MỤC LỤC
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lí do chọn đề tài ............................................................................................... 1
2. Mục đích nghiên cứu ........................................................................................ 2
3. Đối tượng nghiên cứu ....................................................................................... 2
4.Phương pháp nghiên cứu ................................................................................... 2
5. Giả thiết khoa học ............................................................................................ 2
6.Những đóng góp của đề tài ................................................................................ 2
PHẦN II. NỘI DUNG .......................................................................................... 3
1. Cơ sở lý luận và thực tiễn của đề tài ................................................................. 3
1.1. Một số vấn đề cơ bản về kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn ............... 3
1.2. Thực trạng về việc rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức Vật lí vàothực
tiễn thông qua quá trình dạy học môn Vật lí ở trường phổ thông hiện nay ............ 7
2. Một số biện pháp rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức Vật lí vào thực
tiễn thông qua quá trình dạy học ở trường trung học phổ thông ............................ 11
2.1. Hệ thống kiến thức, kỹ năng trong chương Cảm ứng điện từ liên quan
đến thực tiễn ........................................................................................................ 11
2.2. Một số nguyên tắc rèn kỹ năng vận dụng kiến thức cho học sinh trong
dạy học Vật lí ....................................................................................................... 18
2.3. Quy trình rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức Vật lí vào thực tiễn
trong dạy học Vật lí .............................................................................................. 18
2.4. Một số biện pháp rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức Vật lí vào thực
tiễn cho học sinh thông qua quá trình dạy học chương Cảm ứng điện từ .............. 19
2.5. Thiết kế giáo án dạy học có sử dụng các biện pháp đã đề xuấtvận dụng
kiến thức Vật lí vào thực tiễn ............................................................................... 34
2.6. Đánh giá kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn của học sinh trong
dạy học chương Cảm ứng điện từ, Vật lí 11 ......................................................... 42
3. Thực trạng dạy học chương “Cảm ứng điện từ”trước khi áp dụng sáng kiến
kinh nghiệm ........................................................................................................ 43
4. Giải pháp thực hiện. ......................................................................................... 45
5. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm đối với hoạt động giáo dục, với bản
thân, đồng nghiệp và nhà trường. ......................................................................... 45
KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT ................................................................................. 49
1. Kết luận ............................................................................................................ 49
2. Đề xuất ............................................................................................................. 49
TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 50
PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
BTTH Bài tập tình huống
DHDA Dạy học dự án
ĐC Đối chứng
GV Giáo viên
HS Học sinh
NXBGD Nhà xuất bản giáo dục
SGK Sách giáo khoa
PPDH Phương pháp dạy học
THPT Trung học phổ thong
TN Thực nghiệm
VDKT Vận dụng kiến thức
KN VDKT Kỹ năng vận dụng kiến thức
SN Bắc Nam
TNSP Thực nghiệm sư phạm
1
PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lí do chọn đề tài
Chúng ta đang sống trong thế kỷ XXI, thế kỷ của nền kinh tế tri thức và khoa
học công nghệ, thế kỷ của xu thế toàn cầu hóa, hội nhập và cạnh tranh quyết liệt.
Trong bối cảnh hội nhập quốc tế này đòi hỏi chúng ta cần có nguồn nhân lực chất
lượng cao, năng động sáng tạo, có đủ khả năng cạnh tranh trí tuệ để thích ứng nền
kinh tế tri thức. Đứng trước yêu cầu ngày càng cao của công cuộc xây dựng, bảo vệ
Tổ quốc và sự phát triển không ngừng của khoa học kỹ thuật, vấn đề đổi mới
phương pháp dạy học (PPDH) là một trong những mục tiêu lớn được ngành Giáo
dục và Đào tạo đặt ra trong giai đoạn hiện nay. Hội nghị Trung ương 8 khóa XI
cũng đã chỉ rõ “Phát triển giáo dục và đào tạo là nâng cao dân trí, đào tạo nhân
lực, bồi dưỡng nhân tài. Chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến
thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học. Học đi đôi với
hành; lý luận gắn với thực tiễn”. Điều 24 Luật giáo dục quy định: “Phương pháp
giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học
sinh phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự
học, rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem
lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh”. Như vậy, mục tiêu của giáo dục ngày
nay là đào tạo nguồn nhân lực có trình độ để phục vụ đất nước. Chính vì lẽ đó rèn
luyện cho học sinh kỹ năng vận dụng kiến thứcvào thực tiễn là phù hợp với yêu
cầu của nền giáo dục hiện nay.
