch¾n giã. Bíc 3: NÐn chÆt r¸c Mét khi c¸c ®iÒu kiÖn tiÕp nhËn ®· ®îc chuÈn bÞ H×nh 4: C¸c bíc ch«n lÊp r¸c ë b·i r¸c xong, bíc tiÕp theo lµ ®Æt chÊt th¶i r¾n vµo b·i ch«n lÊp. R¸c sau khi ®æ ra ®îc xe òi ®Èy lªn phÝa trªn vµ ban ra hai bªn. Tïy thuéc khèi lîng r¸c ch«n lÊp, sau mét kháang thêi gian nhÊt ®Þnh, thêng lµ mét ngµy, r¸c ®îc c« lËp l¹i thµnh mét líp cã bÒ dµy tõ 18 ®Õn 24 in. BÒ dµi cña mÆt häat ®éng thay ®æi theo kÝch thíc cña b·i r¸c. MÆt ho¹t ®éng cña b·i r¸c lµ mÆt tiÕp nhËn r¸c. BÒ réng cña khoang chøa r¸c thay ®æi tõ 10 ®Õn 30 ft còng phô thuéc vµo thiÕt kÕ b·i ch«n lÊp r¸c. TÊt c¶ c¸c mÆt ngßai cña c¸c líp chøa r¸c ®îc che phñ bëi mét líp ®Êt hay vËt liÖu thay thÕ kh¸c cã bÒ dµy tõ 6 ®Õn 12 in. Sau khi ®· hßan tÊt mét sè khoang theo chiÒu ®øng, ngêi ta l¹i ch«n nh÷ng èng thu khÝ r¸c n»m ngang. Tr×nh tù ch«n lÊp cø tiÕp tôc nh vËy cho ®Õn khi b·i r¸c ®¹t ®îc chiÒu cao theo qui ®Þnh cña thiÕt kÕ. Tïy thuéc chiÒu s©u cña b·i ch«n lÊp, ngêi ta cã thÓ ®Æt thªm c¸c èng thu gom níc r¸c ë nh÷ng líp r¸c phÝa H×nh 5: Ph¬ng tiÖn c¬ giíi chuyªn dïng phôc vô ho¹t ®éng cña trªn. b·i ch«n lÊp r¸c hiªn ®¹i 3
Líp phñ trªn cïng ®îc thùc hiÖn sau khi b·i r¸c ®· ®¹t chiÒu cao qui ®Þnh. Líp phñ cuèi cïng nµy nh»m Líp phñ cuèi h¹n chÕ níc ma thÊm níc vµo trong b·i. §Ó MÆt b»ng chèng xãi mßn, ngêi ta Líp phñ cuèi dèc nghiªng trång c©y vµ mét líp Khoang chøa r¸c §é dèc 3:1 th¶m thùc vËt bªn trªn Líp phñ líp phñ. C¸c èng lÊy khÝ t rung gian 6 in ChiÒu cao chøa r¸c khoang r¸c theo ph¬ng ®øng Líp phñ R¸c nÐn h»ng ngµy ®îc l¾p ®Æt vµo b·i xuyªn qua c¸c líp r¸c ®· BÒ réng Khoang r¸c hßan tÊt viÖc ch«n lÊp. Líp phñ HÖ thèng trung gian 6 in chèng thÊm Trong qu¸ tr×nh H×nh 6: MÆt c¾t ngang cña c¸c khoang chøa r¸c vËn hµnh b·i r¸c, ngêi ta ph¶i thêng xuyªn tu söa, n©ng cÊp líp phñ trªn cïng ®ång thêi víi viÖc duy tu, b¶o dìng hÖ thèng thu håi khÝ vµ níc r¸c. Sau khi b·i r¸c ®· B·i r¸c ®· hßan tÊt Líp chèng thÊm ®Çy vµ hßan tÊt c¸c c«ng ®äan ®ãng b·i, viÖc quan èng thu gom khÝ r¸c tr¾c m«i trêng vµ b¶o tr× b·i r¸c cÇn ph¶i ®îc duy tr× sau mét thêi gian nhÊt ®Þnh (thêng tõ 30 Qu¹t hót ®Õn 50 n¨m). §iÒu ®Æc Tiªu thô gas biÖt quan träng lµ duy tu èng l Êy gas §Êt sÐt vµ söa ch÷a bÒ mÆt b·i HÖ thèng lµm r¸c ®Ó ®¶m b¶o thãat s¹ch gas GiÕng gas níc, hÖ thèng kiÓm sãat R¸c nÐn khÝ r¸c vµ níc r¸c ph¶i Líp chèng thÊm ®îc b¶o tr×, hÖ thèng H×nh 7: HÖ thèng thu håi khÝ r¸c quan tr¾c m«i trêng cÇn ho¹t ®éng liªn tôc. C¸c vÊn ®Ò cÇn quan t©m ®Õn MÆt nghiªng MÆt nghiªng b·i ch«n lÊp chÊt th¶i r¾n cña líp r¸c ng¨n níc r¸c èng thu gom níc r¸c C¸c vÊn ®Ò cÇn quan t©m ®Õn b·i ch«n lÊp r¸c bao gåm: Líp chèng thÊm DÞch chuyÓn 1. KhÝ r¸c kh«ng kiÓm sãat níc r¸c thãat ra khái b·i g©y mïi h«i èng thu gom níc r¸c Líp ®Êt b¶o vÖ 2. HiÖu øng nhµ kÝnh do khÝ r¸c cã lç xung quanh Mµng läc b»ng khuÕch t¸n vµo kh«ng khÝ v¶i ®Þa chÊt 3. Níc r¸c tho¸t ra khái líp Líp c¸t chèng thÊm ngÊm vµo níc Líp v¶i ®Þa chÊt Mµng läc b»ng ngÇm hay g©y « nhiÔm níc chèng thÊm v¶i ®Þa chÊt Líp v¶i ®Þa chÊt Sái mÆt Líp ®Êt sÐt nÐn t ¨ng cêng 4. C¸c lo¹i mÇm bÖnh sinh ra do H×nh 8: HÖ thèng thu gom níc r¸c s¬ hë trong qu¶n lý vÖ sinh b·i r¸c 4
5. C¸c t¸c ®éng ®Õn søc kháe vµ m«i trêng do c¸c chÊt th¶i ®éc h¹i ch«n lÊp lÉn lén víi r¸c th¶i sinh ho¹t. Môc tiªu cña viÖc thiÕt kÕ vµ vËn hµnh b·i ch«n lÊp r¸c hiÖn ®¹i lµ h¹n chÕ c¸c t¸c ®éng tiªu cùc cña c¸c yÕu tè nµy. 2 Ph©n lo¹i b·i ch«n lÊp r¸c Trong phÇn nµy chóng ta sÏ nghiªn cøu - HÖ thèng ph©n läai b·i ch«n lÊp r¸c sö dông phæ biÕn hiÖn nay - C¸c d¹ng b·i ch«n lÊp r¸c 2.1. HÖ thèng ph©n lo¹i b·i ch«n lÊp r¸c Theo tÝnh chÊt cña r¸c, dï cã nhiÒu hÖ thèng ph©n lo¹i b·i ch«n lÊp r¸c kh¸c nhau nhng hÖ thèng ph©n lo¹i cña Bang California n¨m 1984 cã lÏ lµ hÖ thèng ph©n lo¹i ®îc sö dông réng r·i nhÊt ë c¸c níc ph¸t triÓn. Theo ®ã cã 3 läai b·i ch«n lÊp r¸c: I. B·i ch«n lÊp chÊt th¶i ®éc h¹i II. B·i ch«n lÊp chÊt th¶i chØ ®Þnh III. B·i ch«n lÊp chÊt th¶i ®« thÞ ChÊt th¶i chØ ®Þnh lµ chÊt th¶i kh«ng ®éc h¹i nhng nã cã thÓ th¶i ra nh÷ng chÊt g©y « nhiÔm nguån níc vît qu¸ giíi h¹n cho phÐp. CÇn chó ý r»ng hÖ thèng ph©n lo¹i nµy chØ quan t©m ®Õn b¶o vÖ nguån níc, kh«ng xem xÐt ®Õn t¸c ®éng cña khÝ r¸c ®èi víi m«i trêng kh«ng khÝ. 2.2. C¸c d¹ng b·i ch«n lÊp r¸c Theo kiÓu ch«n lÊp r¸c, ngêi ta cã thÓ ph©n ra c¸c lo¹i b·i sau: + B·i r¸c truyÒn thèng ch«n lÊp lÉn lén r¸c th¶i ®« thÞ + B·i ch«n lÊp r¸c ®· nghiÒn + B·i ch«n lÊp chÊt th¶i r¾n ®Æc biÖt 1. B·i ch«n lÊp hçn hîp chÊt th¶i ®« thÞ PhÇn lín c¸c b·i ch«n lÊp chÊt th¶i r¾n ®îc thiÕt kÕ ®Ó ch«n lÊp chÊt th¶i ®« thÞ hçn hîp. NhiÒu b·i r¸c lo¹i nµy cã thÓ tiÕp nhËn mét khèi lîng giíi h¹n chÊt th¶i c«ng nghiÖp kh«ng ®éc hai vµ bïn tõ c¸c nhµ m¸y xö lý níc th¶i. Trong vËn hµnh b·i ch«n lÊp, sau khi hßan tÊt mét líp r¸c, ngêi ta tr¶i lªn mÆt mét líp phñ trung gian. Thêng dïng ®Êt lµm líp phñ. ë nh÷ng n¬i khan hiÕm ®Êt, ngêi ta cã thÓ dïng c¸c lo¹i vËt liÖu thay thÕ kh¸c nh chÊt h÷u c¬ ph©n r· tõ s©n vên, vËt liÖu do th¸o dì nhµ cöa lµm líp phñ trung gian. MÆt kh¸c, ngêi ta còng cã thÓ ®µo r¸c ®· ph©n hñy ë c¸c b·i r¸c bá hoang hay ®· ®ãng cöa ®Ó lµm vËt liÖu che phñ trung gian sau khi ®· thu håi kim lo¹i. Trong mét sè trêng hîp, ®Ó t¨ng hiÖu qu¶ ch«n lÊp r¸c, ngêi ta sö dông r¸c ®· ph©n hñy cña b·i r¸c cò lµm líp che phñ trung 5
