UBND HUYỆN HOÀI ĐỨC
TRƯỜNG THCS DI TRẠCH
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
TÍCH HỢP ÂM NHẠC TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ
VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 1930 - 1954
MÔN LỊCH SỬ LỚP 9
Môn: Lich sư
Cấp học: Trung học cơ sở
Tác giả: Lê Thi Dung
Đơn vi công tác: Trường THCS Di Trạch
Chức vụ: Giáo viên
Năm hoc 2022 - 2023
1
I. MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
“Dân ta phải biết sử ta
Cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam”
Câu nói của chủ tịch Hồ Chí Minh như một lời căn dặn và cũng là lời nhắc
nhở mỗi người dân đất Việt về vai trò, ý nghĩa của việc học và biết về lịch sử
dân tộc. Trải qua hàng nghìn năm dựng nước và giữ nước, lịch sử hào hùng của
dân tộc luôn ngời sáng với biết bao các tấm gương trong chiến đấu và sản xuất,
thời chiến hay thời bình … Vì vậy việc tuyên truyền, phổ biến các nội dung của
lịch sử dân tộc luôn là vấn đề được các cấp lãnh đạo và đông đảo nhân dân quan
tâm. Trong đó dạy học lịch sử trong trường học đóng vai trò không nhỏ trong
việc hình thành cho học sinh những kiến thức, hiểu biết cơ bản nhất về những sự
kiện trọng đại của dân tộc, giúp các em có cái nhìn khách quan hơn, sâu rộng
hơn, hình thành các kĩ năng và phẩm chất tốt đẹp.
Khi xây dựng chương trình GDPT mới, đối với bộ môn Lịch sử, Bộ Giáo
dục và đào tạo nhấn mạnh trong đổi mới phương pháp, dạy và học lịch sử theo
định hướng tiếp cận năng lực được thực hiện trên nền tảng những nguyên tắc cơ
bản của khoa học lịch sử. Giáo viên không đặt trọng tâm vào việc truyền đạt
kiến thức lịch sử cho học sinh mà chú trọng việc hướng dẫn học sinh nhận diện
và khai thác các nguồn sử liệu. Từ đó tái hiện quá khứ, nhận thức lịch sử, đưa ra
suy luận, đánh giá về bối cảnh, nguồn gốc, sự phát triển của sự kiện, quá trình
lịch sử để tìm kiếm sự thật lịch sử một cách khoa học, xây dựng và phát triển
những năng lực chuyên môn trong học tập và tìm hiểu Lịch sử.
Tôi đã có kinh nghiệm nhiều năm giảng dạy lịch sử và nhận thấy, việc giáo
viên tìm tòi, ứng dụng các kĩ thuật, đa dạng hóa các phương pháp dạy học góp
một phần không nhỏ vào thành công của một tiết học. Qua quá trình giảng dạy
thực tế, nhằm nâng cao hiệu quả và đa dạng cách thức dạy học trong bài dạy lịch
sử, tôi quyết định lựa chọn đề tài “Tích hợp âm nhạc trong giảng dạy lịch sử
Việt Nam giai đoạn 1930-1954” trong chương trình Lịch sử lớp 9.
2. Mục đích, đối tượng, phương pháp nghiên cứu
2.1 Mục đích
Đề tài tập trung đi sâu nghiên cứu thực trạng và tính cấp thiết phải nâng cao
hiệu quả hoạt động dạy học lịch sử. Từ việc nghiên cứu chuẩn kiến thức, kỹ
năng của các bài học, thiết kế các hoạt động dạy học với các phương pháp, hình
2
thức tổ chức phù hợp với đối tượng học sinh, kết hợp sử dụng âm nhạc trong dạy
học nhằm tạo được hứng thú cho học sinh, phát huy tính tích cực, chủ động và
năng lực cho người học.
2.2 Đối tượng
Đối tượng áp dụng của đề tài là học sinh khối 9 năm học 2022-2023 của
trường THCS Di Trạch.
Số lượng: 3 lớp với 117 học sinh.
2.3. Phương pháp nghiên cứu
Để thực hiện các mục tiêu của đề tài, tôi tập trung vào một số phương pháp
nghiên cứu chủ yếu sau:
+ Phương pháp quan sát: quan sát những biểu hiện hành vi của học sinh
trong quá trình giảng dạy.
+ Phương pháp điều tra: Bằng phiếu hỏi và điều tra học sinh các lớp.
+ Phương pháp trò chuyện: Phỏng vấn các đối tượng nghiên cứu.
+ Phương pháp sưu tầm: Sưu tầm các bài hát, hoàn cảnh sáng tác, ý nghĩa
của các bài hát.
3. Phạm vi và kế hoạch nghiên cứu
Đề tài tập trung nghiên cứu về vai trò của âm nhạc trong dạy học, từ thực
tiễn sẽ đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động dạy học, tạo
hứng thú, niềm say mê học tập trong môn Lịch sử lớp 9.
Thời gian nghiên cứu cụ thể từ tháng 9/2022 đến tháng 4/2023.
