1
CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập - Tự do – Hạnh phúc
BẢN ĐĂNG KÝ SÁNG KIẾN NĂM HỌC 2013 - 2014
I. Tên sáng kiến: Lý thuyết và bài tập về hóa lập thể hợp chất hữu cơ, phục vụ
bồi dưỡng học sinh giỏi môn hóa học trung học phổ thông.
II. Tác giả sáng kiến:
- Họ tên: Đinh Xuân Quang - Học vị: Thạc sỹ
- Địa chỉ: Trường THPT chuyên Lương Văn Tụy – Tp Ninh Bình.
- Điện thoại: 0989134836 Email: dinhquanglvt@gmail.com.
III. Nội dung sáng kiến
1. Giải pháp cũ thường làm
Ở trường chuyên, việc dạy và học Hóa lập thể thường thực hiện theo cách:
- Giảng dạy theo tài liệu giáo khoa dành riêng cho học sinh chuyên hóa.
Tuy nhiên nội dung kiến thức chưa đủ và còn có khoảng cách khá xa so với nội
dung chương trình thi Olympic Quốc gia, đặc biệt là Olympic Quốc tế.
- Sử dụng các giáo trình có phần hóa lập thể nhưng là dành cho sinh viên.
Do đó kiến thức nằm rải rác trong các tài liệu khác nhau. Học sinh muốn hiểu rõ
cần phải trang bị thêm nhiều kiến thức về toán cao cấp và vật lý bậc đại học.
- Đa số học sinh chuyên hóa khi học môn hóa lập thể đều chưa được rèn
luyện tư duy hình học không gian, khả năng tưởng tượng cấu trúc hợp chất hữu
cơ chưa tốt. Hơn nữa, với đặc thù môn học, các giáo viên tự nghiên cứu để giảng
dạy cũng gặp nhiều khó khăn.
- Trong các tài liệu hiện hành, lý thuyết về hóa học lập thể đã tương đối
đầy đủ, nhưng các dạng bài tập thì chưa phong phú và chưa được phân loại rõ
2
ràng và bó hẹp trong những dạng bài xác định cấu hình, cấu dạng hoặc liên quan
tới các kiến thức khác của hóa học hữu cơ ở mức độ đơn giản, chưa đáp ứng yêu
cầu nâng cao: Định lượng hóa các thông số cấu trúc, xét cấu trúc không chỉ ở
trạng thái tĩnh mà cả trong các phản ứng hóa học.
- Với yêu cầu nghiên cứu và giảng dạy hóa lập thể là kỹ năng tưởng tượng
không gian thật tốt, nếu không có lời giải và phân tích cách giải thì người đọc
khó hiểu rõ bản chất, sẽ giải bài tập một cách máy móc.
2. Giải pháp mới cải tiến
a) Tính mới:
Tài liệu này đã giải quyết được một số vấn đề mà các giáo trình, các sáng
kiến, đề tài trước đây chưa nghiên cứu:
1. Biên soạn nội dung lý thuyết hóa lập thể phù hợp với học sinh trung học
phổ thông sao cho với kiến thức co bản nhất về toán học và vật lý thì học
sinh vẫn có thể hiểu được, từ đó hình thành kiến thức hóa học hữu cơ nền
tảng cho học sinh chuyên.
2. Hệ thống bài tập minh họa gồm 50% bài tập tự xây dựng và và 50% sưu
tập. Các bài tập đều có lời giải rõ ràng, phân tích chi tiết để có thể sử dụng
sử dụng tài liệu làm giáo trình giảng dạy, giáo trình tự học, tự nghiên cứu.
3. Cập nhật một số nội dung nghiên cứu của các trường đại học quốc tế về
vấn đề hóa lập thể (vấn đề về tính toán định lượng, hóa lập thể động, tính
chất và cấu trúc). Các vấn đề này chưa hề được nêu trong các giáo trình
hiện nay.
4. Tiến hành phân loại các bài tập liên quan đến nội dung chính của hóa học
lập thể. Tạo thuận lợi cho việc nghiên cứu chuyên sâu về hóa học lập thể.
b) Tính sáng tạo.
- Bám sát yêu cầu cơ bản của việc nghiên cứu hóa học hữu cơ nâng cao, đó là
học sinh cần nắm vững một trong các nền tảng để làm cơ sở nghiên cứu các
mảng kiến thức khác.
3
Cụ thể: Từ việc nghiên cứu cấu trúc không gian của chất có thể nắm được
ảnh hưởng của cấu trúc đến tính chất của chất hữu cơ. Nhiều tính chất hóa-lý
của các chất chỉ được giải thích rõ khi đã biết cấu trúc không gian của các chất.
- Tài liệu được triển khai theo từng chương, sát các nội dung cơ bản và nâng
cao của hóa học lập thể. Mỗi phần đều có lý thuyết căn bản được soạn thảo phù
hợp với kiến thức nền và khả năng tư duy của học sinh chuyên hóa tại thời điểm
bắt đầu nghiên cứu hóa học hữu cơ nâng cao, sau đó là hệ thống các bài tập
minh họa từ mức độ đơn giản đến phức tạp. Chỉ rõ các vấn đề dễ nhầm lẫn và
các kiến thức thu được sau khi giải quyết xong vấn đề nêu ra trong bài tập.