gian cña b·i ch«n lÊp míi; sau tßan bé r¸c ë b·i r¸c cò ®· lÊy hÕt, ngêi ta tiÕn hµnh l¾p ®Æt c¸c c¬ së kü thuËt ®Ó ®a nã vµo ho¹t ®éng trë l¹i. 2. B·i r¸c ch«n lÊp chÊt th¶i r¾n ®· nghiÒn Mét ph¬ng ph¸p ch«n lÊp míi ®îc sö dông ë Mü lµ nghiÒn nhá chÊt th¶i r¾n tríc khi ch«n lÊp. Khi nghiÒn khèi lîng riªng cña chÊt th¶i r¾n t¨ng h¬n 35% so víi r¸c cha nghiÒn vµ khi ch«n lÊp ®«i khi kh«ng cÇn líp phñ trung gian. Trong trêng hîp cÇn thiÕt, ngêi ta chØ cÇn phñ mét líp ®Êt máng do r¸c nghiÒn ®îc nÐn chÆt thµnh bÒ mÆt b»ng ph¼ng. Nhîc ®iÓm cña ph¬ng ph¸p nµy lµ cÇn cã hÖ thèng nghiÒn r¸c vµ mÆt kh¸c, cÇn ph¶i dµnh mét phÇn b·i r¸c ®Ó ch«n lÊp nh÷ng chÊt kh«ng thÓ nghiÒn ®îc. Tuy nhiªn u ®iÓm lín nhÊt cña nã lµ tiÕt kiÖm ®îc ®Êt vµ chÊt th¶i nghiÒn ch«n lÊp ë b·i sau thêi gian ph©n hñy cã thÓ sö dông lµm ph©n compost hay dïng lµm vËt liÖu phñ trung gian cña c¸c b·i r¸c míi. Do vËy ph¬ng ph¸p ch«n lÊp r¸c nghiÒn cã lîi thÕ ë nh÷ng n¬i ®Êt ®ai h¹n chÕ. 3. B·i ch«n lÊp c¸c thµnh phÇn chÊt th¶i r¾n ®Æc biÖt: B·i ch«n lÊp c¸c thµnh phÇn chÊt th¶i r¾n ®Æc biÖt gäi lµ b·i monofill (b·i ch«n lÊp riªng). Tro cña lß ®èt r¸c, ami¨ng... vµ nh÷ng chÊt th¶i t¬ng tù kh¸c ®îc gäi lµ chÊt th¶i ®Æc biÖt, thêng ®îc ch«n lÊp ë b·i riªng nh»m c« lËp chóng víi r¸c th¶i chung cña thµnh phè. ChÊt th¶i ®em ch«n lÊp ë b·i r¸c riªng nµy cã thÓ chøa nh÷ng chÊt h÷u c¬ (ch¼ng h¹n chÊt kh«ng ch¸y hÕt trong tro cña lß ®èt r¸c) ph¸t sinh mïi h«i. V× vËy ®èi víi b·i ch«n lÊp monofill, hÖ thèng thu håi khÝ gas cÇn cã thªm bé phËn khö mïi. 4. C¸c d¹ng b·i ch«n lÊp r¸c kh¸c Thµnh ®Êt Líp phñ cuèi Ngßai c¸c ph¬ng ph¸p ch«n lÊp r¸c truyÒn thèng ®· m« t¶ trªn ®©y, ngêi ta còng ¸p dông c¸c ph¬ng ph¸p ch«n lÊp ®Æc biÖt nh»m nh÷ng môc ®Ých kh¸c nhau B·i r¸c d¹ng hè trong qu¶n lý tæng hîp chÊt th¶i r¾n. C¸c lo¹i b·i r¸c ®Æc biÖt nµy cã thÓ kÓ: Thµnh ®Êt - B·i ch«n lÊp chÕ biÕn khÝ Khoang r¸c Líp phñ cuèi - B·i ch«n lÊp s¶n xuÊt compost . B·i ch«n lÊp chÕ biÕn khÝ: §Ó thu håi tèi B·i r¸c d¹ng b»ng ®a khi r¸c tõ sù ph©n hñy kþ khÝ chÊt th¶i §Ønh b·i r¸c r¾n ngêi ta ph¶i thiÕt kÕ b·i r¸c mét c¸ch M¬ng thãat níc ®Æc biÖt. Ch¼ng h¹n thiÕt kÕ ®é s©u b·i r¸c Líp phñ cuèi thÝch hîp, kh«ng cã líp phñ trung gian, tuÇn hßan níc r¸c ®Ó gia tèc qu¸ tr×nh ph©n hñy sinh häc... M Æt ®Êt nguyªn thñy B·i r¸c dèc nghiªng . B·i ch«n lÊp s¶n xuÊt compost: §Ó ®¹t ®îc môc ®Ých nµy, b·i r¸c chØ tiÕp nhËn H×nh 9: C¸c kiÓu ch«n lÊp r¸c chÊt h÷u c¬ ®îc ph©n läai tõ r¸c th¶i ®« 6
thÞ. Qu¸ tr×nh ph©n hñy sinh häc ®îc gia tèc b»ng c¸ch t¨ng ®é Èm cña r¸c, lµm tuÇn hßan níc r¸c hay phun níc lÊy tõ c¸c nhµ m¸y xö lý níc th¶i. Nh÷ng chÊt bÞ ph©n r· ë b·i r¸c ®îc thu håi vµ trë thµnh vËt liÖu lµm líp phñ trung gian cña b·i r¸c míi, khoang chøa r¸c trèng l¹i ®îc t¸i sö dông. 3 Ph¬ng ph¸p ch«n lÊp r¸c C¸c ph¬ng ph¸p chÝnh ®îc dïng ®Ó ch«n lÊp chÊt th¶i r¾n sinh ho¹t gåm: - §µo hè - §¾p thµnh - BËc thang . Ph¬ng ph¸p ch«n lÊp ë hè r¸c: Ph¬ng ph¸p ch«n lÊp r¸c b»ng c¸ch ®µo hè lµ lý tëng khi mùc níc ngÇm c¸ch xa mÆt ®Êt vµ cã thÓ sö dông vËt liÖu che phñ cã s½n t¹i chç. Víi ph¬ng ph¸p nµy, chÊt th¶i r¾n ®îc chøa trong c¸c « ®µo trong ®Êt. §Êt ®µo lªn tõ c¸c « nµy ®îc dïng ®Ó lµm líp phñ hµng ngµy vµ líp phñ cuèi cïng. Díi ®¸y c¸c «, ngêi ta lãt mét líp mµng tæng hîp hay ®Êt sÐt hoÆc kÕt hîp c¶ hai ®Ó g¨n chÆn sù dÞch chuyÓn cña khÝ r¸c vµ níc r¸c. C¸c « chøa r¸c thêng cã d¹ng h×nh vu«ng víi c¹nh 1000ft, ®é dèc thµnh « tõ 1,5:1 ®Õn 2:1 hoÆc d¹ng hµo ch÷ nhËt cã chiÒu dµi thay ®æi tõ 200 ®Õn 1000ft, chiÒu s©u tõ 3 ®Õn 10ft vµ chiÒu réng tõ 15 ®Õn 50ft . Ph¬ng ph¸p ch«n lÊp r¸c ë b·i r¸c ®îc x©y thµnh trªn mÆt ®Êt Ph¬ng ph¸p nµ ®îc ¸p dông khi viÖc ®µo hè hay hµo lµm « ch«n lÊp r¸c kh«ng phï hîp, ch¼ng h¹n kháang c¸ch tõ mÆt ®Êt ®Õn mùc níc ngÇm thÊp. Còng gièng nh trªn, viÖc chuÈn bÞ b·i bao gåm tr¶i mµng chèng thÊm ë ®¸y b·i (trªn mÆt ®Êt) vµ trªn ®ã l¾p ®Æt hÖ thèng thu gom níc r¸c. VËt liÖu phñ r¸c ®îc chë tõ n¬i kh¸c ®Õn. Nh ®· nãi ë trªn, ë nh÷ng vïng ®Êt ®ai khan hiÕm, r¸c th¶i ®· ph©n hñy tõ b·i r¸c cò cã thÓ ®îc dïng lµm líp phñ trung gian. MÆt kh¸c, ngêi ta cã thÓ dïng líp phñ t¹m thêi di chuyÓn ®îc b»ng ®Êt hay mµng ®Þa chÊt. Líp phñ t¹m thêi nµy ®Æt trªn líp r¸c ®· hßan tÊt cã thÓ lÊy ®i khi b¾t ®Çu ch«n líp r¸c bªn trªn. . Ph¬ng ph¸p ch«n lÊp theo triÒn nói Thung lòng, sên nói, hÇm má cò còng cã thÓ ®îc sö dông lµm b·i ch«n lÊp r¸c. Kü thuËt ch«n lÊp r¸c ë nh÷ng b·i nµy thay ®æi theo ®Þa h×nh cña khu vùc, tÝnh chÊt cña vËt liÖu che phñ cã s½n t¹i khu vùc ch«n lÊp r¸c, c¸ch bè trÝ thiÕt bÞ kiÓm sãat khÝ r¸c vµ níc r¸c vµ ®êng vµo khu vùc ch«n lÊp r¸c. KiÓm sãat níc mÆt thêng lµ mét tiªu chÝ quan träng trong viÖc ph¸t triÓn b·i ch«n lÊp r¸c kiÓu nµy. Thêng viÖc ch«n lÊp b¾t ®Çu ë líp thÊp vµ kÕt thóc ë líp cao theo ®é nghiªng thiÕt kÕ ®Ó tr¸nh ø ®äng níc ma. Nh vËy b·i r¸c sÏ gåm c¸c líp nghiªng s¾p nèi tiÕp nhau nh ph¬ng ph¸p x©y thµnh m« t¶ trªn ®©y. NÕu ®¸y thung lòng t¬ng ®èi ph¼ng, líp r¸c ban ®Çu cã thÓ ®îc ch«n lÊp theo ph¬ng ph¸p ®µo hè nh ®· m« t¶. YÕu tè c¬ b¶n quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng cña ph¬ng ph¸p ch«n lÊp däc theo triÒn nói lµ sù cã s½n cña vËt liÖu sö dông cho c¸c líp phñ trung gian vµ líp phñ cuèi cïng. VËt liÖu nµy cã thÓ ®îc ®µo lªn tõ sên nói kh¸c hay lÊy lªn ®¸y thung lòng tríc khi l¾p ®Æt líp chèng thÊm. B·i r¸c tËn dông tõ c¸c con suèi chÕt hay hÇm má cò thêng kh«ng cã ®ñ ®Êt phñ v× vËy vËt liÖu nµy ph¶i ®îc chë tõ n¬i kh¸c ®Õn. Khi ®ã r¸c ®· ph©n hñy tõ c¸c b·i r¸c cò cã thÓ ®îc sö dông lµm líp phñ trung gian. 7
