“Phát triển năng lực học sinh trong hoạt động dạy và học bài thực hành môn Địa lí lớp 9”
1
/30
MỤC LỤC
Trang
A. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI
I. Thực trạng vấn đề
II. Mục đích nghiên cứu
III. Đối tượng nghiên cứu
IV. Phạm vi đề tài
V. Phương pháp nghiên cứu
B. NỘI DUNG
I. Cơ sở nghiên cứu
1. Cơ sở líu luận
2. Cơ sở thực tiễn
II. Các biện pháp
III. Vận dụng phương pháp phát triển năng lực học sinh qua dạy và
học bài thực hành
1. Ví dụ
2. Thiết kế bài giảng
IV. Kết quả
C. KẾT LUẬN
- Tài liệu tham khảo
- Phụ lục
2
2
3
3
3
4
5
5
5
8
13
13
13
13
26
28
29
30
“Phát triển năng lực học sinh trong hoạt động dạy và học bài thực hành môn Địa lí lớp 9”
2
/30
A. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI
I. Thực trạng vấn để:
Địa lí là một môn học cung cấp cho học sinh các kiến thức về tự nhiên và
các vấn đề xã hội. Địa lí hiện đại mang tính liên ngành bao gồm tất cả những
hiểu biết trước đây về Trái đất và tất cả những mối quan hệ phức tạp giữa con
người và tự nhiên. Địa lí đã được gọi là "ngành học về thế giới" và "cầu nối giữa
con người và khoa học vật lí". Tính ứng dụng của môn Địa lí vào cuộc sống thực
tế khá cao, việc học tập tốt bộ môn sẽ giúp học sinh có cái nhìn đúng đắn về các
vấn đề tự nhiên, xã hội, hiểu được mối quan hệ giữa tự nhiên với tự nhiên, giữa
tự nhiên với con người. Tuy nhiên cách học truyền thống thầy đọc, trò chép đã
không còn phù hợp, vậy đổi mới cách học nói chung và học môn Địa lí nói riêng
cần thay đổi, đổi mới như thế nào để đáp ứng được nhu cầu của người học và
của xã hội? Một trong những biện pháp hiệu quả đã và đang tiếp tục được áp
dụng đó là đổi mới phương pháp dạy học, chú trọng phát triển năng lực học
sinh. Mục đích của việc phát triển năng lực học sinh là để học sinh có hứng thú,
hiệu quả, năng động và tập trung hơn vì áp lực giảm và ý thức học tập cao hơn.
Trong khi kiến thức Địa lí cấp Trung học cơ sở nói chung và Địa lí lớp 9
nói riêng rất dài, dù đã có giảm tải. Học sinh và các bậc phụ huynh lại có thái độ
xem thường môn Địa lí, coi đây là môn học phụ, môn học thuộc lòng nên không
có sự đầu tư đúng mức cho môn học dẫn đến tình trạng học sinh hổng kiến thức.
Vậy cần dạy và học Địa lí sao cho học sinh thấy hứng thú với môn học, học tập
có hiệu quả, có thể áp dụng được các kiến thức lí thuyết vào thực tế, và dựa vào
các kiến thức lí thyết để giải thích các hiện tượng địa lí tự nhiên và địa lí kinh tế
- xã hội.
Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI đã xác định "Đổi mới căn
bản, toàn diện nền giáo dục theo hướng chuẩn hoá, hiện đại hoá, xã hội hoá, dân
chủ hoá và hội nhập quốc tế" và "Phát triển nhanh nguồn nhân lực, nhất là
nguồn nhân lực chất lượng cao, tập trung vào việc đổi mới căn bản và toàn diện
nền giáo dục quốc dân". Đổi mới căn bản toàn diện nền giáo dục quốc dân trong
đó có đổi mới phương pháp dạy học và chú trọng phát triển năng lực học sinh
trong dạy học là một định hướng lớn của Đảng và nhà nước, là yếu tố quan trọng
để đổi mới toàn diện và căn bản nền giáo dục nước nhà.
Thực hiện nhiệm vụ năm học 2016-2017, Sở Giáo dục và Đào tạo Quận
đã triển khai hướng dẫn nhiều nội dung quan trọng góp phần tích cực cho việc
đổi mới phương pháp dạy học. Trong các hướng dẫn, chỉ đạo của Sở phải kể
đến: Hướng dẫn tổ chức nghiên cứu khoa học kỹ thuật cho học sinh trung học,
hướng dẫn học sinh vận dụng kiến thức để giải quyết các tình huống thực tiễn,
hướng dẫn giáo viên dạy học theo chủ đề tích hợp, hướng dẫn sử dụng di sản
trong dạy học ở trường phổ thông, hướng dẫn phương pháp dạy học “Bàn tay
nặn bột”, ... Vì vậy, việc dạy học theo phương pháp thực hành rất quan trọng và
có tính khả quan cao trong việc phát triển năng lực học sinh. Đối với môn Địa lí,
“Phát triển năng lực học sinh trong hoạt động dạy và học bài thực hành môn Địa lí lớp 9”
3
/30
thì việc dạy và học thực hành lại càng có ý nghĩa quan trọng, học thực hành sẽ
giúp học sinh phát triển toàn diện hơn. Mục tiêu chung của ngành giáo dục hiện
nay là đào tạo ra những con người toàn diện cả về kiến thức và năng lực thực
hành, vì thế cấu trúc sách giáo khoa nói chung và sách giáo khoa Địa lí nói riêng
trong các trường Trung học cơ sở bên cạnh các bài học lý thuyết thì luôn có các
bài thực hành để củng cố kiến thức và rèn luyện kĩ năng của học sinh. Với môn
học Địa lí, các em học sinh bậc Trung học cơ sở đã được trang bị kiến thức Địa
lí ngay từ đầu cấp vì vậy việc hình thành những kiến thức mang tính chất tiền đề
để làm nền tảng là rất quan trọng. Tuy nhiên xét về kĩ năng làm bài tập, đặc biệt
là các bài thực hành của học sinh Trung học cơ sở nói chung và học sinh lớp 9
nói riêng còn hạn chế. Mặc dù là cuối cấp song về cơ bản thì kĩ năng làm các bài
tập thực hành chưa thành thạo. Để nâng cao chất lượng dạy và học Địa lí ta cần
quan tâm hơn nữa đến việc hình thành kĩ năng thực hành cho học sinh thông qua
các bài thực hành ngay trên lớp.
