PHÒNG GIÁO D C & ĐO T O HUY N ĐAN PH NGỤ Ạ Ạ Ệ ƯỢ
Tr ng THCS Liên Hàườ
SÁNG KI N KINH NGHI MẾ Ệ
Đ TÀI:Ề
M T S KINH NGHI M D Y D NG BÀI T P Đ THỘ Ố Ệ Ạ Ạ Ậ Ổ Ị
PH N TOÁN CHUY N ĐNG TRONG V T LÍ Ầ Ể Ộ Ậ
TRUNG H C C SỌ Ơ Ở
Môn: V t líậ
Tên tác gi : ảLê Th Hoanị
Ch c v : ứ ụ Giáo viên
M t s kinh nghi m d y d ng bài t p đ th ph n toán chuy n đng trong v t lí THCSộ ố ệ ạ ạ ậ ồ ị ầ ể ộ ậ
PH N I: ĐT V N ĐẦ Ặ Ấ Ề
I. LÍ DO CH N Đ TÀIỌ Ề
Luât Giao duc năm 2005 cua n c Công hoa xa hôi chu nghia Viêt Nam ươ
cung qui đinh ro “Muc tiêu cua giao duc phô thông” la: “Giup hoc sinh phat
triên toan diên vê đao đc, tri tuê, thê chât, thâm mi va cac ki năng c ban, phat ư ơ
triên năng l c ca nhân, tinh năng đông sang tao, hinh thanh nhân cach con ư
ng i Viêt Nam xa hôi chu nghia, xây d ng t cach va trach nhiêm công dân; ươ ư ư
chuân bi cho hoc sinh tiêp tuc hoc lên cao hoăc đi vao cuôc sông lao đông, tham
gia lao đông bao vê Tô quôc”.
Th c hiên nghi quyêt trung ng II khoa VIII cua Đang Công san Viêt ư ươ
Nam: “Đôi m i manh me ph ng phap giao duc va đao tao, khăc phuc lôi ơ ươ
truyên thu môt chiêu, ren luyên thanh nêp t duy sang tao cua ng i hoc…”. ư ươ
V t lí là c s c a nhi u ngành kĩ thu t quan tr ng, s phát tri n c aậ ơ ở ủ ề ậ ọ ự ể ủ
khoa h c v t lí g n bó ch t ch , tác đng qua l i tr c ti p t i s ti n b c aọ ậ ắ ặ ẽ ộ ạ ự ế ớ ự ế ộ ủ
khoa h c và kĩ thu t. Vì v y hi u v t lí có gia tri to l n trong đi s ng và s nọ ậ ậ ể ậ ớ ờ ố ả
xu t, đc bi t trong công nghi p hoá và hi n đi hoá đt n c.ấ ặ ệ ệ ệ ạ ấ ướ
Căn c vào nhi m v ch ng trình v t lí Trung hoc c s là: Cung c pứ ệ ụ ươ ậ ơ ơ ấ
cho h c sinh m t h th ng ki n th c c b n, trình đ ph thông trung h cọ ộ ệ ố ế ứ ơ ả ở ộ ổ ọ
c s , b c đu hình thành h c sinh nh ng kĩ năng và thói quen làm vi cơ ở ướ ầ ở ọ ữ ệ
khoa h c, góp ph n hình thành h c sinh các năng l c nh n th c, năng l cọ ầ ở ọ ự ậ ứ ư
hanh đông va cac phâm chât, nhân cách mà m c tiêu giáo d c Trung hoc c s ụ ụ ơ ơ
đ ra. ề
Căn c vao nhiêm vu bôi d ng hoc sinh gioi hang năm cua tr ng phô ư ươ ươ
thông nhăm phat hiên nh ng hoc sinh co năng l c hoc tâp môn vât lí THCS đê ư ư
bôi d ng nâng cao năng l c nhân th c, hinh thanh cac cho em nh ng ki năng ươ ư ư ư
c ban va nâng cao trong viêc giai cac bai tâp vât lí. Giup cac em tham d cac ơ ư
ki thi hoc sinh gioi câp quân, thanh phô đat kêt qua cao nhât.