4 C¸c tiªu chÝ lùa chän ®Þa ®iÓm b·i ch«n lÊp r¸c 4.1 C¸c tiªu chÝ qui ho¹ch b·i ch«n lÊp r¸c ë ViÖt Nam Tríc khi th«ng t liªn tÞch sè 01/2001 ®îc ban hµnh, cã rÊt Ýt c¸c híng dÉn vÒ lùa chän ®Þa ®iÓm vµ thiÕt kÕ b·i ch«n lÊp. MÆc dï tÊt c¶ c¸c tiªu chÝ ®· vµ ®ang ®îc sö dông trong thùc tÕ nhng phÇn lín c¸c tiªu chÝ nµy còng cha ®îc qui ®Þnh cô thÓ trong bÊt kú v¨n b¶n luËt chÝnh thøc nµo. ChØ cã tiªu chÝ ®Çu tiªn ®îc ®Ò cËp ®Õn trong 2 v¨n b¶n luËt lµ TCVN 4449:1987 vµ TCXD 12/1996. Trong sè c¸c tiªu chÝ nµy, tiªu chÝ vÒ kho¶ng c¸ch hîp lý tíi c¸c ®iÓm d©n c lµ dÔ tho¶ m·n nhÊt v× tiªu chÝ nµy kh«ng ®ßi hái ph¶i ®iÒu tra vµ kh¶o s¸t chi tiÕt vµ cã thÓ dÔ dµng nhËn diÖn trong suèt qu¸ tr×nh lËp c¸c ®å ¸n qui ho¹ch ®« thÞ. Do vËy, cã thÓ kÕt luËn r»ng tríc n¨m 2001, kh«ng cã mét tiÕp cËn cã hÖ thèng hoÆc chÝnh thøc trong viÖc lùa chän c¸c tiªu chÝ cho lùa chän ®Þa ®iÓm b·i ch«n lÊp ë ViÖt Nam. §Ó tõng qui chuÈn hãa viÖc x©y dùng b·i ch«n lÊp r¸c, Bé X©y Dùng vµ Bé Khoa häc, C«ng nghÖ vµ M«i trêng ®· ban hµnh Th«ng t liªn tÞch sè 01/2001 vÒ "Híng dÉn thùc hiÖn c¸c qui ®Þnh b¶o vÖ m«i trêng ®èi víi viÖc lùa chän ®Þa ®iÓm, x©y dùng vµ vËn hµnh b·i ch«n lÊp chÊt th¶i r¾n". Th«ng t nµy chi tiÕt h¬n c¸c v¨n b¶n luËt ®îc ban hµnh tríc ®ã v× ®· ®a ra c¸c tiªu chuÈn vµ c¸c yªu cÇu kü thuËt cô thÓ. Th«ng t nµy qui ®Þnh r»ng lùa chän ®Þa ®iÓm b·i ch«n lÊp ph¶i tu©n thñ c¸c yªu cÇu díi ®©y: - C¸c ®Þa ®iÓm ®îc lùa chän ph¶i phï hîp víi c¸c yªu cÇu quy ho¹ch ®« thÞ do chÝnh phñ phª duyÖt. - Qui ®Þnh kho¶ng c¸ch tõ ®Þa ®iÓm chän x©y dùng b·i ch«n lÊp ®Õn c¸c vïng l©n cËn nh: c¸c trung t©m ®« thÞ, s©n bay, khu c«ng nghiÖp, c¶ng vµ c¸c khu vùc dïng níc ngÇm. - Qui m« b·i ch«n lÊp t¬ng øng víi qui m« d©n sè ®« thÞ. - Qui tr×nh lùa chän ®Þa ®iÓm x©y dùng b·i ch«n lÊp ph¶i tÝnh ®Õn c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ - x· héi, kü thuËt vµ c¬ së h¹ tÇng cña khu vùc ®ã (vÝ dô: d©n sè, ®Æc ®iÓm vµ sù ph¸t sinh cña r¸c th¶i, ®Þnh híng ph¸t triÓn ®« thÞ, t¨ng trëng kinh tÕ, c¸c ®iÒu kiÖn thuû - ®Þa chÊt,...). - Thêi gian vËn hµnh b·i ch«n Ýt nhÊt lµ 5 n¨m vµ nªn vËn hµnh trong 25 n¨m hoÆc l©u h¬n cµng tèt. N¨m 2001 cïng víi viÖc ban hµnh Th«ng t trªn, Bé X©y Dùng ®· ban hµnh b¶n phô lôc "Tiªu chuÈn thiÕt kÕ c¸c b·i ch«n lÊp chÊt th¶i r¾n" cho Bé TCXDVN 261: 2001. Bé tiªu chuÈn thiÕt kÕ míi ®a ra híng dÉn cô thÓ vÒ viÖc thiÕt kÕ vµ x©y dùng b·i ch«n lÊp víi c¸c chi tiÕt kü thuËt cho phÇn lín c¸c h¹ng môc chÝnh cña mét dù ¸n x©y dùng b·i ch«n lÊp nh: c¸c hÖ thèng thu gom, xö lý khÝ vµ níc rØ r¸c, c¸c khu vùc x©y dùng b·i ch«n lÊp, hÖ thèng cèng r·nh, hÖ thèng quan tr¾c, ®êng ngÇm, khu vùc ph©n lo¹i vµ chøa chÊt th¶i, vµ c¸c c«ng tr×nh phô trî kh¸c. Tiªu chuÈn míi nµy vµ th«ng t ®îc ®Ò cËp ë trªn lµ nh÷ng bíc ngoÆt trong lÞch sö qu¶n lý chÊt th¶i r¾n ë ViÖt Nam. C¸c c¸n bé c«ng t¸c t¹i c¸c c¬ quan chøc n¨ng tham gia vµo c¸c dù ¸n b·i ch«n lÊp hiÖn nay ®· cã c«ng cô luËt ph¸p vµ c¸c c¬ së cïng c¸c chØ dÉn cô thÓ ®Ó thùc hiÖn c¸c dù ¸n x©y dùng b·i ch«n lÊp vµ quan träng h¬n c¶ lµ ®Ó ®a ra c¸c quyÕt ®Þnh hîp lý vÒ ®Þa ®iÓm cña nh÷ng b·i ch«n lÊp. 8
4.2 Bé tiªu chÝ tæng hîp ¸p dông trong qui ho¹ch b·i ch«n lÊp r¸c Dùa trªn bé tiªu chÝ b·i ch«n lÊp r¸c cña Mc Nally, Philip Byer, Laura Mc Nally vµ Lu §øc Cêng ®· x©y dùng bé môc tiªu, tiªu chÝ, giíi h¹n tæng qu¸t ¸p dông cho b·i ch«n lÊp r¸c (b¶ng 1). §iÒu cÇn lu ý lµ Bé tiªu chÝ nµy cha thÓ coi lµ hoµn toµn ®Çy ®ñ. Mét khi c¸c c¬ quan ®Þa ph¬ng thùc hiÖn c¸c dù ¸n lùa chän ®Þa ®iÓm b·i ch«n lÊp, vÉn cã thÓ bæ sung c¸c môc tiªu, tiªu chÝ vµ giíi h¹n kh¸c nÕu cÇn thiÕt. Còng nh vËy, mét sè tiªu chÝ hoÆc giíi h¹n cã thÓ ®îc níi láng hoÆc ®iÒu chØnh cho phï hîp víi c¸c qui ®Þnh vµ ®iÒu kiÖn cña ®Þa ph¬ng. Tuy nhiªn, khi ¸p dông, chóng ta nªn tu©n thñ mét c¸ch chÆt chÏ c¸c giíi h¹n hoÆc tiªu chuÈn chÊp nhËn tèi thiÓu cho ®Õn khi ban hµnh c¸c qui ®Þnh tiÕp theo nh»m b¶o ®¶m tÝnh nhÊt qu¸n khi thùc hiÖn c¸c qui ®Þnh trªn toµn quèc. V× thÕ tÊt c¶ c¸c giíi h¹n hiÖn hµnh ®Òu ®îc ®a ra trong bé tiªu chÝ giíi thiÖu díi ®©y trong cét "C¸c qui ®Þnh hiÖn cã ë ViÖt Nam" t¬ng øng víi tõng tiªu chÝ ®îc ®Ò cËp. Khi ¸p dông bé tiªu chÝ nµy ë c¸c ®Þa ph¬ng kh«ng nªn gi¶m sè lîng c¸c môc tiªu ®· ®Ò ra mµ lµm tr¸i l¹i cßn ph¶i t¨ng lªn v× c¸c môc tiªu nµy lµ rÊt quan träng, thiÕt yÕu vµ cã kh¶ n¨ng ¸p dông trªn toµn thÕ giíi, ®Æc biÖt lµ ®èi víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. B¶ng 1 Bé môc tiªu, tiªu chuÈn, giíi h¹n, vµ c¸c lo¹i sè liÖu ( Nguån Byer, McNally, vµ L.