Sáng kiến kinh nghiệm THCS: Một số giải pháp đổi mới phương pháp dạy học môn Sinh học lớp 8

Mét sè gi¶i ph¸p ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc m«n Sinh häc líp 8

A. phÇn më ®Çu

I. Lý do chän ®Ò tµi:

§æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc lµ mét yªu cÇu quan träng, t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn kh¶ n¨ng tiÕp thu bµi gi¶ng cña häc sinh trong tõng tiÕt häc vµ quyÕt ®Þnh l©u dµi ®Õn chÊt l­îng cña gi¸o dôc ®µo t¹o. C¸c nhµ nghiªn cøu ph­¬ng ph¸p d¹y häc ®· kh«ng ngõng nghiªn cøu, tiÕp thu nh÷ng thµnh tùu míi cña lý luËn d¹y häc hiÖn ®¹i ®Ó ®­a nÒn gi¸o dôc n­íc ta ngµy cµng tiÕn bé, ®¸p øng ®­îc nhu cÇu häc tËp ngµy cµng cao cña nh©n d©n. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ®Þnh h­íng ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc ®· ®­îc thèng nhÊt theo t­ t­ëng tÝch cùc ho¸ ho¹t ®éng häc tËp cña häc sinh d­íi sù tæ chøc vµ h­íng dÉn cña gi¸o viªn. Häc sinh tù gi¸c chñ ®éng t×m tßi, ph¸t hiÖn, gi¶i quyÕt nhiÖm vô nhËn thøc vµ cã ý thøc vËn dông linh ho¹t, s¸ng t¹o c¸c kiÕn thøc kü n¨ng ®· thu nhËn ®­îc. Nh­ng nh÷ng ®Þnh h­íng nµy còng chØ ®Õn víi gi¸o viªn qua nh÷ng tµi liÖu mang tÝnh lý thuyÕt nhiÒu h¬n lµ h­íng dÉn thùc hµnh. Ho¹t ®éng chØ ®¹o chuyªn m«n hay båi d­ìng gi¸o viªn vÉn thiÕu nhiÒu vÒ viÖc t×m hiÓu néi dung, ch­¬ng tr×nh m«n häc h¬n lµ t×m hiÓu nh÷ng vÊn ®Ò cña chÝnh ph­¬ng ph¸p d¹y häc. ChÝnh v× thÕ kh«ng tr¸nh khái viÖc hiÓu vµ vËn dông ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc mét c¸ch m¸y mãc, thËm chÝ cßn sai lÖch ë mét sè giê d¹y, gi¸o viªn kh«ng cã ph­¬ng ph¸p tæ chøc tèt tiÕt d¹y cña m×nh. Do ®ã nhiÒu tiÕt d¹y kh«ng t¹o ra ®­îc høng thó häc tËp cho häc sinh, g©y nªn t©m lý ch¸n häc dÉn ®Õn hiÖu qu¶ cña gi¸o dôc trong mÊy n¨m gÇn ®©y rÊt thÊp.

Tr­íc nh÷ng khã kh¨n cña thùc tiÓn gi¸o dôc, chóng ta ph¶i thùc sù ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc, ph¶i chÊp nhËn mét gi¶i ph¸p qu¸ ®é mang tÝnh c¶i tiÕn ph­¬ng ph¸p d¹y häc víi ph­¬ng ch©m ®æi míi lµ d¹y häc t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó häc sinh “suy nghÜ nhiÒu h¬n, lµm nhiÒu h¬n, th¶o luËn nhiÒu h¬n” nh»m ®¸p øng yªu cÇu míi cña x· héi, ®¸p øng sù nghiÖp C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. §©y kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò cña riªng n­íc ta mµ lµ vÊn ®Ò ®ang ®­îc quan t©m ë mäi quèc gia trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn nguån lùc con ng­êi phôc vô c¸c môc tiªu kinh tÕ - x· héi.

Lµ mét gi¸o viªn trùc tiÕp gi¶ng d¹y ®· ®­îc h¬n 30 n¨m, kinh nghiÖm rÊt nhiÒu, nh­ng t«i vÉn cßn b¨n kho¨n vÒ c¸ch d¹y ®Ó t¹o høng thó häc tËp cho häc

Vâ Thµnh §ång S¸ng kiÕn kinh nghiÖm 1

Mét sè gi¶i ph¸p ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc m«n Sinh häc líp 8

sinh, nh»m tæ chøc tèt giê d¹y cña m×nh gãp phÇn n©ng cao chÊt l­îng gi¸o dôc vµ hiÖu qu¶ ®µo t¹o . Qua thùc tÕ thö nghiÖm trong thêi gian qua, trong n¨m häc nµy t«i m¹nh d¹n ®­a ra mét sè c¶i tiÕn ph­¬ng ph¸p d¹y häc ®Ó mong sù gãp ý, bæ sung cña héi ®ång khoa häc vµ cña b¹n bÌ ®ång nghiÖp nh»m hoµn thiÖn h¬n vÒ c¸c gi¶i ph¸p d¹y häc cña bé m«n, ®em ®Õn hiÖu qu¶ trong c«ng viÖc cña ng­êi thÇy gi¸o ®øng trªn bôc gi¶ng. §ã chÝnh lµ lý do mµ t«i chän ®Ò tµi nµy.

II. Ph¹m vi, ®èi t­îng nghiªn cøu vµ thêi gian thùc hiÖn

Ph¹m vi vµ ®èi t­îng nghiªn cøu:

- §­îc thùc hiÖn trong ph¹m vi mét líp häc.

- Häc sinh líp 8E cña tr­êng THCS Hång Thñy.

Thêi gian:

- TiÕn hµnh thö nghiÖm trong n¨m häc 2011- 2012

Vâ Thµnh §ång S¸ng kiÕn kinh nghiÖm 2

Mét sè gi¶i ph¸p ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc m«n Sinh häc líp 8

B - PhÇn néi dung

I. C¬ së lý luËn. M«n Sinh häc nãi chung vµ Sinh häc 8 nãi riªng, lµ mét m«n häc khoa häc thùc nghiÖm mµ ®ßi hái häc sinh tiÕp nhËn kiÕn thøc bµi häc, th«ng qua viÖc quan s¸t vµ nhËn xÐt tõ ®Æc ®iÓm h×nh th¸i cÊu t¹o, nh÷ng quy luËt ho¹t ®éng, nh÷ng ®Æc ®iÓm thÝch nghi víi m«i tr­êng sèng cña giíi sinh vËt, th«ng qua quan s¸t trªn tranh vÏ, m« h×nh vµ c¸c thÝ nghiÖm d­íi sù h­íng dÉn cña gi¸o viªn.

Häc sinh khi tiÕp thu kiÕn thøc, kh«ng ph¶i thô ®éng tõ bµi gi¶ng cña gi¸o viªn, mµ ng­îc l¹i ph¶i ®éc lËp chñ ®éng quan s¸t vµ nghiªn cøu thÝ nghiÖm tranh vÏ, mÉu vËt, m« h×nh .... Tõ ®ã rót ra kÕt luËn vµ kiÕn thøc hoµn chØnh d­íi sù chØ dÉn cña gi¸o viªn. Cã nh­ vËy míi lµm cho häc sinh thùc sù t­ duy, s¸ng t¹o, biÕt lµm viÖc, nghiªn cøu khoa häc, gióp viÖc tiÕp thu kiÕn thøc ®­îc v÷ng ch¾c, nhí kü, nhí l©u. Lµm tèt ®­îc ®iÒu nµy, chÝnh lµ ®· ®¸p øng ®­îc yªu cÇu vÒ ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc hiÖn nay mµ ngµnh gi¸o dôc ®Æt ra.