Hiên nay, cac tai liêu bôi d ng kiên th c cho hoc sinh gioi vât li co rât ươ ư
nhiêu nh ng ch a hê thông vê nôi dung, không đi sâu vao ph ng phap giai ư ư ươ
cac dang bai tâp cu thê. H n n a, nhu câu hoc cua hoc sinh hiên nay ngay cang ơ ư
cao.
Ch ng trinh vât li trung hoc c s gôm bôn mang kiên th c l n: C ươ ơ ơ ư ơ ơ
hoc; Nhiêt hoc; Quang hoc; Điên, Điên t hoc. Trong đo cac bai toan “ đ th ư ồ ị
ph n toán chuyên đông” thuôc mang kiên th c “C hoc” la nh ng bai toan thiêt ầ ư ơ ư
th c găn bo v i đi sông hang ngay cua hoc. Tuy nhiên, viêc giai thich va tinh ư ơ ơ
toan loai bai tâp nay cac em găp không it kho khăn. ơ
Phần “Chuyển động cơ học” được bố trí ở lớp 8 với 3 bài học gồm:
Chuyển động cơ học, vận tốc, chuyển động đều và chuyển động không đều.
Vi vây, nhăm giup hoc sinh không con lung tung trong viêc phân tich va giai cac
M t s kinh nghi m d y d ng bài t p đ th ph n toán chuy n đng trong v t lí THCSộ ố ệ ạ ạ ậ ồ ị ầ ể ộ ậ
bai tâp đ th chuy n đng nâng cao. ồ ị ể ộ V i mong mu n đóng góp vào viêc nângớ ố
cao ch t l ng bôi d ng hoc sinh gioi Trung hoc c s nói chung và đc biêt ấ ượ ươ ơ ơ ặ
đ giúp quá trình lĩnh h i, v n d ng ph ng phap đê gi i các bài t p đ thể ộ ậ ụ ươ ả ậ ồ ị
chuy n đng nâng cao đc t t h n đã thôi thúc tôi quy t đnh l a ch n để ộ ượ ố ơ ế ị ự ọ ề
tài: "M t s kinh nghi m d y d ng bài t p đ th ph n toán chuy n đngộ ố ệ ạ ạ ậ ồ ị ầ ể ộ
trong v t lí trung h c c sậ ọ ơ ở”.
II. M C ĐICH, NHI M V NGHIÊN C U.Ụ Ệ Ụ Ứ
1. M c đích:ụ
Nghiên c u h th ng hóa m t s d ng gi i bai tâp đ th toán chuy nứ ệ ố ộ ố ạ ả ồ ị ể
đng trong vât lí Trung hoc c s nh m ren luyên ki năng giai bai tâp đ th ộ ơ ơ ằ ồ ị
toán chuy n đng nâng cao cho hoc sinh, gop phân đây manh n ể ộ âng cao chât
l ng hoc tâp, phat triên năng l c sang tao cua hoc sinh. H ng t i cung câp ươ ư ươ ơ
cho giao viên môt tai liêu tham khao đê bôi d ng hoc sinh gioi vât lí THCS. ươ
2. Nhi m v :ệ ụ
Nghiên c u c s lí lu n vê nh ng v n đ chung c a bài t p đ th ph nứ ơ ơ ậ ữ ấ ề ủ ậ ồ ị ầ
toán chuy n đng trong v t lí Trung hoc c s .ể ộ ậ ơ ơ
Nghiên c u m t s d ng bài t p đ th toán chuy n đng trong v t líứ ộ ố ạ ậ ồ ị ể ộ ậ
THCS, t đó so n th o ti n trình h ng d n h c sinh gi i bai tâp đ th vâtừ ạ ả ế ướ ẫ ọ ả ồ ị
lí theo cac d ng.ạ
Biên so n m t s d ng giai bai tâp đ th toán chuy n đng trong vât líạ ộ ố ạ ồ ị ể ộ
Trung hoc c s . ơ ơ
Ti n hành th c nghi m s ph m ế ự ệ ư ạ va t ng k t nh ng k t qu th cổ ế ữ ế ả ự
nghi m.ệ
K t lu n và ki n ngh .ế ậ ế ị
III. ĐI T NG NGHIÊN C U.Ố ƯỢ Ứ
M t sộ ố d ng gi i bài t p đ th ph n toán chuy n đng trong v t líạ ả ậ ồ ị ầ ể ộ ậ
THCS.
