Quyền bề mặt trong pháp luật dân sự Việt Nam năm 2015

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:5

Thêm vào BST

Báo xấu

22
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết đưa ra những đề xuất về việc hoàn thiện hơn các quy định pháp luật về quyền bề mặt để quyền bề mặt được ứng dụng hiệu quả hơn trong thực tiễn đời sống ở Việt Nam. Đồng thời, làm sáng tỏ những lợi ích từ việc ghi nhận quyền bề mặt trong Bộ luật Dân sự năm 2015 đối với kinh tế, con người và xã hội nước ta.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Quyền bề mặt trong pháp luật dân sự Việt Nam năm 2015

Giải thưởng Sinh viên nghiên cứu khoa học Euréka lần 20 năm 2018 Kỷ yếu khoa học QUYỀN BỀ MẶT TRONG PHÁP LUẬT DÂN SỰ VIỆT NAM NĂM 2015 Phạm Minh Hằng*, Đinh Ngọc Minh Trang, Vũ Thị Phương Viện Đại học Mở Hà Nội *Tác giả liên lạc: phamhang4687@gmail.com TÓM TẮT Quyền bề mặt - quyền năng ưu việt về tài sản, lần đầu tiên được quy định trong Bộ Luật Dân sự năm 2015. Do đó, vẫn còn nhiều những mặt hạn chế và các thiếu xót của các quy định pháp luật hiện hành về quyền bề mặt. Bài viết đưa ra những đề xuất về việc hoàn thiện hơn các quy định pháp luật về quyền bề mặt để quyền bề mặt được ứng dụng hiệu quả hơn trong thực tiễn đời sống ở Việt Nam. Đồng thời, làm sáng tỏ những lợi ích từ việc ghi nhận quyền bề mặt trong Bộ luật Dân sự năm 2015 đối với kinh tế, con người và xã hội nước ta. Từ khóa: Bộ Luật Dân sự, quyền bề mặt. SURFACE RIGHTS IN CIVIL LAWS OF VIET NAM IN 2015 Pham Minh Hang*, Dinh Ngoc Minh Trang, Vu Thi Phuong Ha Noi Open University * Corresponding Author: phamhang4687@gmail.com ABSTRACT Surface rights - superior power of property, is firstly stipulated in the Civil Code of Vietnam in 2015. Therefore, there are still many limitations and shortcomings of the current law provisions on surface rights. The article offers suggestions how to improve the law provisions of surface rights that are more effectively applied in real life in Vietnam. At the same time, to clarify the benefits from the recognition of surface rights in the Civil Code of Vietnam in 2015 with regard to the economy, people and society of our country. Keywords: The Civil Code, surface rights. TỒNG QUAN hỏi tất yếu khách quan và nó có ý nghĩa Trong bối cảnh dân số ở Việt Nam rất lớn đối với sự phát triển của nước ta ngày càng gia tăng, cùng với đó là các cả về kinh tế lẫn xã hội. Hơn nữa quyền nhu cầu về chỗ ở, sự mở rộng trong bề mặt ở Việt Nam mới được ghi nhận mục đích sử dụng đất của con người, lần đầu tiên trong Bộ luật Dân sự năm hơn nữa còn một hệ quả kéo theo khi 2015 có hiệu lực thi hành vào ngày mà việc dân số gia tăng đó là vấn đề ùn 01/01/2017 vậy nên vẫn còn tồn tại tắc giao thông ngày càng nghiêm trọng nhiều bất cập, thiếu sót trong việc xây dẫn đến việc phải có các đề án nâng cấp dựng các chế định quyền bề mặt và các cơ sở hạ tầng về giao thông… Để việc áp dụng các quy định về quyền bề giải quyết được các vấn đề trên cần mặt vào thực tiễn. Do đó, không làm phải sử dụng một phần diện tích đất phát huy được hết những mặt tích cực không hề nhỏ, trong khi đó, diện tích của quyền này cũng như những kỳ đất đai thì không thay đổi, nó không vọng của các nhà làm luật khi xây dựng thể tự nhiên sản sinh ra thêm được. Do nên quyền bề mặt. Khi nghiên cứu cụ đó, việc ghi nhận quyền bề mặt trong thể các quy định của pháp luật về Bộ luật Dân sự năm 2015 là một đòi quyền bề mặt thì mới thấy được những 378
