I. PH N M ĐU
1. Lý do ch n đ tài:
Bi n đi khí h u đã tr thành m t thách th c và nguy c r t l n đi v iế ơ
loài ng i trong th k XXI. Vi t Nam đc c nh báo s là m t trong s nh ngườ ế ượ
n c trên th gi i b nh h ng n ng n nh t c a bi n đi khí h u. Hi n nay,ướ ế ưở ế
Vi t Nam đã xu t hi n nhi u b ng ch ng cho th y bi n đi khí h u tác đng ế
tiêu c c đn s phát tri n kinh t - xã h i. Các hi n t ng nh l ng m a th t ế ế ượ ư ượ ư
th ng và luôn bi n đi, nhi t đ tăng cao h n, tình hình th i ti t kh c li t h n,ườ ế ơ ế ơ
t n su t và c ng đ c a nh ng đt bão lũ, tri u c ng tăng đt bi n, các d ch ườ ườ ế
b nh xu t hi n và lan tràn, h n hán, n c bi n dâng, x m nh p m n... Bi n đi ướ ế
khí h u đã có nh ng tác đng sâu s c, m nh m đn m i ho t đng s n xu t, ế
đi s ng c a sinh v t và con ng i, đn môi tr ng t nhiên, kinh t -xã h i c a ườ ế ườ ế
c m i châu l c m i qu c gia trên trái đt. Các gi i pháp mang tích ch t chi n ế
l c toàn c u c a m i qu c gia trên th gi i v ng phó có hi u qu v i bi nượ ế ế
đi khí h u ( BĐKH) cũng đã đc đ ra và th c hi n. Nh n th c rõ nh ng nh ượ
h ng to l n và nghiêm tr ng do BĐKH gây ra, th t ng chính ph n c côngưở ướ ư
hòa xã h i ch nghĩa Vi t Nam đã phê duy t m c tiêu qu c gia ng phó v i
BĐKH (quy t đnh s 158/2008/QĐ-TTg ngày 2/12/2008). Đ th c hi n ch ngế ươ
trình m c tiêu qu c gia ng phó v i BĐKH, B giáo d c và đào t o đã phê
duy t k ho ch ho t đng ng phó v i BĐKH c a ngành giáo d c giai đo n ế
2011-2015 và phê duy t d án đa n i dung ng phó v i BĐKH vào ch ng ư ườ
trình giáo d c và đào t o 2011-2015”.
Môn Đa lí có nhi u kh năng tích h p giáo d c bi n đi khí h u (GDBĐKH), ế
v m t ki n th c môn Đa lí cung c p cho h c sinh nh ng ki n th c c b n v ế ế ơ
Trái đt, các thành ph n c u t o c a Trái đt. Các hi n t ng, các s v t Đa lí ượ
và tác đng qua l i gi a chúng, m t s quy lu t phát tri n c a môi tr ng t ườ
nhiên trên Trái đt, m i quan h gi a dân c , ho t đng s n xu t và môi tr ng, ư ườ
và s c n thi t ph i khai thác h p lí tài nguyên thiên nhiên, b o v môi tr ng ế ườ
nh m phát tri n b n v ng . Môn Đa lí trang b cho h c sinh các ki n th c t ng ế
h p v Đa lí t nhiên và Đa lí kinh t - xã h i mà t ng thành ph n hay t ng ế
h p th lãnh th t nhiên hay kinh t - xã h i đu liên quan tr c ti p hay gián ế ế
ti p đn BĐKH. Tùy t ng tr ng h p c th mà các đi t ng Đa lí t nhiênế ế ườ ượ
hay kinh t - xã h i y có lúc là tác nhân, có khi l i là đi t ng ch u h u quế ượ
c a bi n đi khí h u BĐKH. Vì th vi c giáo d c cho h c sinh nh n th c v ế ế
nh ng nguy c , thách th c c a bi n đi khí h u cũng nh rèn kĩ năng phòng ơ ế ư
ng a, gi m nh và thích ng v i Bi n đi khí h u là nh ng vi c làm c p thi t ế ế
ngay t khi còn ng i trên gh nhà tr ng. Là m t giáo viên gi ng d y môn Đa ế ườ
lí, b n thân tôi luôn th hi n mong mu n và ý th c trách nhi m r ng: Ph i giáo
d c bi n đi khí h u cho h c sinh, ế ph i đnh h ng h c sinh l y ki n th c môn ướ ế
h c đ xây d ng m c tiêu phát tri n b n v ng. Vì v y tôi đã nghiên c u đ tài
“Tích h p giáo d c bi n đi khí h u trong môn Đa lí 9 tr ng trung h c c ế ườ ơ