§Æc biÖt trong nh÷ng n¨m qua toµn ngµnh ®ang h­ëng øng cuéc vËn ®éng (cid:0) Nãi kh«ng víi tiªu cùc trong thi cö vµ bÖnh thµnh tÝch trong gi¸o dôc(cid:0) do Bé tr­ëng bé GD-§T ph¸t ®éng. Do ®ã viÖc d¹y mét tiÕt sinh häc theo yªu cÇu ®æi míi cã hiÖu qu¶ lµ mét ®iÒu hÕt søc quan träng, bëi lÏ häc sinh muèn n¾m ch¾c kiÕn thøc, cÇn ®ßi hái c¸c em ph¶i ph¸t huy tÝnh t­ duy s¸ng t¹o, chñ ®éng khai th¸c kiÕn thøc, hiÓu bµi vµ vËn dông vµo thùc tÕ, ®¸p øng víi yªu cÇu gi¸o dôc trong giai ®o¹n míi.

II. Thùc tr¹ng d¹y häc m«n Sinh häc ë tr­êng THCS Hång Thñy

trong nh÷ng n¨m qua.

Trong nh÷ng n¨m qua, lµ mét c¸n bé qu¶n lý, víi c­¬ng vÞ HiÖu tr­ëng nhµ tr­êng, b¶n th©n t«i trùc tiÕp gi¶ng d¹y rÊt Ýt, tuy cã kinh nghiÖm nh­ng chØ d¹y mét tuÇn hai tiÕt, trong qu¸ tr×nh ®ã, t«i thÊy thùc tr¹ng cña viÖc d¹y häc m«n Sinh häc ë tr­êng THCS Hång Thuû nh­ sau:

1. VÒ ­u ®iÓm. - Gi¸o viªn n¾m ®­îc hÖ thèng c¸c ph­¬ng ph¸p d¹y häc, phèi hîp kh¸ linh ho¹t, tæ chøc líp häc kh¸ ®a d¹ng vµ phong phó nªn ®· t¹o ra nhiÒu tiÕt d¹y sinh ®éng, hÊp dÉn, l«i cuèn ®­îc HS vµo qu¸ tr×nh kh¸m ph¸, t×m tßi lý thó, víi sù hæ trî tÝch cùc cña c¸c ph­¬ng tiÖn vµ thiÕt bÞ d¹y häc kh¸ dåi dµo.

- C¬ b¶n ph©n lo¹i ®­îc hÖ thèng kiÕn thøc trong ch­¬ng tr×nh theo quyÕt ®Þnh

16 vµ ch­¬ng tr×nh gi¶m t¶i.

Tõ ®ã, x¸c ®Þnh ®­îc nhiÖm vô cña ng­êi gi¸o viªn khi d¹y nhãm bµi nµo.

§ång thêi biÕt lùa chän vµ sö dông ®óng thiÕt bÞ d¹y häc.

- G¾n c«ng t¸c gi¶ng d¹y víi thùc tÕ cuéc sèng, gióp häc sinh kh¸m ph¸ ®­îc nh÷ng ®iÒu míi mÏ th«ng qua bµi häc. §ång thêi biÕt vËn dông ®­îc c¸c kiÕn thøc ®· häc vµo thùc tÕ (nh­ gi¶i thÝch c¸c hiÖn t­îng x¶y ra xung quanh m×nh)....

Vâ Thµnh §ång S¸ng kiÕn kinh nghiÖm 3

Mét sè gi¶i ph¸p ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc m«n Sinh häc líp 8

- C¸c kü n¨ng c¬ b¶n vÒ c¸c thao t¸c biÓu diÔn trùc quan, thao t¸c sö dông thiÕt bÞ d¹y häc trong thÝ nghiÖm ®­îc gi¸o viªn sö dông kh¸ linh ho¹t nhuÇn nhuyÔn, c¬ b¶n ®¶m b¶o c¸c nguyªn t¾c khi sö dông thiÕt bÞ d¹y häc.

- Ban l·nh ®¹o nhµ tr­êng lu«n quan t©m ®Õn c«ng t¸c ®æi míi PPDH cña gi¸o viªn, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó tæ bé m«n thao gi¶ng theo tõng chuyªn ®Ò nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ tiÕt d¹y.

- C¬ së vËt chÊt kh«ng ngõng ®­îc t¨ng c­êng nh­ phßng häc bé m«n, tranh

¶nh, thiÕt bÞ d¹y häc ®¸p øng cho yªu cÇu ®æi míi.

2. Tån t¹i: Bªn c¹nh nh÷ng ­u ®iÓm rÊt c¬ b¶n mµ ng­êi gi¸o viªn ®¹t ®­îc trong c¸c tiÕt d¹y trªn líp, gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc n©ng cao chÊt l­îng gi¸o dôc, th× viÖc d¹y häc m«n Sinh häc vÉn cßn gÆp ph¶i mét sè tån t¹i cÇn ph¶i kh¾c phôc ®ã lµ:

2.1 VÒ phong th¸i: - Cã gi¸o viªn ®«i lóc lªn líp cßn mÊt b×nh tÜnh, thiÕu tù tin, ®Æc biÖt khi cã ng­êi dù giê, thÓ hiÖn mét phong th¸i gÊp g¸p, dÉn ®Õn hái häc sinh dån dËp cã khi ng­êi dù còng kh«ng theo dâi kÞp.

- Kh¶ n¨ng truyÒn c¶m khi diÔn ®¹t cña gi¸o viªn cßn cã h¹n chÕ nhÊt ®Þnh,

khã l«i cuèn HS, khã g©y høng thó yªu thÝch häc bé m«n.

2.2 Mét bé phËn gi¸o viªn nhiÒu khi lªn líp nghiªn cøu bµi d¹y ch­a kØ, do vËy kh«ng hiÓu hÕt ý ®å cña SGK, nªn hä ch­a hiÓu s©u, cÆn kÏ vÒ kiÕn thøc. Tõ ®ã viÖc dÉn d¾t, h×nh thµnh kiÕn thøc bµi häc cho häc sinh ®«i khi cßn thiÕu tÝnh hÖ thèng. Khai th¸c ch­a ®óng møc c¸c th«ng tin ë kªnh ch÷ vµ kªnh h×nh. Nªn bµi d¹y cã mét trong nh÷ng biÓu hiÖn sau ®©y: - ThiÕu chÆt chÏ, cã tÝnh ¸p ®Æt. - Dµn tr¶i, ghi nhiÒu - ThiÕu kh¾c s©u kiÕn thøc, ®ång thêi ®i kÌm víi nã thiÕu sù còng cè vµ sù më

réng cÇn thiÕt kiÕn thøc cho häc sinh.

- ThiÕu sù liªn hÖ thùc tÕ (hoÆc bá qua hoÆc kh«ng s¸t). 2.3 ViÖc h­íng dÉn cña GV thiÕu tÝnh cô thÓ, häc sinh ch­a ®­îc ®Þnh h­íng ®óng khi khai th¸c th«ng tin. MÆt kh¸c, hÖ thèng c©u hái dÉn d¾t cã khi ch­a ®­îc chän läc, thiÕu c©u hái gîi më tõ nh÷ng c©u lÖnh cña gi¸o viªn, diÔn ®¹t c©u hái kh«ng tho¸t ý. Lµm cho HS khã hiÓu, Ýt tham gia x©y dùng bµi, lµm cho tiÕt häc nÆng nÒ.