Giải thưởng Sinh viên nghiên cứu khoa học Euréka lần 20 năm 2018 Kỷ yếu khoa học điểm hạn chế cần phải sửa đổi, bổ sung thực tiễn đời sống nước ta trong tương đối với các chế định của quyền năng lai. này. Vì vậy, nhóm tác giả đã đưa ra các định hướng về mặt lập pháp để có thể KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN hoàn thiện đầy đủ hơn các chế định về Những bất cập trong quy định pháp quyền bề mặt để quyền này được áp luật dân sự Việt Nam về quyền bề dụng rộng rãi và mang lại hiệu quả hơn mặt Bất cập trong quy định pháp nữa trong giai đoạn phát triển kinh tế - luật xã hội của nước ta hiện nay. Thứ nhất, về tên gọi của quyền bề mặt: Bộ luật Dân sự năm 2015 sử dụng tên PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU gọi “quyền bề mặt” theo nhóm tác giả Phương pháp phân tích: Dựa vào hoàn là chưa tương xứng với đối tượng của cảnh kinh tế, xã hội, những quy định quyền này bởi đối tượng của quyền bề pháp luật La Mã và các quốc gia khác mặt hiện nay không chỉ mặt đất, mặt trên thế giới về quyền bề mặt để rút ra nước mà còn bao gồm “khoảng không nhận xét và kết luận về quan điểm lập gian” và “lòng đất”. Trong khi đó, theo pháp của các nhà làm luật của các quốc đánh giá của một số chuyên gia trong gia này. Từ đó, dựa vào những quy đó có PGS.TS. Đỗ Văn Đại “thuật ngữ định Bộ luật Dân sự năm 2015 của Việt quyền bề mặt dường như là sử dụng Nam về quyền bề mặt để rút ra quan máy móc từ “droit de superficie” trong điểm pháp lý về vấn đề này của các nhà pháp luật của Pháp mà chính các tác làm luật Việt Nam. giả Pháp cũng đã cho rằng “không Phương pháp so sánh: Phương pháp chuẩn”. Tuy nhiên, theo đánh giá khác này được sử dụng nhiều trong quá trình thì Bộ luật đang tiếp cận cách hiểu theo nghiên cứu đề tài bởi lẽ khi có so sánh phạm vi rộng của các quốc gia Châu thì mới thấy được sự ảnh hưởng của Âu, song để cho phù hợp hơn, nhóm pháp luật La Mã và pháp luật các quốc tác giả cũng cho rằng tên điều luật nên gia khác lên pháp luật Việt Nam về sửa lại là “quyền bề mặt, lòng đất và việc ghi nhận quyền bề mặt như thế không gian”. nào. Để từ đó tìm ra những điểm tương Thứ hai, về căn cứ xác lập và thời điểm đồng và khác biệt giữa các hệ thống xác lập: Theo quy định của Bộ luật Dân pháp luật về các vấn đề pháp lý của sự năm 2015 hiện nay quyền bề mặt có quyền bề mặt. thể được xác lập dựa trên sự thỏa thuận Phương pháp lịch sử: Sử dụng phương của các bên, mà cụ thể theo Bộ luật pháp này để làm rõ được lịch sử hình Dân sự quy định “Quyền bề mặt được thành, tồn tại và phát triển của thuật xác lập thông qua theo thỏa thuận; theo ngữ “quyền bề mặt” trong pháp luật La di chúc; hoặc theo quy định của pháp Mã và pháp luật các quốc gia. luật.” Tuy nhiên, trên thực tế, quyền bề Phương pháp tổng hợp: Từ những mặt có thể xác lập thông qua ý chí của nghiên cứu dựa trên sự phân tích, so các bên cùng nhau thống nhất, thỏa sánh giữa các quy định của pháp luật thuận hoặc theo ý chí của một bên khi các nước trên thế giới và pháp luật Việt để lại di chúc. Song hiện tại chưa Nam về quyền bề mặt để từ đó rút ra trường hợp nào thể hiện rõ việc xác lập những kết luận về xu hướng chung của quyền bề mặt theo quy định của pháp những vấn đề pháp lý về quyền bề mặt luật. Việc xác lập quyền bề mặt theo trong pháp luật của các quốc gia và khả quy định của pháp luật được đưa ra năng ứng dụng của quyền bề mặt trên nhằm tạo cơ sở cho những văn bản 379