s qua m t s ph ng pháp và hình th c t ch c d y h c.” ươ
1
2. Đi m m i c a đ tài:
Tích h p giáo d c bi n đi khí h u trong n i dung bài h c trên c s k ế ơ ế
th a và phát huy nh ng n i dung đã nghiên c u. Đ tài đi sâu tìm hi u m t s
ph ng pháp và hình th c d y h c đc tr ng c a môn Đa lí có kh năng tíchươ ư
h p giáo d c bi n đi khí h u, bên c nh đó đ tài đa n i dung tích h p bi n ế ư ế
đi khí h u vào các bu i ngo i khóa, vi t báo cáo ếc p tr ng đ h c sinh t tìm ườ
hi u và cho các em c h i tìm hi u cũng nh nói lên hi u bi t, quan đi m c a ơ ư ế
b n thân v v n đ này. T đó h ng các em đn nh ng suy nghĩ đúng đn và ướ ế
và có nh ng hành đng thi t th c đ b o v Trái đt, b o v môi tr ng s ng ế ườ
c a con ng i hi n t i và t ng lai. ườ ươ
3. Ph m vi áp d ng c a đ tài:
Đ tài này có th áp d ng trong gi ng d y môn Đa lí các tr ng ph ườ
thông. Đc bi t s d ng cho t t c các giáo viên và h c sinh trong quá trình d y
h c môn Đa lí 9 tr ng trung h c c s . ườ ơ Tích h p giáo d c bi n đi khí h u ế
trong môn Đa lí giúp các em v n d ng nh ng ki n th c và v n hi u bi t c a ế ế
mình v bi n đi khí h u thông qua môn h c vào th c t cu c s ng. ế ế
II. PH N N I DUNG
1. Th c tr ng tr c khi th c hi n các gi i pháp ướ
1.1. Thu n l i
Đi v i giáo viên đ đi m i ph ng pháp giáo d c đi v i môn Đa lí, ươ
giáo viên đã đa d ng hóa ph ng pháp và hình th c t ch c d y h c. M i n i ươ
dung d y h c có th đc ti p c n thích h p b i m t ho c nhi u ph ng pháp ượ ế ươ
d y h c khác nhau. N i dung môn Đa lí có tính t ng h p cao, thích h p cho s
d ng nhi u ph ng pháp d y h c khác nhau, trong d y h c Đa lí giáo viên đã ươ
s d ng đa d ng các ph ng pháp và hình th c d y h c, nên đã ch đng tích ươ
h p giáo d c bi n đi khí h u đi v i nh ng bài c n tích h p. ế
Trong quá trình gi ng d y giáo viên đã tích h p đúng m c và h p lí trong
d y h c nh m góp ph n khai thác nh ng th m nh c a Đa lí h c, không làm ế
t n h i đn giáo d c Đa lí, mà ng c l i, làm cho các n i dung d y h c Đa lí ế ượ
tr nên sinh đng h n, thi t th c h n, h p d n h n đi v i h c sinh, đ bi n ơ ế ơ ơ ế
nh ng n i dung đc tích h p này tr thành b ph n h u c c a bài h c. ượ ơ T đó
h c sinh ch đng, tích c c th c hi n nhi m v không mi m c ng, không hình ưỡ
th c.
Tính t duy đ tu i các em cũng đã xu t hi n, các em th ng đt ra cácư ườ
v n đ, các câu h i th c m c đ tìm hi u b n ch t bên trong c a s v t, hi n
t ng Đa lí. Các em th ng thích tranh lu n và bày t ý ki n c a mình đó làượ ườ ế
thu n l i đ giáo viên đt ra các tình hu ng có v n đ trong d y h c, h ng ướ
d n và kích thích các em đc l p suy nghĩ đ gi i quy t các v n đ liên quan ế
đn th c ti n.ế
Bên c nh đó ph huynh h c sinh khá quan tâm đn vi c h c t p c a con ế
em mình, vì v y đa s các em đc trang b đy đ đ dùng, sách v h c t p. ượ
Nhi u gia đình có đi u ki n nên nhi u em còn đc trang b thêm các lo i sách ượ
2
v , tài li u tham kh o hay có c h i khai thác tìm hi u ki n th c t m ng ơ ế
Intenet. Đi u đó giúp cho các em đã hình thành nh ng t duy Đa lí khá t t, t o ư
đi u ki n thu n l i cho giáo viên trong quá trình tích h p giáo d c bi n đi khí ế
h u.