§.Cêng 2003; McNally 2003) Quy ®Þnh cña ViÖt Môc tiªu Tiªu chÝ Giíi h¹n Nam Sè liÖu thu thËp 01.Gi¶m tèi 1.1 T¨ng tèi ®a ®é BiÓu ®å níc BiÓu ®å níc ngÇm thiÓu nguy s©u ®èi víi biÓu ®å VPKTST phï hîp ph¶i s©u vµ dao ®éng c¬ « nhiÔm níc lµ XXm hîp lý níc ngÇm 1.2 Gi¶m tèi thiÓu B·i ch«n lÊp kh«ng Th«ng t liªn bé §Æc ®iÓm ®Êt: lo¹i ®é thÊm chÊt th¶i nªn x©y dùng t¹i 01/2001, phô lôc 1: ®Êt, hÖ sè thÈm vµo líp ®Þa chÊt nh÷ng khu vùc cã nÐt ®èi víi c¸c ®Þa thÊu, ®é xèp, ®é bªn díi ®øt g·y, ®¸ cøng, ®Þa ®iÓm cã nÒn ®¸ v«i nÐn, hµm lîng h÷u h×nh ®¸ v«i,... nh»m vµ phÝa díi réng, c¬, chiÒu s©u tíi líp b¶o vÖ níc ngÇm b·i ch«n lÊp ph¶i ®¸ ®øt g·y hoÆc ®¸ x©y dùng líp tæ ong chèng thÊm cã hÖ sè thÈm thÊu k  1 x 10-7cm/s víi bÒ dµy kh«ng nhá h¬n 1m vµ ph¶i cã hÖ thèng thu gom vµ xö lý níc rØ r¸c 1.3 T¨ng tèi ®a Kh«ng cã c¸c cÊu VÞ trÝ cã c¸c vÕt nøt, kho¶ng c¸ch tíi c¸c tróc ®Þa chÊt nøt, r¹n r¹n vÕt nøt, r¹n lín trong ph¹m vi Xm tõ b·i ch«n lÊp 1.4 Gi¶m thiÓu c¸c B·i ch«n lÊp kh«ng ®Þa ®iÓm cã kh¶ t¸c ®éng tíi tÇng nªn ®Æt t¹i c¸c khu n¨ng dÔ thÊm qua ngËm níc vùc X n¨m bæ cËp ®Êt vµ cã kh¶ n¨ng níc ngÇm lµ nguån biÓu ®å níc ngÇm cung cÊp níc hiÖn t¹i dèc, chÊt lîng hoÆc t¬ng lai níc ngÇm, c¸c khu vùc nhiÔm mÆn 9
1.5 T¨ng tèi ®a Kho¶ng c¸ch tèi thiÓu Th«ng t liªn bé VÞ trÝ giÕng khoan, kho¶ng c¸ch tíi c¸c theo c¸c quy ®Þnh cña 01/2001, phô lôc 1: môc ®Ých sö dông nguån cung cÊp ®Þa ph¬ng kho¶ng c¸ch tèi níc ngÇm trong níc vµ gi¶m thiÓu thiÓu tõ b·i ch«n t¬ng lai ë khu vùc sè lîng c¸c nguån tíi c¸c giÕng khoan nµy nµy trong khu vùc 02. Gi¶m 2.1 T¨ng tèi ®a C¸c khu vùc cã nguån Tµi liÖu thèng kª §Þa ®iÓm ®Æt, thiÓu c¸c kho¶ng c¸ch tõ b·i níc (hå, suèi, ®Çm ®Çm lÇy quèc gia nguån níc, ®Çm t¸c ®éng tíi ®Õn c¸c nguån lÇy,...) hoÆc c¸c khu chØ ®Þnh vµ b¶o vÖ lÇy, vµ c¸c khu vùc c¸c khu vùc níc vµ khu vùc vùc ®îc b¶o vÖ c¸c khu vùc ®Çm ®îc b¶o vÖ nh¹y c¶m ®îc b¶o vÖ (s«ng, kh«ng phï hîp ®Ó x©y lÇy nh¹y c¶m, réng vµ cã níc hå, ®Çm lÇy, dùng b·i ch«n. lín vÒ mÆt sinh th¸i ngÇm rõng,...) Kho¶ng c¸ch tèi thiÓu tõ b·i ch«n lÊp tíi hå, ®Çm lÇy, ... lµ X m 2.2 Gi¶m thiÓu c¸c B·i ch«n lÊp kh«ng B¶n ®å vïng b·o rñi ro do lôt b»ng nªn ®Æt t¹i c¸c vïng lôt, b¸o c¸o tÇn suÊt viÖc t¨ng tèi ®a ngËp lôt cã tÇn suÊt lôt kho¶ng c¸ch tõ b·i ngËp lôt 10 n¨m mét tíi c¸c vïng ®ång lÇn. NÕu ®Æt b·i ch«n b»ng tròng vµ c¸c trong c¸c vïng cã tÇn khu vùc dÔ bÞ b·o suÊt bÞ lôt 100 n¨m mét lÇn th× ph¶i söa b¶n thiÕt kÕ ®Ó gi¶m tiÒm n¨ng bÞ lôt 2.3 T¨ng tèi ®a B·i ch«n lÊp kh«ng Sö dông nguån kho¶ng c¸ch tõ b·i nªn ®Æt t¹i ®Çu nguån níc trong khu vùc, tíi ®Çu nguån cung cung cÊp níc, ®Æc c¸c nguån cung cÊp cÊp níc vµ gi¶m biÖt trong trêng hîp níc t¬ng lai thiÓu sè lîng ®©y lµ nguån cung cÊp nguån níc duy nhÊt 03. Gi¶m 3.1 TËn dông tèi ®a C¸c khu vùc cã cÊu TCXDVN Lo¹i ®Êt vµ hÖ sè thiÓu chi ®Êt s½n cã trong t¹o ®Þa chÊt phøc t¹p 261:2001 - Tiªu thÈm thÊu, vÞ trÝ cña phÝ x©y khu vùc cho viÖc kh«ng thÝch hîp do chuÈn thiÕt kÕ b·i c¸c ®Þa ®iÓm khai dùng vµ x©y dùng líp lãt nh÷ng khã kh¨n trong ch«n lÊp chÊt th¶i th¸c ®Êt cho x©y vËn hµnh ®¸y b·i. Trong viÖc quan tr¾c vµ thùc r¾n - §Þa ®iÓm cã dùng líp lãt ®¸y b·i b·i trêng hîp ®Êt thæ hiÖn c¸c kÕ ho¹ch dù ®Êt tù nhiªn víi hÖ vµ kho¶ng c¸ch tõ nhìng kh«ng phï phßng sè thÈm thÊu nhá b·i ch«n lÊp tíi c¸c h¬n 10-7cm/s vµ bÒ hîp, gi¶m thiÓu ®Þa ®iÓm khai th¸c kho¶ng c¸ch tíi c¸c dµy lín h¬n 1m nµy ®Þa ®iÓm khai th¸c kh«ng cÇn líp lãt ®Êt cho viÖc x©y HDPE. B·i ch«n dùng líp lãt ®¸y b·i lÊp x©y dùng t¹i c¸c hè tù nhiªn nh má hoÆc nói cã thang ®¸y VPKTST h¬n mùc níc ngÇm vµ ®Êt tù nhiªn cã hÖ sè thÈm thÊu nhá h¬n 1.5x10-3m3/m2 /ngµy kh«ng cÇn líp lãt chèng thÊm. 3.2 Gi¶m thiÓu c¸c Lu vùc s«ng, ®Þa yªu cÇu thay ®æi ®iÓm ®Æt, ®é dèc nguån níc trung b×nh ®Þa ®iÓm 10
3.3 TËn dông tèi ®a §é dèc trung b×nh ®Þa h×nh tù nhiªn ®Þa h×nh b·i nh»m gi¶m c«ng t¸c ®µo ®¾p 3.4 Gi¶m thiÓu chi Th«ng t liªn bé Tiªu chuÈn níc phÝ vµ t¨ng tèi ®a 01/2001 - Môc III- th¶i t¹i khu vùc gÇn sù thuËn tiÖn trong 3 - Mçi b·i ch«n b·i ¸p dông cho viÖc x©y dùng vµ lÊp ph¶i bè trÝ Ýt níc rØ r¸c sau xö l¾p ®Æt hÖ thèng thu nhÊt 2 tr¹m quan lý. CÊu t¹o ®Þa chÊt gom vµ xö lý chÊt tr¾c níc mÆt ë khu vùc - lo¹i ®Êt, th¶i dßng ch¶y nhËn hÖ sè thÈm thÊu, ®é níc th¶i cña b·i. hót bÒ mÆt, vÞ trÝ vÕt Tr¹m thø nhÊt n»m ®øt g·y, c¸c yªu ë thîng lu cöa x¶ cÇu quan tr¾c hÖ níc th¶i cña b·i tõ thèng níc mÆt t¹i 15-20m. Tr¹m thø khu vùc th¶i níc rØ hai n»m ë h¹ lu r¸c sau xö lý, dù cöa x¶ níc th¶i to¸n chi phÝ xö lý cña b·i tõ 15-20m. níc rØ r¸c (bao NÕu trong chu vi gåm c¶ chi phÝ dµi 1000m cã c¸c hå h¹n trong thêi gian chøa níc ph¶i bè vËn hµnh b·i còng trÝ thªm mét tr¹m nh sau khi ®ãng t¹i hå chøa níc. b·i) TCVN 5945:1995 quy ®Þnh tiªu chuÈn níc th¶i. Cã 3 møc ®é nång ®é tèi ®a cho phÐp phô thuéc vµo môc ®Ých sö dông níc sau khi th¶i 3.5 T¨ng tèi ®a sù Th«ng t liªn bé §Æc ®iÓm cÊu t¹o thuËn tiÖn trong 01/2001 - Môc III- ®Þa chÊt, nguån « viÖc thùc hiÖn quan 3 - CÇn Ýt nhÊt 4 lç nhiÔm níc ngÇm tr¾c b»ng viÖc tr¸nh khoan quan tr¾c (1 trong khu vùc chän c¸c khu vùc lç khoan phÝa cã cÊu t¹o ®Þa chÊt thîng lu vµ 3 lç phøc t¹p khoan phÝa h¹ lu) cho quan tr¾c níc ngÇm, øng víi mçi ®iÓm d©n c quanh b·i bè trÝ Ýt nhÊt mét tr¹m quan tr¾c. 3.6 Gi¶m thiÓu c¸c B·i ch«n lÊp kh«ng B¶n ®å vïng ngËp sù cè ho¹t ®éng nªn x©y dùng trong lôt, ngµy vµ møc ®é cña b·i do thiªn tai vïng ngËp lôt, vïng cã cña c¸c thiªn tai ®· (lôt, b·o, ®éng ®Êt, tÇn suÊt ngËp lôt cao, x¶y ra (b·o, lôt,...), lë ®Êt...) hoÆc c¸c khu vùc vÞ trÝ vµ cêng ®é kh«ng æn ®Þnh ®éng ®Êt, ®Þa chÊn trong qu¸ khø, ®Þa h×nh, trît ®Êt,... 11