Giải thưởng Sinh viên nghiên cứu khoa học Euréka lần 20 năm 2018 Kỷ yếu khoa học pháp luật sẽ được ban hành liên quan kết về thực tiễn liên quan đến quyền bề đến việc xác lập quyền bề mặt theo quy mặt, nên dẫn đến việc các cơ quan, tổ định của pháp luật. chức, cá nhân liên quan đến thực thi Vậy từ quy định đó sẽ có những cách pháp luật (Tòa án, Viện Kiểm sát, Hội hiểu khác nhau, liệu các bên được thỏa Luật gia, Cơ quan thi hành án, Thẩm thuận làm phát sinh quyền bề mặt hay phán, Kiểm sát viên, Luật sư,….) sẽ được thỏa thuận về nội dung của quyền gặp những khó khăn, lúng túng nhất bề mặt. Ví dụ: A cho B thuê quyền bề định khi thực hiện giải quyết các vấn mặt diện tích quyền sử dụng đất của đề liên quan đến quyền bề mặt. Hơn mình để lắp ráp cột thu phát sóng nữa, các chủ thể khác trong xã hội (cá internet, hai bên thỏa thuận về thời hạn nhân, pháp nhân, tổ chức…) cũng sẽ của quyền bề mặt là năm mươi năm. gặp khó khăn trong việc chuyển giao, Tuy nhiên, khi cột thu phát sóng đi vào xác lập, thực hiện sử dụng, khai thác vận hành được 15 năm thì A phát hiện, quyền bề mặt của mình. các thành viên trong gia đình A do ở Thứ hai, khó khăn, vướng mắc về thủ gần cột thu phát sóng mà có triệu tục đăng ký. Theo quy định của pháp chứng suy tim. A muốn đơn phương luật thì phải thực hiện việc đăng ký chấm dứt hợp đồng cho thuê quyền bề quyền bề mặt tại cơ quan nhà nước có mặt với B có được không? thẩm quyền và việc đăng ký này phải Thứ ba, về hiệu lực của quyền bề mặt: được công khai. Tuy nhiên, văn bản Theo Điều 269, Bộ luật Dân sự năm hướng dẫn thi hành lại chưa được ban 2015 quy định: “Quyền bề mặt có hiệu hành. Do đó, cơ quan nào sẽ là đơn vị lực từ thời điểm chủ thể có quyền sử chủ trì thực hiện việc đăng ký này vẫn dụng đất chuyển giao mặt đất, mặt chưa được quy định rõ ràng, cụ thể. nước, khoảng không gian trên mặt đất, Cùng với quy trình đăng ký, giấy tờ, mặt nước và lòng đất cho chủ thể có thủ tục đăng ký như thế nào cũng chưa quyền bề mặt, trừ trường hợp có thỏa được quy định. Cơ chế công khai thuận khác hoặc luật liên quan có quy quyền này là như thế nào cũng chưa có định khác. Quyền bề mặt có hiệu lực văn bản hướng dẫn. Bởi việc công khai đối với mọi cá nhân, pháp nhân, trừ rất quan trọng để đảm bảo quyền cho trường hợp luật liên quan có quy định các bên, tránh các tranh chấp không khác”. Tuy nhiên Bộ luật Dân sự năm đáng có xảy ra. 2015 không quy định về hình thức xác Thứ ba, khó khăn, vướng mắc trong lập quyền bề mặt. Quyền bề mặt là một việc tính tóa n chi phí chuyển giao loại vật quyền phát sinh từ đối tượng là quyền bề mặt. Pháp luật hiện hành đất đai thuộc quyền sử dụng của người chưa có quy định về việc tính tóa n các khác, cho nên cần thiết phải có căn cứ chi phí đối với việc chuyển giao quyền chứng minh về quyền bề mặt bề mặt trong trường hợp các bên thực Bất cập trong thực hiện hiện việc chuyển giao quyền mà có Thứ nhất, khó khăn, vướng mắc về tính đến chi phí cấp quyền. Cơ sở để cách tiếp cận và áp dụng quyền bề mặt tính mức phí này không được quy định trong thực tiễn. Các quyền khác đối với cụ thể, có thể tính theo giá thị trường tài sản lần đầu được xuất hiện trong Bộ hoặc có thể tính theo khung giá đất do luật Dân sự năm 2015, trong đó có Nhà nước đặt ra hoặc do thỏa thuận các quyền bề mặt. Tuy nhiên, các tài liệu bên. Khó khăn hơn nữa là việc xác định nghiên cứu về quyền năng này trong mức chuyển nhượng quyền bề mặt thế thời gian qua chưa nhiều, chưa có tổng nào là hợp lý để hài hòa lợi ích cho các 380