Các tài li u tham kh o có liên quan t i bài t p đ th ph n toán chuy nệ ả ớ ậ ồ ị ầ ể
đng trong v t lí THCS.ộ ậ
Ch ng trinh vât lí 8 THCS.ươ
IV. PH NG PHÁP NGHIÊN C U.ƯƠ Ứ
Đ th c hi n đc các nhi m v trên, đ tài s dung cac ph ng phap ể ự ệ ượ ệ ụ ề ư ươ
nghiên c u chu yêu sau: ư
Ph ng phap nghiên c u lí thuy t. ươ ư ế
Ph ng phap điêu tra. ươ
M t s kinh nghi m d y d ng bài t p đ th ph n toán chuy n đng trong v t lí THCSộ ố ệ ạ ạ ậ ồ ị ầ ể ộ ậ
Ph ng phap th c nghiêm.ươ ư
PH N II: N I DUNGẦ Ộ
Ch ng I: C s lí lu n c a đ tàiươ ơ ở ậ ủ ề
I. Khái ni m v bài t p v t lí.ệ ề ậ ậ
Bài t p v t lí là m t yêu c u đt ra cho ng i h c, đc ng i h cậ ậ ộ ầ ặ ườ ọ ượ ườ ọ
gi i quy t d a trên c s các l p lu n logic, nh các phép tính toán, các thíả ế ự ơ ở ậ ậ ờ
nghi m, d a trên nh ng ki n th c v khái ni m, đnh lu t và các thuy t v tệ ự ữ ế ứ ề ệ ị ậ ế ậ
lí.
II. M c đích h ng d n h c sinh ph ng pháp gi i bài t p v t lí.ụ ướ ẫ ọ ươ ả ậ ậ
Bài t p v t lí giúp cho h c sinh ôn t p, đào sâu, m r ng ki nậ ậ ọ ậ ở ộ ế
th c.ứ
Bài t p có th là đi m kh i đu đ d n đn ki n th c m i.ậ ể ể ở ầ ể ẫ ế ế ứ ớ
Gi i bài t p v t lí rèn luy n kĩ năng, kĩ x o, v n d ng lí thuy tả ậ ậ ệ ả ậ ụ ế
vào th c ti n, rèn luy n thói quen v n d ng ki n th c khái quát.ự ễ ệ ậ ụ ế ứ
Gi i bài t p là m t trong nh ng hình th c làm vi c t l c caoả ậ ộ ữ ứ ệ ự ự
c a h c sinh.ủ ọ
Gi i bài t p góp ph n làm phát tri n t duy sáng t o c a h cả ậ ầ ể ư ạ ủ ọ
sinh.