2.4 Mét sè tiÕt d¹y viÖc tæ chøc häc nhãm cña gi¸o viªn cßn mang tÝnh h×nh thøc, kh«ng thùc chÊt, giao viÖc ch­a rá cho c¸c ®èi t­îng. NhiÒu tiÕt dù giê cho thÊy gi¸o viªn dµnh thêi gian th¶o luËn cho häc sinh qu¸ Ýt, viÖc ®iÒu hµnh cña nhãm cßn nhiÒu h¹n chÕ, do vËy mét sè thµnh viªn cña nhãm ch­a ®­îc lµm viÖc, kÕt qu¶ th¶o luËn tõ c¸c nhãm cßn véi vµng, hiÖu qu¶ ch­a cao.

2.5 Cïng víi viÖc t¨ng c­êng vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng cña thiÕt bÞ d¹y häc th× viÖc sö dông thiÕt bÞ d¹y häc trªn líp lµ nhu cÇu kh«ng thÓ thiÕu ®­îc ®èi víi viÖc gi¶ng d¹y bé m«n Sinh häc. Qua ®ã båi d­ìng cho gi¸o viªn kÜ n¨ng sö dông

Vâ Thµnh §ång S¸ng kiÕn kinh nghiÖm 4

Mét sè gi¶i ph¸p ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc m«n Sinh häc líp 8 thiÕt bÞ vµ ph­¬ng tiÖn d¹y häc ngµy cµng hoµn thiÖn. Tuy vËy, còng ph¶i thÊy r»ng viÖc sö dông thiÕt bÞ ph­¬ng tiÖn d¹y häc trong mét chõng mùc nµo ®ã vÉn cßn nh÷ng sai sãt nhÊt ®Þnh (tuy kh«ng lín vµ kh«ng phæ biÕn) ®ã lµ:

- NhiÒu tranh gi¸o viªn tù vÏ kh«ng ®¶m b¶o tÝnh chÝnh x¸c vµ tÝnh khoa häc. - Khi biÓu diÔn c¸c mÉu vËt tù nhiªn, nhiÒu khi nhiÒu häc sinh kh«ng cã mÉu vËt ®Ó quan s¸t (trong khi ph¶i ®¶m b¶o nguyªn t¾c lµ mÉu vËt ph¶i ®Õn tËn tay häc sinh).

- Khi biÓu diÔn c¸c thÝ nghiÖm chøng minh, cã khi gi¸o viªn chuÈn bÞ thiÕu chu ®¸o, ch­a thÊy hÕt mäi khã kh¨n trong thao t¸c thÝ nghiÖm, nªn dÉn ®Õn ng¾t qu¶ng gi÷a chõng, thËm chÝ cã khi kh«ng thµnh c«ng.

2.6 ViÖc ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc chØ ®¹t kÕt qu¶ cao khi häc sinh cã sù ®æi míi c¸ch häc. Nh­ng cã gi¸o viªn ch­a thËt coi träng c«ng viÖc h­íng dÉn häc sinh chuÈn bÞ bµi ë nhµ, còng nh­ h­íng dÉn c¸ch häc bé m«n. Do vËy cã mét sè tiÕt d¹y hiÖu qu¶ kh«ng ®­îc nh­ mong muèn.

Tõ nh÷ng thùc tr¹ng trªn, b¶n th©n t«i xin ®­a ra mét sè gi¶i ph¸p ®Ó kh¾c phôc vµ h¹n chÕ nh÷ng tån t¹i víi mong muèn n©ng cao hiÖu qu¶ d¹y häc m«n Sinh häc cña gi¸o viªn ®èi víi bé m«n Sinh häc 8 ë tr­êng phæ th«ng c¬ së. Nh»m gãp phÇn thùc hiÖn thµnh c«ng ®æi míi gi¸o dôc phæ th«ng trong giai ®o¹n hiÖn nay.

III. mét sè gi¶i ph¸p ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc m«n sinh

häc líp 8 ë tr­êng Thcs.

1. Tr­íc hÕt gi¸o viªn ph¶i n¾m ®­îc môc tiªu ®· l­îng ho¸ cña tõng bµi,

tõng ®¬n ®¬n vÞ kiÕn thøc ®­îc tr×nh bµy trong s¸ch gi¸o viªn.

§· tõ nhiÒu n¨m nay, trong c¸c gi¸o ¸n cña gi¸o viªn môc tiªu bµi häc th­êng ®­îc viÕt chung chung. VÝ dô nh­: “N¾m ®­îc kh¸i niÖm bµi tiÕt (cid:0)..” Víi c¸ch tr×nh bµy môc tiªu nh­ vËy ta kh«ng cã c¬ së ®Ó biÕt khi nµo th× häc sinh ®· ®¹t ®­îc môc tiªu ®ã. Trong thùc tÕ môc tiªu cßn ®­îc hiÓu lµ nh÷ng ®iÒu mµ ng­êi thÇy sÏ ph¶i lµm trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y.

Do ®ã víi ®Þnh h­íng d¹y häc míi, môc tiªu cña d¹y häc ®­îc thÓ hiÖn b»ng lêi kh¼ng ®Þnh vÒ kiÕn thøc, kÜ n¨ng vµ th¸i ®é mµ ng­êi häc ph¶i ®¹t ®­îc ë møc ®é nhÊt ®Þnh sau tiÕt häc (chø kh«ng ph¶i lµ ho¹t ®éng cña gi¸o viªn trªn líp nh­ tr­íc ®©y). Môc tiªu cña bµi häc sÏ lµ c¨n cø ®Ó ®¸nh gi¸ chÊt l­îng häc tËp cña häc sinh vµ hiÖu qu¶ thùc hiÖn bµi d¹y cña gi¸o viªn. Do ®ã môc tiªu bµi häc ph¶i cô thÓ sao cho cã thÓ ®o ®­îc hay quan s¸t ®­îc, tøc lµ môc tiªu bµi häc ph¶i ®­îc l­îng ho¸ râ rµng. Ng­êi ta th­êng l­îng ho¸ môc tiªu b»ng c¸c ®éng tõ hµnh ®éng. Mçi ®éng tõ cã thÓ dïng ë c¸c nhãm môc tiªu kh¸c nhau.

Vâ Thµnh §ång S¸ng kiÕn kinh nghiÖm 5

Mét sè gi¶i ph¸p ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc m«n Sinh häc líp 8

* §èi víi nhãm môc tiªu kiÕn thøc, ta l­îng ho¸ theo 3 møc ®é nhËn thøc nh­

sau:

a. Møc ®é nhËn biÕt: C¸c ®éng tõ hµnh ®éng th­êng ®­îc dïng ®Ó l­îng ho¸

môc tiªu ë møc ®é nµy lµ: ph¸t biÓu, liÖt kª, tr×nh bµy, nhËn d¹ng(cid:0)..

b. Møc ®é th«ng hiÓu: C¸c ®éng tõ hµnh ®éng th­êng ®­îc dïng ®Ó l­îng ho¸ môc tiªu ë møc ®é nµy lµ: ph©n tÝch, so s¸nh, ph©n biÖt, tãm t¾t, liªn hÖ, x¸c ®Þnh(cid:0)(cid:0)

c. Møc ®é nhËn d¹ng vµo c¸c t×nh huèng: C¸c ®éng tõ hµnh ®éng th­êng ®­îc dïng ®Ó l­îng ho¸ môc tiªu ë møc ®é nµy lµ: gi¶i thÝch, chøng minh, vËn dông(cid:0).