Giải thưởng Sinh viên nghiên cứu khoa học Euréka lần 20 năm 2018 Kỷ yếu khoa học bên giữa chủ sở hữu đất và người có hợp với định nghĩa về quyền bề mặt mà quyền bề mặt, giữa người được cấp pháp luật Việt Nam quy định. quyền bề mặt lần đầu và những người Thứ hai, để có cơ sở pháp lý bảo vệ tiếp sau. quyền bề mặt thì pháp luật cần quy Thứ tư, khó khăn, vướng mắc trong định về hình thức của việc xác lập, việc xác định trách nhiệm của những chuyển giao quyền bề mặt bằng văn người được cấp quyền bề mặt đối với bản có công chứng hoặc chứng thực, việc bảo vệ, quản lý tài sản chung hoặc bởi lẽ quyền bề mặt được coi là bất trách nhiệm bồi thường thiệt hại xảy ra động sản vì xác lập trên quyền sử dụng đối với bề mặt đất hoặc bề mặt bất đất, cho nên hình thức xác lập quyền bề động sản. Hơn nữa, còn có khó khăn mặt cần phù hợp với hình thức của giao trong việc xác định trách nhiệm bồi dịch về quyền sử dụng đất. thường, trách nhiệm trong việc quản Thứ ba, pháp luật Việt Nam cần phải lý, sử dụng bề mặt giữa các chủ sở hữu đưa ra văn bản hướng dẫn thi hành các quyền bề mặt khác nhau. Pháp luật quy định mới có trong Bộ luật Dân sự cũng chưa có quy định về sự ràng buộc năm 2015, trong đó có quyền bề mặt. trách nhiệm của những chủ sở hữu Bên cạnh đó, cần giải quyết được mối quyền bề mặt khác nhau trên cùng một quan hệ giữa ba chủ thể là: Nhà nước diện tích đất hay bất động sản. với tư cách là chủ sở hữu đất (vì pháp Thứ năm, khó khăn, vướng mắc trong luật Việt Nam quy định đất đai thuộc việc bảm bảo quyền lợi cho chủ sở hữu sở hữu toàn dân do nhà nước là đại diện đất. Theo pháp luật quy định, sau khi và thống nhất quản lí), người có quyền xác lập quyền bề mặt thì việc chủ sở sử dụng đất và người có quyền bề mặt. hữu đất tác động đến việc sử dụng đất Thứ tư, pháp luật Việt Nam cần phải của người có quyền bề mặt là rất hạn đưa ra các quy định về thủ tục công chế, chỉ xảy ra trong một số trường hợp nhận, đăng ký và việc công khai quyền nhất định. Theo pháp luật một số nước, bề mặt. Cần phải quy định cụ thể rõ chủ sở hữu đất chỉ có thể lấy lại đất từ ràng đăng kí thì phải đến cơ quan nào, người có quyền bề mặt khi có căn cứ thủ tục đăng ký ra sao, lợi ích của việc về việc người có quyền bề mặt không đăng kí mang lại, hậu quả gì xảy ra khi trả tiền cho họ trong thời gian sử dụng không thực hiện đăng kí quyền bề mặt. đất nhất định hoặc khi người có quyền Thứ năm, pháp luật cần đưa ra các quy bề mặt cố tình hủy hoại đất bất chấp định cụ thể về việc tính toán các chi phí những nỗ lực ngăn cản của chủ sở hữu. đối với việc chuyển giao quyền bề mặt Tuy nhiên, trong Bộ luật Dân sự 2015 trong trường hợp các bên thực hiện không có quy định nào đảm bảo cho việc chuyển giao quyền mà có tính đến chủ sở hữu tác động đến người có chi phí cấp quyền. Thêm vào đó, pháp quyền bề mặt nếu như người này luật cũng cần xác định mức chuyển không trả tiền cho họ trong thời gian nhượng quyền bề mặt cho hợp lý để hài nhất định hoặc người có quyền bề mặt hòa lợi ích giữ các bên chủ sở hữu đất có hành vi hủy hoại đất. và người có quyền bề mặt, giữa người Định hướng hoàn thiện pháp luật và được cấp quyền bề mặt lần đầu và nâng cao hiệu quả áp dụng quyền bề những người tiếp sau. mặt trong giai đoạn hiện nay Thứ sáu, pháp luật Việt Nam cần giải Thứ nhất, pháp luật cần phải thống quyết được mối quan hệ giữa các chủ nhất được thuật ngữ chính xác về tên thể cùng có quyền bề mặt trên cùng gọi dành cho quyền bề mặt sao cho phù một mảnh đất. Pháp luật cần làm rõ các 381
