0
SỞ GD&ĐT NGHỆ AN
TRƯỜNG THPT LÊ HỒNG PHONG
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Đề tài:
PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ VÀ SÁNG
TẠO CHO HỌC SINH THÔNG QUA DẠY HỌC BÀI TẬP
CHUYÊN ĐỀ “DÒNG ĐIỆN KHÔNG ĐỔI” VẬT LÝ 11.
Môn Vật lý
Tác giả: Phạm Thị Thùy Vân
Tổ: Khoa học tự nhiên
Năm thực hiện: 2020 – 2021
Số điện thoại: 0386951557
1
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
STT
Các kí hiệu viết tắt
Đọc là
1
GV
Giáo viên
2
HS
Học sinh
3
GQVĐ
Giải quyết vấn đề
4
DH
Dạy học
5
PPDH
Phương pháp dạy học
6
PC
Phẩm chất
7
NL
Năng lực
8
YCCĐ
Yêu cầu cần đạt
2
MỤC LỤC
PHẦN I – ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lý do chọn đề tài………………………………………………………….
1
2. Mục đích và phạm vi nghiên cứu…………………………………………
2
3. Tình hình nghiên cứu đề tài………………………………………… ……
2
4. Phương pháp nghiên cứu đề tài…………………………………………...
2
5. Những đóng góp mới của đề tài……………………………………….. ...
3
PHẦN II – NỘI DUNG
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI.
I. Cơ sở lí luận của đề tài……………………………………………………
4
1.1. Năng lực GQVĐ và sáng tạo……………………………………………
4
1.2. Lý luận về PPDH GQVĐ…………………………………………………
4
1.3. Bài tập sáng tạo……………………………………………………………
8
II. Cơ sở thực tiễn của đề tài……………………………………………….
11
CHƯƠNG 2: SỬ DỤNG HỆ THỐNG BÀI TẬP SÁNG TẠO CHUYÊN ĐỀ
“DÒNG ĐIỆN KHÔNG ĐỔI” ĐỂ PHÁT TRIỂN NL GQVĐ VÀ SÁNG TẠO
CHO HS.
I. Tiến trình dạy học giải quyết vấn đề một số dạng bài tập sáng tạo……...
13
1. Bài tập thí nghiệm vật lý………………………………………………...
13
2. Bài tập có hình thức tương tự nhưng nội dung biến đổi…………………
16
3. Bài tập cho thừa, thiếu, sai dữ kiện……………………………………….
19
II. Sử dụng bài tập GQVĐ khi luyện tập, ôn tập, giao bài tập về nhà………
21
III. Sử dụng bài tập giải quyết vấn đề trong tiết kiểm tra, đánh giá…………
24
CHƯƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM.
2.1. Mục đích thực nghiêm…………………………………………
26
2.2. Nội dung thực nghiệm………………………………………
26
2.3. Phương pháp thực nghiệm…………………………………….
26
2.4. Kết quả và xử lý kết quả thực nghiệm………………… …….
26
PHẦN III. KẾT LUẬN
2.5. Kết luận………………………………………………………...
29
2.6. Kiến nghị……………………………………………………..
29
3
PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lí do chọn đề tài
Hoạt động nhận thức của con người chỉ thực sự bắt đầu khi con người gặp
phải mâu thuẫn: Một bên là trình độ hiểu biết đang có, bên kia là nhiệm vụ mới
phải giải quyết một vấn đề mà những kiến thức, kĩ năng đã có không đủ. Để giải
quyết được nhiệm vụ nhận thức mới, khắc phục được mâu thuẫn trên thì phải xây
dựng kiến thức mới, phương pháp mới, kĩ năng mới. Như vậy, hoạt động nhận thức
của học sinh trong học tập thực chất là hoạt động giải quyết vấn đề nhận thức. Quá
trình học tập sẽ là quá trình liên tiếp giải quyết các vấn đề học tập.
Hiện nay, trong nghiên cứu lý luận và thực tiễn dạy học đang hướng đến dạy
học theo hướng phát triển các năng lực, tích cự hóa người học, biến quá trình dạy
học thành tự học có hướng dẫn. Hoạt động học không chỉ dừng lại ở việc truyền
thụ cho học sinh những kiến thức, kĩ năng mà còn quan tâm đến việc hình thành và
phát triển tư duy sáng tạo, giải quyết vấn đề một cách hiệu quả, trong đó lấy học
sinh làm trung tâm trong các hoạt động học.
