SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HOÁ
TRƯỜNG THPT BA ĐÌNH
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
GIẢI PHÁP RÈN LUYỆN KỸ NĂNG TỰ HỌC MỘT SỐ NỘI
DUNG CHƯƠNG “DÒNG ĐIỆN TRONG CÁC MÔI
TRƯỜNG”, Ở MÔN VẬT LÝ 11 CHO HỌC SINH TRƯỜNG
THPT BA ĐÌNH.
Người thực hiện: Nguyễn Văn Thanh
Chức vụ: Giáo viên
SKKN thuộc môn: Vật Lí
THANH HOÁ NĂM 2021
MỤC LỤC
Phần Nội dung Trang
1. Mở đầu
1.1 Lí do chọn đề tài 1
1.2 Mục đích nghiên cứu 1
1.3 Đối tượng nghiên cứu 1
1.4 Phương pháp nghiên cứu 1
1.5 Những điểm mới của SKKN 1
2. Nội dung
2.1 Cơ sở lí luận 2
2.2 Thực trạng của vấn đề 2
2.2.1 Về tinh thần và ý thức học tập 2
2.2.2 Về kết quả học tập 2
2.3 Giải pháp và tổ chức thực hiện 3
2.3.1 Các kỹ năng cần rèn luyện. 3
2.3.2 Các giải pháp để rèn luyện kỹ năng 4
2.4 Hiệu quả của sáng kiến với hoạt động giáo dục 13
2.4.1 Về tinh thần ý thức tự học 13
2.4.2 Về kết quả học tập 14
3. Kết luận,
Kiến nghị
3.1 Kết luận 14
3.2 Kiến nghị 14
1
1. MỞ ĐẦU
1.1 Lí do chọn đề tài
Hiện nay trong nhà trường khâu tự học chưa được coi trọng đúng mức. Thực
ra, tự học thì kiến thức sẽ sâu hơn, bền hơn và thực chất hơn. Do nhiều nguyên
nhân, học sinh hiện nay đều ỷ lại thầy cô giảng. Tự học là con đường đi tới mọi
thành công trong cuộc sống.
Tự học giúp ta chủ động tìm hiểu, thu thập kiến thức, tự làm giàu kho kiến
thức của mình. Tự học lúc còn học phổ thông sẽ là tiền đề tốt cho việc tự học ở
bậc đại học, sau đại học sau này.
Mỗi phụ huynh thử ngồi tính thử thời gian mà con mình tự học chiếm tỷ lệ
thế nào so với thời gian đi học (học có thầy cô giảng hoặc có gia sư kèm)? Nếu
tỷ lệ quá thấp thì khó có thể hy vọng con mình mai kia sẽ trở thành học sinh có
học lực tốt.
Mỗi thầy cô cũng thử tính xem, trong mỗi tiết dạy của mình thì học sinh được
tự học bao nhiêu phút? Có khá nhiều bài viết đề cập tới vấn đề giáo viên cần
giảm nói trên lớp để thêm thời gian cho học sinh tự suy nghĩ, tìm tòi. Nếu dạy
học theo hướng phát triển năng lực cho học sinh mà thầy nói nói suốt cả tiết dạy
thì thật khó đạt được mục tiêu này.
Tuy nhiên nếu không được rèn luyện thì học sinh cũng không dễ có được kỹ
năng tự học và sẽ cảm thấy khi ngồi tự học không hiệu quả, chóng chán và thậm
chí rất lười học.
Hiện nay cũng đã có nhiều phương pháp dạy học tích cực nhưng chỉ là trên lí
thuyết giáo viên chỉ sử dụng khi thao giảng, học sinh không được tiếp cận
thường xuyên dẫn đến không hiệu quả.