3
II. NỘI DUNG
1. Cơ sở lý luận và thực tiễn
1.1 Cơ sở lý luận
Nghị quyết 29 của Ban chấp hành Trung ương Đảng lần thứ 8 (Khóa XI) đã
nêu yêu cầu “Đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục Việt Nam. Trong đó việc
đổi mới giáo dục phổ thông được xem là khâu đột phá. Nội dung trọng tâm của
việc đổi mới căn bản toàn diện giáo dục phổ thông là sự phát triển năng lực
người học, từ đó nâng cao chất lượng của nguồn nhân lực trong chiến lược phát
triển đất nước”.
Vì thế mục tiêu, yêu cầu của phương pháp giáo dục phổ thông là phải phát
huy được tính tích cực, chủ động của người học, phù hợp với đặc điểm của từng
lớp học, môn học, bồi dương phương pháp tự học, ren luyện kĩ năng vận dụng
vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho
học sinh. Đây là định hướng cơ bản, thiết thực đối với mỗi giáo viên, cũng là
yếu tố quyết định hiệu quả của một giờ dạy Lịch sử trong nhà trường.
1.2 Cơ sở thực tiễn
* Về phía giáo viên
Khá nhiều giáo viên trong quá trình dạy học thường không ứng dụng tích
hợp liên môn vì nhiều lí do khác nhau. Cho nên trong quá trình dạy, dù rất cố
gắng, nhiều giáo viên cũng không thể lôi keo sự tập trung của học sinh, hiệu quả
giờ học bị giảm sút.
Nhiều giáo viên có tích hợp nhưng không hiệu quả, nội dung tích hợp rời
rạc, nặng nề khiến học sinh khó tiếp cận nội dung và giờ học chưa đạt được hiệu
quả tối đa. Nếu có tích hợp, nhiều giáo viên còn bối rối trong cách thức triển
khai, chưa thực sự tạo hứng thú và hiệu quả tích cực để đạt được ác mục tiêu của
giờ học, môn học đề ra.
* Về phía học sinh
Trong một lớp học khả năng tiếp thu của mỗi em học sinh là khác nhau
cho nên hứng thú của mỗi em trong mỗi giờ học cũng sẽ khác. Có học sinh yêu
thích học tập, tìm hiểu về lịch sử, cảm thấy nhẹ nhõm, thoải mái hơn so với
những tiết học tự nhiên khác. Bên cạnh đó vẫn còn rất nhiều học sinh có thói
quen thụ động trong học tập. Các em không thích học, coi Lịch sử là nội dung
4
học tập khô khan, thiếu tính thực tế, không quan tâm nhiều đến hành trình tự
khám phá mà cơ bản là ghi chep và dựa vào cách học vẹt để làm bài kiểm tra.
2. Thực trạng
Việc đổi mới phương pháp dạy học được áp dụng tích cực tại trường THCS
Di Trạch trong những năm học gần đây. Bên cạnh việc đổi mới phương pháp
dạy học theo dự án, theo chủ đề, vấn đề đổi mới hoạt động lên lớp theo 4 bước
đáp ứng Chương trình giáo dục phổ thông mới đã mang lại hiệu quả rất tích cực.
Ngoài ra, các thầy cô cũng chú ý tới việc đa dạng hóa các phương pháp dạy học,
sử dụng âm nhạc, hình ảnh, trò chơi … để lồng ghep, tạo sự sôi nổi, hứng khởi
cho học sinh trong mỗi giờ lên lớp.
Khi tiến hành khảo sát sự say mê, hứng thú của học sinh trong giờ Lịch sử
khối 9 tại thời điểm đầu năm học 2022-2023 đã có kết quả sau:
Lớp
Số học
sinh
Say mê, hứng thú
học tập trong giờ Lich sư
Chưa say mê, hứng thú
học tập trong giờ Lich sư
Số lượng
%
Số lượng
9A
40
28
70
12
9B
37
19
51.3
18
9C
40
25
62.5
15
Tôi nhận thấy, để thu hút sự chú ý của học sinh, tạo nên sự say mê học tập
cho các em thì sự chuẩn bị của giáo viên có vai trò không nhỏ. Mỗi một giờ học,
các em cần được tham gia vào các hoạt động một cách tích cực. Nhằm tìm giải
pháp góp phần vào thành công của cả một tiết học, tôi đã chú trọng vào việc sử
dụng âm nhạc khi dạy học đặc biệt trong giai đoạn 1930-1954.
3. Sư dụng âm nhạc trong dạy học lich sư
3.1. Vai trò của âm nhạc trong dạy học lich sư
Âm nhạc là loại hình nghệ thuật dùng âm thanh làm phương tiện biểu hiện
hình tượngnghệ thuật nhằm phản ánh thế giới quan, nhân sinh quan, trình độ
phát triển đời sống cộng đồng xã hội, cùng những net riêng trong đời sống tinh
thần của người nghệ sĩ.
Tiến sĩ Kyle Pruett, nhạc sĩ kiêm giáo sư tâm lý học tại Khoa Y dược, Đại
học Yale, cho biết: "Năng lực ngôn ngữ là gốc rễ của năng lực giao tiếp xã hội.
Và những trải nghiệm âm nhạc giúp con trẻ cải thiện khả năng giao tiếp bằng