*§èi víi nhãm môc tiªu kÜ n¨ng, cã thÓ ®­a ra 2 møc ®é: ** Lµm ®­îc mét c«ng viÖc ** Lµm thµnh th¹o mét c«ng viÖc Cã thÓ l­îng ho¸ môc tiªu kÜ n¨ng b»ng c¸c ®éng tõ hµnh ®éng sau: nhËn

d¹ng, liÖt kª, thu thËp, vÏ, ph©n lo¹i, tÝnh to¸n, lµm thÝ nghiÖm, sö dông (cid:0)..

* §èi víi nhãm môc tiªu th¸i ®é, cã thÓ l­îng ho¸ b»ng c¸c ®éng tõ sau: tu©n

thñ, t¸n thµnh, h­ëng øng, chÊp nhËn, b¶o vÖ, hîp t¸c(cid:0)..

D­íi ®©y lµ mét vÝ dô vÒ tr×nh bµy môc tiªu vÒ kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng cña bµi

häc “Bµi tiÕt n­íc tiÓu” (thuéc ch­¬ng tr×nh líp 8)

NÕu ta yªu cÇu häc sinh ph¶i “n¾m v÷ng kh¸i niÖm bµi tiÕt n­íc tiÓu, t¸c dông cña bµi tiÕt n­íc tiÓu (cid:0)” th× thùc tÕ môc tiªu nµy ch­a ®­îc l­îng ho¸ v× ta kh«ng cã c¬ së ®Ó biÕt khi nµo th× häc sinh ®· n¾m v÷ng nh÷ng kiÕn thøc nµy.

Cã thÓ l­îng ho¸ môc tiªu nµy b»ng c¸c ®éng tõ hµnh ®éng nh­ sau: - Nªu ®­îc tªn c¸c qu¸ tr×nh c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh t¹o thµnh n­íc tiÓu ë mét

®¬n vÞ chøc n¨ng cña thËn (møc ®é “nhËn biÕt”)

- X¸c ®Þnh ®­îc sù bµi tiÕt c¸c chÊt ®éc kh«ng cÇn thiÕt ë thËn lµ c¬ chÕ æn

®Þnh mét sè thµnh phÇn cña m¸u gióp c©n b»ng néi m«i (møc ®é “th«ng hiÓu”)

- BiÕt vËn dông kiÕn thøc ®· häc ®Ó gi¶i thÝch ®­îc t¹i sao cã thÓ ch¹y thËn nh©n t¹o vµ cã thÓ gi¶i thÝch ®­îc c¬ së khoa häc cho bµi sau (møc ®é kiÕn thøc “vËn dông” vµ møc ®é kÜ n¨ng “lµm ®­îc”)

Víi nh÷ng yªu cÇu míi cña x· héi ®èi víi gi¸o dôc, môc tiªu d¹y häc kh«ng chØ lµ nh÷ng yªu cÇu th«ng hiÓu, ghi nhí, t¸i hiÖn kiÕn thøc vµ lÆp l¹i ®óng, thµnh

Vâ Thµnh §ång S¸ng kiÕn kinh nghiÖm 6

Mét sè gi¶i ph¸p ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc m«n Sinh häc líp 8

th¹o c¸c kÜ n¨ng nh­ tr­íc ®©y, mµ cßn ®Æc biÖt chó ý ®Õn n¨ng lùc nhËn thøc, n¨ng lùc tù häc cña häc sinh. Nh÷ng néi dung míi vÒ môc tiªu nµy chØ cã thÓ h×nh thµnh dÇn dÇn qua hÖ thèng nhiÒu bµi häc, nhiÒu m«n häc, vµ chØ cã thÓ ®¸nh gi¸ ®­îc sau mét giai ®o¹n häc tËp x¸c ®Þnh (sau mét häc kú, mét n¨m häc hoÆc mét cÊp häc (cid:0)) nªn th­êng Ýt ®­îc thÓ hiÖn trong môc tiªu cña mét bµi häc cô thÓ.

2. Nghiªn cøu c¸c c¸ch tæ chøc cho häc sinh ho¹t ®éng chiÕm lÜnh kiÕn

thøc vµ kÜ n¨ng phï hîp víi môc tiªu ®· ®­îc l­îng ho¸

2.1. Lùa chän néi dung kiÕn thøc ®Ó tæ chøc cho häc sinh ho¹t ®éng S¸ch gi¸o khoa ®· tr×nh bµy c¸c ®¬n vÞ kiÕn thøc theo ®Þnh h­íng ho¹t ®éng. Trong tõng ®¬n vÞ kiÕn thøc, gi¸o viªn cã thÓ tæ chøc nh÷ng ho¹t ®éng kh¸c nhau ®Ó gióp häc sinh chiÕm lÜnh kiÕn thøc. C¨n cø vµo néi dung kiÕn thøc trong s¸ch gi¸o khoa, tuú ®iÒu kiÖn thiÕt bÞ cô thÓ, thêi gian häc tËp cho phÐp còng nh­ kh¶ n¨ng häc tËp cña häc sinh líp häc, gi¸o viªn c©n nh¾c vµ lùa chän néi dung ®Ó tæ chøc cho häc sinh ho¹t ®éng

D­íi ®©y xin gîi ý mét sè ho¹t ®éng th­êng gÆp trong d¹y häc m«n sinh häc: a. Tæ chøc t×nh huèng häc tËp (chñ yÕu lµ x¸c ®Þnh nhiÖm vô häc tËp): - §Æt c©u hái nghiªn cøu - Nªu dù ®o¸n - §Ò ra gi¶ thuyÕt b. Thu thËp th«ng tin: - Quan s¸t c¸c sù kiÖn, hiÖn t­îng, thÝ nghiÖm. - T×m ®­îc nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt tõ s¸ch, b¸o(cid:0) - LËp kÕ ho¹ch kh¸m ph¸ (vÝ dô nh­: thiÕt kÕ thÝ nghiÖm; lùa chän dông cô, thiÕt bÞ; chØ ra nh÷ng ®iÒu cÇn x¸c ®Þnh trong thÝ nghiÖm, nh÷ng yÕu tè cÇn

gi÷ nguyªn kh«ng kh«ng thay ®æi khi lµm thÝ nghiÖm).

- TiÕn hµnh kh¸m ph¸ (vÝ dô nh­: bè trÝ, l¾p ®Æt dông cô thiÕt bÞ thÝ nghiÖm; thùc hiÖn thÝ nghiÖm theo h­íng dÉn; thay ®æi ph­¬ng ¸n thÝ nghiÖm nÕu kÕt qu¶ kh«ng phï hîp víi vÊn ®Ò ®Æt ra)

- Ghi c¸c kÕt qu¶ kh¸m ph¸ (vÝ dô nh­: ®äc sè chØ cña c¸c dông cô thÝ nghiÖm ë møc ®é cÈn thËn vµ chÝnh x¸c cÇn thiÕt; lËp b¶ng kÕt qu¶; biÓu diÔn kÕt qu¶ b»ng ®å thÞ, s¬ ®å, (cid:0))

c. Xö lý th«ng tin, vÝ dô nh­:

Vâ Thµnh §ång S¸ng kiÕn kinh nghiÖm 7

Mét sè gi¶i ph¸p ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc m«n Sinh häc líp 8

- LËp b¶ng, biÓu, vÏ ®å thÞ theo nh÷ng c¸ch kh¸c nhau, tõ ®ã ph©n tÝch d÷ liÖu

- T×m quy luËt tõ biÓu, b¶ng, ®å thÞ - Ph©n lo¹i dÊu hiÖu gièng nhau, kh¸c nhau, nhËn biÕi nh÷ng dÊu hiÖu b¶n

vµ nªu ý nghÜa cña chóng chÊt cña nh÷ng nhãm ®èi t­îng ®· quan s¸t (cid:0)..