- Khai thác hiệu quả các tính năng của phần mềm chemoffice để giải quyết
khó khăn về tư duy hình học không gian. Các công thức biểu diễn chất hữu cơ
được trình bày sao cho trực quan và đảm bảo tính thẩm mỹ.
- Phương pháp giúp khai thác hiệu quả bài tập là phân tích cách giải quyết
vấn đề đặt ra trong bài toán theo hướng: nêu ưu, nhược điểm của các cách giải
thường được sử dụng và đề xuất cách giải nhanh hơn, giúp rèn luyện tư duy tốt
hơn.
IV. Hiệu quả kinh tế và xã hội dự kiến đạt được
1. Hiệu quả kinh tế:
- Tài liệu đã được triển khai áp dụng vào giảng dạy lớp 11 chuyên hóa (năm
học 2012-2013) và lớp 11 chuyên hóa (năm học 2013-2014), được học sinh sử
dụng hiệu quả. Đề tài đã tham dự hội nghị khoa học các trường chuyên đồng
bằng Bắc Bộ năm 2013 tại Thái Bình, đã được các giáo viên trường chuyên
trong khu vực đánh giá cao và đã đạt điểm cao nhất trong tất cả các đề tài dự thi.
Tài liệu đã được các giáo viên chuyên Hóa các tỉnh miền Bắc sử dụng để giảng
dạy học sinh chuyên, bồi dưỡng học sinh giỏi quốc gia môn hóa học.
- Đề tài là tài liệu tham khảo hữu ích cho giáo viên, sinh viên, học sinh khi
nghiên cứu hóa học. Giúp cho việc học tập môn hóa học lập thể được dễ dàng,
hiệu quả; không cần mất thời gian, sức lực, trí óc để tìm và tổng hợp kiến thức.
4
- Nếu phổ biến đề tài này, giáo viên cần nghiên cứu về hóa lập thể sẽ không
mất chi phí mua sách hoặc download những tài liệu cần bản quyền.
Ước tính:
+ Chi phí in và đóng bìa 1 cuốn tài liệu (50 trang A4) là 10.000 đồng.
+ Chi phí mua các giáo trình để có nội dung kiến thức tương tự là 275.000
đồng (gồm giáo trình hóa học hữu cơ- Tác giả Ngô Thị Thuận, giá bìa 150.000
đồng; giáo trình cơ sở lý thuyết hóa học hữu cơ- Tác giả Trần Quốc Sơn, giá bìa
50.000 đồng; Lý thuyết hóa hữu cơ cơ sở-Tác giả Thái Doãn Tĩnh, giá bìa
75.000 đồng).
Như vậy chi phí tiết kiệm được cho mỗi học sinh là: 265.000 đồng.
Tài liệu sử dụng cho các học sinh và giáo viên chuyên hóa. Nếu tất cả giáo
viên chuyên và học sinh chuyên cả nước đều sử dụng thì chi phí tiết kiệm được
cho mỗi khóa học sẽ là:
265.000 x 40 (học sinh + giáo viên) x 64 tỉnh = 678,4 triệu đồng/khóa học.
- Có thể sử dụng đề tài để giảng dạy hóa lập thể ở trường THPT chuyên,
giảng dạy cho sinh viên ngành hóa học mà không mất chi phí bản quyền cho
người giáo trình.
2. Hiệu quả xã hội:
- Giúp quá trình học tập, giảng dạy hóa lập thể được dễ dàng và hiệu quả.
Làm nền tảng cho việc tiếp tục nghiên cứu các vấn đề sâu hơn của hóa học hữu
cơ.
- Giúp học sinh rèn kỹ năng tự học tự nghiên cứu, rèn khả năng quan sát, tư
duy hình học không gian gắn liền với tư duy của môn hóa học.
- Rút ngắn khoảng cách giữa chương trình hóa học phổ thông chuyên hiện
nay với nội dung hóa hữu cơ trong các kỳ thi học sinh giỏi quốc gia, quốc tế.
5
V. Điều kiện và khả năng áp dụng
- Đề tài có thể triển khai ở tất cả các lớp chuyên hóa THPT, song song với
quá trình học hóa học hữu cơ cơ bản.
- Quá trình áp dụng đề tài tại trường THPT chuyên Lương Văn Tụy từ năm
2012 và các trường THPT chuyên một số tỉnh đồng bằng Bắc Bộ cho thấy đề tài
dễ dàng áp dụng và mang lại hiệu quả. Kinh nghiệm quá trình triển khai đề tài
cho thấy để sử dụng hiệu quả đề tài, người học nên sử dụng thêm mô hình phân
tử các loại hợp chất hữu cơ, phần mềm Chemoffice để giúp cho việc tưởng
tượng cấu trúc không gian dễ dàng hơn.
- Giáo viên có thể xây dựng thêm các bài tập trên cơ sở sự phân loại bài tập
hóa lập thể để làm phong phú thêm kiến thức, tăng cường thêm số lượng bài tập
áp dụng.
Xác nhận của cơ quan, đơn vị Tác giả sáng kiến
ĐINH XUÂN QUANG