Kết luận: Với những lí do trên bản thân tôi đã nghiên cứu và lựa chọn đề tài:
“Giải pháp rèn luyện kỹ năng tự học một số nội dung chương “Dòng điện
trong các môi trường”, ở môn Vật lý lớp 11 cho hoc sinh trường THPT Ba
Đình ”. Đề tài được đúc rút từ thực tế giảng dạy và kinh nghiệm của bản thân
tôi xin được chia sẻ với hội đồng khoa học các cấp và bạn bè đồng nghiệp, để đề
tài được hoàn thiện hơn.
1.2 Mục đích nghiên cứu.
- Thế nào là tự học và tự học có vai trò gì.
- Thực trạng của việc tự học hiện nay.
- Đề xuất các biện pháp thông qua một vài nội dung bài học ở môn vật lý 11 để
từng bước nâng cao năng lực tự học cho học sinh.
1.3 Đối tượng nghiên cứu
- Giải pháp rèn luyện kỹ năng tự học một số nội dung chương “Dòng điện trong
các môi trường”, ở môn Vật lý lớp 11 cho hoc sinh trường THPT Ba Đình.
1.4 Phương pháp nghiên cứu.
- Phương pháp nghiên cứu lý thuyết
- Phương pháp nghiên cứu thực trạng.
- Phương pháp thống kê, đánh giá.
1.5 Những điểm mới của SKKN.
2
- Chỉ tập trung đi sâu vào một số bài học trong chương, chứ không phân bố nội
dung cả chương.
2. NỘI SUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM.
2.1 Cơ sở lí luận của sáng kiến.
- Tự học hiểu theo đúng bản chất là tự mình động não, suy nghĩ, sử dụng các
năng lực trí tuệ (quan sát, so sánh, phân tích, tổng hợp…) và có khi cả cơ bắp
(sử dụng các phương tiện) cùng các phẩm chất, cả động cơ, tình cảm, cả nhân
sinh quan, thế giới quan, không ngại khó, ngại khổ, kiên trì, nhẫn nại, lòng say
mê… để chiếm lĩnh một lĩnh vực khoa học nào đó, biến lĩnh vực đó thành sở
hữu của mình.
- Tự học là một xu thế tất yếu, bởi vì quá trình giáo dục thực chất là quá trình
biến người học từ khách thể giáo dục thành chủ thể giáo dục (tự giáo dục). Tự
học giúp nâng cao kết quả học tập của học sinh và chất lượng giáo dục của nhà
trường, là biểu hiện cụ thể của việc đổi mới phương pháp dạy học ở các trường
phổ thông.
2.2 Thực trạng vấn đề.
2.2.1 Về tinh thần và ý thức tự học: Để có sự nhìn nhận tổng thể về khả năng tự
học của học sinh , vào đầu năm học 2019-2020 tôi đã tiến hành khảo sát với 91
học sinh ở lớp 11A, 11C thông qua phiếu trắc nghiệm với các câu hỏi như sau:
Câu 1: Ở nhà lúc rảnh rỗi em thường làm gì
A. Chơi điện tử, xem phim… B. Học và làm bài thầy cô giao.
C. Ngủ. D. Dọn dẹp nhà cửa…
Câu 2: Mỗi ngày em dành bao nhiêu thời gian cho việc học?
A. 1 giờ B. 2 giờ
C. Nhiều hơn 2 giờ. D. Không học.
Câu 3: Lý do em không học ở nhà là gì?
A. Phụ giúp gia đình B. Thích đi chơi hơn.
C. Không ai ép học. D. Bạn hay rủ đi chơi
Câu 4: Việc học ở nhà của em là do:
A. Ba mẹ nhắc học B. Sợ bị điểm kém
C. Tránh làm việc nhà D. Học để củng cố và nâng cao kiến thức.
Câu 5: Để nâng cao kiến thức , em sẽ lựa chọn phương án nào sau đây để học
tập.