04. Gi¶m 4.1 T¨ng tèi ®a Kho¶ng c¸ch tèi thiÓu MËt ®é vµ ®Æc ®iÓm thiÓu c¸c kho¶ng c¸ch tíi tíi c¸c ®iÓm d©n c d©n sè t¸c ®éng c¸c ®iÓm d©n c vµ theo quy ®Þnh x· héi gi¶m thiÓu sè lîng c d©n trong khu vùc 4.2 T¨ng tèi ®a Kho¶ng c¸ch tèi thiÓu Sè lîng vµ vÞ trÝ kho¶ng c¸ch tíi tíi b·i lµ 1 km c¸c di tÝch lÞch sö c¸c di tÝch lÞch t¹i c¸c vïng l©n cËn sö,v¨n ho¸, du lÞch (vÝ dô: trong b¸n kÝnh 1km). Kh¶ n¨ng më réng cña b·i ch«n trong t¬ng lai 4.3 T¨ng tèi ®a sù TØ lÖ d©n chÊp thuËn chÊp thuËn cña viÖc ®Æt b·i trong céng ®ång khu vùc, quan ®iÓm cña chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng 05. Gi¶m 5.1 Gi¶m thiÓu c¸c Kho¶ng c¸ch tèi thiÓu Møc thu nhËp trung thiÓu c¸c t¸c ®éng tíi sù ph¸t tíi c¸c khu c«ng b×nh cña khu vùc, t¸c ®éng triÓn kinh tÕ nghiÖp nh ®îc quy sù ph©n bè c¸c c¬ tíi nÒn ®Þnh trong phô lôc 1, së c«ng nghiÖp kinh tÕ ®Þa th«ng t liªn bé trong vïng, c¸c ph¬ng vµ 01/2001 ngµnh c«ng nghiÖp sö dông tiÒm n¨ng vµ s¶n ®Êt phÈm 5.2 T¨ng tèi ®a Sè lîng, vÞ trÝ, vµ kho¶ng c¸ch tíi kho¶ng c¸ch tõ b·i c¸c khu vùc qu©n tíi c¸c khu vùc sù qu©n sù xung quanh 5.3 T¨ng tèi ®a viÖc Dù ®Þnh cña chÝnh sö dông b·i sau khi quyÒn ®Þa ph¬ng ®ãng cöa trong viÖc sö dông b·i sau khi ®ãng cöa, quy ho¹ch sö dông ®Êt t¬ng lai 5.4 Gi¶m thiÓu c¸c Sö dông ®Êt hiÖn t¹i thay ®æi vÒ sö dông (®Êt n«ng nghiÖp, ®Êt vµ chi phÝ ®Òn ®Êt rõng...), c¸c quy bï ®Þnh vÒ ®Òn bï, c¸ch tÝnh gi¸ trÞ tµi s¶n 06. Gi¶m 1 Gi¶m thiÓu chi Kho¶ng c¸ch ®Õn thiÓu chi phÝ thiÕt lËp bu ®êng d©y bu phÝ x©y chÝnh viÔn th«ng chÝnh viÔn th«ng dùng c¬ së h¹ tÇng 2 Gi¶m thiÓu chi Kho¶ng c¸ch tíi phÝ x©y dùng hÖ ®êng èng cÊp níc thèng cung cÊp chÝnh cña ®Þa níc phôc vô b·i ph¬ng, c«ng suÊt hÖ thèng chÝnh 12
3 Gi¶m thiÓu chi Kho¶ng c¸ch tíi phÝ x©y dùng m¹ng m¹ng líi cÊp ®iÖn líi cÊp ®iÖn cho ®Þa ph¬ng, c«ng b·i suÊt hiÖn hµnh cña c¸c hÖ thèng T¨ng kho¶ng c¸ch Kho¶ng c¸ch tèi ®a §Þa ®iÓm ®Õn ®êng ®Õn ®êng quèc lé thÝch hîp ®Õn ®êng quèc lé, kho¶ng quèc lé lµ X m c¸ch ®Õn ®êng phï hîp 5 Gi¶m thiÓu Kho¶ng c¸ch tèi ®a tõ kho¶ng c¸ch vËn ranh giíi thµnh phè lµ chuyÓn r¸c tõ thµnh X km phè hoÆc khu ®« thÞ 5 Quy tr×nh lùa chän ®Þa ®iÓm b·i ch«n lÊp S¬ ®å (h×nh 10) thÓ hiÖn mét c¸ch kh¸i qu¸t tr×nh tù c¸c bíc trong mét quy tr×nh lùa chän ®Þa ®iÓm b·i ch«n lÊp. Bíc 1 : X¸c ®Þnh c¸c yªu cÇu vÒ ®Þa ®iÓm,môc tiªu,tiªu chÝ vµ giíi h¹n Bíc ®Çu tiªn cña quy tr×nh lµ x¸c ®Þnh c¸c yªu cÇu cña ch«n lÊp (quy m«,...) vµ ®Ò ra c¸c môc tiªu, giíi h¹n, còng nh tiªu chÝ sÏ ®îc sö dông. Mét khi c¸c tiªu chÝ vµ giíi h¹n ®· ®îc thiÕt lËp, cÇn ph¶i ®Æt ra c¸c yªu cÇu vÒ d÷ liÖu. §iÒu nµy sÏ bÞ ¶nh hëng bëi mét sè nh©n tè, vÝ dô nh kho¶ng c¸ch cho phÐp tõ b·i ch«n lÊp tíi ranh giíi hµnh chÝnh cña thµnh phè. Bíc 2: Sµng läc vµ nhËn diÖn c¸c khu vùc b»ng viÖc sö dông b¶n ®å giíi h¹n Mét yÕu tè quan träng trong quy tr×nh lùa chän ®Þa ®iÓm b·i ch«n lÊp thµnh c«ng lµ viÖc ®¸nh gi¸ tÝnh phï hîp cña tÊt c¶ c¸c khu ®Êt s½n cã nh»m hç trî viÖc lùa chän mét sè ®Þa ®iÓm tiÒm n¨ng tríc khi tiÕn hµnh nghiªn cøu kü h¬n. C«ng viÖc nµy cÇn ph¶i cã tÝnh thùc tiÔn, chó träng ®Õn tiÒm lùc còng nh h¹n chÕ cña c¸c c¬ quan chøc n¨ng tham gia vµo quy tr×nh lùa chän ®Þa ®iÓm b·i ch«n lÊp (Mc Alister 1986). Nh vËy, viÖc ®¸nh gi¸ cÇn dùa trªn nguån sè liÖu ®· xuÊt b¶n nh b¶n ®å ®Þa h×nh, ¶nh viÔn th¸m, kÕ ho¹ch, quy ho¹ch ph¸t triÓn vïng....vµ kh«ng ®ßi hái viÖc ®i thùc ®Þa. Ph¬ng ph¸p b¶n ®å giíi h¹n lµ mét kü thuËt th«ng dông ë nhiÒu quèc gia, bao gåm mét tËp hîp c¸c b¶n ®å thÓ hiÖn c¸c khu vùc kh«ng thÝch hîp cho viÖc x©y dùng b·i ch«n lÊp ®îc x¸c ®Þnh dùa trªn tõng ®Æc ®iÓm h¹n chÕ cña khu vùc. Khi tÊt c¶ c¸c b¶n ®å giíi h¹n ®îc ®Æt chång lªn nhau, cã thÓ x¸c ®Þnh c¸c ®Þa ®iÓm tiÒm n¨ng mét c¸ch dÔ dµng. GÇn ®©y, hÖ thèng tin ®Þa lý (GIS) ®· ®îc sö dông nh mét c«ng cô ®¾c lùc phôc vô cho c«ng t¸c lùa chän ®Þa ®iÓm b·i ch«n lÊp. GIS cã thÓ ®îc dïng ®Ó chuyÓn ®æi d÷ liÖu th«ng tin ®Þa lý sang c¸c b¶n ®å sè ho¸ vµ nh÷ng c«ng cô ph©n tÝch b¶n ®å cã thÓ ®îc sö dông ®¸nh gi¸ vÞ trÝ tiÒm n¨ng cña b·i r¸c mét c¸ch hiÖu qu¶ (Kao vµ c¸c t¸c gi¶ kh¸c, 1997). GIS trë nªn ®Æc biÖt h÷u Ých khi ph¶i xö lý mét khèi lîng lín c¸c sè liÖu, c«ng viÖc thêng xuyªn ph¶i tiÕn hµnh khi lùa chän ®Þa ®iÓm b·i ch«n lÊp. KÕt qu¶ cña bíc nµy lµ mét danh s¸ch s¬ bé c¸c ®Þa ®iÓm tiÒm n¨ng . 13