Vật lí là một bộ môn khoa học thực nghiệm, phần lớn các kiến thức vật lí
trong chương trình phổ thông gắn liền với các hiện tượng, quá trình trong tự
nhiên và đời sống. Những hiện tượng vật lí trong tự nhiên diễn ra vô cùng phong
phú và thú vị. Đặc biệt, trong chương Cảm ứng điện từ Vật lí 11 THPT các hiện
tượng gắn liền với thực tiễn đời sống và sản xuất. Do đó nếu HS vận dụng các
kiến thức này vào đời sống sản xuất sẽ giải quyết được các vấn đề khoa học, nâng
cao hiệu quả sản xuất... Vì vậy, trong dạy học việc rèn luyện và nâng cao cho HS
KN VDKT Vật lí để giải quyết một số vấn đề thực tiễn là rất cần thiết và cần đặc
biệt quan tâm.
Tuy nhiên, trong thực tế giảng dạy môn Vật lí ở các trường phổ thông hiện
nay, hầu hết các GV chú trọng việc cung cấp kiến thức lí thuyết cho HS, rèn luyện
kĩ năng làm các bài thi. Việc rèn luyện KNVDKT Vật lí vào giải quyết các vấn đề
thực tiễn đời sống vẫn chưa được chú trọng. VDKT vào thực tiễn chưa thường
xuyên. Vì thế giữa lý thuyết và thực tế là một khoảng cách xa vời.
Xuất phát từ những vấn đề nêu trên, chúng tôi đã chọn đề tài: “Rèn luyện
kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn cho học sinh trong dạy học chương Cảm
ứng điện từ, Vật lí 11 THPT”, với mong muốn nghiên cứu sâu hơn về tính ưu
việt, khả năng vận dụng phương pháp dạy học nhằm góp phần nâng cao chất
lượng dạy học.
2
2. Mục đích nghiên cứu
- Xây dựng bộ câu hỏi/ bài tập, bài tập tình huống, dự án dạy học gắn với
thực tiễn trong chương Cảm ứng điện từ.
- Xác định quy trình rèn luyện KN VDKT Vật lí vào thực tiễn cho HS.
- Đề xuất được một số biện pháp sư phạm để KN VDKT Vật lí vào thực tiễn
cho học sinh.
3. Đối tượng nghiên cứu
Các biện pháp rèn luyện KN VDKT vào thực tiễn trong dạy học chương
Cảm ứng điện từ, Vật lí 11.
4. Phương pháp nghiên cứu
- Các phương pháp nghiên cứu lý luận: Hệ thống lý thuyết và bài tập thực
tiễn. Nghiên cứu tổng quan các tài liệu về lí luận dạy học, PPDH Vật lí, chương
trình nội dung SGK, sách giáo viên và các tài liệu khác có liên quan đến đề tài.
. - Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Quan sát, thăm lớp, dự giờ, trao đổi
với GVvà HS. Điều tra, khảo sát thực trạng rèn luyện KNVDKT vào thực tiến
trong dạy học Vật lí ở trường THPT. TNSP. Tổng kết kinh nghiệm thực tiễn.
5. Giả thuyết khoa học
Nếu xác định được quy trình và sử dụng các PPDH phù hợp thì có thể rèn
luyện cho học sinh KN VDKT vào thực tiễn thông qua dạy học chương Cảm ứng
điện từ, Vật lí 11.
6. Những đóng góp của đề tài
- Xây dựng được hệ thống câu hỏi, bài tập gắn với thực tiễn chương Cảm
ứng điện từ, Vật lí 11.
- Đề xuất được các biện pháp phù hợp để rèn luyện KN VDKT vào thực tiễn
cho học sinh trong dạy học chương Cảm ứng điện từ.
- Tổ chức rèn luyện KN VDKT cho học sinh trong quá trình dạy học chương
Cảm ứng điện từ.
- Xây dựng được bộ tiêu chí đánh giá KN VDKT vào thực tiễn của học sinh.