Gi i bài t p v t lí là m t ph ng ti n đ ki m tra m c đ n mả ậ ậ ộ ươ ệ ể ể ứ ộ ắ
v ng ki n th c c a h c sinh.ữ ế ứ ủ ọ
III. Phân lo i bài t p v t lí:ạ ậ ậ
Tùy thu c vào m c đích s d ng mà ta có nhi u cách phân lo i bài t pộ ụ ử ụ ề ạ ậ
v t lí khác nhau: Phân lo i theo m c đích, phân lo i theo n i dung, phân lo iậ ạ ụ ạ ộ ạ
theo cách gi i, phân lo i theo m c đ khó dê.ả ạ ứ ộ
1. Phân lo i theo n i dungạ ộ
Có th chia làm b n lo i:ể ố ạ
Bài t p có n i dung l ch sậ ộ ị ử
M t s kinh nghi m d y d ng bài t p đ th ph n toán chuy n đng trong v t lí THCSộ ố ệ ạ ạ ậ ồ ị ầ ể ộ ậ
Bài t p có n i dung c th và tr u t ngậ ộ ụ ể ừ ượ
Bài t p có n i dung theo phân mônậ ộ
Bài t p có n i dung ky thu t t ng h pậ ộ ậ ổ ợ
2. Phân lo i theo ph ng tiên gi iạ ươ % ả
Có th chia ra thành b n lo i.ể ố ạ
Bài t p đnh tínhậ ị
Bài t p đnh l ngậ ị ượ
Bài t p thí nghi mậ ệ
- Bài t p đ th : Là lo i bài t p trong đó các s li u đc dùng làmậ ồ ị ạ ậ ố ệ ượ
d li u đ gi i ph i tìm trong các đ th cho tr c ho c ng c l i. Lo i nàyữ ệ ể ả ả ồ ị ướ ặ ượ ạ ạ
đòi h i ng i h c ph i bi u di n quá trình di n bi n c a hi n t ng nêuỏ ườ ọ ả ể ễ ễ ế ủ ệ ượ
trong bài t p đ th .ậ ồ ị
3. Phân lo i theo trình đ phát tri n t duyạ ộ ể ư
Các c p đ nh n th c theo Bloom: ấ ộ ậ ứ Bi t ế(Knowledge); Hi uể
(Comprehension); V n d ngậ ụ (Application); Phân tích (Analysis); T ng h pổ ợ
(synthesis); Đánh giá (Evaluation).
Theo đó, vi c gi i bài t p v t lí, ta có th phân ra thành ba b c c a quáệ ả ậ ậ ể ậ ủ
trình nh n th c:ậ ứ
Bài t p nh n bi t, tái hi n, tái t o l i.ậ ậ ế ệ ạ ạ
Bài t p hi u, áp d ng.ậ ể ụ
Bài t p v n d ng linh ho t.ậ ậ ụ ạ
IV. C s đnh h ng gi i bài t p v t líơ ở ị ướ ả ậ ậ
1. Ho t đng gi i bài t p v t líạ ộ ả ậ ậ
Ho t đng gi i bài toán v t lí có hai ph n vi c c b n quan tr ng là:ạ ộ ả ậ ầ ệ ơ ả ọ
+Vi c xác l p các m i liên h c b n, c th d a trên s v n d ng ki nệ ậ ố ệ ơ ả ụ ể ự ự ậ ụ ế
th c v t lý vào đi u ki n c th c a bài toán đã cho.ứ ậ ề ệ ụ ể ủ
+S ti p t c lu n gi i, tính toán, đi t m i liên h đã xác l p đc đnự ế ụ ậ ả ừ ố ệ ậ ượ ế
k t qu cu i cùng c a vi c gi i đáp v n đ đc đt ra trong bài toán đã cho.ế ả ố ủ ệ ả ấ ề ượ ặ
S n m v ng l i gi i m t bài toán v t lí ph i th hi n kh năng trự ắ ữ ờ ả ộ ậ ả ể ệ ở ả ả
l i đc câu h i: Vi c gi i bài toán này c n xác l p đc m i liên h nào?ờ ượ ỏ ệ ả ầ ậ ượ ố ệ
S xác l p các môi liên h c b n này d a trên s v n d ng ki n th c v t líự ậ ệ ơ ả ự ự ậ ụ ế ứ ậ
nào? Vào đi u ki n c th gì c a bài toán?ề ệ ụ ể ủ
Đi v i bài t p đnh tính, ta không ph i tính toán ph c t p nh ng v nố ớ ậ ị ả ứ ạ ư ẫ
c n ph i có suy lu n logic t ng b c đi đ đn k t lu n cu i cùng.ầ ả ậ ừ ướ ể ế ế ậ ố