Bíc 1: X¸c ®Þnh c¸c yªu cÇu vÒ ®Þa ®iÓm, môc tiªu, tiªu chÝ, vµ giíi h¹n Bíc 2: Sµng läc vµ x¸c ®Þnh c¸c khu vùc b»ng viÖc sö dông b¶n ®å giíi h¹n Bíc 3: Sµng läc vµ x¸c ®Þnh ®Þa ®iÓm Bíc 4: §iÒu tra, kh¶o s¸t ®Þa ®iÓm vµ thiÕt kÕ s¬ bé Bíc 5: So s¸nh vµ lùa chän ®Þa ®iÓm H×nh 10: C¸c bíc trong quy tr×nh chän lùa ®Þa ®iÓm b·i ch«n lÊp VÝ dô vÒ c¸c giíi h¹n ®iÓn h×nh liªn quan ®Õn viÖc b¶o vÖ tµi nguyªn níc: - Kh«ng nªn x©y dùng b·i ch«n lÊp ë c¸c khu vùc cã vÕt ®øt g·y, ®Þa h×nh ®¸ v«i,...®Ó ®¶m b¶o viÖc b¶o vÖ nguån níc ngÇm. - C¸c khu vùc cã nguån níc mÆt (hå, s«ng, suèi, ®Çm lÇy....) ®Òu kh«ng thÝch hîp cho viÖc x©y dùng b·i ch«n lÊp. - C¸c khu vùc cã cÊu t¹o ®Þa chÊt phøc t¹p kh«ng thÝch hîp do viÖc quan tr¾c vµ xö lý lµ rÊt khã kh¨n trong trêng hîp x¶y ra sù cè « nhiÔm níc ngÇm. - B·i ch«n lÊp kh«ng nªn ®Æt ë c¸c khu vùc ®îc b¶o vÖ nh rõng, ®Çm lÇy, vµ n¬i sinh sèng cña ®éng vËt quý hiÕm. - B·i ch«n lÊp kh«ng nªn ®îc x©y dùng ë khu vùc x¶ lò cña s«ng hoÆc khu vùc cã tÇn suÊt ngËp lôt cao. Bíc nµy cña quy tr×nh ®ßi hái ®îc thùc hiÖn nhiÒu lÇn do c¸c giíi h¹n cã thÓ ph¶i gi¶m ®i nÕu x¸c ®Þnh ®îc qu¸ Ýt khu vùc, vµ ngîc l¹i, cÇn ®Æt ra nh÷ng giíi h¹n cao h¬n nÕu x¸c ®Þnh ®îc qu¸ nhiÒu khu vùc. CÊp ®é giíi h¹n ®îc sö dông, mét mÆt phô thuéc vµo møc tèi thiÓu cña c¸c tiªu chÝ, mÆt kh¸c l¹i biÕn ®æi theo c¸c qui ®Þnh vµ quan niÖm cña ®Þa ph¬ng. VÝ dô, mét giíi h¹n cã thÓ ®îc ¸p dông ®Ó sµng läc c¸c hÖ thèng níc mÆt, hoÆc ®Ó sµng läc c¸c khu vùc c¸ch xa nguån níc mÆt mét kho¶ng c¸ch tèi thiÓu cã thÓ chÊp nhËn ®îc (vÝ dô 500m). Thªm vµo ®ã, bíc nµy cã thÓ ®îc chia lµm hai bíc nhá: ¸p dông mét bé c¸c giíi h¹n chung cho toµn bé khu vùc t×m kiÕm, vµ sau ®ã ¸p dông mét bé phËn c¸c giíi h¹n kh¸c cho khu vùc cßn l¹i. Môc ®Ých cña viÖc nµy lµ gi¶m bít khèi lîng d÷ liÖu cÇn thu thËp th«ng qua viÖc gi¶m bít sè khu vùc t×m kiÕm. Bíc 3: Sµng läc vµ x¸c ®Þnh ®Þa ®iÓm Trong bíc nµy, c¸c khu vùc ®îc x¸c ®Þnh tõ nh÷ng ph©n tÝch vÒ giíi h¹n sÏ ®îc ®¸nh gi¸ vµ so s¸nh nh»m t×m ra c¸c ®Þa ®iÓm tiÒm n¨ng, thÝch hîp cho viÖc x©y dùng b·i 14
ch«n lÊp. Môc tiªu cña bíc nµy lµm gi¶m con sè c¸c ®Þa ®iÓ m vÒ mét sè lîng thÝch hîp cho viÖc so s¸nh chi tiÕt ë bíc sau. Thêng nªn xem xÐt Ýt nhÊt 3 ®Þa ®iÓm. VÊn ®Ò chñ chèt cÇn lu ý lµ viÖc thu thËp sè liÖu chi tiÕt cho tõng ®Þa ®iÓm sÏ ph¶i ®îc tiÕn hµnh ë bíc tiÕp theo, ®ßi hái rÊt nhiÒu thêi gian vµ tèn kÐm. Do vËy, nÕu thêi gian vµ tµi chÝnh h¹n chÕ, viÖc so s¸nh qu¸ nhiÒu ®Þa ®iÓm sÏ kh«ng cã tÝnh kh¶ thi. D÷ liÖu dïng ®Ó ®¸nh gi¸ vµ so s¸nh c¸c ®Þa ®iÓm trong bíc nµy thêng dùa trªn c¸c tµi liÖu ®· xuÊt b¶n vµ sö dông kÕt qu¶ cña c¸c ®iÒu tra, kh¶o s¸t thùc tÕ nÕu cÇn thiÕt (IWA 1992). Kh¶o s¸t thùc tÕ cã thÓ kh«ng cÇn ph¶i tiÕn hµnh nÕu c¸c nguån th«ng tin s½n cã cung cÊp ®Çy ®ñ d÷ liÖu cho viÖc so s¸nh c¸c ®Þa ®iÓm. §«i khi, còng cã thÓ ®iÒu tra vÒ ®Þa ®iÓm ®Ó kiÓm chøng ®é tin cËy cña c¸c nguån sè liÖu s¨n cã. Sö dông danh s¸ch kiÓm tra c¸c ®iÓm (checklist of points) vµ mét ma trËn møc ®é phï hîp (suitability matrix) còng lµ mét c¸ch tiÕp cËn ®óng ®¾n ®Ó so s¸nh c¸c khÝa c¹nh kh¸c nhau cña ®Þa ®iÓm. Mét c¸ch lý tëng, c¸c ®Þa ®iÓm tiÒm n¨ng nªn ®îc x¸c ®Þnh dùa trªn mét bé ®Çy ®ñ c¸c tiªu chÝ ®· ®îc thiÕt lËp ë bíc 1. Bé c¸c tiªu chÝ nµy bao gåm c¸ tiªu chÝ vÒ tµi nguyªn níc còng nh c¸c tiªu chÝ x· héi, sö dông ®Êt, c¬ së h¹ tÇng,... Tuy nhiªn, trªn thùc tÕ, c¸c d÷ liÖu cÇn thiÕt cho viÖc x¸c ®Þnh c¸c ®Þa ®iÓm tiÒm n¨ng dù trªn tÊt c¶ c¸c tiªu chÝ cã thÓ kh«ng ®ñ chi tiÕt hoÆc thËm chÝ mét sè lo¹i sè liÖu kh«ng hÒ s½n cã. V× vËy, bíc nµy ®ßi hái sù ®¸nh gi¸ cña c¸c chuyªn gia trong lÜnh vùc ®Þa chÊt thuû v¨n, trªn c¬ së d÷ liÖu thu thËp ®îc tõ kh¶o s¸t thùc tÕ, ®Ó x¸c ®Þnh ®îc c¸c ®Þa ®iÓm tiÒm n¨ng ®¸p øng ®Çy ®ñ c¸c tiªu chÝ vÒ tµi nguyªn níc. NÕu kÕt qu¶ cña bíc 3 lµ mét danh s¸ch gåm nhiÒu ®Þa ®iÓm tiÒm n¨ng th× c¸c ®Þa ®iÓm ph¶i ®îc so s¸nh vÒ møc ®é ®¸p øng c¸c tiªu chÝ th«ng qua viÖc sö dông c¸c d÷ liÖu s½n cã nh»m gi¶m sè ®Þa ®iÓm ph¶i nghiªn cøu s©u h¬n tíi mét lîng võa ph¶i. C«ng viÖc nµy cã thÓ ®îc tiÕn hµnh b»ng mét ma trËn so s¸nh c¸c ®Þa ®iÓm vÒ tõng tiªu chÝ, sau ®ã chän mét vµi ®Þa ®iÓm thÝch hîp nhÊt ®Ó xem xÐt kü h¬n. MÆt kh¸c, còng cã thÓ sö dông c¸c tiªu chÝ cô thÓ h¬n ®Ó x¸c ®Þnh ®Þa ®iÓm. VÝ dô, c¸c ®Þa ®iÓm c¸ch thµnh phè h¬n 20 km sÏ kh«ng ®îc ®a vµo nghiªn cøu cô thÓ, trõ trêng hîp kh«ng thÓ x¸c ®Þnh ®îc ®Þa ®iÓm thÝch hîp trong ph¹m vi 20 km. Cuèi cïng, nÕu sau khi thùc hiÖn bíc nµy mµ vÉn kh«ng x¸c ®Þnh ®îc c¸c ®Þa ®iÓm tiÒm n¨ng th× cã thÓ níi láng c¸c giíi h¹n ¸p dông trong bíc 1, hay më réng ph¹m vi t×m kiÕm hoÆc ¸p dông ®ång thêi c¶ hai c¸ch. Bíc 4: §iÒu tra kh¶o s¸t ®Þa ®iÓm vµ thiÕt kÕ s¬ bé ë bíc nµy, c¸c sè liÖu chi tiÕt ®îc thu thËp cho tõng ®Þa ®iÓm tiÒm n¨ng vµ c¸c thiÕt kÕ c¬ b¶n ®Òu ®îc hoµn tÊt. §iÒu tra kh¶o s¸t ®Þa ®iÓm nªn ®îc thùc hiÖn ®Ó kiÓm chøng c¸c nguån sè liÖu ®· xuÊt b¶n vµ thu thËp c¸c sè liÖu cÇn thiÕt cho viÖc ®o lêng møc ®é phï hîp cña mçi ®Þa ®iÓm víi c¸c tiªu chÝ ®· ®Æt ra. §Ó hiÓu cÆn kÏ vÒ c¸c t¸c ®éng cña tõng ®Þa ®iÓm tíi tµi nguyªn níc, cÇn tiÕn hµnh th¨m dß bÒ mÆt vµ kh¶o s¸t ®Þa h×nh t¹i c¸c ®Þa ®iÓm tiÒm n¨ng. Sau ®ã, thiÕt kÕ s¬ bé ®îc thùc hiÖn cho tíi khi cã thÓ lËp ®îc kh¸i to¸n chi phÝ nh»m phôc vô cho viÖc so s¸nh c¸c ®Þa ®iÓm. VÝ dô, lîng vèn cÇn thiÕt ®Ó l¾p ®Æt vµ vËn hµnh hÖ thèng kiÓm so¸t níc rØ r¸c cÇn ®îc íc tÝnh. ViÖc nµy ®ßi hái ph¶i x¸c ®Þnh râ rµng mét chiÕn lîc kiÓm so¸t níc rØ r¸c, bao gåm c¸c ph¬ng ¸n thay thÕ nh»m xö lý vµ th¶i níc rØ r¸c, c¸c yªu cÇu ®èi víi ch¬ng tr×nh quan tr¾c.... C¸c khÝa c¹nh kh¸c cÇn ®îc tÝnh ®Õn lµ thiÕt kÕ líp lãt ®¸y b·i, líp phñ h»ng ngµy, líp phñ cuèi cïng, c¸c yªu cÇu cña ch¬ng tr×nh quan tr¾c m«i trêng, vµ chuÈn bÞ thi c«ng (c«ng t¸c ®µo ®¾p, x©y dùng 15