- So s¸nh, ph©n tÝch, tæng hîp d÷ liÖu vµ rót ra kÕt luËn d. Th«ng b¸o kÕt qu¶ lµm viÖc, vÝ dô nh­: - M« t¶ nh÷ng thÝ nghiÖm ®· lµm - Tr×nh bµy, gi¶i thÝch nh÷ng viÖc ®· lµm - Nªu kÕt luËn ®· t×m thÊy ®­îc e. VËn dông, ghi nhí kiÕn thøc b»ng c¸ch: - Tr¶ lêi c©u hái trong s¸ch gi¸o khoa - Lµm ®å ch¬i, dông cô häc tËp (cid:0) - Häc thuéc lßng phÇn ghi nhí Trong tõng ho¹t ®éng, gi¸o viªn cã thÓ ph¸t huy tÝnh tÝch cùc häc tËp cña häc sinh ë nh÷ng møc ®é kh¸c nhau (Gi¸o viªn thùc hiÖn hoµn toµn hay cã thÓ h­íng dÉn häc sinh t×m tßi thùc hiÖn mét vµi phÇn hoÆc ®Ó häc sinh tù thùc hiÖn hoµn toµn) Kinh nghiÖm cho thÊy khi d¹y häc theo h­íng tÝch cùc ho¸ ho¹t ®éng nhËn thøc cña häc sinh trong thêi gian mét tiÕt häc 45 phót gi¸o viªn th­êng bÞ ch¸y gi¸o ¸n v× khi ph¸t huy tÝnh tÝch cùc cña c¸c em cµng cao th× cµng cã thÓ x¶y ra nhiÒu t×nh huèng kh¸c víi dù kiÕn cña gi¸o viªn. Do ®ã gi¸o viªn cÇn c©n nh¾c, x¸c ®Þnh ho¹t ®éng träng t©m (tuú thuéc môc tiªu ®· ®­îc l­îng ho¸ cña bµi häc còng nh­ c¬ së thiÕt bÞ d¹y häc cho phÐp), Ph©n bæ thêi gian hîp lý ®Ó ®iÒu khiÓn ho¹t ®éng häc tËp cña häc sinh.

2.2. Dù kiÕn hÖ thèng c©u hái h­íng dÉn häc sinh ho¹t ®éng Trong mçi ho¹t ®éng nªn dù kiÕn hÖ thèng c©u hái xen kÏ víi nh÷ng yªu cÇu häc sinh ho¹t ®éng ®Ó h­íng dÉn häc sinh tiÕp cËn, tù ph¸t hiÖn vµ chiÕm lÜnh kiÕn thøc míi.

Mçi ho¹t ®éng nªu trªn ®Òu nh»m môc tiªu chiÕm lÜnh mét kiÕn thøc hay rÌn luyÖn mét kÜ n¨ng cô thÓ vµ phôc vô cho viÖc ®¹t ®­îc môc tiªu chung cña bµi häc. Song, hÖ thèng c©u hái cña gi¸o viªn nh»m h­íng dÉn häc sinh tiÕp cËn, ph¸t hiÖn vµ

Vâ Thµnh §ång S¸ng kiÕn kinh nghiÖm 8

Mét sè gi¶i ph¸p ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc m«n Sinh häc líp 8

chiÕm lÜnh kiÕn thøc trong tõng ho¹t ®éng gi÷ vai trß chØ ®¹o, quyÕt ®Þnh chÊt l­îng lÜnh héi cña líp häc. Muèn vËy, gi¸o viªn ph¶i:

a. Gi¶m sè c©u hái cã yªu cÇu thÊp vÒ mÆt nhËn thøc, mang tÝnh chÊt kiÓm tra, chØ yªu cÇu nhí l¹i kiÕn thøc ®· biÕt vµ tr¶ lêi dùa vµo trÝ nhí, th­êng chØ cã mét c©u tr¶ lêi ®óng, ng¾n gän, kh«ng cÇn suy luËn. Lo¹i c©u hái nµy th­êng ®­îc sö dông khi cÇn ®Æt mèi liªn hÖ gi÷a kiÕn thøc ®· häc víi kiÕn thøc s¾p häc, khi häc sinh ®ang thùc hµnh, luyÖn tËp hoÆc cñng cè kiÕn thøc võa míi häc.

b. T¨ng sè c©u hái then chèt, nh»m vµo nh÷ng môc ®Ých nhËn thøc cao, ®ßi hái sù th«ng hiÓu, ph©n tÝch, tæng hîp, kh¸i qu¸t ho¸, hÖ thèng ho¸, vËn dông kiÕn thøc ®· häc còng nh­ c¸c c©u hái më cã nhiÒu ph­¬ng ¸n tr¶ lêi. Lo¹i c©u hái nµy th­êng ®­îc sö dông khi häc sinh ®ang ®­îc cuèn hót vµo c¸c cuéc th¶o luËn t×m tßi, khi hä tham gia gi¶i quyÕt vÊn ®Ò còng nh­ khi vËn dông c¸c kiÕn thøc ®· häc trong t×nh huèng míi.

T¨ng c­êng c©u hái cã yªu cÇu nhËn thøc cao kh«ng cã nghÜa lµ xem th­êng c©u hái kiÓm tra sù nghi nhí v× kh«ng tÝch luü kiÕn thøc, sù kiÖn ®Õn mét møc ®é nhÊt ®Þnh nµo ®ã th× khã mµ t­ duy s¸ng t¹o.

VÊn ®Ò trong thùc tÕ d¹y häc hiÖn nay, gi¸o viªn kh«ng mÊy khi sö dông thµnh th¹o lo¹i c©u hái hái ®Ó kÝch thÝch t­ duy. Môc tiªu cña viÖc ®Æt c©u hái th­êng bÞ thÊt b¹i v× ng­êi gi¸o viªn kh«ng biÕt c¸ch ®Æt c©u hái nh­ thÕ nµo vµ khi nµo th× nªn dïng nã. Ch¼ng h¹n khi nghiªn cøu vÒ PXK§K vµ PXC§K (bµi 52 SGK sinh häc 8) ta ®· hái: “Khi tay ch¹m ph¶i vËt nãng, rôt tay l¹i” lµ PXK§K cã ®óng kh«ng? §©y lµ c©u hái ®· chøa ®ùng kiÕn thøc vµ chØ yªu cÇu häc sinh tr¶ lêi ®óng hoÆc kh«ng. Kh«ng hái häc sinh t­ duy t×m ra mèi quan hÖ gi÷a c¸c yÕu tè cña cung ph¶n x¹. NhiÒu khi c¸c em tr¶ lêi ®óng c©u hái nµy nh­ng cã thÓ ch­a biÕt thÕ nµo lµ PXK§K. Cßn c©u hái “Ph©n biÖt sù kh¸c nhau gi÷a 2 h×nh thøc ph¶n x¹: ¨n m¬ chua tiÕt n­íc bät- Nh×n thÊy chua tݪt n­íc bät” ®ßi hái häc sinh t­ duy t×m ra c¸c yÕu tè cña cung ph¶n x¹, th«ng qua ®ã gi¸o viªn cã thÓ ph©n tÝch gióp häc sinh hiÓu râ PHK§K vµ PXC§K.

D­íi ®©y xin gîi ý mét sè kÜ n¨ng ®Æt c©u hái theo c¸c møc ®é nhËn thøc

t¨ng dÇn.