A. Chỉ tập trung nghe giáo viên giảng bài và ghi chép.
B. Tăng cường tự học ở nhà và trên lớp dưới sự định hướng của giáo viên.
C. Chỉ cần tự học.
D. Không cần học.
- Kết quả cho thấy:
Tổng số học sinh Số học đã tự học Số học sinh chưa tự học
91 20 (21,9%) 71(78,1%)
2.2.2 Về kết quả học tập:
Khi chưa vận dụng các giải pháp rèn luyện kỹ năng tự học cho học sinh thì
kết quả học tập của 2 lớp 11 ( 11A và 11C) tôi trực tiếp dạy như sau:
3
Tổng số học sinh Giỏi Khá Trung bình Yếu
91 25(27.5%) 30 (33%) 30(33%) 6(6.5%)
Từ những kết quả ban đầu trên cùng với việc trao đổi, nắm bắt thông tin của
nhiều học sinh tôi thấy học sinh ít học ở nhà cũng như khả năng tự học của các
em còn yếu là do nhiều nguyên nhân như: Do đặc điểm lứa tuổi, do hoàn cảnh
sống và môi trường tác động, bản thân học sinh chưa có động lực để học tập.
Ngoài những nguyên nhân khách quan trên cũng còn một phần là do kiến thức
môn vật lý trừu tượng, khó tiếp thu đối với học sinh, số lượng bài tập nhiều và
khó cũng góp phần tạo nên sự chán nản nơi học sinh.
2.3 Giải pháp và tổ chức thực hiện.
2.3.1 Các kỹ năng cần rèn luyện.
2.3.1.1 Kỹ năng định hướng, xác định mục tiêu nội dung trọng tâm cần học
Trước tiên, để quá trình tự học diễn ra thành công học sinh cần thiết lập cơ sở
định hướng của hành động. Đó là hệ thống định hướng và chỉ dẫn mà học sinh
có thể sử dụng nó để thực hiện một hành động xác định nào đó. Nó có chức
năng nhận thức đối tượng, vạch kế hoạch, kiểm tra và điều chỉnh hành động theo
kế hoạch. Để có được cơ sở định hướng, người học phải trả lời được các câu hỏi:
- Học nhằm mục đích gì? Học vì yêu thích môn học, vì trách nhiệm với gia
đình và xã hội, hay vì để được khen, được đánh giá cao…
- Thái độ học tập ra sao? Học với tinh thần, thái độ nghiêm túc hay hời hợt
qua loa.
- Học như thế nào? Người học nên chọn phương pháp nào là phù hợp với bản
thân.
2.3.1.2 Kỹ năng tiếp cận, xử lý và vận dụng thông tin của bài học.
Muốn thực hiện thành công kế hoạch mình đã tạo lập, người học cần có một
số kỹ năng sau:
- Tiếp cận thông tin: lựa chọn và chủ động tiếp nhận thông tin từ nhiều nguồn
khác nhau và từ những hoạt động đã được xác định như đọc sách, nghe giảng,
xem truyền hình, tra cứu từ Internet, làm thí nghiệm… Trong hoạt động này rất
cần có sự tỉnh táo để chọn lọc thông tin một cách thông minh và linh hoạt.
- Xử lí thông tin: việc xử lí thông tin trong quá trình tự học không bao giờ
diễn ra trong vô thức mà cần có sự gia công, xử lí mới có thể sử dụng được. Quá
trình này có thể được tiến hành thông qua các kỹ năng ghi chép, phân tích, đánh
giá, tóm lược, tổng hợp, so sánh…
2.3.1.3 Kỹ năng tự kiểm tra, đánh giá và rút kinh nghiệm.
- Trên cơ sở học sinh đã lĩnh hội các thông tin, các nội dung kiến thức bằng
việc tự nghiên cứu, học sinh cần có kỹ năng phân tích đánh giá nhiệm vụ, kết
quả nghiên cứu của bạn khác thông qua việc chấm bài, hỏi đáp chéo theo từng
cá nhân hoặc nhóm học sinh dưới sự điều hành của giáo viên, từ đó cũng đánh