®êng,...). Dù to¸n cã thÓ ®îc sö dông ®Ó tÝnh "chi phÝ cho mçi mÐt khèi r¸c th¶i" ®èi víi tõng h¹ng môc thiÕt kÕ ®îc xem xÐt. Mét sè ph¬ng ¸n thiÕt kÕ cho tõng ®Þa ®iÓm cã thÓ sÏ t¹o ra mét lo¹t nh÷ng ®Æc tÝnh míi, khiÕn ®Þa ®iÓm trë nªn phï hîp h¬n víi c¸c tiªu chÝ ban ®Çu. C¸c ph¬ng ¸n nµy còng cã thÓ ph¸t sinh mét lo¹t nh÷ng chi phÝ x©y dùng vµ vËn hµnh. VÝ dô, mét ®Þa ®iÓm do ®Æc tÝnh dÔ thÈm thÊu cña líp ®Êt, cã thÓ ®îc thiÕt kÕ cã hoÆc kh«ng cã líp lãt ®¸y b·i. §èi víi ®Þa ®iÓm kh«ng cã líp lãt ®¸y b·i, tÝnh n¨ng b¶o vÖ nguån níc ngÇm khái « nhiÔm sÏ thÊp h¬n nhng chi phÝ x©y dùng còng thÊp h¬n, do kh«ng cÇn ®Õn vËt liÖu lãt ®¸y b·i. Tuy nhiªn, nÕu nguån níc ngÇm bÞ « nhiÔm, ¶nh hëng ®Õn viÖc sö dông níc ngÇm vµ ®ßi hái ph¶i xö lý th× chi phÝ vËn hµnh sÏ t¨ng lªn. Ngîc l¹i, x©y dùng mét b·i ch«n lÊp cã líp lãt ®¸y b·i sÏ tèn kÐm h¬n, ngng l¹i gi¶m nguy c¬ « nhiÔm níc ngÇm vµ còng gi¶m thiÓu nh÷ng yªu cÇu xö lý « nhiÔm trong t¬ng lai. ViÖc xem xÐt c¸c ph¬ng ¸n thiÕt kÕ kh¸c nhau t¹i mçi ®Þa ®iÓm sÏ hç trî qu¸ tr×nh ph©n tÝch sù ®¸nh ®æi gi÷a møc ®é thiÕt kÕ vµ møc ®é b¶o vÖ m«i trêng. Bíc 5: S s¸nh vµ lùa chän ®Þa ®iÓm Bíc nµy bao gåm viÖc ®¸nh gi¸ vµ so s¸nh chi tiÕt gi÷a c¸c ®iÓm tiÒm n¨ng. ViÖc nµy yªu cÇu ph¶i so s¸nh c¸c d÷ liÖu thu nhËp ®îc qua ®iÒu tra kh¶o s¸t thùc ®Þa, c¸c tµi liÖu ®· xuÊt b¶n vµ c¸c thiÕt kÕ s¬ bé ®Ó x¸c ®Þnh ®Þa ®iÓm ®¸p øng tèt nhÊt c¸c tiªu chÝ. Th«ng thêng, viÖc so s¸nh nµy ®îc thùc hiÖn b»ng ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ møc ®é quan träng vµ xÕp h¹ng c¸c tiªu chÝ (Mc Allister 1986). Theo ph¬ng ph¸p nµy, møc ®é quan träng cña mçi tiªu chÝ ®îc x¸c ®Þnh dùa trªn tÇm quan träng t¬ng ®èi cña tiªu chÝ ®ã vµ mçi ®Þa ®iÓm ®îc xÕp h¹ng theo tõng tiªu chÝ. Ph¬ng ph¸p xÕp h¹ng kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i gièng nhau víi tÊt c¶ c¸c tiªu chÝ. Cã thÓ sö dông mét trong hai c¸ch xÕp h¹ng: xÕp h¹ng theo thang ®iÓm sè häc tõ 1 ®Õn 10 hoÆc xÕp h¹ng mét c¸ch ®Þnh tÝnh nh lµ cao, trung b×nh, thÊp. VÝ dô, mét ®Þa ®iÓm kh«ng cã nguån níc ngÇm bªn díi cã thÓ ®îc cho ®iÓm 8 hoÆc kh¶ n¨ng chÊp nhËn cao, vµ mét ®Þa ®iÓm cã nguån níc ngÇm bªn díi víi ®é s©u nhá h¬n 5m cã thÓ nhËn ®îc ®iÓm 3 hoÆc møc ®é chÊp nhËn thÊp. C¸c ®Þa ®iÓm còng ®îc so s¸nh dùa trªn thiÕt kÕ s¬ bé vµ cã thÓ xem xÐt nhiÒu ph¬ng ¸n thiÕt kÕ cho tõng ®Þa ®iÓm. TÊt c¶ c¸c ®Þa ®iÓm cã thÓ ®îc so s¸nh dùa trªn c¸c tiªu chÝ b»ng viÖc ®iÒn vµo c¸c cét xÕp h¹ng trong cét ma trËn (b¶ng 2). B¶ng 2: Ma trËn so s¸nh c¸c ®Þa ®iÓm Tiªu chÝ TÝnh phï hîp cña ®Þa ®iÓm §Þa ®iÓm A §Þa ®iÓm B §Þa ®iÓm C T¨ng tèi ®a ®é s©u tíi tÇng níc ngÇm Cao Cao ThÊp Gi¶m tèi ®a rñi ro ngËp lôt Trung b×nh Trung b×nh ThÊp Gi¶m tèi ®a ®é thÈm thÊu cña líp ®Êt bªn díi Cao Trung b×nh ThÊp Chi phÝ x©y dùng líp ®Êt lãt ®¸y b·i ThÊp Trung b×nh Cao Trong vÝ dô trªn, ®Þa ®iÓm A cã líp ®Êt thÈm thÊu thÊp, thÝch hîp cho viÖc sö dông lµm vËt liÖu lãt ®¸y b·i, nªn chi phÝ x©y dùng líp lãt nµy kh¸ thÊp. Tuy nhiªn, nguy c¬ ngËp lôt cña ®Þa ®iÓm nµy cÇn ®îc gi¶i quyÕt trong thiÕt kÕ b·i vµ ®iÒu ®ã cã thÓ lµm t¨ng chi phÝ x©y dùng. §Þa ®iÓm C kh«ng cã líp ®Êt thÝch hîp ®Ó lµm vËt liÖu lãt b·i nªn chi phÝ x©y dùng cao; ngoµi ra, kho¶ng c¸ch nhá tõ ®¸y ®Õn b·i tíi tÇng ngÇm níc cßn lµm t¨ng nguy 16
c¬ « nhiÔm níc ngÇm. Tuy nhiªn, nguy c¬ ngËp lôt t¹i ®iÓm C l¹i thÊp. Víi môc tiªu b¶o vÖ nguån tµi nguyªn níc th× ®Þa ®iÓm A lµ thÝch hîp h¬n cho viÖc gi¶m tèt ®a nguy c¬ « nhiÔm níc ngÇm, víi ®iÒu kiÖn lµ vÊn ®Ò ngËp lôt ph¶i ®îc gi¶i quyÕt trong qu¸ tr×nh thiÕt kÕ b·i. Quy tr×nh trªn ®a ra mét ph¬ng ph¸p hÖ thèng vµ hiÖu qu¶ trong viÖc ®¸nh gi¸ tÝnh phï hîp cña c¸c ®Þa ®iÓm ®èi víi viÖc kiÓm so¸t m«i trêng vµ chi phÝ ®iÒu hµnh hÖ thèng kiÓm so¸t. Mét c¸ch tiÕp cËn chÝnh thèng h¬n nh»m ph©n tÝch sù ®¸nh ®æi gi÷a hÖ thèng kiÓm so¸t m«i trêng vµ chi phÝ thùc hiÖn lµ ¸p dông c¸c tiªu chuÈn ph©n h¹ng hoÆc c¸c tiªu chuÈn chÊp nhËn tèi thiÓu, bao gåm c¸c híng dÉn cho c¸c trêng hîp mµ møc ®é kiÓm so¸t m«i trêng cã thÓ ®îc níi láng. VÊn ®Ò nµy sÏ ®îc th¶o luËn cô thÓ trong phÇn tiÕp theo cña b¸o c¸o. 6 VÝ dô minh ho¹ vÒ lùa chän vÞ trÝ b·i ch«n lÊp r¸c PhÇn nµy tr×nh bµy mét vÝ dô ®Ó minh ho¹ cho qui tr×nh lùa chän ®Þa ®iÓm b·i ch«n lÊp ®· ®îc m« t¶ trªn ®©y. C¸c sè liÖu gi¶ ®Þnh: - Sè d©n: 25.000 ngêi - Møc ®é ph¸t th¶i chÊt th¶i r¾n : 0,4 kg/ngêi/ngµy - Møc ®é gia t¨ng d©n sè : 2%/n¨m - Møc ®é gia t¨ng chÊt th¶i r¾n : 3%/n¨m - Thêi gian sö dông b·i r¸c: 25 n¨m + Bíc 1: X¸c ®Þnh c¸c yªu cÇu vÒ ®Þa ®iÓm, môc tiªu, tiªu chÝ vµ giíi h¹n §Ó x¸c ®Þnh c«ng suÊt yªu cÇu cña b·i ch«n lÊp, ph¶i dù ®o¸n lîng chÊt th¶i ph¸t sinh trong suèt thêi kú vËn hµnh b·i. Lîng chÊt th¶i ph¸t sinh mçi n¨m: Tæng lîng chÊt th¶i ph¸t sinh hµng