- C©u hái “biÕt”: Môc tiªu cña lo¹i c©u hái nµy ®Ó kiÓm tra trÝ nhí cña häc

sinh vÒ c¸c dù kiÖn, sè liÖu, c¸c ®Þnh nghÜa, tªn tuæi, c¸c ®Þa ®iÓm (cid:0).

Vâ Thµnh §ång S¸ng kiÕn kinh nghiÖm 9

Mét sè gi¶i ph¸p ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc m«n Sinh häc líp 8

- ViÖc tr¶ lêi c¸c c©u hái nµy gióp häc sinh «n l¹i nh÷ng g× ®· häc, ®· ®äc

hoÆc ®· tr¶i qua.

- C¸c tõ ®Ó hái th­êng lµ: “c¸i g×(cid:0)(cid:0), bao nhiªu(cid:0)., h·y ®Þnh nghÜa(cid:0).,em biÕt

nh÷ng g× vÒ(cid:0).,khi nµo (cid:0)(cid:0), c¸i nµo(cid:0).,(cid:0)(cid:0)(cid:0)

- VÝ dô:+ H·y ph¸t biÓu ®Þnh nghÜa m« lµ g×?

+ H·y liÖt kª c¸c yÕu tè cña mét cung ph¶n x¹?

C©u hái "HiÓu"

- Môc tiªu cña lo¹i c©u hái nµy lµ ®Ó kiÓm tra c¸ch häc sinh liªn hÖ, kÕt nèi

c¸c d÷ kiÖn, sè liÖu, tªn tuæi, ®Þa ®iÓm, c¸c ®Þnh nghÜa,.....

- ViÖc tr¶ lêi c¸c c©u hái nµy cho thÊy häc sinh cã kh¶ n¨ng diÔn t¶ b»ng lêi nãi, nªu ra ®­îc c¸c yÕu tè c¬ b¶n hoÆc so s¸nh c¸c yÕu tè c¬ b¶n trong néi dung ®ang häc.

- C¸c côm tõ ®Ó hái th­êng lµ: " T¹i sao....?, H·y ph©n tÝch......?, H·y so

s¸nh......., H·y liªn hÖ....., H·y ph©n tÝch c¸c yÕu tè c¬ b¶n......."

- VÝ dô: + H·y ph©n tÝch cÊu tróc cña mét tÕ bµo ng­êi?

+ H·y so s¸nh PXK§K vµ PXC§K?

C©u hái " vËn dông":

- Môc tiªu cña lo¹i c©u hái nµy lµ ®Ó kiÓm tra kh¶ n¨ng ¸p dông c¸c d÷ kiÖn,

c¸c kh¸i niÖm, c¸c quy luËt, c¸c ph­¬ng ph¸p......vµo hoµn c¶nh vµ ®iÒu kiÖn míi.

- ViÖc tr¶ lêi c¸c c©u hái ¸p dông cho thÊy häc sinh cã kh¶ n¨ng hiÓu ®­îc c¸c quy luËt c¸c kh¸i niÖm....., cã thÓ lùa chän tèt c¸c ph­¬ng ¸n ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, vËn dông c¸c ph­¬ng ¸n nµy vµo thùc tiÔn.

- Khi ®Æt c©u hái cÇn t¹o ra nh÷ng t×nh huèng míi kh¸c víi ®iÒu kiÖn ®· häc trong bµi häc vµ sö dông côm tõ nh­ " Lµm thÕ nµo...., Em cã thÓ gi¶i quyÕt khã kh¨n vÒ.......nh­ thÕ nµo?"

- VÝ dô: + H·y tÝnh khÈu phÇn ¨n trung b×nh cho mét häc sinh líp 8 (15tuæi)

+ Lµm thÕ nµo ®Ó ®o ®­îc huyÕt ¸p ?

Vâ Thµnh §ång S¸ng kiÕn kinh nghiÖm 10

Mét sè gi¶i ph¸p ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc m«n Sinh häc líp 8

C©u hái:"ph©n tÝch"

-

Môc tiªu cña lo¹i c©u hái nµy lµ ®Ó kiÓm tra kh¶ m¨ng ph©n tÝch néi dung vÊn ®Ò, tõ ®ã ®i ®Õn kÕt luËn, t×m ra mèi quan hÖ hoÆc chøng minh mét luËn ®iÓm.

- ViÖc tr¶ lêi c©u hái nµy cho thÊy häc sinh cã kh¶ n¨ng t×m ra ®­îc c¸c mèi quan hÖ míi, tù diÔn gi¶i hoÆc ®­a ra kÕt kuËn .

- ViÖc ®Æt c¸c c©u hái ph©n tÝch ®ßi hái häc sinh ph¶i gi¶i thÝch ®­îc c¸c nguyªn nh©n tõ thùc tÕ :"T¹i sao..."?,®i ®Õn kÕt luËn :"Em cã nhËn xÐt g× vÒ ...," "h·y chøng minh ...(mét luËn ®iÓm nµo ®ã )"....c¸c c©u hái ph©n tÝch th­êng cã nhiÒu lêi gi¶i.

- VÝ dô: + Tõ kÕt qu¶ thÝ nghiÖm t×m hiÓu chøc n¨ng tuû sèng ,h·y nhËn xÐt vÒ

mèi quan hÖ gi÷a c­êng ®é kÝch thÝch víi kÕt qu¶ quan s¸t.

+H·y chøng minh cËn thÞ lµ tËt mµ m¾t chØ cã kh¶ n¨ng nh×n gÇn.

- C©u hái: " Tæng hîp"

- Môc tiªu cña lo¹i c©u hái nµy lµ ®Ó kiÓm tra xem häc sinh ®­a ra nh÷ng dù

®o¸n, gi¶i quyÕt mét vÊn ®Ò, ®­a ra c©u tr¶ lêi hoÆc ®Ò xuÊt cã tÝnh s¸ng t¹o.

- C©u hái tæng hîp thóc ®Èy sù s¸ng t¹o cña häc sinh, c¸c em ph¶i t×m ra nh÷ng

nh©n tè vµ nh÷ng ý t­ëng míi ®Ó cã thÓ bæ sung cho néi dung.

- ViÖc tr¶ lêi c©u hái tæng hîp khiÕn häc sinh ph¶i: dù ®o¸n, gi¶i quyÕt vÊn ®Ò vµ ®­a ra c¸c c©u tr¶ lêi s¸ng t¹o. CÇn nãi cho häc sinh biÕt râ r»ng c¸c em cã thÓ tù do ®­a ra nh÷ng ý t­ëng, gi¶i ph¸p mang tÝnh s¸ng t¹o, t­ëng t­îng cña riªng m×nh. C¸c c©u hái nµy ®ßi hái mét thêi gian chuÈn bÞ kh¸ dµi, v× vËy h·y ®Ó cho HS cã ®ñ thêi gian t×m ra c©u tr¶ lêi.

- VÝ dô:

+ H·y ®Ò ra nh÷ng biÖn ph¸p vÖ sinh hÖ thÇn kinh. T¹i sao ®Ò ra nh­ vËy?

+ H·y t×m c¸ch x¸c ®Þnh chøc n¨ng cña tuû sèng.

C©u hái:" §¸nh gi¸"

Vâ Thµnh §ång S¸ng kiÕn kinh nghiÖm 11

Mét sè gi¶i ph¸p ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc m«n Sinh häc líp 8

- Môc tiªu cña lo¹i c©u hái nµy lµ ®Ó kiÓm tra xem häc sinh cã thÓ ®ãng gãp ý

kiÕn vµ ®¸nh gi¸ c¸c ý t­ëng, gi¶i ph¸p...dùa vµo nh÷ng tiªu chuÈn ®· ®Ò ra.