GQVĐ và sáng tạo là một đặc thù của hoạt động tìm hiểu khoa học. Ở môn vật
lý năng lực này được hình thành, phát triển trong đề xuất vấn đề, lập kế hoach,
thực hiện kế hoạch, tìm hiểu thế giới tự nhiên và vận dụng kiến thức, kĩ năng
GQVĐ thực tiễn.
Thế giới đang bước vào giai đoạn phát triển khoa học và công nghệ như vũ bão
với cuộc cách mạng công nghệ. Điều này đòi hỏi giáo dục cần phải thay đổi nhằm
đào tạo con người phát triển toàn diện, đáp ứng nhu cầu lao động trong thời đại
mới. Trong xu thế đó, Việt Nam đang đổi mới giáo dục theo hướng chuyển từ tiếp
cận nội dung sang tiếp cận NL, đào tạo con người phát triển toàn diện về PC và
NL, có khả năng vận dụng kiến thức vào giải quyết các vấn đề thực tiễn.
Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo là một năng lực quan trọng cần hình
thành cho học sinh ở thời đại mới. DH GQVĐ là con đường quan trọng để phát
huy tính tích cực của HS, là một trong những vấn đề giáo viên chúng ta cần phải
làm để đổi mới phương pháp giảng dạy. Nhưng còn rất nhiều giáo viên chúng ta
còn mơ hồ về khái niệm cũng như cách thức làm sao để thành công trong quá trình
dạy học giải quyết vấn đề.
Trong chương trình SGK Vật lý 11, chuyên đề “dòng điện không đổi” có nhiều
kiến thức gần gũi với HS, gợi cho HS hướng thú học tập và liên hệ thực tiễn, đây
cũng là điều kiện thuận lợi cho việc phát triển NL GQVĐ và sáng tạo cho HS.
Xuất phát từ những lý do trên, tôi chọn đề tài nghiên cứu:
“Phát triển năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo cho học sinh thông qua
dạy học bài tập chuyên đề “Dòng điện không đổi” vật lý 11.
4
2. Mục đích và phạm vi nghiên cứu
- Mục đích: Tổ chức các hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực
(mà ở đây tập trung vào phát triển năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo) để nâng
cao hiệu quả trong dạy học bộ môn vật lý 11 THPT. Đánh giá để rút ra bài học
kinh nghiệm trong thực tế dạy học bộ môn.
- Phạm vi nội dung: Một số hoạt động dạy học học theo định hướng phát triển
năng lực trong chuyên đề “dòng điện không đổi” vật lý 11.
- Phạm vi thực nghiệm: chúng tôi tiến hành thực nghiệm đề tài ở trường THPT
Lê Hồng Phong và trường THPT Phạm Hồng Thái, huyện Hưng Nguyên, tỉnh
Nghệ An.
3. Tình hình nghiên cứu đề tài
- Trên thực tế hiện nay, tài liệu nghiên cứu về đổi mới phương pháp dạy học
còn rất ít nên khi nghiên cứu đề tài còn hạn chế và gặp nhiều khó khăn.
- Do điều kiện kinh tế gia đình, địa phương nên hạn chế trong việc tiếp cận
những điều mới mẻ về kiến thức cũng như cách chiếm lĩnh kiến thức.
- Do điều kiện về cơ sở vật chất, trang thiết bị trường học chưa đáp ứng hết yêu
cầu đổi mới phương pháp dạy học nên việc thực nghiệm đề tài còn gặp nhiều khó
khăn.
4. Phương pháp nghiên cứu
4.1 phương pháp nghiên cứu lý thuyết
- Nghiên cứu tài liệu về cơ sở lý luận dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề, lý
thuyết đổi mới dạy học, các phương pháp dạy học theo hướng tiết cận năng lực học
sinh.
- Tìm hiểu thông tư 32 của Bộ Giáo Dục và Đào Tạo về giáo dục phổ thông
- Tìm hiểu, nghiên cứu tài liệu, đề tài liên quan.
- Lý thuyết về quy trình thiết kế hoạt động dạy học định hướng phát triển năng
lực học sinh.
- Tài liệu bồi dưỡng GV phổ thông theo modun 2.
4.2 Phương pháp điều tra
Điều tra việc tổ chức các hoạt động đổi mới phương pháp dạy học theo hướng
phát triển NL GQVĐ và sáng tạo để nâng cao chất lượng dạy học trong chương
điện học, vật lý 11 ở một số trường THPT thông qua phiếu điều tra, trao đổi, phỏng
vấn GV, HS.
4.3 Phương pháp thực nghiệm sư phạm
Sau khi xây dựng lý thuyết và thiết kế các hoạt động dạy học định hướng phát
triển năng lực học sinh, tiến hành tổ chức hoạt động dạy học ở một sồ lớp để kiểm