Giải thưởng Sinh viên nghiên cứu khoa học Euréka lần 20 năm 2018 Kỷ yếu khoa học quyền và nghĩa vụ giữa các chủ thể một cách khoa học vào thực tiễn đời quyền bề mặt với nhau. Vì không thể sống của nước ta hiện nay. Do đó, vấn để mỗi người thực hiện quyền của đề quyền bề mặt trong pháp luật Dân mình mà không quan tâm đến quyền sự Việt Nam năm 2015 cũng đã kế thừa của người khác cũng như không quan những nội dung cốt lõi về chế định tâm đến quyền và lợi ích của người “quyền bề mặt” trong pháp luật La Mã phía trên và phía dưới mình. và pháp luật các quốc gia khác trên thế Thứ bảy, pháp luật cần có quy định giới và có những điểm khác biệt phù đảm bảo quyền lợi cho chủ sở hữu đất hợp với điều kiện kinh tế, xã hội, tác động đến người có quyền bề mặt truyền thống của nước ta. khi mà người này không trả tiền cho họ Bộ Luật Dân sự Việt Nam năm 2015 trong thời gian nhất định hoặc người có đánh dấu lần đầu tiên việc xuất hiện quyền bề mặt có hành vi hủy hoại đất. chế định về quyền bề mặt, tạo cơ sở pháp lý cho các chủ thể của loại quyền KẾT LUẬN này. Hơn nữa, thông qua việc nghiên Ở mỗi quốc gia khác nhau thì quyền bề cứu cụ thể từng quy định về chế định mặt sẽ được ghi nhận với những nội quyền bề mặt nhóm tác giả cũng đúc dung khác nhau về phạm vi quyền kết thấy được những điểm ưu việt mà cũng như những vấn đề pháp lý liên quyền năng này có được. Ví dụ: Sử quan, phụ thuộc vào tình hình thực tiễn dụng quyền bề mặt sẽ là một giải pháp của từng quốc gia đó vào thời điểm ban hữu ích trong việc khắc phục tình trạng hành (hoặc sửa đổi) của bộ luật. Mặc ùn tắc giao thông, ô nhiễm môi trường dù vậy, chế định về “quyền bề mặt” (bằng việc xây dựng cầu vượt, đường vẫn có phần nhiều những nội dung cốt sắt trên cao, tàu điện ngầm,...) đồng lõi được ghi nhận không thay đổi. Hệ thời, những công trình này cũng giúp thống các chế định pháp luật không tự phục vụ nhu cầu đi lại của con người nhiên sinh ra, cũng không tự nhiên mất được thuận lợi hơn. Nhưng bên cạnh đi, mà nó là sự kế thừa từ đời này sang đó các chế định về quyền bề mặt vẫn đời khác, từ quốc gia này sang quốc gia còn nhiều bất cập. Do vậy, nhìn vào khác có sự điều chỉnh cho phù hợp với những mặt ưu việt của quyền bề mặt cả điều kiện kinh tế, văn hóa, xã hội của về mặt kinh tế và xã hội vào thực tiễn từng quốc gia; là sự tiếp thu, học hỏi, đời sống nước ta trong tương lai và để giao thoa giữa các hệ thống pháp luật quyền bề mặt được hiệu quả hơn nữa trên thế giới. Do vậy, trong lập pháp trong giai đoạn phát triển kinh tế - xã chúng ta cần nghiên cứu, tiếp cận hội của nước ta hiện nay chúng ta nên những thành tựu của nhân loại để mở dần sửa đổi, khắc phục, hoàn chỉnh rộng kiến thức và học hỏi những cái những điểm vẫn còn hạn chế của quy hay và tránh được những hạn chế của định như bài nghiên cứu đã nêu và việc áp dụng một chế định pháp luật tham khảo một số định hướng hoàn nào đó, từ đó áp dụng kiến thức này thiện của nhóm tác giả đã đề ra. TÀI LIỆU THAM KHẢO BỘ LUẬT DÂN SỰ VIỆT NAM 2015. QUYỀN BỀ MẶT THEO QUY ĐỊNH CỦA BỘ LUẬT DÂN SỰ VIỆT NAM 2015 - BÙI AI GIÔN. 382