- VÝ dô: Theo em lµm thÕ nµo ®Ó ng¨n chÆn ®¹i dÞch AIDS.

HiÖu qu¶ kÝch thÝch t­ duy häc sinh khi ®Æt c©u hái ë møc ®é nhËn thøc thÊp hay cao phô thuéc rÊt nhiÒu vµo kh¶ n¨ng cña häc sinh. SÏ hoµn toµn v« t¸c dông nÕu gi¸o viªn ®Æt c©u hái khã ®Ó häc sinh kh«ng cã kh¶ n¨ng tr¶ lêi ®­îc. Gi¸o viªn cÇn cã nhËn xÐt, ®éng viªn ngay nh÷ng c©u tr¶ lêi ®óng còng nh­ c©u tr¶ lêi ch­a ®óng. NÕu tÊt c¶ häc sinh ®Òu tr¶ lêi sai th× gi¸o viªn cÇn ®Æt nh÷ng c©u hái ®¬n gi¶n h¬n ®Ó häc sinh cã thÓ tr¶ lêi ®­îc v× häc sinh chØ høng thó häc khi hä thµnh c«ng trong häc tËp. D­íi ®©y xin gîi ý mét sè kü thuËt trong khi hái.

* Nªn:

- Dõng mét chót sau khi ®Æt c©u hái

- NhËn xÐt mét c¸ch khuyÕn khÝch ®èi víi c©u tr¶ lêi cña häc sinh .

-T¹o ®iÒu kiÖn cho nhiÒu häc sinh tr¶ lêi 1 c©u hái .

- T¹o ®iÒu kiÖn ®Ó mçi häc sinh ®Òu ®­îc tr¶ lêi c©u hái Ýt nhÊt mét lÇn trong

giê häc.

- §­a ra nh÷ng gîi ý nhá cho c¸c c©u tr¶ lêi hoÆc dùa vµo mét phÇn nµo ®ã

trong c©u tr¶ lêi ®Ó ®Æt tiÕp c©u hái kh¸c.

- Yªu cÇu häc sinh gi¶i thÝch c©u tr¶ lêi cña m×nh.

- Yªu cÇu häc sinh liªn hÖ c©u tr¶ lêi víi nh÷ng kiÕn thøc kh¸c.

* Kh«ng nªn:

- Nh¾c l¹i c©u hái cña m×nh.

- Tù tr¶ lêi c©u hái cña m×nh ®­a ra.

- Nh¾c l¹i c©u tr¶ lêi cña häc sinh.

2.3. Nghiªn cøu tæ chøc cho häc sinh ho¹t ®éng trªn líp d­íi nh÷ng h×nh

thøc häc tËp kh¸c nhau.

Vâ Thµnh §ång S¸ng kiÕn kinh nghiÖm 12

Mét sè gi¶i ph¸p ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc m«n Sinh häc líp 8

§Ó tÝch cùc ho¸ ho¹t ®éng häc tËp cña häc sinh, ngoµi h×nh thøc tæ chøc häc toµn líp nh­ hiÖn nay, nªn t¨ng c­êng tæ chøc cho häc sinh häc tËp c¸ nh©n vµ häc tËp theo nhãm ngay t¹i líp.

2.3.1.H×nh thøc häc tËp c¸ nh©n.

H×nh thøc häc tËp c¸ nh©n lµ h×nh thøc häc tËp c¬ b¶n nhÊt v× nã t¹o ®iÒu kiÖn cho mçi häc sinh trong líp béc lé kh¶ n¨ng tù häc cña m×nh (®­îc tù nghÜ, ®­îc tù lµm viÖc mét c¸ch tÝch cùc) nh»m ®¹t tíi môc tiªu häc tËp.

ViÖc tæ chøc häc tËp c¸ nh©n cã thÓ nh­ sau:

- Lµm viÖc chung víi c¶ líp: Gi¸o viªn nªu vÊn ®Ò, x¸c ®Þnh nhiÖm vô nhËn

thøc vµ h­íng dÉn (gîi ý) häc sinh lµm viÖc.

- Lµm viÖc c¸ nh©n: Häc sinh ghi kÕt qu¶ ra vë hoÆc tr¶ lêi vµo phiÕu häc tËp.

- Lµm viÖc chung víi c¶ líp: Gi¸o viªn chØ ®Þnh mét vµi häc sinh b¸o c¸o kÕt

qu¶. C¸c häc sinh kh¸c theo dâi, gîi ý vµ bæ sung.

2.3.2. H×nh thøc häc tËp theo nhãm.

Trong kh©u tæ chøc lªn líp, vÊn ®Ò míi mµ ta c©n ®­a ra thö nghiÖm lµ tæ chøc cho HS häc theo nhãm trªn líp. C¸c b­íc tiÕn hanh tæ chøc häc tËp theo nhãm cã thÓ nh­ sau:

- Lµm viÖc chung c¶ líp: Gi¸o viªn nªu vÊn ®Ò, x¸c ®Þnh nhiÖm vô nhËn thøc, chia líp thµnh c¸c nhãm, giao nhiÖm vô cho tõng nhãm vµ h­íng dÉn gîi ý cho mçi nhãm c¸c vÊn ®Ò cÇn l­u ý khi tr¶ lêi c©u hái, hoµn thµnh bµi tËp.

- Lµm viÖc theo nhãm: Ph©n c«ng trong nhãm (cö nhãm tr­ëng, th­ ký, ph©n viÖc cho c¸c thµnh viªn trong nhãm). Tõng c¸ nh©n lµm viÖc ®éc lËp, sau ®ã th¶o luËn trong nhãm vµ cïng nhau hoµn thµnh nhiÖm vô cña nhãm. Mçi nhãm cö ®¹i diÖn tr×nh bµy kÕt qu¶ lµm viÖc cña nhãm (kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i lµ nhãm tr­ëng hay th­ ký, mµ cã thÓ lµ mét thµnh viªn bÊt kú cña nhãm).

- Lµm viÖc chung c¶ líp (th¶o kuËn tæng kÕt chung toµn líp ): §¹i diÖn häc sinh

rót ra kÕt luËn, líp nhËn xÐt, bæ sung. Gi¸o viªn tæng kÕt vµ chuÈn x¸c kiÕn thøc.

Vâ Thµnh §ång S¸ng kiÕn kinh nghiÖm 13

Mét sè gi¶i ph¸p ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc m«n Sinh häc líp 8

Tæ chøc cho häc sinh tËp theo nhãm ngay t¹i líp bÞ h¹n chÕ bëi kh«ng gian chËt hÑp cña líp häc, bëi thêi gian h¹n ®Þnh cña tiÕt häc nªn gi¸o viªn ph¶i biÕt tæ chøc hîp lý míi cã kÕt qu¶. Kh«ng nªn l¹m dông c¸c ho¹t ®éng nhãm vµ cÇn ®Ò phßng xu h­íng h×nh thøc. ë tr­êng THCS, mçi tiÕt häc chØ nªn tæ chøc tõ mét ®Õn hai ho¹t ®éng nhãm ®èi vèi nh÷ng c©u hái, vÊn ®Ò dÆt ra khã vµ phøc t¹p, ®ßi hái ph¶i cã sù hîp t¸c gi÷a c¸c c¸ nhan míi cß thÓ hoµn thµnh nhiÖm vô. Nhí r»ng trong ho¹t ®éng nhãm, t­ duy tÝch cùc cña häc sinh ph¶i ®­îc ph¸t huy vµ ý nghÜa quan träng cña nã lµ rÌn luyÖn n¨ng lùc hîp t¸c gi÷a c¸c thµnh viªn trong tæ chøc lao ®éng.