1.2. Khó khăn
* V phía giáo viên
Trong quá trình d y h c, m t s giáo viên có tâm lí s thi u, s s sài, ch a ế ơ ư
sâu ki n th c nên còn quá ôm đm trong vi c tích h p nhi u thông tin v bi nế ế
đi khí h u trong m t n i dung bài h c. Nh v y, s m t nhi u th i gian, t o ra ư
s quá t i đi v i n i dung bài h c, h c sinh khó khăn trong vi c ti p nh n ki n ế ế
th c.
D án “Giáo d c ng phó v i bi n đi khí h u và phòng, ch ng thiên tai” ế
m i đc B Giáo D c t ch c biên so n thành m t cu n riêng bi t (không ướ
l ng trong h th ng kênh ch c a sách giáo khoa Đa lí 9 hi n hành). Trong quá
trình cung c p ki n th c bài h c cho h c sinh, m t s giáo viên m i ch t p ế
trung h ng d n h c sinh khai thác n i dung ki n th c có trong sách giáo khoaướ ế
mà quên đi m t ph n ki n th c quan tr ng c n ph i đc tích h p. ế ượ
Vi c tích h p giáo d c bi n đi khí h u v i n i dung bài h c m t s giáo ế
viên còn h i h t, s sài, ch a th t th ng xuyên liên t c. B i h ch a nh n ơ ư ườ ư
th c đc, v i s phát tri n m nh m c a khoa h c và đi s ng đô th hi n ượ ơ
nay, v n đ bi n đi khí h u c n ph i đc đa vào ch ng trình d y h c đ ế ượ ư ươ
nh m m c đích giáo d c b o v môi tr ng, giáo d c s c kh e cho th h tr ươ ế
hôm nay. B i ngày mai, h s là nh ng ng i ph i đng đu tr c ti p v i ườ ươ ế
nh ng tác đng ghê g m c a bi n đi khí h u. ế
Đ h ng d n h c sinh tích h p n i dung này, m t vài giáo viên ti n hành ướ ế
các hình th c t ch c d y h c còn đn đi u. Ch a tăng c ng trang bi va s ơ ư ươ ) ư*
dung cac thiêt bi day hoc bô môn, đăc biêt la cac trang thiêt bi day hoc hiên đai. Ít ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) )
s d ng cac loai ban đô, s đô, mô hinh, hinh anh, video, clip... nên ch a ren ) * ơ * ư
luyên cho h c sinh cac ki năng sang tao. ) )
Th i l ng c a m t ti t d y ch di n ra trong 45 phút, trong khi đó n i dung ượ ế
ki n th c m t s bài h c r t nhi u. Đ hoàn thành m t ti t d y theo đúng quiế ế
đnh theo chu n ki n th c k năng đng th i còn ph i tích h p giáo d c đc ế ượ
n i dung bi n đi khí h u thì m t s giáo viên ch chú tr ng đn s h c sinh có ế ế
h c l c khá t t (các em này có k năng trình bày nhanh h n, rút ng n đc th i ơ ượ
gian). Nh v y s h c sinh y u kém không có c h i đ ph n ánh ho c chia sư ế ơ
nh ng đi u mình c m nh n đc. ượ
M t s giáo viên ch a m nh d n đa n i dung tích h p bi n đi khí h u ư ư ế
vào vi c ki m tra đánh giá k t qu h c t p c a h c sinh nh : ki m tra mi ng, ế ư
15 phút, 1 ti t. Do đó ph n nào ch a giáo d c đc k năng ng phó bi n điế ư ượ ế
khí h u cho h c sinh khi g p ph i.