n¨m= (Po*(1+ i)n)*(Wo*(1+g)n) Trong ®ã, Po lµ d©n sè thêi ®iÓm gèc, i lµ tèc ®é t¨ng trëng d©n sè, Wo lµ tèc ®é ph¸t sinh chÊt th¶i thêi ®iÓm gèc (kg/ngêi/ngµy), g lµ tèc ®é t¨ng ph¸t sinh chÊt th¶i vµ n lµ sè n¨m. ViÖc tÝnh lîng chÊt th¶i ph¸t sinh mçi n¨m sÏ dù ®o¸n ®îc khèi lîng chÊt th¶i ph¸t sinh trong thêi gian vËn hµnh b·i ch«n lÊp. Sö dông ph¬ng ph¸p nµy vµ sè liÖu trªn, tæng kÕt lîng chÊt th¶i trong 25 n¨m ®îc dù ®o¸n lµ 1.900.000tÊn. NÕu mËt tØ träng chÊt th¶i trung b×nh, sau khi nÐn trong b·i ch«n lÊp kho¶ng 500kg/m3, dù ®o¸n tæng khèi tÝch chÊt th¶i sÏ lµ 3.800.000 m3. Tæng khèi tÝch cña b·i ch«n lÊp lµ khèi tÝch chÊt th¶i céng víi khèi tÝch ®Êt phñ. NÕu gi¶ ®Þnh r»ng ®Êt phñ chÊt th¶i chiÕm 15% tæng khèi tÝch chÊt th¶i, th× dung tÝch cÇn thiÕt cña b·i ch«n lÊp sÏ vµo kho¶ng 4.370.000m3. Nõu gi¶ ®Þnh r»ng chiÒu cao ch«n lÊp trung b×nh cña chÊt th¶i trong b·i ch«n lÊp lµ 20m, th× diÖn tÝch cÇn thiÕt sÏ lµ 22ha. NÕu con sè nµy lµ 10m, th× diÖn tÝch 44ha. Theo c¸c v¨n b¶n híng dÉn vÒ lùa chän ®Þa ®iÓm b·i ch«n lÊp cña ViÖt Nam, ®èi víi b·i ch«n lÊp thuéc lo¹i võa, phôc vô c¸c ®« thÞ cã sè d©n hiÖn t¹i tõ 100.000 ®Õn 300.000, th× diÖn tÝch b·i ch«n lÊp dao ®éng tõ 10 ®Õn 30ha. Lo¹i h×nh b·i ch«n lÊp lín sÏ ®¬c sö dông cho vi dô minh ho¹ nµy. 17
H×nh 11 lµ b¶n ®å khu vùc t×m kiÕm ®Þa ®iÓm vµ vÞ trÝ c¸c ranh giíi cña thµnh phè, nguån níc, ®êng,... 11 + Bíc 2: sµng läc khu vùc vµ x¸c ®Þnh b¶n ®å giíi h¹n sö dông §Ó x¸c ®Þnh c¸c khu vùc thÝch hîp, nªn sö dông c¸c tiªu chÝ díi ®©y trong b¶n ®å giíi h¹n:  Kh«ng nªn x©y dùng b·i ch«n lÊp trong c¸c khu vùc cã nÒn ®¸ v«i, ®Þa h×nh r¹n nøt,…®Ó b¶o vÖ nguån níc ngÇm.  C¸c nguån níc(hå, suèi, ®Çm lÇy,...) kh«ng thÝch hîp ®Ó x©y dùng b·i ch«n lÊp.  C¸c khu vùc cã ®Þa chÊt phøc t¹p kh«ng phï hîp v× sÏ g©y khã kh¨n cho viÖc quan tr¾c vµ thùc hiÖn c¸c kÕ ho¹ch ®ét xuÊt.  Kh«ng nªn ®Æt c¸c b·i ch«n lÊp trong khu vùc ®îc b¶o vÖ nh rõng, c¸c vïng ®Êt ngËp níc, ®éng vËt quý hiÕm.  Kh«ng nªn sö dông c¸c b·i ch«n lÊp ë ven s«ng hoÆc c¸c khu vùc kh¸c thêng xuyªn cã b·o lôt.  C¸c khu vùc n»m trong kho¶ng c¸ch tèi thiÓu nh quy ®Þnh yªu cÇu th× kh«ng ®îc chÊp nhËn (®èi víi b·i ch«n lÊp quy m« lín)  C¸ch khu vùc ®« thÞ 5.000m ®Õn 15.000m  C¸ch s©n bay, khu c«ng nghiÖp, c¶ng biÓn tõ 2.000m ®Õn 3.000m 18
 C¸ch céng ®ång d©n c nhá Ýt nhÊt 1.000m (>5 hé gia ®×nh) nÕu hä sèng ë cuèi híng giã cña b·i ch«n lÊp, vµ Ýt nhÊt 300m nÕu hä kh«ng sèng ë cuèi híng giã.  C¸ch >100m víi giÕng cã c«ng suÊt 500m víi giÕng cã c«ng suÊt1000m víi giÕng cã c«ng suÊt
+ Bíc 3: Sµng läc ®Þa ®iÓm vµ x¸c ®Þnh b·i ch«n lÊp Trong nh÷ng khu vùc nµy cã thÓ cã nhiÒu ®Þa ®iÓm tiÒm n¨ng phô thuéc vµo kho¶ng kh«ng gian yªu cÇu ®èi víi b·i ch«n lÊp. Môc tiªu cña bíc nµy lµ gi¶m sè ®Þa ®iÓm tíi mét sè lîng thÝch hîp cho viÖc so s¸nh chi tiÕt trong bíc tiÕp theo. Tõ b¶n ®å giíi h¹n, cã thÓ x¸c ®Þnh ®îc 8 khu vùc nh ®îc thÓ hiÖn trong S¬ ®å 12. C¸c khu vùc tiÒm n¨ng cã thÓ sö dông lµm b·i ch«n lÊp ®Òu rÊt réng, vµ v× thÕ, nªn ¸p dông thªm c¸c giíi h¹n ®Ó thu nhá h¬n n÷a khu vùc t×m kiÕm. ChÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng ®· quyÕt ®Þnh h¹n chÕ viÖc t×m kiÕm trong nh÷ng khu vùc n»m trong ph¹m vi b¸n kÝnh 25km ®êng bé tÝnh tõ ranh giíi cña thµnh phè ®Ó gi¶m chi phÝ vËn chuyÓn, vµ lo¹i trõ tÊt c¶ ®Þa ®iÓm ®Êt n«ng nghiÖp cã n¨ng suÊt cao. V× c¸c khu vùc 1, 2 vµ 6 n»m ngoµi kho¶ng c¸ch 25km ®êng bé tÝnh tõ ranh giíi thµnh phè, nªn c¸c khu vùc nµy sÏ kh«ng ®îc tÝnh ®Õn, trõ phi kh«ng thÓ t×m ra ®Þa ®iÓm phï hîp t¹i c¸c khu vùc kh¸c. Khu vùc 9 vµ c¸c phÇn cña khu vùc 7 ®îc coi lµ c¸c khu vùc ®Êt n«ng nghiÖp cã n¨ng suÊt cao, v× thÕ, kh«ng phï hîp ®Ó x©y dùng b·i ch«n lÊp. Sö dông sè liÖu ®· xuÊt b¶n vµ kh¶o s¸t thùc ®Þa ®Ó x¸c ®Þnh 7 ®Þa ®iÓm tiÒm n¨ng. Th«ng tin chung cho 7 ®Þa ®iÓm nµy ®îc tãm t¾t trong b¶ng 3. C¸c ®Þa ®iÓm nµy ®îc so s¸nh vµ 3 ®Þa ®iÓm tiÒm n¨ng A, B, C ®îc x¸c ®Þnh lµ c¸c b·i ch«n lÊp ®Ò xuÊt ®Ó ®îc so s¸nh chi tiÕt. §Þa ®iÓm D kh«ng ®îc tiÕp tôc xem xÐt do kho¶ng c¸ch ®i l¹i, vµ ®Þa h×nh khu vùc. §Þa ®iÓm E vµ G bÞ lo¹i v× ®iÒu kiÖn ®Êt ë khu vùc, ®Þa h×nh, vµ do gÇn c¸c nguån níc. Cuèi cïng, ®Þa ®iÓm F bÞ lo¹i v× gÇn ranh giíi thµnh phè vµ cã t¸c ®éng tiÒm tµng lªn sù ph¸t triÓn thµnh phè trong t¬ng lai. B¶ng 3: So s¸nh c¸c ®Þa ®iÓm §Þa ®iÓm A §Þa ®iÓm B §Þa ®iÓm C §Þa ®iÓm §Þa ®iÓm E §Þa ®iÓm §Þa ®iÓm G D F §Þa chÊt C¸t §Êt sÐt §Êt sÐt Bïn Sái c¸t §Êt sÐt C¸t Kho¶ng 15 km 12 km 13 km 24 km 20 km 7 km 18 km c¸ch ®i l¹i Sö dông §Êt n«ng §Êt hoang Má ®¸ §Êt Má ®¸ §Êt §Êt n«ng ®Êt nghiÖp hoang hoang, nghiÖp n¨ng suÊt khu vùc n¨ng suÊt thÊp thµnh phè thÊp më réng trong t¬ng lai §Þa h×nh B»ng ph¼ng B»ng ph¼ng B»ng ph¼ng §åi, dèc Thung lòng B»ng §åi cao ph¼ng Kho¶ng 500m 1.2km 100m 1.8km 700km 1.5km 1.2km c¸ch ®Õn ®êng Kho¶ng 2.5 km ®Õn 8 km 1 km 700m 1 km 1.2 km 500m c¸ch ®Õn s«ng nguån níc Kho¶ng Kh«ng cã 2 km ®Õn 10 km ®Õn Kh«ng cã 4 km ®Õn 1 km ®Õn Kh«ng cã c¸ch ®Õn trong khu giÕng c¸c khu trong khu c¸c nguån giÕng trong khu c¸c nguån vùc nguån cung vùc níc cung trong vùc cung cÊp cÊp níc ë cÊp cuèi thµnh phè níc cuèi nguån nguån 20