Trong bối cảnh chung của năm học 2016 - 2017, cùng với sự quan tâm
của các cấp lãnh đạo, đội ngũ thầy cô giáo sẽ có nhiều cơ hội để thực hiện tốt
việc đổi mới phương pháp dạy học. Tuy nhiên trong quá trình thực hiện, việc
dạy của thầy và việc học của trò cũng gặp không ít khó khăn và thử thách... Vậy
làm thế nào để có một phương pháp giảng dạy linh hoạt, hấp dẫn người học,
khơi dạy mong muốn học tập và tìm hiểu kiến thức của người học. Làm thế nào
để học Địa lí là cần thiết và có ích với người học? Trải qua thời gian thử
nghiệm, việc dạy học gắn liền với thực tiễn, sử dụng kiến thức lí thuyết để giải
quyết vấn đề thực tế, phát triển năng lực học sinh đã được khẳng định là một
trong những phương pháp dạy học đáp ứng được yêu cầu của người học. Vì vậy,
tôi chọn đề tài: “Phát triển năng lực học sinh trong hoạt động dạy và học bài
thực hành môn Địa lí lớp 9”.
II. Mục đích nghiên cứu:
Khi tôi chọn đề tài: “Phát triển năng lực học sinh trong hoạt động dạy
và học bài thực hành môn Địa lí lớp 9” tôi muốn qua đề tài này hướng tới việc
đổi mới phương pháp trong việc dạy và học, quan trọng hơn tôi muốn khơi dậy
trong các em học sinh niềm đam mê, yêu thích học bộ môn này, mong muốn các
em luôn hứng thú trong mỗi giờ học Địa lí.
III. Đối tượng nghiên cứu:
Học sinh khối lớp 9. (gồm 4 lớp, mỗi lớp có 45 học sinh)
IV. Phạm vi đề tài:
Trong đề tài này tôi đề cập đến các nội dung sau:
- Kết hợp hài hòa, linh hoạt các phương pháp dạy học vào dạy thực hành
- Tích hợp liên môn Toán, Văn, Mĩ thuật, Âm nhạc... vào dạy và học Địa lí,
nhằm phát triển năng lực toàn diện cho học sinh
“Phát triển năng lực học sinh trong hoạt động dạy và học bài thực hành môn Địa lí lớp 9”
4
/30
- Phần Địa lí kinh tế Việt Nam ( Địa lí lớp 9)
V. Phương pháp nghiên cứu:
Trong quá trình nghiên cứu tôi sử dụng các phương pháp sau: Thu thập tài
liệu, hướng dẫn học sinh ứng dụng liên môn vào học Địa lí, hoạt động nhóm, tự
xây dựng bài thuyết trình,...
“Phát triển năng lực học sinh trong hoạt động dạy và học bài thực hành môn Địa lí lớp 9”
5
/30
B. NỘI DUNG
I. Cơ sở nghiên cứu:
1. Cơ sở lí luận:
a. Khái niệm phương pháp “dạy học thông qua thực hành dạy”
Tiến sỹ Jean-Pol Martins người Đức, cha đẻ của phương pháp dạy học
“dạy học thông qua thực hành dạy” đã đưa ra định nghĩa sau:
Phương pháp “dạy học thông qua thực hành dạy” là một phương pháp dạy
học định hướng hoạt động, trong đó mỗi học sinh (hay một nhóm học sinh) thay
nhau đảm nhận vai trò như một giáo viên để dạy cho các bạn trong lớp một vấn
đề kiến thức nào đó dưới sự hướng dẫn của giáo viên. Vấn đề kiến thức này có
thể là do học sinh tự lựa chọn hoặc cũng có thể do giáo viên phân công. Trong
hình thức dạy học này giáo viên giữ vai trò là người quan sát, hướng dẫn và giúp
đỡ học sinh hoàn thành nhiệm vụ như một giáo sinh thực tập.
b. Đặc điểm phương pháp “dạy học thông qua thực hành dạy”
- Người học là chủ thể, đóng vai trò trung tâm, được giáo viên định hướng để tự
xây dựng kiến thức mới.
- Giáo viên là người tổ chức, định hướng, quản lý, hỗ trợ, giải đáp, giám sát, …
- Thông qua quá trình hoạt động để giải quyết vấn đề giáo viên đưa ra học sinh
sẽ lĩnh hội được kiến thức của bài học.
- Kết hợp sự đánh giá của giáo viên và tự đánh giá của học sinh.
c. Ưu điểm:
- Học sinh làm việc có hứng thú, hiệu quả, năng động và tập trung hơn vì áp lực
giảm và ý thức học tập cao hơn.
- Nâng cao kiến thức và hiểu biết về môn học.
- Tăng cường tình đoàn kết giữa bạn bè và mối quan hệ thân thiện giữa giáo viên
với học sinh.
d. Nhược điểm:
- Phần giới thiệu phương pháp tốn nhiều thời gian.
- Học sinh và giáo viên phải làm việc nhiều hơn.