* V phía h c sinh
3
H c sinh ch a m n mà v i môn h c các em u tiên cho nh ng môn khác ư ư
nh Toán, V t lý, hóa h c, tin h c...Còn các môn khoa h c xã h i ít đc h cư ượ
sinh l a ch n, nên các kĩ năng Đa lí c a các em r t h n ch . Do đó trong quá ế
trình d y h c vi c tích h p giáo d c bi n đi khí h u còn khó khăn, đòi h i giáo ế
viên ph i có s kiên trì và có ph ng pháp và hình th c d y h c phù h p. ươ
H c sinh ch a hi u rõ nguyên nhân, tác h i mà bi n đi khí h u, th c tr ng ư ế
c a các v n đ gây ra bi n đi khí h u là do đâu? Vai trò c a h c sinh hi n nay ế
trong vi c ng phó v i bi n đi khí h u nh th nào? Ch a đ cao trách nhi m ế ư ế ư
c a b n thân đi v i bi n đi khí h u. Ch a t giác trong vi c gi gìn v sinh ế ư
môi tr ng đ gi m thi u bi n đi khí h u. Ý th c v ng phó v i ườ ế bi n điế
khí h u ch a cao. ư
Giáo d c tích h p bi n đi khí h u t c là giáo viên h ng d n h c sinh ế ướ
phân tích m i liên h nhân qu đa lí. Th nh ng ch có s ít h c sinh khá gi i ế ư
bi t gi i thích, tr l i đc, còn nh ng h c sinh trung bình thì g p nhi u khóế ư
khăn ho c cũng có th không th c hi n đc yêu c u giáo viên đa ra. ượ ư
1.3. K t qu tr c khi áp d ng sáng ki nế ướ ế
Qua kh o sát h c sinh kh i 9 t i tr ng trung h c c s n i tôi đang công ườ ơ ơ
tác khi ch a tích h p giáo d c bi n đi khí h u. Qua quá trình theo dõi, đi u traư ế
b ng phi u thăm dò c a h c sinh nh sau: ế ư
B ng đi u tra hi u bi t c a h c sinh v bi n đi khí h u (khi ch a tích h p ế ế ư
n i dung giáo d c bi n đi khí h u) ế
Khôi
l pT ng
s
h c
sinh
Hi u bi t v bi n đi khí h u c a h c sinh ế ế
T tKháTrung bình D i trung bìnhướ
9 90 4 4,4% 6 6,7% 29 32,2% 51 56,7%
T th c t và vi c phân tích nh ng thu n l i và khó khăn trên, chúng ta nh n ế
th y trong quá trình d y h c giáo viên ch gi ng d y n i dung bài h c mà không
tích h p giáo d c bi n đi khí h u, thì đa s các em ch a có ý th c trong v n đ ế ư
v b o v môi tr ng và nh ng tác đng c a bi n đi khí h u đn cu c s ng ườ ế ế
c a con ng i và s phát tri n b n v ng. Đi u đó cho th y hi u bi t v bi n ườ ế ế
đi khí h u c a các em còn h n ch , do đó đ đa ra các gi i pháp đ nâng cao ế ư
ch t l ng môn h c và hi u bi t v bi n đi khí h u cho h c sinh ượ ế ế là r t c n
thi t. ế
2. M T S GI I PHÁP:
2.1. Gi i pháp 1: M t s đa ch tích h p “Giáo d c bi n đi khí h u” ế
trong d y h c Đa lí 9.
STT Đa ch tích h p N i dung tích h p M c đ
4
tích h p
1Bài 2. Dân s và gia
tăng dân s
II. Gia tăng dân s
Dân s tăng nhanh, gây s c ép t i
tài nguyên và môi tr ng.ườ Liên h .
2Bài 7. Các nhân t
nh h ng t i s phát ưở
tri n và phân b nông
nghi p
2. Tài nguyên khí h u
Nh ng di n bi n th t th ng c a ế ườ
th i ti t nh m a bão, lũ l t, h n ế ư ư
hán, n ng nóng, s ng mu i, rét ươ
h i... đã gây nh h ng nghiêm ưở
tr ng t i s n xu t nông nghi p.
Liên h .
3Bài 9. S phát tri n và
phân b lâm nghi p,
th y s n
1. Tài nguyên r ng
Tài nguyên r ng n c ta đang ướ
b c n ki t.
Suy gi m tài nguyên r ng s
nh h ng t i MT và đi s ng ưở
nhân dân.
B o v và tr ng r ng là m t
trong nh ng bi n pháp góp ph n
gi m nh BĐKH.
Liên h .
4Bài 12. S phát tri n
và phân b công
nghi p
II. Các ngành công
nghi p tr ng đi m
Ngành công nghi p tr ng đi m
là ngành có th m nh lâu dài,ế
mang l i hi u qu kinh t cao và ế
có tác đng đn s phát tri n các ế
ngành kinh t khác. Tuy nhiên,ế
vi c phát tri n các ngành kinh t ế
tr ng đi m cũng s gây ô nhi m
MT, c n ki t tài nguyên, nh t là
ngành công nghi p khai thác.
Đi v i ngành công nghi p
đi n, vi c khai thác ngu n năng
l ng vô t n (s c gió, năng l ngượ ượ
M t Tr i...), thay th ngu n năng ế
l ng hoá th ch (d u m , than...)ượ
là r t c n thi t, vì nó s góp ph n ế
h n ch vi c suy gi m tài nguyên, ế
gi m phát th i khí nhà kính, s
góp ph n gi m nh BĐKH.
Liên h .
5Bài 14. Giao thông
v n t i và b u chính ư
vi n thông
I. Giao thông v n t i
Giao thông v n t i là ngành gây
ô nhi mMT.Cácph ng ti n giao ươ
thông v n t i đã phát th i m t
l ng khí đc h i vào MT.ượ
Vi c t o ra các ph ng ti n ươ
giao thông v n t i s d ng ít
nhiên li u, s d ng năng l ng ượ
Liên h .
5