3. Sö dông thiÕt bÞ thÝ nghiÖm vµ ®å dïng d¹y häc theo h­íng tÝch cùc

- C¸c thiÕt bÞ d¹y häc nh­ thÝ nghiÖm, m« h×nh, tranh vÏ, biÓu b¶ng, b¨ng h×nh, s¸ch gi¸o khoa,...®­îc sö dung kh«ng chØ minh ho¹ kiÕn thøc, lêi gi¶ng gi¶i cña gi¸o viªn mµ chñ yÕu lµ nguån tri thøc, lµ ph­¬ng tiÖn ®Ó häc sinh khai th¸c t×m tßi, ph¸t hiÖn vµ chiÕm lÜnh kiÕn thøc. VÝ dô nh­:

+ T¹o ®iÒu kiÖn ®Ó häc sinh ®­îc tù tay lµm thÝ nghiÖm, tù m×nh quan s¸t, rót ra

nhËn xÐt, kÕt kuËn (tøc lµ ®­îc tr¶i nghiÖm trong thùc tÕ).

+ T¹o ®iÒu kiÖn ®Ó häc sinh t×m hiÓu cÊu t¹o, c¸ch sö dông mét thiÕt bÞ.

+ Th«ng qua viÖc nghiªn cøu c¸c sè liÖu ®· cho trong b¶ng ®Ó rót ra kÕt luËn.

+ Khai th¸c h×nh vÏ víi vai trß lµ nguån th«ng tin, chø kh«ng ph¶i lµ h×nh ¶nh

minh ho¹ lêi tr×nh bµy cña SGK.

+ T¹o ®iÒu kiÖn cho ®a sè häc sinh (cµng nhiÒu cµng tèt) ®­îc sö dông thiÕt bÞ

d¹y häc ®Ó hoµn thiÖn nhiÖm vô häc tËp.

+ NÕu cã ®iÒu kiÖn, gi¸o viªn nªn sö dông nh÷ng ph­¬ng tiÖn d¹y häc hiÖn ®¹i

nh­ b¨ng h×nh, ®Üa CD trong tiÕt häc.

Nh­ vËy do ®Æc ®iÓm t×nh thÕ giíi nãi chung vµ n­íc ta noÝ riªng nhÊt thiÕt chóng ta ph¶i kh«ng ngõng häc hái, trau dåi chuyªn m«n nghiÖp vô t×m ra ®­îc ph­¬ng ph¸p tèi ­u nhÊt ®Ó t¹o høng thó häc tËp cho häc sinh, n©ng cao chÊt l­îng gi¸o dôc. §©y lµ vÊn ®Ò t«i ®· quan t©m vµ ®i s©u nghiªn cøu, thö nghiÖm trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y.

IV- kÕt qu¶:

Vâ Thµnh §ång S¸ng kiÕn kinh nghiÖm 14

Mét sè gi¶i ph¸p ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc m«n Sinh häc líp 8

Qua qu¸ tr×nh nghiªn cøu ph­¬ng ph¸p d¹y häc t«i ®· ¸p dông trong gi¶ng d¹y m«n Sinh häc líp 8 trong tr­êng THCS Hång Thñy, vµ nhËn thÊy häc sinh cã ý thøc häc tËp nghiªm tóc h¬n, n¾m ch¾c kiÕn thøc sau mçi bµi häc, biÕt vËn dông, gi¶i thÝch mét sè hiÖn t­îng thùc tÕ cã liªn quan. Quan träng h¬n lµ t¹o ®­îc høng thó häc tËp cho häc sinh ®èi víi m«n sinh häc.

KÕt qu¶ sè l­îng häc sinh ®¹t ®iÓm giái t¨ng lªn râ rÖt cßn sè häc sinh d­íi ®iÓm gi¶m ®¸ng kÓ so víi bµi kh¶o s¸t lÇn thø nhÊt. Sau ®©y lµ kÕt qu¶ cô thÓ cña häc sinh líp 8E vÒ bµi kh¶o s¸t sau tiÕt häc (tÝnh t¹i thêi ®iÓm th¸ng 4-2012 víi tæng sè häc sinh 40 em).

®iÓm kÐm

®iÓm yÕu

®iÓm tb trë lªn ®iÓm kh¸

®iÓm giái

sl

%

sl

%

sl

%

sl

%

sl

%

0 0 4 10,0 36 90,0 12 30,0 8 20,0

Vâ Thµnh §ång S¸ng kiÕn kinh nghiÖm 15

Mét sè gi¶i ph¸p ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc m«n Sinh häc líp 8

c. phÇn KÕt luËn

Tãm l¹i ph­¬ng ph¸p d¹y häc v« cïng ®a d¹ng v× ho¹t ®éng d¹y häc chÞu sù chi phèi cña nhiÒu yÕu tè phøc t¹p: TÝnh chÊt néi dung trÝ dôc, tÝnh ®a d¹ng cña môc ®Ých lý luËn d¹y häc, sù phong phó cña c¸c thao t¸c trong ho¹t ®éng d¹y, ho¹t ®éng häc, nghÖ thuËt biÓu diÔn cña tõng gi¸o viªn. Nh­ng quan träng h¬n c¶ ®ã lµ lßng say mª, t©m huyÕt víi nghÒ nghiÖp, kh«ng ngõng häc hái ®ång chÝ, ®ång nghiÖp, trau dåi chuyªn m«n nghiÖp vô vµ tÝch cùc thö nghiÖm thùc tËp trong tõng tiÕt d¹y.

Nh­ vËy, tr­íc ®©y khi ch­a sö dông kinh nghiÖm nµy trong c¸c tiÕt d¹y t«i nhËn thÊy nhiÒu em cßn l¬ ®¶ng, Ýt quan t©m ®Õn viÖc tiÕp thu bµi trªn líp th× nay trong tiÕt d¹y häc sinh rÊt høng thó häc tËp, tÝch cùc nghiªn cøu th«ng tin, trao ®æi theo yªu cÇu cña gi¸o viªn vµ tù lùc h¬n trong viÖc ph¸t hiÖn kiÕn thøc míi, tù gi¶i quyÕt vÊn ®Ò vµ rót ra kÕt luËn cßn gi¸o viªn ph¶i t¨ng c­êng ®Çu t­ thêi gian nhiÒu h¬n vµo bµi so¹n ®Ó thiÕt kÕ ch­¬ng tr×nh, ph­¬ng ¸n thËt linh ho¹t cho häc sinh thùc hiÖn.

Trªn ®©y lµ mét vµi kinh nghiÖm nhá vÒ c¶i tiÕn ph­¬ng ph¸p d¹y häc mµ t«i ®· vµ ®ang ¸p dông trong n¨m häc 2011- 2012. T«i sÏ tiÕp tôc ¸p dông vµ nghiªn cøu c¸c khÝa c¹nh kh¸c cña vÊn ®Ò trong thêi gian tíi, nh»m n©ng cao chÊt l­îng gi¶ng d¹y gãp phÇn thùc hiÖn môc tiªu ®µo t¹o cña n­íc nhµ.

Hång Thñy , ngµy 15 th¸ng 5 n¨m 2012

NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG KHOA HỌC Ng­êi thùc hiÖn

CỦA TRƯỜNG THCS HåNG THñY

Vâ Thµnh §ång

Vâ Thµnh §ång S¸ng kiÕn kinh nghiÖm 16